ارىق بۇعا مەن قۇبىلاي
شىڭعىس حان يمپەرياسىنىڭ ۇلى حانى موڭكە ولگەننەن كەيىن ەل بىرلىگى بۇزىلادى. بيلىك ءۇشىن كۇرەسكە حاننىڭ ىنىلەرى قۇبىلاي مەن ارىق بۇعا تالاسادى. «جاساق» زاڭىنا سايكەس، حان سايلاۋ ءۇشىن بارلىق قولباسشىلار مەن حانزادالار اتامەكەنى — موڭعوليا جەرىندە قۇرىلتايدا باس قوسۋى ءتيىس ەدى. بۇل زاڭدى قۇبىلاي بۇزادى. ول قىتايداعى جاڭا موڭعول قالاسى شاندۋدە جاقتاستارىن جيناپ، ءوزىن «حان» دەپ جاريالايدى. وعان 1260 جىلى وتكەن قاراقورىمداعى قۇرىلتايدا موڭعول اقسۇيەكتەرى ۇلى حان سايلاعان تولەنىڭ كىشى ۇلى ارىق بۇعا قارسى شىعادى. يمپەريا ەكى جاۋلاسۋشى جاققا بولىنەدى. قۇبىلايدىڭ تاجىريبەلى جاۋىنگەرلەرى ارىق بۇعا اسكەرىن تەز ارادا تالقانداپ، قاراقورىمدى باسىپ الادى. بۇدان كەيىن قۇبىلايعا قارسى تۇرار مىقتى ەشكىم شىقپادى. يمپەريا ءبىرتۇتاس بولۋدان قالدى. بۇرىنعى موڭعول ۇلىستارى تاۋەلسىز مەملەكەتتەرگە اينالدى. جوشى، شاعاتاي، ۇگەدەي ۇرپاقتارى يمپەريانىڭ باتىس بولىگىن ءوزارا ءبولىپ الدى. يران جەرىندە حۋلاگۋ مەن ونىڭ ۇرپاقتارى بيلىك قۇردى. قۇبىلاي كىشىرەيگەن استاناسىن قاراقورىمنان حانبالىققا (پەكينگە) اۋىستىرىپ، ءوز يمپەرياسىن قىتايشا يۋان دەپ اتادى. ونىڭ ۇرپاقتارى قىتايدا مين ديناستياسىنان جەڭىلىپ، قۋىلعانعا دەيىن ءجۇز جىل بويى بيلىك ەتتى.
وسىلايشا ۇلى يمپەريا ىدىرادى. ونىڭ ۇلان-عايىر جەرىندە كوپتەگەن جاڭا مەملەكەتتەر قۇرىلدى.
You Might Also Like
-
ماماندىق تاڭداۋ ادام ومىرىندەگى ەڭ ماڭىزدى شەشىمدەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. بۇل بەلگىلى ءبىر تۇلعانىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ، ۇمتىلىسىنىڭ، تىلەگىنىڭ جانە ءومىر سالتىنىڭ ايناسى. ادەتتە، بۇل ماڭىزدى شەشىم جاس ...
-
ءبىلىم قۋعان ءاربىر تۇلەكتىڭ ارمانىنا، ماقساتىنا اينالعان ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە ءبىلىم الۋ مۇمكىندىگى بۇيىرعانىنا، ەڭ الدىمەن اللاعا سانسىز شۇكىر! ءبىلىمنىڭ قارا شاڭىراعىنا اي...
