ورمەكتىڭ ورىمىندەي ورنەكتى ولەڭ
تابيعاتتىڭ جاۋىندى كۇنىن، اسىرەسە جاز جاڭبىرىن جانىڭىزبەن سەزىنىپ، كوزبەن شولىپ، كوڭىلىڭىزدىڭ ايناسىنا تۇسىرگەنىڭىز بار ما؟ اسەرشىل بولساڭىز، ناجاعايدىڭ كۇركىرىنەن ويىڭىز ويانىپ، جاسىن ساۋلەسىنەن شابىت پىلتەڭىز تۇتاناتىنى يمانداي شىندىق. ءتىپتى تالانت دەلىنەتىن اركىمنىڭ پەشەنەسىنە جازىلا بەرمەيتىن سيرەك قاسيەت بويىڭىزدا جوق بولعان كۇننىڭ وزىندە، تالانت قۇدىرەتىن تۇسىنەر تانىمىڭىزدىڭ ەسىگىن ەرىكسىز ايقارا اشىپ تاستارى كامىل. سوسىن ازون جۇتقانداي كەڭ تىنىستاپ، كەمپىرقوساقتىڭ شۇعىلالى بوياۋلارىنا سۇقتانعانداي سۇلۋلىقتان سىر تارتارىڭىز جانە حاق.
مىنە، تەڭىزدەي تەنتەك، تەڭىزدەي تەرەڭ ءارى تۇڭعيىق، تەڭىزدەي موماقان، تەڭىزدەي سىرشىل، تەڭىزدەي سۋرەتشى فاريزا ولەڭىنىڭ بولەر اسەرى، تەربەتەر قۇدىرەتى.
فاريزا پوەزياسىنىڭ باعىتى دا، ءتۇرى دە بولەك. ول ولەڭ ايدىنى كەڭىستىگىندە ساپارعا شىققالى كەزدەسكەن داۋىلدىڭ قاھارىنا ۇرىنباي، ادۋىن تولقىنداردىڭ الاپات كۇشىنە مويىن ۇسىنباي، قالتىراپ-دىرىلدەمەي، توڭىرەگىنە دە، الداعى كوكجيەكتەرىنە دە سەنىمدى قاراپ كەلەدى. جالتاقتاۋ وعان جات. نە ايتسا دا، اشىق، باتىل، بەتكە ايتادى. سىرت اينالا بەرىپ كۇڭكىلدەي، الدەكىمگە ءىشتارلىق جاساپ عايباتتاۋ جاراتىلىسىندا جوق. وسى تۋراشىلدىعىمەن دە ول وزىنە جاقسى جول اشىپ كەلەدى. سۇيەك پەن ەتتەن جارالعان پەندە بولعان سوڭ كەيدە وڭاشىلىق، جالعىزدىق ساتتەرىن قوزعايتىنى بار. ءبىراق بۇل اقىن جاراتىلىسىنا بوتەندىك ەتپەيدى، قايتا ليريكاعا تولى سىرشىل دا قۇپيا جان دۇنيە كىتابىنىڭ پاراعىن اۋدارادى.
فاريزانىڭ ءار كىتابى كوڭىل-كۇيلەرىنىڭ شاعىن گالەرەياسى ىسپەتتى. ۇڭىلسەڭىز-اق تىرشىلىكتەگى ادام بالاسىنىڭ مۇڭ-تاعدىرىن، قايعى-قۋانىشىن، باقىت-بەدەلىن، شالقۋ-شاتتىعىن، وي-ارمانىن، بۇگىنگى كۇنىن، بولاشاعىن بىرگە كەشەسىز. كەيدە قۇنارلى جولداردا ابايسىز، وزىڭىزگە ۇشىراسىپ، اينا-قاتەسىز بەينەلەۋگە قايران قالعاندىقتان شاراسىز باس شايقايسىز. باس شايقايسىز دا، وسىنشالىق اۋقىمدى شاما-شارقى جەتىپ، قۇشاعىنا سىيدىرىپ، ءوزىن حالقىنا سىيلى ەتىپ، ءسۇيدىرىپ جۇرگەن قازاقتىڭ تالدىرماش قىزىنا تاڭقالاسىز. كۇش-قۇدىرەت جەتپەس كەرەمەتتەردى ولەڭ سيقىرىنا باعىندىرعان، باعى جانعان باقىتتى اقىنىمىزدىڭ بارىنا جان-تانىمىزبەن ريزا بولامىز. وداق كولەمىنە تانىلىپ ۇلگەرگەن فاريزا وڭعارسىنوۆا جاقىندا عانا ءوزىنىڭ وقىرماندارىمەن ولەڭى ارقىلى تاعى سۇحباتتاستى. سوڭعى جيناعى «سۇحبات» بوياۋى كەپپەگەن كۇيى پوەزيا سۇيەر جۇرتشىلىق اراسىنا تاراپ ۇلگەردى. پوليگرافيالىق بەزەندىرۋشى ورتاڭ قول كىتاپتىڭ مۇقاباسىن ۇستاعان بەتتە ادەتتەگىشە «ىشكى الەمىنە» ۇڭىلەسىز.
«تۋعان جەر تولعاۋلارى». اقىن بىتكەننىڭ بارىنە قيال ءبىتىرىپ، قانات بايلايتىن قاسيەتتى تاقىرىپ فاريزا قالامىنان شىققاندا دا ولقى سوقپاپتى. سىرلى دا نۇرلى جولدار كەڭ شالقار كەڭىستىككە جەتەلەپ، جازيرانىڭ جىبەك جەلىن ەستىرتەدى، جۋسان ءيىسىن تاناۋىڭىزعا كەۋلەتىپ، بوي-جۇيەڭىزدى سەرگىتىپ، وي-جۇيەڭىزدى جاڭعىرتىپ كەتەدى. قازاقتىڭ ۇشى-قيىرسىز دالاسىندا تۋىپ، سونىڭ ۇلانى بولعانعا بەك مارقاياسىز. تاريحتار كوشىندە تالاي قۇپيا سىردى ىشىنە بۇگىپ، ءۇنسىز كوسىلگەن كيەلى توپىراقتىڭ قاي تۇسىنا تابانىڭ تيسە دە، شەجىرە شەرتە جونەلەتىندەي. جانە جاتىرقاماي، جاتسىنباي، باۋىرمالدىق تانىتقان تالاپتى جاندارىن قايتەرسىڭ! ولار وزدەرىنىڭ اتا ءداستۇرىن، ادەت-عۇرپىن بۇلجىتپاي ساقتاپ، قاستەرلەپ قورعايدى. وتكەننىڭ ونەگەسىن، ونەرىن ولمەيتىن مۇراعا اينالدىرۋ — كەيىنگى سانالى ۇرپاققا مۇرات. تۋعان جەردى تابىنا ءسۇيۋ دەگەن ۇلى ۇعىمنىڭ ءوزى، مۇمكىن، وسى شىعار؟
اقبوز ءۇي، جەلى، جۋسان از-اق بۇگىن،
شاتتىق پا، مۇڭ با — ايتەۋىر عاجاپ ءبىر ءۇن.
قىزىعام قىرداعى ەلدىڭ ءالى كۇنگە،
جوعالتپاي جۇرگەنىنە قازاقتىعىن، — دەگەن فاريزا تولعاۋى وعان سايادى.
كىتاپتىڭ العاشقى بەتتەرىندە بەلگىلى اقىن سىرباي ماۋلەنوۆكە ارنالعان ءبىراز ولەڭدەر بار. ونىڭ سىرتقى كورىنىسى جەكە ادامعا ارنالعانداي اسەر قالدىرعانمەن، نەگىزگى جەلىسى جالپى جۇرتشىلىق قاۋىمعا، سولاردىڭ باۋىرمالدىق پەيىلىنە، شىن تۋىسقاندىق جىلى مەيىرىنە، ەڭ باستىسى ۇلت تاعدىرىنا باعىشتالعان. تۋىندىلاردىڭ قاي-قايسىسى دا بەي-جاي قالدىرمايدى، كوز توقتاتقاندى تۇشىتىپ، بەلسەندى قيمىلعا باستايدى، ورالىمدى ويلار شۋماعىن شيراتادى.
ونەر كوزىنىڭ حالىقتا ەكەندىگى سياقتى تالانت قاينارى — توپ ورتاسىنان تۇما بۇلاقتاي جارىپ شىعاتىندىعىن شابىت يەسى ءدال بولجايدى. قازاق پوەزياسىنىڭ تارلان شاباندوزى سىربايدىڭ سىمبات-تۇلعاسىن اسپانعا ايداي كوتەرە وتىرىپ، جىر ءۇشىن جاراتىلعان عاجاپ جاننىڭ العاشقى جولى الىستاعى اۋىلدان باستالعاندىعىن ۇتىمدى دا تاپقىر تەڭەۋلەرمەن، ۇناسىمدى سالىستىرۋ، ءمىنسىز مىسالدارمەن، جۇمساق ازىلدەرمەن بۇلتارتپاي بەينەلەيدى.
جەلپىندى تورعايلىقتار ءۇي بۇزارداي،
«سىر-اعا بىزدىكى» دەپ تۇر قىزارماي.
ءبىر اۋىل مەنشىكتەيدى، جۇرسەم ءسىزدى
قازاقتىڭ اسپانىنا سىيعىزا الماي.
سارىارقا دالاسىنىڭ سىرلى سۋرەتتەرى ورمەكتىڭ بوياۋلى ورنەكتەرىندەي فاريزا ولەڭىنىڭ پاليتراسىن ءبىراز بايىتتى. شىندىقتىڭ شىنايىلىعىنا باقساق، اقىن تورعاي ساپارىنان وراسان زور «ولجامەن» ورالىپتى. شابىتىنا شىراق جاعىپ، ساۋلەسىنىڭ شۇعىلاسىنا توڭىرەگىندەگىلەردى بولەگەن اقىن بايگەدە قىزعان سايگۇلىكتەي سۋىرىلىپ سالا بەرەدى.
ءان قانداي، ءان بولمىستى قىزدار قانداي!
توڭ ءجىبىپ، اۋەنىنەن مۇز جانعانداي.
سىرلى ساز سارىارقادان ەسكەن سايىن
بارادى كوڭىلدەردە ىزعار قالماي، — دەپ جىرلاۋ، «توڭدى ءجىبىتىپ، مۇزدى جاعۋ» تەك قانا فاريزا سىندى تۋما تالانت قولىنان كەلسە كەرەك.
ولەڭنىڭ جولىندا ورتەنىپ، جانۋى، تولعاقتى كۇيلەر كەشىپ، تاۋسىلماس تاۋقىمەت (تۆورچەستۆونىڭ تاۋقىمەتىن) ارقالاۋ، بەينەت شەگىپ، جىر ءۇشىن جانىن، جۇرەگىنىڭ جالىنىن سارپ ەتۋ فاريزانىڭ «دالا تاعدىرى» فراگمەنتتەرىندە دە ايقىن نازارعا شالىنادى، مۇلتىكسىز تانىلادى.
«دالا تاعدىرى» فراگمەنتتەرىنىڭ «سارىارقاعا ارناۋ»، «شوفەردىڭ ءسوزى»، «ۇلى جول»، «سۋرەتتەر ءسوزى»، «وقجەتپەستىڭ مونولوگى»، «بۇقارانىڭ ءۇنى»، «ابىلايدىڭ جاۋابى»، «اقان سەرىنىڭ مۇڭى»، «بۇگىنگى كورىنىس»، «گيمن» دەپ اتالاتىن تاقىرىپتارىنىڭ دا بىر-بىردەن كوتەرىپ تۇرعان قوماقتى جۇگى بار. ءبىر كەزدە ساكەن، ءىلياس ولەڭمەن كەستەلەگەن ءمان-جايدى قايتارا اڭگىمەلەۋ، قايتالانباس ەرەكشەلىكپەن ەكشەلەي جىرلاۋ دا -فاريزانىڭ جەڭىسى.
فاريزا - پۋبليسيست، جوعارى پافوستىڭ شەبەرى. ول ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان قوعامنىڭ مۇددەسىن جاقسى تۇسىنەدى، تىرشىلىك كەشىپ وتىرعان جۇمىر جەردىڭ تىنىسىن تاپجىلتپاي تانيدى. تورتكۇل پلانەتانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە بولىپ جاتقان ءتۇرلى وقيعالارعا قالت ەتپەي قۇلاق تۇرەدى. ۋاقىتقا ءۇن قوسىپ قالۋدى بورىش سانايدى. بۇرىن ونىڭ چيلي وقيعاسى، پابلو نەرۋدا تاعدىرى جايلى بۋىرقانعان پوەزيالىق دۇنيەلەرىن وقىپ، وزىق ۇلگىلەرگە جاتقىزساق، ەندى ونى وتاننىڭ شارتارابىن شارلاعان پاتريوت رەتىندە كوزگە ەلەستەتەمىز.
فاريزانىڭ شىنشىل سۋرەتكەر، نازىك جاندى ليريك ەكەندىگى كىتاپتىڭ «قىز — تاعدىر» سيكلىندا الابوتەن اشىلادى. ءدال وسى سيكلدىڭ جازىلۋ فورماسى دا قالعاندارىنا ەش ۇقسامايدى. ءاربىر شۋماقتار شوعىرى ديالوگ، مونولوگ، جان كۇيى ىسپەتتى جولدارمەن باستالىپ، ودان ءارى ورىلەدى.
ماڭعىستاۋ تۇبەگىنىڭ تۇلەپ ءوسىپ، جاسارۋ، جاڭارۋىن، يندۋستريا وشاقتارىنىڭ سامساپ بوي كوتەرۋى مەن قۇدىرەتتى جۇمىسشى كۇشىنىڭ كەرەمەتتەرىن فاريزا العاشقى كىتاپتارىنان-اق ولەڭىنىڭ ۇزىلمەس ارقاۋى ەتىپ كەلەدى. سول ءتىن «سۇحبات» كىتابىندا تاعى دا جالعاسا ءتۇسىپتى.
جاينايدى دالا-الىبىم،
جانارى جارقىن، جانى — كۇن،
ىزعارى كەتپەس الەمگە دالا
تاراتىپ جاتىر بويىنان
جىلۋى مەنەن جارىعىن.
اقىن ادام تانىماستاي وزگەرگەن قۇتتى ولكەنىڭ كول-كوسىر قازىناسى حالىق يگىلىگىنە جاراپ، ەلدىڭ مەرەيىن ءوسىرىپ جاتىر دەگەن جاقسىلىقتى جاريالايدى، ونىڭ بولاشاعىنا پەرزەنتتىك تانتىلىكپەن، ەرتەڭگى كۇننىڭ ەڭسەلى بيىگىنەن سۇيسىنە قارايدى.
تالانت قانشا تارلان بولعانمەن، ءدۇلدۇل شىققانمەن جالعىز شاۋىپ بايگە المايدى. اقىن — حالىقتى جاعالايدى، حالىق اقىندى باعالايدى. جاقسىسىن جاسىرماي، جامانىن اسىرا ايتا بىلگەن جۇرت-دايىمدە ءادىل قازى. «ءشوپ تە ولەڭ، شوڭگە دە ولەڭگە» قازىرگى ساۋاتتى وقىرمان كوندىكپەيدى. كەمشىلىگى شىقتى ەكەن، قايناۋى ىشىندەگى كەمباعال جىردى يەسىنە قايتارىپ بەرەدى.
فاريزا كۇن تالابىن، توڭىرەگىندەگى زامانداستار تالعامىن دۇرىس باعالاپ، سونىمەن ساناسا بىلەدى. ەلى ارتقان سەنىمدى اقتاپ، كۇتكەن ۇمىتتەن كورىنۋدى ماقسات تۇتىنادى. ماقسات جولىندا ول جالعىز جاياۋلىقتى جانى قالامايدى.
كەلەم تارتىپ ءالى العا،
دوستار — ايدىن، ەل — كەمەم.
ەكەۋىنسىز عالامدا
تۇك ەمەسپىن مەن دەگەن، — دەپ تورەلىككە مويىن قويادى.
اقىننىڭ ادىمى الىمدى، قالامى قارىمدى. شاشاسىنا شاڭ جۇقتىرماس جۇيرىك وسىلاي قارىشتايدى.
ماڭعىستاۋ. 1984ج.
You Might Also Like
-
ايقىن دا قانىق بوياۋى مول، تەرەڭ وي مەن رۋحقا تولى تاماشا تۋىندىلار بەرگەن قازىرگى قازاق پوەزياسىنىڭ وزىق وكىلدەرىن ءبىز ورىندى قۇرمەت تۇتامىز. ال، پوەزيانىڭ وسىنداي ءبىر شوعىر اقساقالدارى مەن ساردارل...
