ارىپتەر سىرى
ساباق تاقىرىبى: ارىپتەر سىرى
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ جىل بويىنا العان بىلىمدەرىنىڭ ساپاسىنا كوز جەتكىزۋ. انا تىلىندەگى وتكەن دىبىستاردى قايتالاۋ. ءسوزدى بۋىنعا ءبولىپ جانە تۇتاس وقۋعا جاتتىقتىرۋ. بالالاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋعا، وي - ءورىسىنىڭ دامۋىنا، شىعارماشىلىقپەن ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە ىقپال ەتۋ. بالالاردى زەيىندىلىككە تاربيەلەۋ، تەز ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى قۇرالدار، تاپسىرمالار
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
- بالالار، ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا جىل بويى ساۋات اشۋدان ۇيرەنگەنىمىزدى قايتالاپ، مەكتەپكە دايىنبىز با سونى كورسەتۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن مەن سەندەرگە تاپسىرمالار دايىنداپ اكەلدىم. وسى تاپسىرمالاردى ورىنداساڭدار، تاقتاداعى جازۋلى قۇپيا ءسوزدىڭ شەشۋىن تاباسىڭدار.
– بالالار، مەن سەندەرگە ارىپتەردى قايتالاۋ ءۇشىن «دىبىستار بولعان ەكەن» دەگەن ەرتەگىنى ايتىپ بەرەمىن. باياعىدا ءبىر ۇيشىكتە كوپ دىبىستار ءومىر ءسۇرىپتى. ول ۇيشىك كادىمگى اۋزىمىزدىڭ ءىشى. ءۇيدىڭ توبەسى بار. ەدەن تومەنگى تاڭداي، ەسىك ەرىندەر. ەسىك بەكەم بولۋ ءۇشىن سۇيەك شارباقتار دا بار. ءبارى جاقسى بولار ەدى، ءبىراق ءۇيدىڭ ىشىندە اشۋلى ايداھار كىرىپ كەيبىر دىبىستار ەمىن - ەركىن ءوتىپ كەتەدى جانە ولار قىزىل كيىم كيىپ الىپتى. ال باسقا دىبىستاردىڭ جولىنا كەدەرگى جاساپتى. ەسىكتى جاۋىپ الادى نەمەسە قورشاۋدى قويىپ قويادى. ولار ەمىن ەركىن شىعا المايدى سوندىقتان كوك كويلەك كيىپتى.
- مەن نە جايلى ايتىپ تۇرمىن؟
- دىبىستار، ءسوز، سويلەم جايلى
1 - تاپسىرما. «اداسقان ارىپتەردى قانداي دىبىس ەكەنىن تاپ». وزدەرىڭ بىلەتىن دىمبىلمەس ءبىر كۇنى ورمانعا سەرۋەنگە بارادى. ورمانعا جاقىن قالعان كەزدە، ءبىر جاعىمسىز داۋىستار ەستيدى. دىمبىلمەس داۋىس شىققان جاققا جاقىنداپ كەلسە، قىزىل، كوك كويلەك كيگەن ارىپتەر ءوز ۇيلەرىن تابا الماي ءجۇر ەكەن. ارىپتەر دىمبىلمەستەن كومەك سۇرايدى. دىمبىلمەس بىلمەيتىنىن ايتىپ، بىلەتىن بالالاردان سۇراپ كەلەيىن دەپ كەتىپ قالادى.
- ولاي بولسا، ءبىز ارىپتەردى ءوز ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالايىق. بالالار تاپسىرمانى ورىندايدى. سۇراقتار قويىلادى.
- دىبىس دەگەنىمىز نە؟
- دىبىستار نەشە توپقا بولىنەدى؟
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى. 1 - ءشى ءارىپ اشىلادى
بالالار داۋىستى دىبىسپەن داۋىسسىز دىبىس بىرىككەن ۋاقىتتا قىسىلماي اۋىزدان ەمىن - ەركىن شىعا كەلەدى. ەندى بايقاپ كورەيىكشى.
ما، شا، لا را پي رە مە كە عا
- بالالار ءبىز ەكى دىبىستان نە قۇراپ ايتتىق؟
- بۋىن.
- بۋىن دەگەنىمىز نە؟
- ءسوزدى بولىكتەرگە ءبولىپ ايتۋ.
2 - تاپسىرما. بۋىنداردى وقى جانە ولاردان ءسوز قۇراستىر.
- بۋىنعا بايلانىستى «جارقىرا كۇن» دەگەن ويىن ويناعىم كەلىپ وتىر. كوزدەرىمىزدى جۇمامىز. اشقان كەزدە كۇننىڭ سۋرەتى.
- قاراڭدارشى كۇننىڭ بەتىندە جانە ساۋلەلەرىندە بۋىندار جازىلعان. وسى بۋىنداردان ءسوز قۇراستىرايىق.
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى. 2 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
3 - تاپسىرما سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاسا.
- بالالار الدارىڭداعى تاپسىرمادا زاتتىق سۋرەتتەر بار. سەندەر سول زاتتىڭ اتى قاي ارىپتەن باستالىپ تۇرعانىن تاۋىپ جازعاندا ءسوز شىعادى جانە قانداي دىبىس ەكەنىن دىبىستىق تەكشەمەن بەلگىلەيسىڭدەر.
5، 6 بالادان جازعان ءسوزدى وقىتۋ، سۇراۋ.
- سوزدە نەشە دىبىس بار؟
- قانداي دىبىستار؟
- ءسوز نەدەن تۇرادى؟
د/و «سوزدەردىڭ باس ارىپتەرىن جازىپ سوزدەردى وقى» تاقتاعا ورىنداتۋ.
تاپسىرمانى ورىندادى 3 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
4 - تاپسىرما: « سويلەم قۇراستىر»
بالالار سوزدەن نە قۇراپ ايتامىز؟
- سويلەم دەگەنىمىز نە؟
- ولاي بولسا، «كىم شاپشاڭ سويلەم قۇرايدى؟» دەگەن ويىن وينايمىز. بالالارعا جەكە - جەكە كارتوچكالار تاراتىپ بەرىپ، سويلەم قۇراتىپ، وقىتۋ.
تاپسىرما ورىندالدى. 4 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
سەرگىتۋ ءساتى:
ا دەگەن - انا عوي،
انا دەگەن - دانا عوي.
ب دەگەن بالا عوي،
جۇمساسا اناڭ بارا عوي.
بالا، بالا بالامىز،
باقشامىزعا بارامىز.
كۇنى بويى قىزىققا
باتامىزدا قالامىز.
- وتە جاقسى جارايسىڭدار، ويىندى جالعاستىرايىق
5 - تاپسىرما: رەبۋستى شەش
- مىنا رەبۋستى شەشكەندە حالىق تۋرالى ناقىل ءسوز شىعادى.
بالالار رەبۋستى شەشەدى 5 – ءشى ءارىپ اشىلادى.
6 - تاپسىرما: ءتۇسىپ قالعان ءارىپتى تاپ
بالالار ۇلەستىرمەلى كارتوچكا بويىنشا ءسوزدى وقىپ، ءتۇسىپ قالعان ءارىپتى تابادى.
6 - شى ءارىپ اشىلادى.
7 - تاپسىرما: ءسوزجۇمباقتى شەش
تاپسىرما ورىندالدى. 7 - ءشى ءارىپتى اشادى.
8 - تاپسىرما: تاقپاقتى سۋرەت ارقىلى وقى
- بالالار كوكتەمدە ءتورت تۇلىك مالدار تولدەيدى، قۇستار جۇمىرتقالاپ بالاپان شىعارادى. كوكتەمدە جاڭا ءبىر ءومىر باستالادى.
- كانە ءبارىمىز مىنا سۋرەتكە قاراپ، ولەڭ جولدارىن وقىپ كورەيىك.
بالالار وقىپ، تاپسىرمانى ورىندادى. 8 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
تاقتادا قۇپيا «اتامەكەن» ءسوز اشىلادى. مىنە، بالالار اتامەكەن دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وتان، تۋعان جەر دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ال، ەندى بالالار وسى اتامەكەن سوزىندەگى ءاربىر ءارىپتىڭ دە ءوز ايتارى بار ەكەن. كانە كىم وقىپ بەرەدى. بىرنەشە بالاعا وقىتۋ.
ساباققا ءبارىڭ دە جاقسى قاتىستىڭدار، كوپ راحمەت!
ساباقتىڭ ماقساتى: بالالاردىڭ جىل بويىنا العان بىلىمدەرىنىڭ ساپاسىنا كوز جەتكىزۋ. انا تىلىندەگى وتكەن دىبىستاردى قايتالاۋ. ءسوزدى بۋىنعا ءبولىپ جانە تۇتاس وقۋعا جاتتىقتىرۋ. بالالاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ. سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاساۋعا، وي - ءورىسىنىڭ دامۋىنا، شىعارماشىلىقپەن ءوز بەتىنشە جۇمىس ىستەۋگە ىقپال ەتۋ. بالالاردى زەيىندىلىككە تاربيەلەۋ، تەز ويلاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
كورنەكىلىگى: ۇلەستىرمەلى قۇرالدار، تاپسىرمالار
ءادىس - تاسىلدەرى: اڭگىمەلەۋ، سۇراق - جاۋاپ، ويىن.
ساباق بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
- بالالار، ءبىز بۇگىنگى ساباعىمىزدا جىل بويى ساۋات اشۋدان ۇيرەنگەنىمىزدى قايتالاپ، مەكتەپكە دايىنبىز با سونى كورسەتۋىمىز كەرەك. ول ءۇشىن مەن سەندەرگە تاپسىرمالار دايىنداپ اكەلدىم. وسى تاپسىرمالاردى ورىنداساڭدار، تاقتاداعى جازۋلى قۇپيا ءسوزدىڭ شەشۋىن تاباسىڭدار.
– بالالار، مەن سەندەرگە ارىپتەردى قايتالاۋ ءۇشىن «دىبىستار بولعان ەكەن» دەگەن ەرتەگىنى ايتىپ بەرەمىن. باياعىدا ءبىر ۇيشىكتە كوپ دىبىستار ءومىر ءسۇرىپتى. ول ۇيشىك كادىمگى اۋزىمىزدىڭ ءىشى. ءۇيدىڭ توبەسى بار. ەدەن تومەنگى تاڭداي، ەسىك ەرىندەر. ەسىك بەكەم بولۋ ءۇشىن سۇيەك شارباقتار دا بار. ءبارى جاقسى بولار ەدى، ءبىراق ءۇيدىڭ ىشىندە اشۋلى ايداھار كىرىپ كەيبىر دىبىستار ەمىن - ەركىن ءوتىپ كەتەدى جانە ولار قىزىل كيىم كيىپ الىپتى. ال باسقا دىبىستاردىڭ جولىنا كەدەرگى جاساپتى. ەسىكتى جاۋىپ الادى نەمەسە قورشاۋدى قويىپ قويادى. ولار ەمىن ەركىن شىعا المايدى سوندىقتان كوك كويلەك كيىپتى.
- مەن نە جايلى ايتىپ تۇرمىن؟
- دىبىستار، ءسوز، سويلەم جايلى
1 - تاپسىرما. «اداسقان ارىپتەردى قانداي دىبىس ەكەنىن تاپ». وزدەرىڭ بىلەتىن دىمبىلمەس ءبىر كۇنى ورمانعا سەرۋەنگە بارادى. ورمانعا جاقىن قالعان كەزدە، ءبىر جاعىمسىز داۋىستار ەستيدى. دىمبىلمەس داۋىس شىققان جاققا جاقىنداپ كەلسە، قىزىل، كوك كويلەك كيگەن ارىپتەر ءوز ۇيلەرىن تابا الماي ءجۇر ەكەن. ارىپتەر دىمبىلمەستەن كومەك سۇرايدى. دىمبىلمەس بىلمەيتىنىن ايتىپ، بىلەتىن بالالاردان سۇراپ كەلەيىن دەپ كەتىپ قالادى.
- ولاي بولسا، ءبىز ارىپتەردى ءوز ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالايىق. بالالار تاپسىرمانى ورىندايدى. سۇراقتار قويىلادى.
- دىبىس دەگەنىمىز نە؟
- دىبىستار نەشە توپقا بولىنەدى؟
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى. 1 - ءشى ءارىپ اشىلادى
بالالار داۋىستى دىبىسپەن داۋىسسىز دىبىس بىرىككەن ۋاقىتتا قىسىلماي اۋىزدان ەمىن - ەركىن شىعا كەلەدى. ەندى بايقاپ كورەيىكشى.
ما، شا، لا را پي رە مە كە عا
- بالالار ءبىز ەكى دىبىستان نە قۇراپ ايتتىق؟
- بۋىن.
- بۋىن دەگەنىمىز نە؟
- ءسوزدى بولىكتەرگە ءبولىپ ايتۋ.
2 - تاپسىرما. بۋىنداردى وقى جانە ولاردان ءسوز قۇراستىر.
- بۋىنعا بايلانىستى «جارقىرا كۇن» دەگەن ويىن ويناعىم كەلىپ وتىر. كوزدەرىمىزدى جۇمامىز. اشقان كەزدە كۇننىڭ سۋرەتى.
- قاراڭدارشى كۇننىڭ بەتىندە جانە ساۋلەلەرىندە بۋىندار جازىلعان. وسى بۋىنداردان ءسوز قۇراستىرايىق.
بالالار تاپسىرمانى ورىندادى. 2 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
3 - تاپسىرما سوزگە دىبىستىق تالداۋ جاسا.
- بالالار الدارىڭداعى تاپسىرمادا زاتتىق سۋرەتتەر بار. سەندەر سول زاتتىڭ اتى قاي ارىپتەن باستالىپ تۇرعانىن تاۋىپ جازعاندا ءسوز شىعادى جانە قانداي دىبىس ەكەنىن دىبىستىق تەكشەمەن بەلگىلەيسىڭدەر.
5، 6 بالادان جازعان ءسوزدى وقىتۋ، سۇراۋ.
- سوزدە نەشە دىبىس بار؟
- قانداي دىبىستار؟
- ءسوز نەدەن تۇرادى؟
د/و «سوزدەردىڭ باس ارىپتەرىن جازىپ سوزدەردى وقى» تاقتاعا ورىنداتۋ.
تاپسىرمانى ورىندادى 3 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
4 - تاپسىرما: « سويلەم قۇراستىر»
بالالار سوزدەن نە قۇراپ ايتامىز؟
- سويلەم دەگەنىمىز نە؟
- ولاي بولسا، «كىم شاپشاڭ سويلەم قۇرايدى؟» دەگەن ويىن وينايمىز. بالالارعا جەكە - جەكە كارتوچكالار تاراتىپ بەرىپ، سويلەم قۇراتىپ، وقىتۋ.
تاپسىرما ورىندالدى. 4 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
سەرگىتۋ ءساتى:
ا دەگەن - انا عوي،
انا دەگەن - دانا عوي.
ب دەگەن بالا عوي،
جۇمساسا اناڭ بارا عوي.
بالا، بالا بالامىز،
باقشامىزعا بارامىز.
كۇنى بويى قىزىققا
باتامىزدا قالامىز.
- وتە جاقسى جارايسىڭدار، ويىندى جالعاستىرايىق
5 - تاپسىرما: رەبۋستى شەش
- مىنا رەبۋستى شەشكەندە حالىق تۋرالى ناقىل ءسوز شىعادى.
بالالار رەبۋستى شەشەدى 5 – ءشى ءارىپ اشىلادى.
6 - تاپسىرما: ءتۇسىپ قالعان ءارىپتى تاپ
بالالار ۇلەستىرمەلى كارتوچكا بويىنشا ءسوزدى وقىپ، ءتۇسىپ قالعان ءارىپتى تابادى.
6 - شى ءارىپ اشىلادى.
7 - تاپسىرما: ءسوزجۇمباقتى شەش
تاپسىرما ورىندالدى. 7 - ءشى ءارىپتى اشادى.
8 - تاپسىرما: تاقپاقتى سۋرەت ارقىلى وقى
- بالالار كوكتەمدە ءتورت تۇلىك مالدار تولدەيدى، قۇستار جۇمىرتقالاپ بالاپان شىعارادى. كوكتەمدە جاڭا ءبىر ءومىر باستالادى.
- كانە ءبارىمىز مىنا سۋرەتكە قاراپ، ولەڭ جولدارىن وقىپ كورەيىك.
بالالار وقىپ، تاپسىرمانى ورىندادى. 8 - ءشى ءارىپ اشىلادى.
تاقتادا قۇپيا «اتامەكەن» ءسوز اشىلادى. مىنە، بالالار اتامەكەن دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى وتان، تۋعان جەر دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى.
ال، ەندى بالالار وسى اتامەكەن سوزىندەگى ءاربىر ءارىپتىڭ دە ءوز ايتارى بار ەكەن. كانە كىم وقىپ بەرەدى. بىرنەشە بالاعا وقىتۋ.
ساباققا ءبارىڭ دە جاقسى قاتىستىڭدار، كوپ راحمەت!
You Might Also Like
