ارىستاننىڭ سىباعاسى
تراگيكومەديا
قاتىناسۋشىلار:
ەسداۋلەت — زووپاركتىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى،
بىلەۋباي — زووپارك ديرەكتورى.
اقمارال — بىلەۋبايدىڭ ايەلى.
كاميلا — بىلەۋبايدىڭ قارىنداسى.
مومىن — زووپارك ديرەكتورىنىڭ شارۋاشىلىڭ جونىندەگى ورىنباسارى.
سۇلتان — جۇمىسشى، ەسداۋلەتتىڭ دوسى.
ۆاسيليي لۋكيچ — جۇمىسشى.
قارتاڭ ايەل — جۇمىسشى.
ءبىرىنشى ءبولىم
الاتاۋدىڭ قويناۋى. ماي ايىندا قۇلپىرىن تۇرعان كوزى. اعاش وسكەن كوگال دوڭەس. ارىرەكتە ويپاڭ ەڭىس. ەسداۋلەت پەن سۇلتان قول ۇستاسىپ، جۇگىرە شىعىپ توقتايدى.
ەسداۋلەت. توقتاي تۇرشى. (جان-جاققا قاراپ.) جاڭا الدىڭعى ماشينادا كاميلاشتى كورگەندەي بولىپ ەدىم.
سۇلتان. بۇل سەرۋەنگە كەلگەندەر، زووپاركتە ىستەيتىن ادامدار. ال، كاميلا نە دەپ كەلەدى، الدە اعاسى ديرەكتور بولعاندىقتان با؟
ەسداۋلەت. ە، كەلسە نەسى بار؟
سۇلتان. كاميلا بۇل جيىننىڭ ىشىندە جوق. كوڭىلدەگى ارمانىڭ كوزىڭە ەلەستەپ كەتكەن عوي. ونىڭ اتىن — گالليۋسيناسيا دەيدى، باۋىرىم.
ەسداۋلەت. جوق. كورگەنىم راس. (ءار قويناۋعا كوز جۇگىرتىپ). ولار دا وسىلاي قاراي كەتىپ ەدى عوي. ءجۇرشى، انا جاققا بارايىق.
سۇلتان (بوگەپ). سابىر، جولداس ەسداۋلەت، سابىر. ءبىر مەكەمەنىڭ عىلىمي ءبولىمىنىڭ باستىعى شوشاڭداپ جۇگىرىپ جۇرسە — ۇيات بولادى. ىزدەگەنىڭ ءبىر قىز بولسا — تابىلار. ءوزى دە كوبەلەكتەي ۇشىپ-قونىپ كەلىپ قالماس دەيمىسىڭ.
ەسداۋلەت. نەمەنە، سوندا، دەمالىس كۇنى دە شىرەنىپ جۇرەمىز بە؟
سۇلتان. باسشى ادام قورعاسىنداي سالماقتى، ارىستانداي ايباتتى، شەگەدەي نىعىز بولۋ كەرەك. بولاشاق قايناعاڭ بىلەۋباي ماۋسىمبايەۆتان يەگە ۇلگى المايسىڭ؟
ەسداۋلەت. سەن دە بىلەكەڭدى سىرتىنان كەكەتۋگە شەبەرسىڭ-اۋ.
سۇلتان. كوزىنشە كەكەتۋگە قىزمەت دارەجەم كوتەرمەيدى. ءجا، ودان دا وسى پيكنيك — نەنىڭ قۇرمەتىنە، سونى ايتشى.
ەسداۋلەت. كوللەكتيۆ بولىپ باس قوسىپ، دەم الۋعا شىققان جوق پا. ونىڭ نەسىن سۇرادىڭ؟
سۇلتان (ەكى ۇشتى). سول عانا ما؟ مەيلى، نە دە بولسا ىشىپ-جەرلىك جاعى مول كورىنەدى.
ەسداۋلەت. بايعۇس-اي، سەنىڭ كوزىڭ قازان جاقتا بولادى-اۋ.
سۇلتان. ەندى قايدا بولۋشى ەدى. بىرىنشىدەن سەپ عالىمسىڭ، قالعان قالىڭ، ال مەنىڭ قالتام (قالتاسىن اينالدىرىپ)، مىنەكەي، بىلەكەڭنىڭ توبەسىندەي تاپ-تاقىر. ەكىنشىدەن سەن عاشىقسىڭ، عاشىقتار كوڭىلدىڭ بۋىنا سەمىرەدى، ال مەن نەمە سەمىرەمىن؟
ەسداۋلەت. قوي، سەنىڭ قىلجاعىڭ تاۋسىلماس. كومانديروۆكادان قايتقالى كورىسە الماپ ەدىم. كاميلاشتى قايدان تانسام ەكەن. (مانادان الاڭداپ، ءار جاققا كوز سالىپ تۇرعاندى.) انە، اناۋ كاميلاش قوي.
سۇلتان. مۇمكىن، سول شىعار.
ەسداۋلەت. كوكەتاي، بارىپ شاقىرىپ كەلە قويشى. وڭاشا ءسوزىم بار ەدى.
سۇلتان. توقتا، عاشىق بولاتىن سەن، ارادا جۇگىرەتىن مەن، ەڭبەك ءبولىسۋدىڭ ەسەبىن تاپقان ەكەنسىڭ.
ەسداۋلەت. كوكەتاي، بارىپ كەلە قويشى. اپىرماي نەڭ كەتەدى؟! ءبىر جولعا.
سۇلتان. اياعىم اۋىرىپ تۇر.
ەسداۋلەت. ەي، وسى قىرسىعىپ قالاتىنىڭ-اي. قاپ! (باسىنا ءبىر وي كەلىپ.) توقتا... جامانعا جالىنعانشا... ءوزىم-اق شاقىرام... (اندەتىپ.)
قايدا ءجۇرسىڭ، قايداسىڭ كاميلاشىم،
جالعىز ءوزىڭ مەن ءۇشىن ار-يمانسىڭ.
تارتىنباشى، ءتىل قاتشى، جاقىنداشى،
سۇيەدى-اۋ دەپ بۇل جۇرەك تاعى يلانسىن.
ق ا ي ى ر م ا س ى:
سۇيەمىن سەنى ماڭگىلىك
سۇيەمىن ساۋلەم، شىن سىرىم.
ەستىرتىپ تۇرمىن ءان قىلىپ
جۇرەكتىڭ ءساتتى ءدۇرسىلىن.
قايعىرامىن كورمەسەم كادىمگىدەي،
سارعايادى سولادى جانىم گۇلدەي.
قايدا ءجۇرسىڭ، قايداسىڭ، كاميلاش-اۋ،
ءبىر كورىنشى كوزىمە زار يدىرمەي.
كاميلا (سىرتتان).
اۋەنىمەن شاقىرىپ ءان شىرقادى،
ارمانىمنىڭ اياۋلى اق سۇڭقارى.
بىرگە قونىپ باقشاڭا سايرايىنشى
ماحابباتتىڭ ماناۋراپ اتسىن تاڭى.
سۇلتان ىمدايدى. ەسداۋلەت تەرەكتىڭ تاساسىنا جاسىرىنادى. ءان سالعان كۇيى ساحناعا كاميلا شىعادى. ءاننىڭ قايىرماسىنا قوسىلىن.
سۇلتان ونى قۇشاق جايا قارسى الادى.
كاميلا (وقىس توقتاپ). وي، ەسداۋلەت قايدا؟ جاڭاعى سونىڭ داۋىسى ەمەس پە ەدى؟
سۇلتان. عافۋ ەت، بيكەش. الدىڭىزدا ادام تۇر، مۇمكىن امانداساتىن بولارسىز.
كاميلا. وي، عافۋ ەت، سۇلتان. امانسىڭ با؟
سۇلتان (قولىن الىپ). ەندى مىنەكەي، كەلگەن شارۋاڭىزدى سۇراۋىڭىزعا بولادى.
كاميلا. ەسداۋلەت...
سۇلتان (اسىقپاي). ا، ەسداۋلەت پە؟.. بەرى كەل. (كاميلانى قولتىعىنان الىپ.) انە ءبىر توبەنى كەردىڭ بە؟
كاميلا. ءيا...
سۇلتان.
وسىناۋ قىردىڭ استىندا،
جيىرما توعىز جاسىندا.
ءبىر سۇلۋ قىز قاسىندا
ەسداۋلەت كەتىپ بارادى.
كاميلا. قوي، راس پا؟ نە دەپ تۇرسىڭ؟
سۇلتان. توبەمدى كورمەيىن.
ەسداۋلەت (تاسادان شىعا كەلىپ). جالعان. مەن مۇندامىن.
كاميلا. ەسداۋلەت!..
ەسداۋلەت. كاميلاش!..
كاميلا (سالقىن تارتىپ). سەنى دە كورەتىن كۇن بولادى ەكەن.
ەسداۋلەت. كاميلاش... مەنىڭ قولىم تيمەي... جوق، باسقا ءبىر سەبەپ بولىپ...
كاميلا. سىلتاۋىڭدى كۇنى بۇرىن نەگە تاۋىپ قويمادىڭ. كومانديروۆكادان كەلگەنىڭە نەشە كۇن بولدى؟
سۇلتان. تابانى كۇرەكتەي جەتى كۇن. ال، سەندەردىڭ كورىسپەگەندەرىڭە اتتاي ءۇش اي. (اندەتىپ.)
«قايدا دا جۇرسەڭ، عاشىق جار،
بولدىم ساعان ىنتىزار»،—
دەگەن وسى ەكەن-اۋ شىركىن.
ەسداۋلەت. قويا تۇرشى، سۇلتان. سەن دە ءبىر «جىعىلعانعا جۇدىرىق» دەپ... مەنىڭ كەلمەگەن سەبەبىم. وزىڭە ايتايىن دەگەن ءبىر ءسوزىم بار ەدى. (سۇلتانعا قاراپ، قىسىلىپ.) سەن كىشكەنە بارا تۇرشى.
سۇلتaن. ول نەنىڭ اقىسىنا؟
ەسداۋلەت. ەندى بارا تۇرشى، بىلاي. نەڭ كەتەدى. كاميلاشقا ايتاتىن ءبىر ءسوزىم بار ەدى.
سۇلتان. بۇگىنگى جاستار ومىرگە جەڭىل قارايتىپ بولىپ بارادى. سوندىقتان ەكى عاشىق بىر-بىرىنە سەرت بەرگەندە قاسىندا كۋاسى بولۋى شارت.
ەسداۋلەت. اپىرماي، سەن دە... قادالعان جەردەن قان الادى ەكەنسىڭ... بارا تۇرشى ەندى. ءتىپتى ءوزىڭ... (سۇلتاندى شىعارىپ جىبەرەدى. پاۋزا.) كاميلاش...
كاميلا ش. مەن ساعان كەيىگەلى تۇر ەدىم.
ەسداۋلەت. كەيىمەسەڭ قايتەدى، كاميلاش، ءدال بۇگىن كەيىمەشى.
كاميلا. مەنىڭ سەنگىشتىگىمدى ءبىلىپ، اقتالايىن دەپ تۇرسىڭ عوي، تاعى دا. «جۇمىس كوپ، قول تيمەيدى!..» توقسان توعىز سىلتاۋىڭ بار.
ەسداۋلەت. ءبىر دە سىلتاۋىم جوق. ءيا... ايتپاقشى ءبىر عانا سىلتاۋىم بار.
كاميلا. انە ايتتىم عوي.
ەسداۋلەت. تەك ءسوزىمدى تىڭداشى. سابىر ەتشى... مەن الىستا ءجۇرىپ تەك قانا سەنى ويلادىم. مەن...
كاميلا. ويلاعانىڭ سول ما؟
ەسداۋلەت (تولقىپ). راس ايتام. كەيدە كىسى قاسىندا تۇرعان باقىتتى كورمەيدى ەكەن. Mەن سەنى وسىندا جۇرگەندە دە جاقسى كورۋشى ەم... ال ەندى انا الىستا جۇرگەندە كوڭىلىم ويسىراپ، قۇلازىپ قالدى. سوندا ءبارىن ءتۇسىندىم.
كاميلا. نەنى ءتۇسىندىڭ؟
ەسداۋلەت. ءبارىن ءتۇسىندىم. سەنىڭ قانداي ەكەنىڭدى ءتۇسىندىم. ءۇش اي بويى سەنى ساعىندىم.
كاميلا. مەن دە ساعىندىم... سەن قايتىپ كەلگەلى ەسىك قاعىلسا، جۇرەگىم دۇرسىلدەپ قويا بەرەتىن بولدى. ءبىراق سەن كەلمەدىڭ.
ەسداۋلەت. كەلمەيىن دەگەنىم جوق، كاميلاش. Mەن كوپ ويلادىم. سەنسىز ءومىر سۇرە المايتىنىمدى ءبىلدىم. ساعان كەلگەندە وسى شىنىمدى ايتپاي كەتە المايتىن ەدىم... سەن ونى قابىلدايسىڭ با، جوق پا... سودان قورىقتىم...
كاميلا (اقىرىن). مەنەن قورىقتىڭ با؟
ەسداۋلەت. ءيا... كاميلاش، مەن سەنىڭ رۇقساتىڭدى سۇراۋعا كەلدىم. سەن... سەپ نە دەيسىڭ؟
كاميلا. ەسداۋلەت... مەن دە... ءبىراق، اعا مەن جەڭەشەمنىڭ الدىنان وتەيىك.
ەسداۋلەت. كاميلاش!.. ءوزىڭ ريزا بولساڭ...
كاميلا. مەن ءتىپتى بىلمەيمىن... ءوزى... اياق استىنان... ويلاعان دا جوق ەدىم. ءبىر ءتۇرلى... تۇسىنبەي دە تۇرمىن.
ەسداۋلەت. ەندى تۇسىنىسەتىن بولدىق قوي، كاماش. ءا، انە جەڭەشەڭ دە كەلە جاتىر. Mەن ودان ءدال.ءقازىر رۇقسات سۇرايمىن.
كاميلا. ا؟ جوق، جوق، تۇرا تۇر. كەيىن...
ەسداۋلەت. كەيىنگە قالدىراتىن نەسى بار. كاميلا (قىسىلىپ). تۇرا تۇرشى، ەسداۋلەت. اسىقپاشى، ءجۇرشى، تىم بولماسا ءبىر اينالىپ كەلەيىك.
ەسداۋلەت. جارايدى، ەندەشە. (ەكەۋى جۇگىرىپ شىعىپ كەتەدى. اقمارال مەن مومىن كەلە جاتىر. اقمارالدىڭ قولىندا ءىشى بۋتىلكالارعا سىقالعان كورزينكا، ورگە قاراي شارشاعان ءتۇرى بار. مومىننىڭ ەكى قولىندا ەكى ۇلكەن سۋمكا. ەكەۋى شىعا بەرە توقتايدى).
اقمارال (كورزينكاسىن جەرگە قويىپ، جەلپىنىپ). ۋھ... مىنا قۇرعىرى زىلدەي ەكەن. كىشكەنە ەنتىگىمدى باسىپ الايىنشى. (اعاشتىڭ تۇبىرىنە وتىرادى.)
مومىن (وڭ، جاققا كوز جىبەرىپ). انە ءبىر جىرا دۇرىس بولار. ءوزى كولەڭكە. سىلدىراپ بۇلاق اعىپ جاتىر.
اقمارال. مەيلى ەندەشە... ەندى ۇزاماي-اق قويالىق.
مومىن (ارتىنا قايىرىلىپ). مىنالار دا كەلە جاتىر ەكەن. (داۋىستاپ.) ءاي، انا جىراعا اپارىڭدار. ءبارىن سوندا اپارىڭدار.
اقمارال. شابىلىپ تا، سابىلىپ تا جاتىرمىز. وسىنىڭ ءبىر پايداسى بولا ما، مومىن؟
مومىن. ا-اي، التىن جەڭگەسى-اي، ايتەۋىر ءبىر سەپتىگى بولا ما دەگەن دالباسا عوي. ءقازىر الىپ-قاشتى ءسوز كوبەيىپ بارادى. ۇساق-تۇيەككە بوي بەرمەي، تالاي سىبىستى باسىپ-اق كەلىپ ەدىم. زووپاركتىڭ جۇمىسشىسى مەن قىزمەتكەرلەرىنىڭ اۋزىنداعى ءسوز، بىلەكەڭ ەكەۋمىز. قايدام، از دا بولسا سولاردىڭ كومەيىنە تىعىن تىعىپ بولسا...
اقمارال (كۇرسىنىپ). بىلەۋباي بىلەۋباي اتانعالى مۇنداي تومەندەپ كورگەن جوق ەدى. ەندى زووپاركتىڭ ديرەكتورلىعىن دا كوپسىنە مە، بۇل جۇرت؟!
مومىن. ويباي، اقمارال جەڭگەسى-اي، جۇرت دەگەن كۇنشىل ەمەس پە. اپىراي، وسى جولى ءبىر كوللەكتيۆتىڭ اۋزىن بىرىكتىرىپ، بەتىن وڭعا بۇرىپ الساق...
اقمارال. ءيا-ا دەسەيشى، ءوزى كىسى كوبەيىپ كەتىپتى عوي. ءبارىن بىردەي توپىرلاتپاي، ناعىز كەرەكتىلەرىن نەگە شاقىرۋدىڭ ورايىن تاپپادىڭدار؟
مومىن. سونىڭ ورايى بولىپ تۇر ما، جەڭگەسى-اۋ. ءبىز مۇنى — باس قوسىپ، مادەنيەتتى تۇردە دەم الۋ ەسەبىندە وتكىزبەكپىز عوي. كوز قىلۋ ءۇشىن كىسى باسى ەكى سومنان اقشا دا جينادىق.
اقمارال. ءجا-جا، سولاي دە. ءبىراق انا داۋكەستەر بار عوي. سولاردىڭ وڭەشىنە ءبىر ليتردەن كەم قۇيۋشى بولما. سودان كەيىن قالاي قاراپ ماڭىرار ەكەن بالەمدەر.
مومىن. مەن بايعۇس قۇيىپ باعارمىن-اۋ. ءسىز دە بىلاي جادىراپ جاقسى پەيىل كورسەتىڭىز. ىشكە تارتىڭىز جۇرتتى. جاس تا بولسا بۇكىل زووپاركتىڭ اعاسى بولعان كىسى دەپ، ءسىزدىڭ ارۋاعىڭىزعا جۋان ءبىر توستى مەن دە قاقتىرىن جىبەرەيىن.
اقمارال. بۇ دا تابىلعان اقىل.
مومىن. ءبىر قيىن ادام الگى عالىمپاز ەسداۋلەت بولىپ تۇر-اۋ. سول كومانديروۆكادان قايتىپ كەلگەلى جۇرت ءتىپتى دۇرىلدەسىپ بارادى. بەتى قاتتى كورىنەدى... ءبىراق سول ءسىزدىڭ قايىن سىڭلىڭىزگە كوز سالىپ ءجۇر مە، قالاي؟
اقمارال. ءتا-تا! سولاي ما؟ ەمەشەسى قۇرىپ كاميلانىڭ سوڭىنان جۇگىرىپ ءجۇر ەدى، قىرسىعىپ قاراي گور ءوزىنىڭ. جو-جوق، وزگە جۇرتتى ىعىممەن السام، ءدال ونى قىرىممەن الاتىن شىعارمىن.
مومىن. اپ-بارەكەلدە، التىن جەڭگەسى، سول قىرىڭىزدى كوبىرەك توسىڭىز. ار جاعىن ءوزىم رەتتەپ كورەيىن. ازىرگە ايبات شەگىپ، راي بەرمەي تۇرا تۇرىڭىز. كاميلانىڭ ءسىزدىڭ ءسوزىڭىزدى اتتاپ كەتپەيتىنىن بىلەدى عوي ءوزى؟
اقمارال. ە، نەگە بىلمەسىن. ەگەر بىلمەسە بىلگىزىپ قويايىن مەن وعان.
جۇگىرىپ سۇلتان كىرەدى.
سۇلتان. اۋ، ۇعىسىپ بولدىڭدار ما؟... (مومىن مەن اقمارالدى كەرىپ.) عافۋ ەتىڭىزدەر. مەنىڭ ىزدەگەنىم قىز بەن جىگىت ەدى.
اقمارال. ھم، قاراشى ءوزىن. وتىزعا كەلگەنشە وقۋ بىتىرە الماي ءجۇرىپ قىز دەۋىن.
سۇلتان. قىرىقتىڭ قىرقاسىنا شىعىپ تولىقسىعان ءسىز سياقتى جەڭگەم تۇرعاندا قىزى قۇرسىن.
اقمارال. جامان ادام ءتىلى اششى دەپ، كەسىرىن قاراشى ءوزىنىڭ. ءتىپتى، شاعىپ سويلەيدى.
مومىن. سەن جىگىت، بەرى كەلشى.
سۇلتان. ءيا، مومىن اعا...
مومىن. سەن ءوزىڭ ءبىر جاعىنان جۇمىس ىستەپ، ءبىر جاعىنان سىرتتان وقىپ قينالىپ ءجۇرسىڭ-اۋ.
سۇلتان. وقاسى جوق، مومىن اعا. توزەمىن عوي.
مومىن (استارلى). ەكەۋمىز ەسكى دوسپىز عوي. اقمارال جەڭگەڭ دە سىرتتاي تەپسىنگەنمەن ساعان بۇيرەگى بۇرىپ تۇرادى.
اقمارال. مىنەزى قيسىق بولسا دا وسى قاينىم وزىمە ۇنايدى،
مومىن. ەسەيىپ بارىپ وقۋ وڭاي ەمەس. جاقسىلاپ ءبىلىم الۋ ءۇشىن ساعان ءبىراز كومەك كەرەك سياقتى. مەنى قويشى، مەن قاشان دا دايىنمىن عوي. ال، اقمارال جەڭەشەڭنىڭ دە ساعان جانى اشيدى.
سۇلتان. ماعان تىم بۇيرەكتەرىڭىز بۇرىپ كەتكەن ەكەن. ءبىراق وسىنىڭ اناۋ — ار جاعىنا كەزىم جەتپەي تۇر-اۋ...
اقمارال. تا-اك، سەن نەمەنە، شىراعىم. اقمارال جەڭگەڭ مەن بىلەۋباي اعاڭنىڭ ىقىلاسىن تاپتاپ كەتپەكسىڭ بە، سوندا؟!
سۇلتان. ويباي، قۇداي ساقتاسىن جەڭگەسى، مەنىكى تەك ويلاعان جەرلەرىڭىزدەن شىعا الماي قالام با دەگەن قورقىنىش ەدى.
اقمارال. نەگە شىقپايسىڭ. شىعاسىڭ.
مومىن. «ادام كۇنى اداممەن» دەگەن. دوس-جاران ادامدار بىر-بىرىنە كولەڭكەسىن ءتۇسىرىپ، قول ۇشىن بەرىپ ءجۇرۋ كەرەك.
سۇلتان (ەكى ۇشتى). ءبىر كەزدە سول كولەڭكەڭىزدى كورگەن سياقتى ەدىم.
اقمارال. ە، كورسەڭ نەسىنە كوتكەنشەكتەيسىڭ.
مومىن. ول جاعىن ەكەۋمىز كەيىن ۇعىنىسارمىز. ءبىراق اقمارال جەڭگەڭ مەن بىلەكەڭنىڭ ىقىلاسىن سىرتقا تەپپەگەنىڭ دۇرىسىراق بولار، بالا.
كاميلا مەن ەسداۋلەت كەلەدى.
كاميلا (ەسداۋلەتكە). سەن وسىلاي تۇرا تۇر. الدىمەن ءوزىم سويلەسەيىن.
ەسداۋلەت. جارايدى. تەك باتىل سويلە.
كاميلا (جۇگىرىپ كەلىپ، اقمارالدى قۇشاقتاپ). جەڭەشە... جەڭەشە... جەڭەشە، مەن ساعان ءبىر ءسوز ايتايىن با؟
اقمارال. ال، ايتا عوي.
كاميلا. جەڭەشە... سەن جاقسىسىڭ...
اقمارال. ءماسساعان، سەن ونى بۇگىن عانا ءبىلدىڭ بە؟!
مومىن. ە، كاميلاجان جەڭەشەسىن قاشان دا سىيلايدى عوي. ءسوزىڭىزدى اتتاپ كەتكەن جەرى بار ما ەدى، وسى بالانىڭ.
سۇلتان. ەندەشە جەڭەشەسى دە كاميلانىڭ ءسوزىن جىقپايتىن شىعار.
اقمارال. ءاي، سەندەر وزدەرىڭ ءبىر نارسەنى قوقىرسىتىپ. كەلە جاتىرسىڭدار عوي. (كاميلاشقا). تا-اك، نە ايتايىن دەپ ەدىڭ ماعان؟
كاميلا. مەن ساعان... جوق، ەشتەڭە ەمەس. تەك سەنى جاقسى كورىپ كەتتىم.
اقمارال. سول عانا ما؟
ەسداۋلەت (تاسادان شىعىپ). سول عاپا ەمەس، باسقا دا ايتاتىن ءسوزىمىز بار ەدى، جەڭگەسى.
اقمارال. سەن قايدان شىعا كەلدىڭ، ءاي؟
مومىن. ءا-ا، ەسداۋلەت... كاميلانىڭ قۋانىشىنىڭ تۇپكى سەبەبىن ەندى اڭعارىپ قالدىم-اۋ، دەيمىن.
اقمارال. سوندا قالاي؟.. جاس جىگىت ءسىز...
سۇلتان. مەن ءبىر نارسە بىلسەم وسى جىگىتتىڭ ۇيلەنگىسى كەلەتىن سياقتى.
اقمارال. سوندا ءسىز كاميلاعا ءسوز سالۋعا كەلدىڭىز بە؟
مومىن (وزىنە). اپ-بارەكەلدە، قاندى باسىڭ بەرى تارت.
ەسداۋلەت. جەڭگەسى، ءبىز كاميلا ەكەۋمىز ءبىر-بىرىمىزدى كوپتەن سۇيەمىز. Mەن الىستا جۇرگەندە ءبىلدىم، كاميلاشسىز ماعان ءومىر ءسۇرۋ قيىن ەكەن.
اقمaرال. ە، قيىن بولسا قايتەيىن.
كاميلا. جەڭەشە، ەسداۋلەتتى مەن دە سۇيەمى. سەپ جاقسىسىڭ، تۇسىنەسىڭ عوي.
اقمارال. سەن تۇرا تۇر شوشاڭداماي. تا-اك، مۇنداي ءىستى اقىلمەن ىستەۋ كەرەك.
ەسداۋلەت. جەڭگەسى، مەن سىزگە بار شىنىمدى ايتىپ تۋرمىن. اقىلىڭىز بولسا ايتىڭىز. ءبىراق ءبىزدىڭ باقىتىمىزعا بوگەت بولماڭىز. ءسىزدى سىيلاپ، الدىڭىزدان وتەيىك دەپ...
مومىن. قايران، قالادا وسكەن جاستار-اي. اراعا كىسى سالىپ، الىستان وراعىتۋدى بىلمەيدى، توتەسىنەن قويىپ قالادى-اۋ، بۇلار.
سۇلتان. ءتۇبى ۇيلەنەتىن بولعاسىن توتەسى دۇرىس.
اقمارال. تا-اك. كاميلانىڭ اتا-اناسىنىڭ ورنىن باسىپ وتىرعان ءبىز بولامىز. ەندەشە قىزدىڭ اعاسىنان نەگە رۇقسات سۇرامادىڭ؟
ەسداۋلەت. ا؟ ھم... ول كىسى بىلاي قيىنداۋ عوي... تىم سەرەزنىي ادام. الدىمەن ءسىز ءبىر ورايىن تابا ما دەپ...
اقمارال. ءوزىڭدى اشەيىن ءبىر ماۋباس وقىمىستى عوي دەسەم، قۇلىعىڭ دا بار ەكەن عوي.
مومىن. اتامىز قازاق، وسىندايدىڭ جول-جورالعىسى دەگەن بار دەۋشى ەدى.
اقمارال. ءيا-يا... «قۇرعاق قاسىق اۋىز جىرتار» دەگەن. الدىمەن جەڭگەڭە كورسەتكەن سىي-سىياپاتىڭ قايدا؟
كاميلا. سەن وقىعان ادامسىڭ، جەڭەشە. سول ەسكىلىكتى قايتەسىڭ.
اقمارال. وقىسام، پايدامنان قاعاتىن وقۋىن وقىعام جوق. ەسكىلىكتىڭ دە پايدالى جاعىن الۋ كەرەك دەمەي مە.
ەسداۋلەت. سوندايى بار ما ەدى. قاپ... ءبىراق ەندى بارىم سىزدىكى.
اقمارال. جارايدى. تىلىڭمەن جارىلقاپ جاتىرسىڭ. ءبىراق وسى سەنى سۋقانىم سۇيمەۋشى ەدى.
ەسداۋلەت. ونىڭ ەسەسىنە مەن ءسىزدى جاقسى كورەم جەڭگەسى.
اقمارال. ءبىراق انا اعاڭدى ونشا ءتاۋىر كورمەيتىن سياقتىسىڭ عوي.
كاميلا. قوي، ول بەكەر، جەڭەشە.
ەسداۋلەت. جوق. ول كىسىگە مەنىڭ تۇك جاماندىعىم جوق. تەك كەيدە قىزمەت جونىندە قاقتىعىسىن قالاتىنىمىز بولادى. مەن بىلەكەڭە ءىستىڭ رەتىن ايتسام... ول كىسى بىلاي قيعاش تارتىپ كەتەدى. ءتىپتى كەيدە بار عوي ۇقتىرا الماي ىزا بولامىن.
اقمارال. جاقسى كورگەنىڭ سول ما؟
ەسداۋلەت. جوق، مەن ونى جاماندىقپەن ايتپايمىن عوي. جانىم اشىعاندىقتان ايتام.
مومىن. جىگىتتىڭ نيەتى ءتۇزۋ كورىنەدى. قيناي بەرىپ قايتەسىڭ، التىن جەڭگەسى.
سۇلتان. ءيا، ابزالى ءسىزدىڭ قۇرىعىڭىزدان شىقپايتىن سياقتى.
اقمارال. جەردە جاتقان قىز جوق، شىراعىم. مەن ابدەن كوزىم جەتپەي تۇرىپ...
ەسداۋلەت. مەن شىن ايتام، جەڭگەي. ءتىپتى وسى تۇرعاندا بار عوي جۇرتتىڭ ءبارىن جاقسى كورىپ تۋرمىن.
اقمارال. تا-اك بۇل وڭاي شارۋا ەمەس، شىراعىم، ءبىز ويلانىپ كورەمىز. اسىقپا، الدىڭدا تالاي سىن تۇر. كانە، مىنا زاتتاردى الىپ جۇرىڭدەر. (ەسداۋلەتكە.) مىنا اۋىرىن سەن كوتەر.
سۇلتان (ەسداۋلەتكە). كوتەر، كوتەر. ەندى ارقاڭا نە ارتسا دا كوزىڭدى جۇم دا كوتەرە بەر.
ءبارى زاتتاردى كوتەرىپ شىعىپ كەتە بەرەدى.
مومىن (سۇلتانعا). توقتاي تۇر، بالا.
سۇلتان (قايىرىلىپ). قۇلاعىم سىزدە، مومىن اعا.
مومىن. ءتىلىڭ شىعا باستاپتى عوي، جىگىتىم، ا؟
سۇلتان. و باستان دا مىلقاۋ ەمەس ەدىم عوي، اعاسى.
مومىن. ءجا، قالجاقتى قوي. جاڭاعى ءبىر ايتىلعان ءسوزدى قاپەرىڭدە مىقتاپ ۇستا، ءبىلدىڭ بە؟
سۇلتان. سوندا مەنىڭ قولىمنان نە كەلەتىنىن بىلمەدىم-اۋ، اعاسى.
مومىن. ءقازىر سەنىڭ قولىڭنان ءبىراز نارسە كەلەدى. تەك ىقىلاسىڭ بولسىن. بىلەككە ايتىپ، سەنى تەكسەرۋ كوميسسياسىنا ادەيى كىرگىزدىم. ۇقتىڭ با؟ مىقتى ءبىر ءتۇيىن ەسداۋلەتتە تۇر. كەلگەننەن بەرى نازارى قاتتى ەدى، ءبىراق بۇگىن بەتى بەرى قاراعانداي بولدى ما، قالاي. ايتسە دە سەنۋ قيىن. سونى مىقتاپ قولىڭا ال.
سۇلتان. ول مەنىڭ ايتقانىما كونە مە؟
مومىن. ەكەۋىڭ مەكتەپتە بىرگە وقىدىڭدار. بالالىق شاقتىڭ ءوزى ادامعا ءارقاشان دا ىستىق بولادى. جانە ەسداۋلەت بىربەتكەي وجەت بولعانمەن، اڭقاۋ جىگىت، ءبىر سەنگەن ادامىنا قۇلاي بەرىلەدى. ونىڭ وسال جاعى وسى. تاپ سول جەرىنەن ۇستا.
سۇلتان. حايۋاناتتاردىڭ سىباعاسىن سىزدەر اساپ قوياسىزدار دا، پالەسىنە مەن اراشاشى بولۋىم كەرەك. وسىنىڭ جاي-جاپسارىنا تۇسىنە الماي تۇرمىن-اۋ مەن.
مومىن. ءوزىڭ ۇمىتشاق بولىپ كەتىپسىڭ-اۋ، جىگىتىم. وتكەن جىلى جۇدەپ كەلگەنىڭدە ەكى ءجۇز سوم العان جوق پا ەدىڭ مەنەن؟
سۇلتان. جازعى كانيكۋلدا كۇندىز-تۇنى جۇمىس ىستەپ وتەيىن سونىڭىزدى.
مومىن. اقىماق بولما، بالا. مەن بەرگەنىمدى قايتىپ المايمىن. تەك ايتپاقشى ەرتەڭ بىر-ەكى قاعازعا قول قويا سالشى. (قارسىلاسپا}} بولعان سۇلتانعا). تسسس... ساعان زارەدەي جامانات جولاتپايمىن. ءوزىڭدى ابدەن قورقىتىپ جىبەرگەن-اۋ دەيمىن.
سۇلتان. وسىعان مەنى ارالاستىرماي-اق قويساڭىز قايتەدى؟
مومىن. سەن نەمەنە، ەكەۋمىزدىڭ ەسكى دوستىعىمىزدى ۇمىتتىڭ با؟ قايتىن كەلىپ ماعان جولىققانىڭ — باقىتىڭ بار ەكەن. ەگەر باسقا بىرەۋ بولسا...
سۇلتان. ءسىزدى كورمەگەلى كوپ جىل بولىپ ەدى. ءالى دە كورمەسەم دەپ ەدىم. وتكەن ءىس ءوتتى عوي. ەندى ارامىزدى ۇزەيىك، وتاعاسى. ءسىز ماعان ەش نارسە ايتقان جوقسىز. مەن ەش نارسە ەستىگەن جوقپىن.
مومىن. ءجا، تالكەكتى قوي. ەركەكتىڭ ءسوزىن سويلەيتىن جاسقا كەلدىڭ. الدىڭدا ەكى جول تۇر — سودان قالاعانىڭدى ۇستا، ەركىڭ.
سۇلتان. قانداي جول؟
مومىن. بىلمەيتىن شىعارسىڭ. ايتپاقشى سەنىڭ انكەتاڭمەن تانىسىپ ەدىم. تاماشا انكەت. داق تۇسپەگەن، تاپ-تازا. شىنىمدى ايتسام سەن ءۇشىن قۋانىپ قالدىم. ءبىراق... جازاتايىم، بىر-ەكى پۋنكتىن تولتىرۋدى ۇمىتىپ كەتكەن جوقپىسىڭ؟
سۇلتان؛ باسقا بىرەۋ بولسا ءبىر ءسارى، ءبىراق ءدال وسىنى ماعان ءسىزدىڭ ايتپاۋىڭىز كەرەك ەدى عوي.
مومىن. مۇنى ءتىرى جانعا ايتپاۋىما ابدەن بولادى. تەك ءوزىڭ قيقاڭدى قويىپ، ويلانىپ كور. ويلان، بالا...
سۇلتان. جارايدى... ءبىر جولعا دەگەنىڭدى ىستەيىن، ءبىراق الدى-ارتى وسى بولسىن.
سۇلتان اۋىر ويدا شىعىپ كەتەدى.
مومىن. ال، ەسداۋلەت، جان-جاعىڭدى تۇگەل وراپ كورەيىن. قالاي بۇلقىنىپ شىعىپ كەتەر ەكەنسىڭ. ىم... اسقاقسىڭ عوي. ءشلياپىڭدى تەرىس كيگىزبەسەم... مومىن اتىم قۇرىسىن... ءيا، ءيا... ءىستىڭ ازىرگى بەت الىسى بوتەن ەمەس...
بىلەۋباي كىرەدى.
ا-ا، بىلەكە، كەلىپ قالدىڭىز با؟
بىلەۋباي. ال، قالاي جۇرت جينالىپ جاتىر ما؟
مومىن. كەلەتىن جۇرت تۇگەلدەندى-اۋ دەيمىن. ەندى باستاي بەرەمىز بە، قايتەمىز؟
بىلەۋباي. ۇيىمداستىرۋ ماسەلەسى قالاي؟ الدىمەن باسشى قىزمەتكەرلەردى جيناپ ءماجىلىس وتكىزۋ كەرەك ەدى.
مومىن. نە جونىندە، بىلەكە؟
بىلەۋباي. دەمالىستى جانە كوڭىلدى تۇردە وتكىزۋ جونىندە. وسى مەروپرياتيەنى وتكىزۋ جايلى جاساعان پلانىڭ بار ما؟ اكەلشى.
مومىن. جوق ەدى، بىلەكە. جوق-ەمەس-اۋ، بىلاي قاعازعا تۇسىرگەن جوق ەدىك.
بىلەۋباي. مۇنداي ۇلكەن ماسەلەگە جاۋاپسىز قاراعانىڭىز قالاي، مومىن جولداس؟ مەن سىزگە سەنىپ جۇرسەم... ەندەشە جازىپ الىڭىز. (مومىن بلوكنوتىن سۋىرادى.) ءبىرىنشى ماسەلە، دەمالىس مادەنيەتتى تۇردە وتۋگە ءتيىس. بەيباستاقتىق بولماسىن.
مومىن. جازدىم.
بىلەۋباي. ەكىنشى، دەمالىس ۇيىمداسقان جانە كوڭىلدى تۇردە وتۋگە ءتيىس. ايتپاقشى، حالىقارالىق جاعدايدان لەكتور شاقىرتتىڭ با؟
مومىن. مەن گارمون الدىرىپ ەدىم. ءبىراق لەكتور شاقىرتۋ ەسىمە كەلمەپتى، بىلەكە.
بىلەۋباي. گارمون الدىرۋدى ۇمىتپايسىز دا، لەكتور شاقىرۋدى ۇمىتىپ كەتەسىز. بۇل قالاي؟ دەمالىستى كىسى وسىلاي ۇيىمداستىرا ما ەكەن؟ وسىنداي ۇلكەن نارسەنى سامولەتكە سالىپ جىبەرگەنسىز. جارامايدى، مومىن جولداس، جارامايدى.
مومىن. عافۋ ەتىڭىز، بىلەكە. مەنەن ءبىر بىلمەستىك بولعان ەكەن، باسىندا سىزبەن اقىلداسىپ الماي... وسىنىڭ ءبارى باسشىلىق قىزمەتتە بولىپ كورمەگەننىڭ كەسىرى.
بىلەۋباي. سودان سوڭ ءتورتىنشى پۋنكتكە جاز. جۇرت سىرت كيىمىن تاستاپ، القام-سالقام، جەڭىل-جەلپى جۇرمەسىن.
مومىن. جازدىم، بىلەكە. ايتپاقشى ءبىرىنشى توست سىزگە بەرىلەدى عوي. ءماجىلىستى ءوزىڭىز اشىپ جىبەرەسىز بە؟
بىلەۋباي. مەنىڭ سويلەيتىن ءسوزىم قايدا؟ جازىپ اكەلدىڭ بە؟
مومىن. اكەلدىم، مىنەكي. (قويىنىنان قاعاز اپەرەدى. بىلەۋباي كوزىلدىرىگىن كيىپ، ىشتەي وقىپ تۇر.) ءوزى ءسال ۇزاقتاۋ بولىپ كەتتى مە، بىلمەيمىن. ءبىراق ءسىز كوللەكتيۆكە ءبىراز وي-پىكىر ايتادى عوي دەپ...
بىلەۋباي. شىراعىم-اۋ، مىنانىڭ ىشىندە ءبىر سيفر جوق قوي. كۆارتالدىق جوسپاردىڭ ورىندالۋى قايدا؟
مومىن. بىلاي ەندى جينالىس ەمەس، دەمالىس كۇنگى سەرۋەن بولعاندىقتان، ءسىز كوللەكتيۆپەن جاقىنىراق سىرلاسادى عوي دەپ... ءسىزدىڭ كوڭىل-كۇيىڭىزدى جازىپ ەدىم. جۇرتتىڭ ءوزىن ىشكە تارتپاسا قيىن بوپ تۇر عوي.
بىلەۋباي. ءبىر ەسەپتەن بۇ دا دۇرىس ەكەن. قازىرگى ۇران باسشىلىقتى بۇقاراعا جاقىنداتۋ، كوپپەن اقىلداسىپ ىستەۋ بوپ تۇر عوي. ابزالى، حالىققا جاقىن بولۋ كەرەك.
قالعان ءبىر سۋمكانى الۋعا ەسداۋلەت كەلەدى. ەڭكەيە بەرگەندە،
بىلەۋبايدى كورىپ، قاسىنا كەلىپ امانداسادى.
ەسداۋلەت. سالەماتسىز با، بىلەكە...
بىلەۋباي. سىزبەن ءبىر سويلەسەتىن ءسوزىم بار ەدى، ەسداۋلەت.
ەسداۋلەت. قۋلاعىم سىزدە، بىلەكە. مەن دە سىزبەن ءبىر سويلەسسەم دەپ ءجۇر ەدىم.
مومىن. مەنىڭ بوگەتىم جوق پا؟
بىلەۋباي. بوگەتىڭىز جوق.
مومىن. بوگەت بولاتىن ادام ەندى كەلدى بىلەم.
قولىندا ءبىر چەتۆەرتۋشكا اراعى، ءبىر تۇتام كولباساسى بار ۆاسيليي لۋكيچ كىرەدى.
ۆاسيليي لۋكيچ. باستىقتارعا سالەم.
مومىن. و، ۆاسيليي لۋكيچ، ءسىز ءتىپتى ابدەن ەرتە كىرىسىپ كەتىپسىز عوي. وسى ەركىن مىنەزىڭىز ۇنايدى ماعان.
ۆاسيليي لۋكيچ. جوق مەن وزىمە ءتيىستى سىباعامدى الىپ، اۋلاق كەتىپ بارامىن.
ەسداۋلەت. ونىڭىز نە، ۆاسيليي لۋكيچ. ءبىزدى تاستاپ قايدا باراسىز؟
بىلەۋباي. ءسىزدىڭ كوللەكتيۆتەن ءبولىنىپ كەتۋىڭىز قالاي، جولداس سينيسىن؟
ۆاسيليي لۋكيچ. مەن ءوزىم كوپپەن بىرگە ەكى سوم اقشا تولەدىم. وعان كەلەتىنى — وسى عانا. ال، اكەلگەن دۇنيەلەرىڭ اعىل-تەگىل كورىنەدى. ونداي پالەدەن مون اۋلاقپىن.
مومىن. ارتىق ەش نارسە جوق قوي، ۆاسيليي لۋكيچ. Ay، مەكەمە ەمەسپىز بە، مەستكوم بار. ءويتىپ-بۇيتىپ...
ۆاسيليي لۋكيچ. مەن مەستكومنىڭ مۇشەسىمىن. مەستكوم اراققا اقشا بولگەن جوق.
مومىن. وسى ءوز سىباعاڭىزدى-اق ىشەرسىز. ءبىراق كوپپەن بىرگە بولساڭىزشى.
ۆاسيليي لۋكيچ. كىسى ءبىر قىزىپ العانسىن بۇل قۇرعىردى ولشەپ وتىرۋشى ما ەدى. كارى ادامدى كۇناعا باتىرما، شىراعىم.
مومىن. وسىنىڭ ءبارى ماعان دەگەن قىرسىعىڭىز عوي، ۆاسيليي لۋكيچ. بولماسا ولشەپ-پىشەتىن نە بار.
ۆاسيليي لۋكيچ. مەن سەنى تەكسەرەتىن كوميسسيانىڭ مۇشەسىمىن. ال، بىرەۋدى تەكسەرۋ ءۇشىن، ەد الدىمەن ءوزىڭنىڭ ارتىڭ تازا بولۋ كەرەك. مۇندا ءبىر گاپ بار، شىراق. ساۋ بول. (شىعادى.)
ەسداۋلەت (پayزادان كەيىن). ۆاسيليي لۋكيچ نە دەپ كەتتى؟
مومىن. نە دەۋشى ەدى. قىرسىعى عوي ىستەگى جۇرگەن. ادەيى جۇرتتىڭ ورتاسىنا ىرىتكى سالىپ، كوللەكتيۆتى باسشىلىققا قارسى قويماق بوپ ءجۇر.
ەسداۋلەت. ءدال وسىنىڭىز بەكەر بولار.
بىلەۋباي. جوق بەكەر ەمەس، قامباروۆ جولداس. ول قاشان دا كىسىنىڭ بەدەلىن ءتۇسىرىپ، كەكەتىپ جۇرەتىن ادەتى. ال، سىزگە ايتايىن دەگەنىم، ءسىز دە سول سياقتىلاردىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ باراسىز.
ەسداۋلەت. بۇل سوزىڭىزگە تۇسىنبەدىم، بىلەكە.
بىلەۋباي. تۇسىنبەسەڭىز، قاي-قايداعى وسەككە ەرىپ، مەكەمەگە ءسوز كەلتىرىپ، يەگە جۇرتتى بوسقا دۇرلىكتىرەسىز؟
ەسداۋلەت. ول وسەك ەمەس سياقتى.
مومىن. ەسداۋلەت-اۋ، اسىقپاي، ءار نارسەنىڭ بايىبىنا بارىپ كورسەڭىزشى. ءسىز جاس ادامسىز، كەيدە ىستىقتاي قاۋىپ قالاسىز.
بىلەۋباي. ءسىز جاس تا بولساڭىز، مەكەمەدەگى باسشى قىزمەتكەردىڭ ءبىرىسىز، قامباروۆ جولداس. ءبىراق، ءسىزدىڭ ۇستىڭىزدەن قارايتىن ديرەكتور بار. ال، سونىڭ باسىنان اسىپ ءىس ىستەۋ — قىزمەت بابىنا قيعاش كەلەدى. باستىقتىڭ جەتەكشىلىك ءرولىن جوققا شىعارۋ بولىپ ەسەپتەلەدى. ۇقتىڭىز با؟
ەسداۋلەت. عافۋ ەتىڭىز، بىلەكە. ءسىز مەنى تۇسىنبەي ءجۇرسىز. ءبىزدىڭ ويىمىز، قايتا ءسىزدىڭ جۇمىسىڭىزعا كومەكتەسۋ. ءوزىڭىز-اق ويلاڭىزشى — سوڭعى كەزدە حايۋاناتتار جۇدەپ كەتكەن. راسيون دۇرىس بەرىلمەگەن. مۇنى - قالاي تەكسەرۋسىز قالدىرامىز؟
بىلەۋباي. الىپ-قاشتى لاقاپقا بولا بۇكىل قالانى شۋلاتىپ، مەكەمەنىڭ بەرەكەسىن كەتىرمەكسىڭدەر عوي، شاماسى. وسىدان ءسوز قوزعاپ كەتەتىنىن ويلادىڭدار ما؟ ونداي كومەكتەرىڭ وزدەرىڭە!..
اقمارال مەن كاميلا كىرەدى.
كاميلا (جۇگىرىپ كەلىپ بىلەۋبايدى قۇشاقتاپ). كوكە، ءوزىڭ رەنجىپ تۇرسىڭ عوي؟
بىلەۋباي (كاميلانىڭ ماڭدايىنان ءسۇيىپ). ەشتەڭە ەمەس، كاميلاش.
كاميلا. رەنجىمەشى، كوكە. سەلى رەنجىتكەن ادامنىڭ سازايىن ءوزىم بەرەم.
بىلەۋباي. ءوزىڭ ءتىپتى ماعان قورعان بولۋعا جاراپسىڭ عوي، كاميلاشىم.
اقمارال. ال، كانە، اسقا جۇرسەڭىزدەرشى.
بىلەۋباي (ەسداۋلەتكە). ەگەر وسى بەتىڭىزبەن كەتە بەرەتىن بولساڭىز، وندا ماسەلەنى باسقاشا قويۋعا تۋرا كەلەر. جۇرتتىڭ اراسىنا ىرىتكى سالۋدى دوعارىڭىز.
كاميلا. ەسداۋلەت، كوكەمدى سەن رەنجىتتىڭ بە؟
اقمارال. توقتا... توقتا... (ەسداۋلەتتىڭ بەتىنە قاراپ.) ارينە، وسى بولماي كىم بولۋشى ەدى.
ەسداۋلەت. جوعاۋ، مەن... مەن ءجاي...
اقمارال. نەگە ءجاي بولسىن. ارتىندا ءبىر قوڭىرسىعان پالەسى بولماسا وسىنداي بولۋشى ما ەدى.
ەنتىگە باسىپ قارتاڭ ايەل كىرەدى.
قارتاڭ ايەل ويباي-اۋ، قايدا جۇرسىڭدەر؟ قان سورپام شىقتى عوي سەندەردى ىزدەن. انا جاقتا پالە بوپ قالدى عوي.
مومىن. نە بوپ قالدى؟
قارتاڭ ايەل بادىك-اۋ، نە بوپ قالدىسى نەسى. ءبارىڭ مۇندا اسىر سالىپ جاتقاندا — انا جاقتا ارىستان ءولىپ قالدى.
بىلەۋباي. He دەيدى؟
ەسداۋلەت. نە دەپ تۇرسىز؟
قارتاڭ ايەل بادىك-اۋ، مەنى ويناپ ايتىپ تۇر دەيسىڭدەر مە؟
ەسداۋلەت. ءتۇسىندىرىپ ايتىڭىزشى، قالاي بولدى؟
قارتاڭ ايەل قالاي بولعانىن قايدان بىلەيىن، قاينىم-اۋ. مانا تاڭەرتەڭ مىنا مومىن قاينىم جىبەرگەن ءبىر توقتىنىڭ ەتىن اپارىپ بەرە سالدىم. ءوزى اپپاق ماي ەكەن. تىم بولماسا ءبىر سورپالىق تا الىپ قالعانىم جوق. Mەن بايعۇس قازىنانىڭ دۇنيەسىنە ولسەم جولامايمىن عوي. سونى جەپ الىپ ەدى. ەندى جاڭاعى ءبىر ازىردە استىن قۇرعاتايىن دەپ كەلسەم سۇلاپ جاتىر. شارباعىنىڭ ءىشىن تازارتىپ بولىپ، ەندى استىن سىپىرايىن دەپ تۇرتكىلەسەم — تۇرمايدى. بادىك-اۋ، بۇعاپ نە بولعان دەپ، اينالىپ كەلىپ، تۇمسىعىنان ءتۇرتتىم، تىرپ ەتپەيدى. تىپتەن بار عوي، قىبىر ەتسە بۇيىرماسىن. سويتسەم ءولىپ قاپتى. جانىم ۋداي اشىپ كەتتى. شارىقتىق حايۋان دا بولسا زاۋاپاركتىڭ پاتشاسىنداي — بولەك ەدى عوي.
اقمارال. قوي، سەنىڭ ءوزىڭ وياتا الماعان شىعارسىڭ.
قارتاڭ ايەل. كەلىن-اۋ، ارىستاندى بۇگىن كوردى دەپ تۇرسىڭ با، مەنى. تىپتەن تۇگىن سيپاپ كوردىم عوي. مۇپ-مۇزداي.
اقمارال. ءجا، بولار. نەمەنە سونشا دابىرا قىلىپ، جينالعان جۇرتتىڭ شىرقىن بۇزبا.
قارتاڭ ايەل بادىك-اۋ، تىشقان ەمەس، مىسىق ەمەس، تاۋداي ارىستان ءولىپ جاتقاندا، ونى قاي جەرىمە تىعىپ قويام. جۇرتتىڭ شىرقىن بۇزبا دەگەنى نەسى ماعان.
ەسداۋلەت. ارىستان اشتان ولگەن.
اقمارال. ءاي، ەسىڭ دۇرىس پا، سەنىڭ؟! ءبىر توقتىنى سوعىپ العان ارىستان اشتان ءولۋشى مە ەدى.
مومىن. مۇمكىن ول كۇپتى بولىپ ولگەن شىعار.
ۆاسيليي لۋكيچ كىرەدى.
ۆاسيليي لۋكيچ. جۇرت قايتامىز دەپ جاتىر. ماشيناعا رۋقسات ەتسەڭىزدەر.
ەسداۋلەت. ايتپاقشى ءبىز ناعىپ تۇرمىز وسى. تەزىرەك جەتەيىك تە. مۇنى تەكسەرۋسىز قالدىرۋعا بولمايدى. جۇرىڭىزدەر.
بىلەۋباي. Ay، مىنا پلاندالعان مەروپرياتيەم قايتەمىز؟ سورۆات ەتەمىز بە؟
ۆاسيليي لۋكيچ. قالعان تويدى ارىستاننىڭ باسىندا كورەرمىز. ءجۇرىڭىز، بىلەۋباي ماۋسىمبايچ.
ءبارى كەتە بەرەدى.
اقمارال. ويباي، مومىن-اۋ، پە بوپ كەتتى؟ ەسىل دۇنيەنى دالاعا توگەمىز بە؟! توقتاتسايشى، انالاردى.
مومىن. مەنىڭ قولىمدا نە تۇر، جەڭەشە-اۋ. قارعىس اتقان ارىستان ولەتىن كۇن تاپپاعانداي ...ءدال بۇگىن... قاپ!.. قاپ!..
ەكىنشى ءبولىم
زووپاركتىڭ ءبىر تۇكپىرى. شاماسى كەڭسەدەن قاشىق بولماس. ساحنانىڭ وڭ جاعىنا تامان قيعاشتاۋ سكامەيكا تۇر. بۇل ارا، ادەتتە جۇرت سالقىنداپ، دەم الاتىن سايالى بۇرىش سياقتى،— قاراعاش، تەرەك ارالاس وسكەن. شىمىلدىق اشىلعاندا ەسداۋلەت پەن
سۇلتان اق داستارقان جابىلعان ستولدى كوتەرىپ كەلە جاتىر.
سۇلتان. وسى ءبىر جەرگە قويساڭ قايتەدى. ناعىز سايالى جەر ەكەن.
ەسداۋلەت. ءوزىمنىڭ دە كوزدەگەنىم وسى جەر ەدى. (ەكەۋى ستولدى دۇرىستاپ قويىپ جاتىر.)
سۇلتان. كابينەتىڭدى تاستاپ دالاعا شىقتىڭ، مۇنىڭ اتىن يە دەيمىز؟ عىلىمدى ومىرگە جاقىنداتۋدىڭ جادا جولى ما؟
ەسداۋلەت. وسى ىستىقتا تىمىرسىق كابينەتتە كىسى جۇمىس ىستەي الا ما؟ ءتىپتى باسىڭ قاڭعىرىپ كەتەدى.
سۇلتان. اي، بۇل جەر دە ساعان جايلى بولسا .جارار ەدى. مىنەكەي، ءتىرى قالعان جالعىز ارىستانىڭنىڭ دا كلەتكاسىن جاقىنداتىپ قويىپسىڭ. اقىرىپ پالە قىلماسا...
ەسداۋلەت (ستولدىڭ ۇستىندەگى قاعازدارىن جايعاستىرىپ جاتىپ). ارىستاننىڭ ماعان بوگەتى جوق.
سۇلتان. سەن ءوزىڭ جاس تا بولساڭ اپەندەلەۋسىڭ. سوعان قاراعاندا ءتۇبى مىقتى عالىم بولاتىن ءتۇرىڭ بار-اۋ دەيمىن. ەندى بارلىق لابوراتورياڭدى وسى اراعا تاسىتاسىڭ با؟
ەسداۋلەت. نەگە؟ تەك كەشەگى اناليزدەردى عانا قاراپ شىعام.
سۇلتان. الگى انگور ەشكىسى مەن ەلىكتەن تۋعان بۋدان لاعىڭدى كوردىم. ال، سول ارەدىكتىڭ نەگە كەرەك بولعانىنا تۇسىنسەم بۇيىرماسىن.
ەسداۋلەت. سەن نە دەپ تۇرسىڭ؟! انگور ەشكىسىنىڭ قاسيەتى — باۋىرىنداعى ءتۇبىتى ەمەس پە. ال ونىڭ جارتىسىن جايىلىمداعى شوڭگە، تىكەنەك، شوقاينا الىپ قالىپ ءجۇر. اتتەڭ، وسى تۇقىمعا ەلىكتىڭ ۇزىن سيراعىن، انگور ەشكىسىنىڭ جىبەكتەي ءتۇبىتىن بەرسەك... ەشكىنىڭ سيراعىن ۇزارتۋ كەرەك، باۋىرىم.
سۇلتان. سيراعىن ۇزارتارسىڭ، ءبىراق تۇبىتىنەن ايرىلىپ قالاسىڭ با دەپ قورقام.
ەسداۋلەت، ا؟ جوق، ايرىلمايمىز. ارينە بۇل ۇزاق تاجىريبە. ون شاقتى ۇرپاقتان بارىپ شىعادى. (قيالدانىپ.) تابيعاتتىڭ زور بايلىعىنىڭ ءبىرى حايۋاندار دۇنيەسى. بۇل عاجايىپ دۇنيە. ادام بالاسى عاسىرلار بويى سونىڭ ازعانتاي عانا ءتۇرىن قولعا ۇيرەتىپ يگىلىگىنە جاراتا قالعان. ال، قالعاندارى شە؟.. تۇزدە جورتىپ، بوسقا ءجۇر! جۇرت ءبىزدىڭ زووپارككە تەك قىزىق كورۋگە كەلەدى. بۇل قىزىڭ ەمەس بايلىق. ءبىز سول بايلىقتى يگەرۋىمىز كەرەك. ەكەۋمىزدىڭ ءومىرىمىز عانا ەمەس، ءۇرىم بۇتاعىمىزعا جەتەرلىك جۇمىس بار، سۇلتان، سەن تەك وقۋىڭدى ءبىتىرشى. ال، ءبىزدىڭ تاجىريبە جاساپ جۇرگەن زۋبر — سيىرلار شە؟ ول ەرتەڭگى كۇنى توننالاعان ەت ەمەس پە! (وڭىس ويلانىپ.) ءبىراق سوپىڭ كەيىنگى كورسەتكىشتەرى تەرىس بولىپ ءجۇر.
سۇلتان (سىر تارتىپ). ونىڭ سەبەبىن نەدەن دەپ ويلايسىڭ؟
ەسداۋلەت. راسيون... قالاي تەكسەرسەڭ دە سول راسيونعa كەلىپ تىرەلەدى. اقىرى كەلىپ ارىستاندى دا اشتان ءولتىردى.
سۇلتان. قوي، ارىستان اشتان ولمەگەن شىعار!
ەسداۋلەت. سويىن تەكسەرىپ كورگەن جوقپىز با؟ سەپ پە ايتىپ تۇرسىڭ وسى؟
سۇلتان. مەنىڭ ايتىپ تۇرعانىم: ەگەر ارىستان اشتان ولسە سەن قاتىنسىز قالاسىڭ. سوندىقتان ونىڭ اۋىرىن ولگەنى دۇرىس.
ەسداۋلەت. ساپ-ساۋ ارىستان سوندا قالاي اۋىرادى؟
سۇلتان. ەڭ اياعى تىماۋ تيسە دە...
ەسداۋلەت. سەن نە كوكىتىپ تۇرسىڭ وسى؟ ارىستاننىڭ ەشقانداي دەرتى بولعان ەمەس. مەن بۇل دۇنيەدەن بويداق وتسەم دە ونىڭ اشتان ولگەنى راس... ايتپاقشى سەن وسى ءسوزدى قايدان شىعاردىڭ؟
سۇلتان. كەشە تۇندە ءتۇس كورىپ ەدىم. قوي، مەن ورىندىقتاردى اكەلەيىن. (شىعادى.)
ەسداۋلەت ۇمتىلا ءتۇسىپ). توقتا... ءوزى ىلعي شالىس سويلەيتىندى شىعارىپتى. بىلاي اۋىسىن... الدە ءوزىن پسيحياترعا كورسەتۋ كەرەك پە ەكەن؟..
بىلەۋباي مەن مومىن سويلەسىپ كەلەدى.
بىلەۋباي. الدىمەن جوعارعى جاقتىڭ پىكىرىن بىلەيىك. مەن سايەكەڭمەن سويلەسىپ كەلەيىن. (ەسداۋلەتتى كورىپ.) ءسىز مۇندا نە ىستەپ ءجۇرسىز؟
ەسداۋلەت. جۇمىس ىستەيىن دەپ...
بىلەۋباي. كابينەتىڭىز قالاي؟ قايدا؟
ەسداۋلەت، ءتىپتى ىسىپ كەتتى. تىمىرسىق...
مومىن. سايالى باقتىڭ ءىشى... شىنىندا دا عىلىمي قىزمەت ءۇشىن تاپتىرمايتىن جەر ەكەن.
ەسداۋلەت. مەن الگى ارىستاننىڭ قازاسى تۋرالى اكتىنىڭ ءبىر داناسىن سىزگە جىبەرىپ ەدىم.
بىلەۋباي. جوق، سەن ءوزىڭىزدىڭ ۇشقالاقتىعىڭىزدى دالەلدەدىڭىز.
ەسداۋلەت. ارىستاننىڭ اشتان ولگەنىن دالەلدەدىم.
بىلەۋباي. جوق، ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ۇشقالاقتىعىڭىزدى دالەلدەدىڭىز.
ەسداۋلەت. جوق، بىلەكە، ءبىز اسىقپاي مىقتاپ تەكسەردىك.
بىلەۋباي. ءبىراق قورىتىندىنى اسىعىس جاساعانسىز. ءسىز وسىعان ساياسي-الەۋمەتتىك تۇرعىدان كەز جىبەرىپ، ار جاعىن ويلاپ كوردىڭىز بە؟
ەسداۋلەت. ويلاعاندا... ەندى وسىنىڭ سەبەبىن اشىن، ايىپتى ادامدى جازالاۋ كەرەك ەمەس پە؟
بىلەۋباي. مىنەكەي، ءسىزدىڭ ساياسي شالالىعىڭىز. جۇمىستى ورگە باستىرۋ ءۇشىن نە كەرەك الدىمەن؟ مەكەمەگە ابىروي، باسشىلارعا بەدەل كەرەك. ال، مەكەمەنىڭ ابىرويىن ءوزىمىز توگىپ، باسشىلىقتىڭ بەدەلىن ءوزىمىز تاپتاساق — سوندا بۇل زووپاركتىڭ جۇمىسى قالاي وركەندەيدى؟ بولاشاعى نە بولماق؟
ەسداۋلەت. Ay، ەندى سوندا ارىستاننىڭ ولگەنى...
مومىن. ارىستان دەپ دارداي قىلعانمەن ءوزىنىڭ ارعى اتاسى مىسىق ەكەن عوي، ءتايىرى.
ەسداۋلەت. ءتىپتى سول مىسىق ولسە دە دالادا قالدىرۋعا بولمايدى. بىلەكە-اۋ، وسىنىڭ سەبەبىن اشۋدان ءبىز نەگە قاشامىز؟
بىلەۋباي. سىزدىڭشە، ارىستان نە ءۇشىن كەرەك؟ زووپارك ءۇشىن. ال، ۇكىمەتكە ارىستان قىمبات پا، زووپارك قىمبات پا؟ زووپارك قىمبات. سوندا ءبىر ارىستان ءۇشىن زووپاركتىڭ ويران-بوتقاسىن شىعارامىز با؟ جوق، باسشى قىزمەتكەرلەر ونداي جاۋاپسىزدىققا بارا المايدى. ءبىلىپ قويىڭىز، ءبىر ارىستان ءۇشىن زووپارك باسشىلارىن كومپرەمەنتاسيا جاساتىپ قويا المايدى ولار. ارىستان، ارىستان دەيسىڭ، ءتىپتى قىرىق مىڭ قويدى قىرىپ العاندا دا اۋداننىڭ ابىرويىن ساقتاپ قالا بىلگەنبىز. سوندىقتان ەسىڭىزدە بولسىن، ارىستان اشتان ولگەن جوق، اۋىرىپ ەلدى.
ەسداۋلەت. جوق، بىلەكە، اشتان ءولدى.
بىلەۋباي. جوق، اۋىرىپ ءولدى.
ەسداۋلەت. اشتان ءولدى دەيمىن، بىلەكە.
بىلەۋباي. جوق، اۋىرىپ ەلدى. Mەن ءقازىر سايەكەڭە بارام. الدىمەن سول كىسىنىڭ پىكىرىن ءبىلۋ كەرەك. ەگەر سايەكەڭ اۋىرىپ ءولدى دەسە، ارىستان اۋىرىپ ولۋگە ءتيىس.
ەسداۋلەت. اۋ،- ول كىسى ارىستاننىڭ ولىگى تۇرسىن، ءتىرى كەزىندە دە كورگەن جوق قوي.
بىلەۋباي. باسشى ادام ءسىز بەن بىزدەن ارەگىرەك كورەدى، قامباروۆ'جولداس. (شىعادى.)
ەسداۋلەت (ەرە شىعىپ). ءسىزدىڭ مىنا پىكىرىڭىز ءتىپتى تەرىس. ادىلەت پەن شىندىقتىڭ جولى باسقا...
مومىن (جالعىز). بار، بار. ەسكىدەن قالعان قارا توقپاق ءمۇجىلىپ ءبىتىپسىڭ-اۋ سەن دە. ۇلكەن كادەگە جاراماساڭ دا سابىڭ سىنعانشا تومپەشتەي بەرشى. مۇمكىن ءبىر سەپتىگى بولار.
ەكى ورىندىق كوتەرىپ سۇلتان كىرەدى.
سۇلتان. ءا، سالەماتسىز با، مومىن اعا.
مومىن. بالا، سەنىڭ بەت الىسىڭدى ءالى بايقاي الماي ءجۇرمىن-اۋ. الدە ۇندەمەي ءجۇرىپ تىندىرىپ جاتقان ءبىر نارسەڭ بار ما؟ شىنىڭدى كورسەتەتىن كەزىڭ بولىپ ەدى عوي.
سۇلتان. ءوز بەت الىسىمدى ءوزىم دە بايقاي الماي ءجۇرمىن.
مومىن. ەسىڭدە بولسىن، ەكى كەمەنىڭ قۇيرىعىن ۇستاعان سۋعا كەتەدى.
ارىستان اقىرادى. باجىلداپ، شىرىلداعان داۋىس ەستىلەدى.
ويبايلاعان اقمارال ساحناعا جۇگىرە شىعىپ،
مومىننىڭ قۇشاعىنا قۇلايدى.
اقمارال. ويباي، ءولدىم. قۇتقار!..
مومىن. جۇرەگىڭىزدى باسىڭىزشى، جەڭگەسى...
اقمارال. ويباي... اھ... ۋھ...(كوزىن اشىپ.) مومىنبىسىڭ؟ ۋھ... Mەن ءتىرىمىن بە؟
مومىن. ءتىرىسىز، ءتىرىسىز جەڭگەسى.
سۇلتان. ءازىر ەلەتىن ءتۇرىڭىز جوق. قورىقپاڭىز.
اقمارال. ۋھ، جان-اي. زارە-قۇتىم قالمادى عوي. الگى ارىستان ءولىپ قالدى دەن شۋلاپ جۇرگەنى قايدا؟
سۇلتان. بۇل باسقاسى.
اقمارال. بىرەۋىنىڭ ءوزى زارەمدى ءزار تۇبىنە جىبەردى، ەكەۋ بولسا نە جانىمىز قالادى. تۋرا توردان اتىلىپ شىققانداي بوپ كورىنگەنى.
مومىن. كوڭىلىڭىزدى باسىڭىز، جەڭگەسى. اپىراي، جۇرەگىڭىز ناشارلاۋ ەدى.
سۇلتان. ءسىز بەكەر شوشىعانسىز، جەڭگەسى. قايتا ارىستان سىزدەن قورىقتى.
اقمارال. نە دەيسىڭ؟
سۇلتان. بۇگىندە ارىستاننىڭ اۋزىڭداعىسىن اقمارال تارتىپ جەيتىن بولعان.
اقمارال. ا-ا؟..
مومىن (سۇلتانعا). ءجا، دوعار. (اقمارالعا.) بۇل وتتاي بەرەدى. جەڭگەسى، ۇيدەن جايشا شىعىپ پا ەدىڭىز؟
اقمارال. ويباي-اۋ، ءقازىر ۇيدە وتىراتىن كەز بە! سەندە دە شارۋام بار. ءبىراق الگى بىلەۋبايدى ىزدەپ ءجۇر ەدىم. كەڭسەسىنە بارسام كەتىپ قالىپتى.
مومىن. بىلەكەڭ بىلاي قاراي كەتتى. و كىسى نىعىز باساتىن ادام عوي. شارباقتان شىققانشا قۋىپ جەتەسىز.
اقمارال. ەندەشە قۋىپ جەتەيىن. (مومىنعا.) ساعان قايتىپ اينالىپ سوعامىن. (اسىعىس شىعىپ كەتەدى.)
مومىن (سۇلتاندى بوگەپ). بەرى كەل، بالا. سەنىڭ ءتۇتىنىڭدى ەندى تانىعانداي بولدىم.
سۇلتaن. تانىساڭىز نەسىن سۇرايسىز.
مومىن. ونىڭ سەبەبى — ءالى دە انىقتايتىن نارسە كوپ. ءجا، ەجىرەيمە. قۇر اشەيىن تۇگىڭدى تىكىرەيتىپ، ماعان سىرتىڭدى عانا توساسىڭ. ءويتىپ اۋرە بولما، سەنىڭ ىشىڭدەگىنى كورىپ تۇرمىن مەن.
سۇلتان. قوقان-لوقىمەن الماقسىڭ عوي، سولاي ما؟
مومىن. قوقان-لوقى دەگەن اقىماقتاردىڭ ايلاسى. Mەن شولاق قۋلىقتىڭ ادامى ەمەسپىن، دوستىم. سەن ءقازىر قايدا بارارىڭدى بىلمەي جول ايرىقتا تۇرعان جىگىتسىڭ. وتكەن ءومىرىڭ ولاي تارتسا، قازىرگىڭ بىلاي تارتادى.
سۇلتان. ەندى مەنى اۋرەلەمەسەڭىز قايتەدى؟
مومىن. ءجا، تالكەكتى قوي، ءار نارسەنىڭ تولەۋى بولادى. وتكەنىڭنەن تولەۋسىز قۇتىلا المايسىڭ. مەنىڭ ىستەگەن جاقسىلىعىمدى ۇمىتىپ كەتىپسىڭ عوي ءوزىڭ؟
سۇلتان. جوق، ۇمىتقانىم جوق. ونى ۇمىتپايمىن.
مومىن. سەن نەمەنە، سول ءىسىڭ ءۇشىن مەنى كىنالاعىڭ كەلىپ تۇر ما؟ سوڭعى رەت پەرەداچا اپارعانىمدا ريزا بولىپ، العىس ايتقانىڭ ەسىڭدە مە؟ مەن سوندا ايانىپ قالعام جوق ەدىم. سەنىڭ ادۆوكاتىڭا قانشا اقشا تولەگەنىمدى بىلەسىڭ بە؟ ون جىل كەسەتىن جەردەن بەس جىلعا تۇسىرتكەن سول ەمەس پە ەدى؟
سۇلتان. ونىڭىز راس. ال، ءبىراق تۇپتەي كەلگەندە...
مومىن. تۇپتەي كەلگەندە مەن سەنى زورلاعان جوقپىن. ءبىلىمىڭ شامالى، قىزمەتىڭ شاعىن، ايلىعىڭ ازعانتاي بولدى. ال، ءبىراق اناۋ-مىناۋ دوكەيدەن كەم جۇمساعىڭ كەلگەن جوق. ساعان اڭشا كەرەك بولدى، مەن اقشا تاۋىپ بەردىم، ساعان قىزىق كەرەك بولدى، مەن قىزىق تاۋىپ بەردىم. ەندى قانداي قولقاڭ بار؟
سۇلتان. ءوزىڭىز مەنى باسىنان سكلادقا قويىپ الىپ...
مومىن. قويسام شە؟.. ءتيىمسىز جەر مە ەدى؟! ساعان باسىنان جاقسىلىق ويلاپ، ەگەر جەيتىن بولساڭ — رەزينكەگە ينە سۇعىپ العانداي ءىزىن بىلدىرمەي جە، دەپ ەسكەرتكەنىم ەسىڭدە مە؟
سۇلتان. ءيا، ەسىمدە. ءسىز ماعان كوپ نارسەنى ەسكەرتتىڭىز. ول كەزدە مەن مەكتەپ بوساعاسىنان جاڭا شىققان بالا ەدىم. بىردەن ءسىزدىڭ قولىڭىزعا ءتۇستىم دە...
مومىن. ەندەشە ءقازىر ەر جەتتىڭ. ەندى قيقاڭداما. ەرەكشە سويلەسەمىز. بىرىنشىدەن، اناۋ سينيسين شالدىڭ اشقانىن سەن جوققا شىعارىپ وتىرسىڭ. اقىلىڭ جەتپەسە مەنەن سۇرا. ەكىنشىدەن، ەسداۋلەت... ەسداۋلەتتى مىقتاپ قولىڭا ال. ول سەنگىش. اسىرەسە ساعان سەنەدى. ايتىپ ەم عوي.
سۇلتان. ال ەگەر ونىڭ سەنىمىن اقتاي الماسام قايتەم؟
مومىن. سەن نەمەنە؟ مەنى تالكەك قىلماقسىڭ با؟ الدە مەنىڭ جالعىز سەنگەنىم سەن عانا دەپ بۇلدانعىڭ كەلىپ تۇر ما؟ الدىڭدا ەكى جول بار دەپ ەسكەرتىپ ەدىم. تۇسىنبەگەن ەكەنسىڭ. ەندەشە تۇسىندىرەيىن. ءبىرىنشى جول — جۇرت كوزىنە وسى جاقسى قالپىڭمەن جۇرە بەرەسىڭ. بۇل جەردە ەشكىم سەنىڭ بۇرىنعى ءومىرىڭدى بىلمەيدى. سىيلى بولاسىڭ. وقۋىڭدى بىتىرەسىڭ. ال قاراجات جاعىنان سەنى تارىقتىرمايمىن.
سۇلتان. بۇل جولىڭىز ماعان قيىنداۋ بولماسا...
مومىن. ەندەشە وڭاي جولىن قالا. مەن سەنىڭ بۇرىنعىڭدى پاش ەتەمىن جۇرتقا. ارينە ول ءۇشىن سەنى جۇمىستان قۋىپ تا جىبەرمەس. ءبىراق ساعان ەشكىم سەنبەيتىن بولادى. كوزىڭە ايتپاسا دا «ويباي، ول سونداي ادام»، دەپ جەلكەڭنەن كورسەتەدى. ەسىڭدە بولسىن، كىرەرگە تەسىك تاپپايتىن كەزىڭ بولادى. قيماعانىڭ ەسداۋلەتتىڭ سەنىمى بولسا، ودان دا جۇرداي قىلام. يت تيگەن سۇتتەي جيرەنەتىن بولادى سەنەن. (سۇلتان ءۇنسىز.) ودان دا باسىڭدى سەرگەلدەڭگە سالماي، ىسكە كىرىس. مەندە سەنىڭ ەسەڭ كەتپەيدى.
سۇلتان اۋىر ويمەن ءۇنسىز شىعىپ كەتەدى.
مومىن (جالعىز). يا، قالت-قۇلت ەتىپ ارالىققا تۇرعان جايىڭ بار، جىگىتىم. قاي جاعىمىز قاتتىراق تارتساق، سولاي قاراي قۇلايسىڭ عوي ءتۇبى.
اقمارال كىرەدى.
اقمارال. ۋھ، اعاڭدى ۇستاي الماي قالدىم. ەندى ساعان دەگەن شارۋامدى ايتىپ كەتەيىن. بەرى كەلشى، مومىن. وسى جاقىن ارادا بۇرىن اعاڭمەن ىستەس بولعان مىقتىلاردىڭ باسىن قوسايىن دەپ ەدىم. ويباي-اۋ، الگى ارىستاننىڭ الەگىن باسۋعا مەنىڭ ءوزىم كىرىسىپ كەتتىم عوي، ءقازىر. بىلەۋبايدى قويشى، تىمىرىق قوي ول، ەبى جوق.
مومىن. مۇنىڭىز تابىلعان اقىل ەكەن، جەڭگەسى.
اقمارال. باس قىلىن سايەكەڭ مەن بايەكەڭدى شاقىرامىز. ال، سايەكەڭە باس تارتىپ، بايەكەڭ قۇر قالسا — قىپ-قىزىل شاتاق بولادى. سوندىقتان وسى سەنبىگە ۇيگە ەكى توقتى جىبەرە سالشى. سونى ايتايىن دەپ كەلىپ ەدىم.
مومىن. اپىراي، بىردەن ەكى قوي سويساڭىز، بىلاي كوزگە ءتۇسىپ جۇرمەسە...
اقمارال. ويباي-اۋ، ولار ايەلدەرىمەن كەلەدى. ايەل زاتى سىنشىل دا، كۇنشىل دە بولادى عوي. ونسىز دا اقسيسا مەن باتسايى ماعان مۇرنىن ءشۇيىرىپ شەكەسىنەن قارايتىن بولىپ ءجۇر.
مومىن. راس ايتاسىز، ايەل زاتى كۇنشىل بولادى.
اقمارال. ويباي-اۋ، ءبارى ارىعىن بىلدىرمەس دەپ، سولاردان قوناقاسىمدى اسىرىپ، كەۋدەلەرىنە ءبىر شىقسام دەگەن ارمان عوي مەنىكى.
مومىن. مۇنىڭىز دۇرىس-اۋ، جەڭگەسى. ءبىراق، ءقازىر تۇس-تۇستان ءسوز تۇتانىپ تۇرعان كەزدە...
اقمارال. ءيا، سونىسى بار ەكەن-اۋ. ءبىراق ەپتى ەدىڭ عوي، ءبىر امالىن تاپسايشى. اپىراي، جايلارىنا قاراپ جۇرسە قايتەدى ەكەن، وسى جۇرت.
مومىن. مەن دە سونى ايتام-اۋ. بىلەكەڭ سياقتى بەدەلدى ادامنان يت-قۇستىڭ جەمىن قىزعانعان سوڭ نە سۇرايسىڭ بۇلاردان.
اقمارال. الگى ەسداۋلەت دەگەنى سەنىڭ سوڭىڭا ءتۇسۋىن قويعان جوق پا، ءالى؟
مومىن. ءيا، ءتۇپ قازىق سوندا تۇر.
اقمارال. تا-اك. ەندەشە تاعى دا ءبىر قىرىما الىپ كورەيىن، بالەمدى!
مومىن. جەڭگەسى، ەندى تاكتيكانى وزگەرتۋ كەرەك.
اقمارال. ا؟.. تاكتيكانى دەيمىسىڭ؟
مومىن. ءيا، ەندى قىرىڭىزدى ەمەس، سىيىڭىزدى كورسەتىڭىز. رۇقساتىڭىزدى بەرىن، جىلى شىرايمەن ىشكە تارتىپ كورىڭىز.
اقمارال. اپىراي، سونى سۋقانىم سۇيمەۋشى ەدى. ءبىراق قىزى قۇرعىردىڭ ءوزى دە ىندىنى قۇرىپ بارا جاتقانداي، كويلەك-كونشەگىن تىككىزىپ اسىعىپ جۇرگەنى.
مومىن. بىردەن قۇلاي دا كەتپەڭىز. ىقىلاس ءبىلدىرىڭىز دە، بىلاي ۇزىن ارقان، كەڭ تۇساۋعا سالىپ سوزا تۇرىڭىز. (كاميلا كىرەدى.) و، كىمدى ايتسا سول كەلەدى دەپ... كاماش اينالايىن، ءوزىڭ كوڭىلدىسىڭ عوي.
كاميلا. جاڭا عانا پارتنويدان شىقتىم. (دوڭگەلەنە بيلەپ كويلەگىن كورسەتىپ.) قالاي، جاراسا ما؟
مومىن. و، قۇيىپ قويعانداي.
اقمارال (ۇڭىلە قاراپ). قىز ۇلبىرەگەن جاس بولسا، ونىڭ ۇستىنە سۇلۋ بولسا نەگە جاراسپاسىن. تا-اك، ءسال بەلى تومەندەۋ مە؟
كاميلا. وسى كۇنگى مودا سولاي، ەسداۋلەتتى كورمەدىڭدەر مە؟
اقمارال (ۇناتپاي). نەمەنە، شوشاڭداپ ونى ءوزىڭ ىزدەپ جۇرگەنىڭ! جىگىت سوڭىنان جۇگىرگەن قىزدىڭ ءقادىرى بولمايدى.
كاميلا. ەسداۋلەت مەنى ءبارىبىر جاقسى كورەدى.
اقمارال. ءسوز بولعانىڭا. قىز دەگەن شىركىن جىگىتتىڭ ىندىنىن كەپتىرىپ، ەمەشەسىن قۇرتىپ تۇرسا عوي.
مومىن. كاماش قاراعىم، جەڭەشەڭ اقىلدى تەنتەك ەمەس يە، سەندەرگە ريزاشىلىعىن بەرىپ تۇر.
كاميلا. راس پا، جەڭەشە؟ (اقمارالدى قۇشاقتاپ.) ايتتىم عوي، سەن جاقسىسىڭ دەپ...
اقمارال. سەن قىز ءبىر قيسايساڭ كىسىگە بوي بەرەسىڭ بە؟ اي، وجەتسىڭ-اۋ.
مومىن. تەك جەڭەشەڭنىڭ ءبىر تىلەگى بار، كاميلاش. بارشىلىقتا وسكەن بالانى قاۋدىراپ تۇرعان قۋىس بولمەگە قالاي كىرگىزەم. ەسداۋلەت تەزىرەك قيمىلداپ، پاتەرىن، ءۇي ءىشىنىڭ جابدىعىن جوندەپ السىن دەيدى.
اقمارال. مومىن دۇرىس ايتادى. ءسويتسىن الدىمەن.
كاميلا. قويشى، جەڭەشە، سول دۇنيە-مۇلىكتە تۇرعان نە بار.
اقمارال. مىناڭ قارا. بىلەۋبايدىڭ جالعىز قارىنداسىن جايداق بولمەگە ءتۇسىرىپ، مەنى جىن قاعىپ پا.
مومىن. جەڭەشەڭدى رەنجىتپە، كاماش قاراعىم. ەسداۋلەتتىڭ ءقازىر جاعدايى كوتەرمەسە، ءبىز كومەكتەسەرمىز. ونداي جاقسى جىگىتتەن ءوز باسىم ەش نارسە ايامايمىن.
كاميلا. بىزگە ەش نارسەنىڭ كەرەگى جوق. قايتا جوق بولعانى قىزىق.
اقمارال. مىناۋ نە دەيدى؟! سوندا قۋ تاقىرعا بارماقسىڭ با، قۋارعان قىز؟
كاميلا. بىزگە ەش نارسەنىڭ كەرەگى جوق. ءوزىڭ كوكەمە تيگەندە ەكى جاستىق، ءبىر كورپە، ءبىر شاينەك، ءۇش كەسەم بولدى دەۋشى ەدىڭ عوي.
اقمارال. ويباي-اۋ، وندا بىلەۋبايدىڭ بىلەۋباي بولماي تۇرعان كەزى عوي. سەن ءوزىڭ قازىرگى شىققان جەرىڭنىڭ كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟
كاميلا. بىلەم. كوكەم دە جاقسى، سەن دە جاقسىسىڭ. ال ماعان تەك ەسداۋلەتتىڭ ىقىلاسى بولسا بولدى، باسقا ەش نارسەنىڭ كەرەگى جوق. جۇگىرىپ شىعىپ كەتەدى).
اقمارال. ايتتىم عوي، اعاسىنا تارتقان قايسار دەيمىن. ءبىر قىڭىرايسا بۇل قىزدىڭ بەتىن بۇرۋ قيىن.
مومىن. ءبىر ەسەپتەن جاڭاعى شارۋانى ەسداۋلەتكە كاميلادان گورى ءسىزدىڭ ايتقانىڭىز وتىمدىرەك بولار.
اقمارال. سولاي ما؟ اي، ءوزى كۇتىمسىزدەۋ، اڭگۇدىك نارسە عوي. سول قۋارعاننان ءبىر نارسە شىقسا جارار ەدى-اۋ.
مومىن. جەڭگەسى، ءبىزدىڭ ءحالىمىز ءقازىر قيىنداپ تۇر. بىزگە كەرەگى سول جىگىتتىڭ قالتاسىنىڭ قۇرعاق بولعانى، تۇگىن تىكىرەيتىن، ماڭايلاتپاي جۇرگەنى تازالىعى عوي. اتتەڭ، وڭەشىنەن ءبىر-اق رەت وتكىزىپ جىبەرەتىن كۇن بولسا... يلەگەن قايىستاي بولار ەدى. سوندا ول ءسىزدىڭ دە تىسىڭىزگە جۇمساق بولادى. ال، ءسىز ەسداۋلەتكە سالماقتى مىقتاپ سالىڭىز دا... ماعان قاراي يتەرىڭىز. ودان باسقا جول جوق. ۇقتىڭىز با، جەڭگەسى؟
اقمارال. ۇقتىم. اپىراي، مىنا باس تەگىن جاراتىلماعان ەكەن. وندا پالە-جالادان ادا بولار ەدىك-اۋ.
پروبيركالار سالعان كوروبكا كوتەرىپ ەسداۋلەت كىرەدى.
كوروبكاسىن ستولعا قويادى.
ەسداۋلەت. ءا، ءسالاماتسىز با، جەڭگەسى.
مومىن (ەسداۋلەتتىڭ قولىن قىسىپ). قۇتتىقتايمىن، دوستىم، قۇتتىقتايمىن.
ەسداۋلەت (اڭ-تاڭ). بۇل نەنىڭ قۇرمەتى؟
مومىن. قۋانىشتارىڭ ۇزاعىنان بولسىن، دوستىم. مىنا اقمارال جەڭەشەڭ سەندەرگە ريزالىعىن بەرىپ تۇر. بۇ كىسى ايتقاسىن بىلەكەڭ دە قارسى بولمايدى عوي.
ەسداۋلەت. راس پا، جەڭەشە؟ راقمەت سىزگە. كاميلانى اكە-شەشەسىنەن ارتىق باققان ادامسىزدار. سىزدەردى رەنجىتۋ ماعان دا قيىن بولىپ ءجۇر ەدى.
اقمارال. جارايدى، ەندى. ءبىراق ءوزىڭ كىسىگە جۋىسپايتىن اڭگۇدىك جىگىتسىڭ.
ەسداۋلەت. جەڭەشە، مەن ءتىپتى ءسىزدىڭ ۇيدەن شىقپاس ەم. تەك كەيدە ءوزىڭىز...
اقمارال. باقىتىڭ بار ەكەن جىگىت. مىنا مومىنعا راقمەت ايت.
ەسداۋلەت. اپىراي، ءسىزدىڭ ماعان جانىڭىزدىڭ اشىعانى...
مومىن. ءسىز مەنى تۇسىنبەي ءجۇرسىز عوي، ەسداۋلەت.
اقمارال. تۋىس بولماعانمەن مومىننىڭ بىزگە بوتەندىگى جوق. بۇ دا ءبىر قايناعاڭ، ءبىلىپ قوي.
ەسداۋلەت. سوندايى بار ما ەدى. مۇنىڭ ءوزى ءبىر ءتۇرلى...
اقمارال. سەلىڭ ءوزىڭ نە دەپ كۇمىلجىتىپ كەلە جاتىرسىڭ؟! الدە ءبىزدى ولقى كورىپ تۇرسىڭ با؟ ولاي بولسا...
ەسداۋلەت. قويدىم، قويدىم!.. تەك بىلاي... جوق-جوق، مەن ءسىزدىڭ ومىرىڭىزگە باعىنام، جەڭەشە...
اقمارال. تا-اك، ەرتەڭ ماعان سوعىپ كەت. سويلەسەتىن ءسوزىم بار.
ەسداۋلەت. كەلەيىن، جەڭەشە.
اقمارال. ال، ساۋ بول.
مومىن. ساۋ بولىڭىز، ەسداۋلەت.
اقمارال مەن مومىن شىعادى.
ەسداۋلەت. كاميلاش!.. كاميلاشىم!..
ىڭىلداپ اندەتىپ، اقىرىن بيلەپ كەتەدى. ەتاجەركا كوتەرىپ سۇلتان كىرەدى. ەسداۋلەت سۇلتاننىڭ قولىنداعى ەتاجەركانى الىپ، دوڭگەلەنە بيلەپ بارىپ، ورنىنا قويادى.
ەسداۋلەت. ال، قۇتتىقتا، دوستىم، مەمى!
سۇلتان. قازاق كوپ وقىعان ادامدى وقۋ ۇرىپ كەتەدى دەۋشى ەدى. (ءوز شەكەسىن ءتۇرتىپ.) ءوزىڭ ازداپ... بىلاي...
ەسداۋلەت. جوق، سۇلتان. توي بولادى جاقىندا.
سۇلتان. ءا-ا... قۇتتى بولسىن، دوسىم. قوس قامىتتى قاباتتاپ كيگەن ەكەنسىڭ.
ەسداۋلەت. قوس قامىتىڭ نە؟
سۇلتان. ءبىر قامىتىڭ بولاشاق ايەلىڭ بولسا، ەكىنشى دا مىت — قايىن جەڭگەڭ. اسىرەسە، اقمارالداي قامىت موينىدا اۋىر تيمەسە نەعىلسىن.
ەسداۋلەت. ا؟.. قويشى، ءتىپتى بەس قامىت بولسا دا مەيلى. مۇنىڭ اتىن... باقىت دەيدى.
سۇلتان. مەن باقىتتىمىن..
سۇلتان. باقىت دەگەن كورمەگەن نارسەم ەدى. سويتسەم ول كوبەلەكتەي ۇشىپ-قونىپ جۇرگەن قىز ەكەن عوي ءتايىرى.
ەسداۋلەت. سەن كاميلاشتى بىلمەيسىڭ. جوق. ول تاماشا قىز. سەپ ونىڭ مىنەزىن جەڭىلتەك دەيسىڭ. جوق. ول بالا مىنەزدى. قالتقىسىز اق كوڭىل، سابيدەي كىرشىكسىز تازا.
سۇلتان. سەن نەمەنە، لابوراتورنىي اناليزدەن وتكىزىپ پە ەد ونى؟
ەسداۋلەت. مەن جۇرەگىمنىڭ اناليزىنەن وتكىزدىم. سەن بىلەسىڭ بە، سۇلتان، تەك شىنايى ادال ادامدار عانا كىسىگە اقتارىلا سەنەدى. ال، كاميلاشقا سەنبەۋگە بولمايدى.
سۇلتان. سەنىم... ەگەر... سەنىمىڭ الدانسا شە؟
ەسداۋلەت. جوق، الدانبايدى. مەن سەنبەيمىن، ەگەر شىپ سەنسەم الدانبايمىن.
سۇلتان. ءيا، جىگىتىم، وزىدە دەگەن سەنىمىڭ مول ەكەن.
ەسداۋلەت. وزگەگە دە سولايمىن. ەكى ۇشتى ءدۇدامال ءومىر — ءومىر ەمەس، قورلىق.
كاميلانىڭ ون سالعان داۋسى ەستىلەدى.
ەسداۋلەت. توقتا. كاميلاش قوي.
سۇلتان. ال، ەندى ليريكا باستالدى. قوي، سەندەردىڭ ارالارىڭا شىققان تىكەنەككە ۇقساماي كەتەيىن.
كاميلا (سىرتتان اندەتىپ).
اۋەنىمەن شاقىرىپ ءان شىرقادى،
ارمانىمنىڭ اياۋلى اق سۇڭقارى
بىرگە قونىپ باقشاڭا سايرايىنشى،
ماحابباتتىڭ ماناۋراپ اتسىن تاڭى.
سۇيەمىن سەنى ماڭگىلىك،
سۇيەمىن، ساۋلەم، شىن سىرىم،
ەستىرتىپ تۇرمىن ءان قىلىپ،
جۇرەكتىڭ ءتاتتى ءدۇرسىلىن.
ەسداۋلەت (اندەتىپ).
قايدا ءجۇرسىڭ، قايداسىڭ، كاميلاشىم،
جالعىز ءوزىڭ مەن ءۇشىن ار يمانسىڭ.
تارتىنباشى، ءتىل قاتشى، جاقىنداشى،
سۇيەدى-اۋ دەپ بۇل جۇرەك تاعى يلانسىن.
كاميلا كىرەدى. ەكەۋى ءاننىڭ قايىرماسىن قول ۇستاسىپ قوسىلىپ ايتادى.
كاميلا. ەسداۋلەت، مەن ساعان...
ەسداۋلەت. ەستىدىم، كاميلاش. ءبارىن بىلەم. (ايمالاپ.) بۇگىن بۇل جالعاندا بىزدەن باقىتتى ادام جوق.
كاميلا (ەسداۋلەتتىڭ قۇشاعىنان بوسانىپ). سابىر ەتشى، ەسداۋلەت.
ەسداۋلەت. كاميلاش...
كاميلا، ەسداۋلەت، مەن ساعان ءبىر ويىمدى ايتايىن. رەنجىمەيسىڭ بە؟
ەسداۋلەت. جوق... ءوزىڭ ءبىر ءتۇرلى بوپ تۇرسىڭ عوي. سەن مەنى سۇيەسىڭ بە، كاميلاش؟
كاميلاش. سۇيەمىن، ەسداۋلەت. ءبىراق... سەن سابىر ەتشى. مەن ايتاتىن ءسوزىمنىڭ باسىن قۋراي الماي تۇرمىن. ەسداۋلەت. ءيا؟
كاميلا. مەن سەنى سۇيەمىن، ەسداۋلەت. ءبىراق... قورقامىن.
ەسداۋلەت. نەدەن قورقاسىڭ، كاميلاش؟
كاميلاش. بۇگىن ءۇي ءىشىنىڭ رۇقساتىن العاندا قۋانىپ كەتىپ ەم. ءبىراق ارتىنان ويلان قاراسام. سەنى جاقسى كورگەنىمە ءماز بولىپ، وسى كۇنگە دەيىن ەش نارسەنى ويلاماعان ەكەم.
ەسداۋلەت. نەنى ويلاماپسىڭ؟
كاميلا. ءومىر تۋرالى ويلاماپپىن. بىلەم، بىلەم، ەسداۋلەت. سەن مەنى جاقسى كورەسىڭ، مەن دە سەنى جاقسى كورەم. ءبىراق وسى بۇكىل ومىرىمىزگە ازىق بولا ما؟ مەن ساعان ايەل عانا ەمەس، سەرىك بولۋعا، ومىرلىك جولداس بولۋعا جارايمىن با؟ وسىدان قورىقتىم. بۇرىن ءتىپتى ۇشىپ-قونىپ ءجۇرىپ ويلاماپپىن.
ەسداۋلەت. جارايسىڭ، كاميلاش. ەرتەڭ وقۋىڭدى بىتىرەسىڭ. ەكەۋمىز بىرگە جۇمىس ىستەيمىز، بىرگە جۇرەمىز. جوق، ومىردەن سەنەن ارتىق سەرىك ىزدەمەيمىن، كاميلاش.
كاميلا. راس ايتاسىڭ با، ەسداۋلەت؟ مەنىڭ مىنەزىم جامان. كوكەمنىڭ بالاسى بولمادى دا مەنى قاتتى ەركەلەتتى. ۋايىم-قايعىسىز، .الاڭسىز ءوستىم. وسى كۇنگە دەيىن ەركە بالا سياقتىمىن. سەن ماعان ۇرسىپ قوي، جاراي ما؟
ەسداۋلەت. جارايدى. ال، ەندەشە قازىردەن باستاپ، ماعان جاردەمشى بولۋعا كىرىس.
كاميلا. امىرىڭدەمىن، عالىم جولداس. نە بۇيىراسىز؟
ەسداۋلەت. كانە، ەر سوڭىمنان. (قولىنان تارتىپ، قۇشاقتاپ سۇيەدى.) ساۋلەم...
كاميلا. قوي، بىرەۋ كورىپ قالار.
ەسداۋلەت. مەيلى كەرسە كورە بەرسىن، كىمنەن جاسىرىنامىز.
ەكەۋى قول ۇستاسىپ شىعىپ كەتەدى. ەكىنشى جاقتان قارتاڭ ايەل مەن مومىن كەلە جاتادى.
قارتاڭ ايەل مومىن قاينىم-اۋ، مەن بەيباق پاتەر سۇراپ قاقساعالى قانشا ۋاقىت بولدى. كۇشتىلەر مەن ەپتىلەر الىپ جاتىر. شىرەتىپ كەلىپ، تاقالا بەرگەندە كەيىن قاراي سىرعىتىن جىبەرەدى. ارقا سۇيەيتىن ازاماتىڭ بولماعانسىن... مەن ءقايبىر قارىق بولعانىمنان يت پەن قۇستىڭ بوعىن سىپىرىپ ءجۇر دەيسىڭ. تىم بولماسا ۇستىڭدە كۇركەڭ بولماعانسىن...
مومىن. جەڭگەي، مەن ءسىزدىڭ جايىڭىزدى ويلاماي جۇرگەنىم جوق. قولدان كەلەر ءىس بولسا ايانىپ قالماسپىن-اۋ.
سۇلتان كىرەدى. سوزگە ارالاسپاي تاسالاۋ تۇرىپ قالادى.
قارتاڭ ايەل بىلەمىن عوي، بىلەمىن عوي، قاينىم. سەنىڭ جاقسىلىعىڭدى ۇمىتسام قۇدايىمدى دا ۇمىتارمىن. سوڭعى كەزدە ءبىز سياقتى كەم-كەتىكتى مۇسىركەپ ءجۇرسىڭ. ونىڭدى ۇمىتىپ ماعان نە بوپتى. تەك كۇلە قاراسا، كويلەگىنە جاماۋ سۇرايتىن بىرەۋ ەكەن دەپ ويلاما.
مومىن. ادىراي، قولقاڭىز تىم قيىنداۋ بولىپ تۇر-اۋ، جەڭگەسى. پاتەر دەگەندى ازاماتتىڭ ازاماتى الا الماي ءجۇر. ءبىراق ءاندى جاقسىلىق قىلساڭ ءبۇتىن قىل دەگەن. سىزگە ءبىر ورايىن تابايىن.
قارتاڭ ايەل قولىڭنان كەلەگىن جىگىتسىڭ عوي، ءسويتىپ ءبىر كۇش سالشى، ساداعاڭ كەتەيىن.
مومىن. ءوزىڭىز بىلەسىز، جۇرت دەگەن كۇنشىل بولادى عوي. وسى كۇنى مەنى ەپتەپ ءسوز قىلىپ ءجۇر. ال، ءسىزدى شاقىرىپ سۇراي قالسا حايۋاناتتارعا جەم ۋاقىتىندا تولىق بەرىلەدى دەپ ايتا سالارسىز.
قارتاڭ ايەل ە، ايتايىن، قاينىم. سول قۇرعىرلاردىڭ نە ءىشىپ، نە جەگەنىن كىم بىلەدى دەيسىڭ. يت-قۇستى ءتىپتى ادامنان ارتىق ماپەلەيتىن بولدىق قوي.
مومىن. جەڭگەسى، ءوزى اسا قيىنداۋ نارسە، ءبىراق سىزگە ەكى ايدان قالدىرماي پاتەر الىپ بەرەم.
قارتاڭ ايەل ءتاڭىر جارىلقاسىن، قاينىم، وسى جاقسىلىعىڭدى ولسەم ۇمىتپاسپىن.
مومىن (پاپكاسىن اشىپ). ايتپاقشى، جەڭگەي، ءسىز مىنا ءبىر قاعازدارعا قول قويا سالىڭىزشى.
قارتاڭ ايەل بادىك-اۋ، ول يە نارسە.
مومىن. الگى ءسىزدىڭ حايۋاناتتارعا بەرىلگەن ازىق قوي.
قارتاڭ ايەل العان سايىن قول قويۋشى ەدىم عوي.
مومىن. كەيبىر ۇمىت قالعاندارى بار ەكەن. ەش نارسە ەتپەيدى. قول قويا سالىڭىز. ودان سىزگە كەلىپ-كەتەر ەش نارسە جوق.
قارتاڭ ايەل مەيلى ەندەشە.
مومىن (قاعازدارىن توسىپ). مىنا جەرگە. (قارتاڭ ايەل قول قويادى.) ەندى مىنا جەرگە. مىنا جەرگە دە قويىپ جىبەرىڭىز. ەندى مىناعان.
قارتاڭ ايەل. بادىك-اۋ، مىناۋىڭ ءتىپتى كوبەيىپ كەتتى، تۇبىندە ءبىر كىناراتى جوق نا ءوزىنىڭ؟
مومىن. جوق، ەش نارسەسى جوق. تەك كەرەكتى قاعاز بولعانسىن. ەندى مىنا اراعا... مىنا جەردى تاستاپ كەتپەڭىز. ەندى وسى ءبىر جەرگە قويىپ جىبەرىڭىز.
قارتاڭ ايەل (قول قويىپ جاتىپ). قايدام، ايتەۋىر پالەگە قالىپ جۇرمەيىن تەك. مۇنىڭ ءوزىن دۋكامەنت دەيتىن كورىنەدى عوي.
مومىن. جوق، جەڭگەي، مەن تۇرعاندا ءسىزدىڭ بەتىڭىزگە ەشبىر شىركەۋ تيمەيدى. (پاپكاسىن جيناپ.) تەك كەرەكتى قاعازداردى تۇگەندەپ قويايىن دەگەنىم عوي.
تاسادان سۇلتان شىعادى.
سۇلتان. مومىن اعا...
مومىن. ا-ا... سەن وسىندا ما ەدىڭ؟
سۇلتان. ءيا، وسىندامىن. سىزبەن سويلەسۋىم كەرەك.
مومىن. ءبىر ەسەپتەن بولعانىڭ دا جاقسى. ءسوزىڭ وڭاشا ما ەدى؟
سۇلتان. ءيا.
لۋكيچ كىرەدى.
ۆاسيليي لۋكيچ. و، باستىققا سالەم. (قارتاڭ ايەلگە.) امانسىڭ با، قۇربىم.
قارتاڭ ايەل. امانسىڭ با، لۋكاش.
مومىن. سالەماتسىز با، ۆاسيليي لۋكيچ. ءبىراق، ءقازىر باستىقتىڭ ۇلكەنى ءسىز بولىپ تۇرسىز عوي. تەرگەۋگە الىپ اپشىمدى قۋىرىپ باراسىز.
قارتاڭ ايەل. لۋكاش-اۋ، سەن بە ەدىڭ تەكسەرىپ جۇرگەن. ە، مەن جوعارىدان ءبىر مىقتى كەلىپ قالعان شىعار دەسەم.
ۆاسيليي لۋكيچ. مەنى قومسىنىپ تۇرسىڭ با، قۇربىم. ءوزىڭدى دە وسى كوميسسياعا قوسىپ الساق دەپ ەدىم...
قارتاڭ ايەل. قوي، ويباي مەنەن اۋلاق. Mەن قول قويۋدان باسقاعا جارامايمىن.
ۆاسيليي لۋكيچ (سۇلتانعا). جاس جىگىت، سەنىڭ ءوزىڭ جۇمىسقا كوپ ارالاسپاي ءجۇرسىڭ عوي.
سۇلتان. مەن ءسىرا ريەۆيزور بولىپ جارىتپاسپىن. ءبىلىمىم جەتپەيدى.
ۆاسيليي لۋكيچ. مۇمكىن باتىلدىعىڭ جەتپەيتىن شىعار. اق پەن قارانى اجىراتۋ ءۇشىن ينستيتۋت ءبىتىرۋدىڭ كەرەگى جوق.
مومىن. ءسىز، ۆاسيليي لۋكيچ، جۇمىسشىلىقتى قويىپ تەرگەۋشى بولاتىن-اق ورايىڭىز بار.
ۆاسيليي لۋكيچ. تەرگەۋشىنىڭ ۇلكەنى، حالىق، شىراعىم. ەگەر سونىڭ تەزىنەن امان وتسەڭ پروكۋرور دەگەنگە پىسقىرماۋىڭا بولادى.
مومىن. ايتەۋىر قالاي دا بولسا — ءبىزدىڭ تاعدىر ءسىزدىڭ ۋىسىڭىزدا تۇر عوي. قۇداي وڭداپ اكتىعا قول قوياتىن كۇنى توسەكتەن وڭ اياعىڭىزبەن تۇرعايسىز.
ۆاسيليي لۋكيچ. مەنىڭ سول اياعىم دا مىقتى. جاس كەزىمدە سولداتتا بولعانمىن. ابزالى ارتىڭ تازا بولسا ەش نارسە جۇقپايدى. (قارتاڭ ايەلگە.) قۇربىم سەندە ءبىر ازعانا ءسوزىم بار ەدى.
قارتاڭ ايەل. مەندە مە؟
ۆاسيليي لۋكيچ. ءيا.
مومىن. تۇسىنەمىن، تۇسىنەمىن، ۆاسيليي لۋكيچ. تەكسەرىلمەگەن ساڭىلاۋ قالدىرمايىن دەپ جاتىرسىز-اۋ.
قارتاڭ ايەل بادىك-اۋ، سوندا مەنى دە تەكسەرەسىڭ بە، لۋكاش؟
ۆاسيليي لۋكيچ. سەنى تەكسەرىپ قايتەيىن، قۇربىم. ەكەۋمىز ءبىر-بىرىمىزدى قاجاعاننان نە شىعار دەيسىڭ. باسقا ءبىر شارۋام بار. بەرى ءجۇرشى. ابزالى كارى ادامدار تەزىرەك ءتىل تابىسىپ كەتەدى. (قارتاڭ ايەل ەكەۋى شىعادى.)
مومىن. اھ، زالىم شال. جان-جاقتان تۇك قويماي تىمىسكىلەپ كەلە جاتىرسىڭ. توقتاي تۇر، ساعان دا ءبىر زاۋال تابىلار. سەنىڭ دە وڭەشىڭ بىرەۋ ەمەس شىعار.
سۇلتان. مومىن اعا، سىزدەن ءبىر ءوتىنىشىم بار.
مومىن. ءيا.
سۇلتان. وسىنداي ىسكە الگى ايەلدى ارالاستىرماڭىز. جەتىم-جەسىر ادام، پالەگە قالدىرىپ جۇرەرسىز.
مومىن (استارلى). وقاسى جوق، مۇنداي قاعازعا سەن دە قول قويعانسىڭ. جەدەل وزىڭە تاپسىرىلعان شارۋانى ورىنداۋعا كىرىس. سەن تولعانىپ بولعانشا جاڭاعى شال ءىستى تىندىرىپ قويۋى مۇمكىن.
سۇلتان. مومىن اعا، تاعى دا وتىنەمىن، ارالاستىرماڭىز جاڭاعى كىسىنى. بالا-شاعاسى بار. بولماسا مەنەن كومەك كۇتپەڭىز.
مومىن. اقىماق. مەن سەنى انا جاقتان ىسىلىپ، جول ءبىلىپ قايتقان شىعار دەسەم، بۇرىنعىدان بەتەر بىلجىراپ كەتكەنسىڭ بە، نەمەنە. كوڭىلشەك بولساڭ كوگەرمەيسىڭ، شىراعىم. كىسى جانى قينالعاندا قولعا تۇسكەن قارۋدىڭ ءبارىن جۇمسايدى.
سۇلتان. ءدال وسى قارۋدى جۇمساماي-اق قويساڭىز قايتەدى؟
مومىن. مەن ساعان جىگىت دەپ ءسوز ايتىپ تۇرسام... بەرى قارا، ەكەۋمىزدى تاعدىر قوسقان. بىلە بىلسەڭ مەن سەنى جاقىن تارتىپ، جاقسىلىق ويلايمىن. اقىلىڭ بولسا ۇلەسىڭنەن قۇر قالمايسىڭ. ءبىز كىرەتىن ساڭىلاۋ بىتەلىپ بولعان جوق ءالى. بىرەۋ ولاق، بىرەۋ وسال، بىرەۋ اڭقاۋ، بىرەۋ سۇم، بىرەۋ ماقتانشاق، بىرەۋ قورقاق، بىرەۋ سەنگىش، بىرەۋ كۇدىكشىل. اركىمنىڭ بويىنان ءبىر ساڭىلاۋ تابىلادى. بىرىنە ەپپەن كەلسەڭ، بىرىنە وكتەم كەل، بىرىنە تىكەنەكتەي قادالاسىڭ، بىرىنە جىبەكتەي جۇمساق بول. ءبىراق ەسىڭدە بولسىن، ەشقايسىسىن اياما، ۇقتىڭ با؟
سۇلتaن. ۇقتىم، وتاعاسى.
مومىن. مەنىڭ سەنەن قىزعاناتىن ەش نارسەم جوق. قايتا سەرىك بولا ما دەپ، ءۇمىت ارتىن جۇرگەن جىگىتىمنىڭ ءبىرىسىڭ. ابزالى مەنىڭ جولداسىم كوپ بولمايدى. زەردەڭ بولسا، ءبىر نارسەنى تۇيەرسىڭ. (شىعادى.)
سۇلتان (جالعىز). ناعىز ءبىر ءتۇيىپسىز بولماسام، ءوزىم دە ءبىر نارسەنى تۇيەتىن جەرگە جەتكەن سياقتىمىن.
شىمىلدىق الدىنا مومىن مەن اقمارال شىعادى.
اقمارال. مومىن-اۋ، ورنىڭنان الادى دەگەن حابار راس پا؟
مومىن. ءيا، جەڭگەسى، ءىستىڭ بەت الىسى سولاي بوپ تۇر.
اقمارال (نازدانىپ). بۇل اناۋ شال مەن ەسداۋلەتتىڭ ءىسى عوي. سول جەكسۇرىندى كۇيەۋلىككە تەلىپ... سەن دە...
مومىن. ويباي-اۋ، مەن قايتەيىن. قايىن ءسىڭلىڭىز ەمەس پە، ىندىنى قۇرىپ، قۋلاپ تۇسكەن.
اقمارال. بۇيتكەن قىزى قۇرىسىن. سولاردى جۇمىستان قۋىپ جىبەرىڭدەر دەپ بىلەۋبايعا دا قاقسادىم. باسىنان تاقىمدى باتىرعاندا...
مومىن. بۇگىنگە تاقىم دەگەن ادىرا قالدى عوي. ونى ايتاسىز، تورعا دا - ىلىگەر ەمەس. (مۇڭايىپ.) بىلەكەڭ ەسداۋلەتكە جۇمىسىن تاپسىرىپ جاتىر. ءبىراق رەنجىمەڭىز. ول كىسى بەلگىلى كادر، بۇدان السا باسقا جۇمىسقا جىبەرەدى.
اقمارال. اي، قورقام. ءبىر ورىندا ايالداتپاي، تىم دەدەكتەتىپ كەتتى. بارعان سايىن قۇلديلاپ بارادى. بۇيتە بەرسە...
مومىن. راس ايتاسىز. جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس. مەنىڭ جاعدايىم ءتىپتى جامانعا اينالدى. سوتقا بەرەمىز دەپ جاتىر.
اقمارال. سوتقا؟ سەنى مە؟'
مومىن. ءيا، التىن جەڭگەسى. سولاي بولدى جاعداي:
اقمارال. نە ءۇشىن؟
مومىن. تيتتەي دە جازىعىم جوق. ازداپ يت-قۇستىڭ اۋزىنان جىرىپ ءسىزدىڭ ۇيگە قارايلاسقانىم بولماسا... مەنىڭ جاماندىققا قيا باسپايتىنىمدى ەزىڭىز دە بىلەسىز.
اقمارال. ءار قىزمەتكەر سەندەي بولسا، زووپارك جەر جۇماعى بولار ەدى عوي.
مومىن. ەسداۋلەتكە زارەدەي جازىعىم جوق. مەنى سوتقا بەرىپ وتىرعانى — بىلەكەڭدى مۇقاتپاق بولعانى. قاراۋىندا قىلمىستى ادام بولدى دەگەن ءسوز ەرسە... و كىسىگە دە جاقسى بولماس. ءسىز ەسداۋلەتپەن سويلەسىپ كورىڭىزشى.
اقمارال. سول ناحالمەن سويلەسپەسپىن دەپ ەدىم. سەن ءۇشىن امال جوق. بارايىن. ال، كانە، ەندى تەپكىنىمە شىداپ كور، بالەم. (شىعادى.)
مومىن. (ويدا). بار... بار... ول ساعان الدىرا دا قويماس. تەك ايتەۋىر ءجىبىن بوساتا بەرشى. قولىڭدا كوزىرىڭ بار عوي. ويناتا الماساڭ دا ءبىر سوعىپ قال. سايتان العىر، اسەم كوزىر. ءا! ءبىراق ول كوزىر مەنىڭ قولىمدا كۇشتىرەك وينايدى. مەنىڭ وسالدىعىم اقشا ەدى، ەندەشە كۇشىم دە سول. وعان بولمايسىڭ، ەسداۋلەت. ادالسىڭ، اسقاقسىڭ عوي سەن. سەنىڭ دە بويىڭنان ءبىر ساڭىلاۋ كوردىم-اۋ مەن. ساعان سىنالاپ كىرسەم... اتتەڭ، كىرشىكسىزبىن دەپ جۇرگەندە بىلىققا ءبىر باتىرىپ السام... بار اسقاقتىعىڭنان جۇرداي بولار ەدىڭ. سوندا ماعان كەلەرسىڭ، دوستىم. جيرەنبەيتىن بولارسىڭ. (شىعادى.)
شىمىلدىق اشىلعاندا زووپارك ديرەكتورىنىڭ كابينەتى.
ستول باسىندا ەسداۋلەت، كرەسلودا بىلەۋباي وتىر.
بىلەۋباي (پاپكاداعى قاعازداردى شولىپ ءوتىپ، ەسداۋلەتتىڭ الدىنا قويادى). ال، وسىمەن بىتكەن شىعار. ەندى اكتىعا قول قويا بەرسەك تە بولار.
ەسداۋلەت. كىشكەنە كۇتە تۇرايىق. بۋحگالتەريا جاعىنداعى تەكسەرۋ ءبىتسىن.
بىلەۋباي. ونىڭ نەسىن سوزباققا سالا بەرەسىڭ. مەنىڭ ءبىر ىشىپ-جەپ قويعانىم بار دەيسىڭ بە؟! (وزىنە.) ءتۇسىپ قالعان ورنىمدا اينالسوقتاي بەرۋدى جەك كورۋشى ەم.
ەسداۋلەت. جوق. ءتىپتى ونداي ويىم جوق، بىلەكە. (ستول باسىنان تۇرىپ كەتەدى.) الگى بۋحگالتەر وسىنىڭ زاڭى سولاي دەيدى. جانە سىزگە دە ءسوز ەرمەسىن. (تىجىرىنىپ.) ءبىراق... مىنا مومىن جاعدايى دا...
بىلەۋباي. ونى سوتقا بەرەمىن دەپ وتىرعان جوقسىڭ با؟
ەسداۋلەت. سوتقا بەرەمىز-اۋ... ءبىراق، وسىنى ءسىز باسىنان قالاي بايقامادىڭىز؟ تاجىريبەڭىز مول، ادام تانيتىن كىسىسىز. مەن دە سىزگە تالاي ايتىپ ەم...
بىلەۋباي. الاياق قۋلار قۇيرىعىن ۇستاتا ما! ەندى، ونىڭ نەسىن قازبالاي بەرەسىڭ. ورنىمنان ءتۇسىپ وتىرعانىڭ دا سونىڭ قىرسىعى ەمەس پە؟!
ەسداۋلەت. ارينە، سىزگە قيىپ. تۇسىنەم... ونىڭ ۇستىنە ماعان دا ىڭعايسىز...
بىلەۋباي (كەكسىنىپ). ءويتىپ ەسىركەمەي-اق قوي. بۇنىڭ اكەسىندەي قىزمەتتەن دە ءتۇسىپ كورگەنبىز. قۇلاتۋىن قۇلاتىپ العاسىن جانىڭ اشىماي-اق قويسىن.
ەسداۋلەت. مەن ءتىپتى سىزگە جاماندىق ويلاسام بۇيىرماسىن. ءبىراق ءوزىڭىز.
بىلەۋباي. ءجا! ءبىر كەزدە ەل باسقارعان بىلەۋبايعا ەندى يت-قۇستى كوپسىندىڭدەر عوي.
مومىن كىرەدى.
مومىن. ەسداۋلەت، سىزگە ءبىر ءوتىنىش ايتقالى... دۇرىسىندا سىرلاسقالى كەلىپ ەم.
ەسداۋلەت. سىرلاسقالى؟.. ەگەر بىلەكەڭنىڭ بوگەتى. جوق بولسا ايتا بەرىڭىز.
مومىن. تيتتەي دە بوگەتى جوق. قايتا بىلەكەڭنىڭ بىرگە بولعانى دۇرىس. ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز، ءبىز ۇشەۋمىز بىر-بىرىمىزدەن سىر جاسىرمايتىن جاندارمىز...
ەسداۋلەت. ا؟.. ءسىز سوندا...
مومىن. ەسداۋلەت، جاس ادامداردىڭ قىزۋ بولاتىنى راس. ءبىراق ءسىز تىم ىستىقتاي قاۋىپ جاتىرسىز.
بىلەۋباي. بۇل جىگىتتىڭ بارلىق ءىسى اسىعىس كەلەدى.
مومىن. تاۋىپ ايتتىڭىز، بىلەكە. (ەسداۋلەتكە.) ءسىز ءولى جاسسىز. ءومىردىڭ اششىسى مەن تۇششىسىن تاتىپ كورگەن جوقسىز.
ەسداۋلەت. توقتاتىڭىز... سوندا ءسىز ايتقان الگى ءومىردىڭ اششىسىن كورگەنشە قىلمىسىڭىزدى بۇركەي تۇرايىن با؟
مومىن. قىلمىس تا شىعار. ال، تۇپتەي كەلسەك قىلمىس ەمەس تە شىعار. كەيدە كىسىنىڭ باسىندا قىتىققا تيەتىن جاعداي بولادى. جازاتايىم وپىق جەپ قالماۋ ءۇشىن، وسىنىڭ جان-جاعىن سالماقتاپ، ارتىنا دا كوز جىبەرسەڭىز قايتەدى؟.. Mەن سىزبەن تاتۋلاسقالى كەلىپ ەدىم.
ەسداۋلەت. تاتۋلاسقالى؟.. سوندا قالاي تاتۋلاسپاقسىز؟.. Aha... جوق، قىلمىسىڭىزدى بۇركەيدى ەكەن دەپ ويلاماڭىز. قولمەن ىستەگەندى مويىنمەن كوتەرەسىز.
مومىن. اھ، سولاي ما؟ ءدال وسى ءسوزدى اشۋمەن ايتىپ قالدىڭ-اۋ دەيمىن، ەسداۋلەت داراعىم. سىرلاسقالى كەلدىم دەپ ەم عوي. سابىر ەتسەڭىز سول سىرىمدى ايتايىن. تۇپتەي كەلگەندە مەنىڭ ءوز باسىمنىڭ قىلمىسى جوقتىڭ قاسى. وزىڭىزگە بەلگىلى بىلەكەڭ ەكەۋمىز دوس-جاران ادام بولدىق. جانە ءبىر قيتۇرقىسى ول كىسى مەنىڭ باستىعىم بولدى.
بىلەۋباي (سەكەم الىپ). مىناۋ نە كوكىتىپ تۇر...
مومىن. سابىر ەتىڭىز، بىلەكە. (ەسداۋلەتكە.) مەنىڭ موينىما جازعان نارسەلەرىڭىز... وسى كىسىنىڭ ۇيىنە كىرگەن.
بىلەۋباي. نە سوعىپ تۇرسىڭ؟!
ەسداۋلەت (اقىرىپ). سوندا قالاي كىرەدى؟..
مومىن (مىرس ەتىپ). بەكەر بولعاي دەپ قۇدايدان مەن دە تىلەدىم-اۋ. ءبىراق امال قانشا. ءوتىپ كەتكەن ىسكە شاpa جوق.
بىلەۋباي (شوشىنىپ). وتىرىك! جالعان!
ەسداۋلەت. مۇنىڭ جالا! نەمەن دالەلدەيسىڭ؟
مومىن (ەسداۋلەتكە). بىلەكەڭنىڭ قىلمىسقا ارالاسقانى سىزگە ىڭعايسىز ءتيدى بىلەم. امال قانشا، ءبىزدىڭ ويلاعانىمىز بولا بەرە مە؟ مەن دە قارىق بولىپ تۇرعانىم جوق.
بىلەۋباي. وتىرىك ايتىپ تۇرسىڭ.
مومىن. ءسىزدىڭ باسىڭىز امان قالاتىن كۇن بولسا، مەن-اق وتىرىكشى بولا قويار ەدىم-اۋ. وزىڭىزگە ايان — بۇل شىندىق قوي. ۇيىڭىزگە اي سايىن بارىپ تۇرعان ەكى قويدى ساتىپ الۋعا ءسىز ماعان اقشا بەرگەن جوق ەدىڭىز عوي. ول اناۋ مارقۇم ارىستاننىڭ سىباعاسى بولاتىن. الدە ەسىڭىزدە جوق پا؟ ەگەر ۇمىتىپ قالعان بولساڭىز — ۇيىڭىزگە قوي اپارىپ جۇرگەن ادام ەسىڭىزگە سالادى. وعان دا باس كەرەك. ال، تيىن-تەبەن جونىنە كەلسەڭىز سالماقتى دالەلدەر تابىلىپ قالادى.
ەسداۋلەت. (تاڭىرقاپ). بىلەۋبايعا. بۇل قالاي؟ ءسىز... قالايشا؟ مىناۋسى سۇمدىق قوي...
بىلەۋباي (قالشىلداپ). سەن... سەن سۇمىرايسىڭ... دوس بولعانسىپ... ەكى ءجۇزدى...
مومىن. ءا... «ەسەپتى دوس ايرىلماس» دەگەن. ەسەبىن بەرىپ تۇرمىن. «قاشارىندا قاشارسىڭ، تۋارىڭدا ساسارسىڭ» دەگەن وسى.
ەسداۋلەت (اۋىر ويدا). دۇنيە نە بوپ بارادى؟.. (بىلەۋبايعا.) ءسىز نە ايتاسىز بۇعان؟..
بىلەۋباي قۇر سۇلدەرى، سىلەيىپ ءۇپسىز شىعىپ كەتەدى. ەسداۋلەت ءارى تاڭدانىپ،
ءارى قينالعانداي اۋىر ويدا وتىرىپ قالادى. ەسىكتەن اقىرىن
سۇلتان كىرىپ، اڭىرىپ تۇرىپ قالادى. ەسداۋلەت قينالعان سايىن،
مومىننىڭ اجارى كىرە بەرەدى.
ەسداۋلەت (وزىنە-وزى كۇبىرلەپ). كەشە عانا تاپ-تازا، يناباتتى كىسى سياقتى ەدى... شىنىمەن-اق وسىنداي نارسەگە بارعانى ما؟.. مۇمكىن ەمەس.... باسقاسى بولسا دا مىناۋسى... (پاۋزا.) كاميلاش!..
مومىن. ءسىز بىرەۋدى شاقىردىڭىز با؟
ەسداۋلەت (سەلك ەتىپ.) ا؟.. وسىندا ما ەدىڭىز..
مومىن. ەندى قايدا بولۋشى ەدىم. ءسىز قينالىپ وتىرسىز عوي. وعان مەنىڭ ءسوزىم سەبەپ بولسا كەشىرىم ەتىڭىز. سىزگە ءبىر ءوتىنىش ايتار ەدىم. (ەسداۋلەت ەش نارسە تۇسىنبەي، مەڭ-زەڭ قارايدى). ءومىردىڭ وسىنداي ءبىر وتكەلى تار كەزەدى اركىمنىڭ دە باسىنا تۇسەدى. ءبىراق ماعان قاراعاندا ءسىزدىڭ ءحالىڭىز قۇدايعا مىڭ شۇكىرلىك. الدان اقىلعا سالىپ كورەلىكشى. ەگەر ءسىز ماعان قول ۇشىن بەرسەڭىز، مەنىڭ جاردەمىم سىزگە وزىنەن ءوزى تيەدى. مەن امان كەتسەم، بىلەۋبايعا ءسوز كەلمەيدى. كاميلا ءسىزدىڭ بۇل جاقسىلىعىڭىزدى ءومىر باقي ۇمىتپايدى. وعان دا وتە قيىن. اكەسى مەن شەشەسىن جوقتاتپاعان جالعىز اعاسى...
ەسداۋلەت. ءسىز نە دەپ تۇرسىز؟
مومىن. Ah، ءوز باسىڭىزعا تيتتەي دە ءقاۋىپ كەلەدى دەپ ويلاماڭىز. ءار ادامنىڭ ءوزىنىڭ ءبىر ورلەيتىن ماۋسىمى بولادى. تومەن قاراي قۇلدىراعاندا سۇق كوزدەر كەپ بولعانمەن، اتى ءجۇرىپ تۇرعان ادامعا كەدەرگى كوپ بولمايدى. جانە ماعان ىقتيار ەتسەڭىز بولدى، جىم-جىلاس ەتىپ ءىزىن بىلدىرمەي جىبەرەم.
ەسداۋلەت. سوندا قىلمىسىمدى بۇركە دەيسىز بە؟
مومىن. جو-جوق. بىلەۋبايدىڭ ءىسىن بۇركەسەڭىز بولدى، سوندا مەنىكى وزىنەن-وزى جابىلادى. بىلەكەڭنىڭ العان قالىڭى،— مەنىڭ كيگەن كيىمىم — وسى بولسىن.
ەسداۋلەت (سۇلتاندى ەندى عانا كورىپ). سۇلتان سەن ەستىپ تۇرمىسىڭ؟..
سۇلتان. ەستىپ تۇرمىن.
ەسداۋلەت. سەن پە دەيسىڭ بۋعان؟
مومىن. ول نە دەۋشى ەدى. ءبىز ەكەۋلەپ بارلىعىنىڭ ورايىن كەلتىرىپ قويدىق. مىنا پاپكانىڭ ءىشى تولعاپ دوكۋمەنت. ءوزى كوميسسيا باستىعىنىڭ ورىنباسارى بولا تۇرا، بۇل اكتىعا قول قويعان جوق. قايتا ولاردىڭ قورتىندىسىنا جازعان قارسىلىعى بار. (ەسداۋلەتكە.) ەندىگى ءسوز تەك وزىڭىزگە قالدى.
سۇلتان. Mەن اكتىعا قول قويىپ كەلدىم.
مومىن. نe دەيسىڭ؟..
سۇلتان. مىنا پاپكاداعى دوكۋمەنتتەر ءسىزدى مۇردەم كەتىرەدى.
مومىن. سەن قالجىڭداپ تۇرسىڭ با؟.. بۇل قالجىڭدايتىن جەر ەمەس، شىراعىم.
سۇلتان. شىنىم سول. ەسداۋلەت، مىناۋ بارىپ تۇرعان قىلمىسكەر. مۇنىڭ كوميسسيادان جاسىرىپ قالعان قىلمىستارى مىنە. مىنا پاپكانىڭ ىشىندە جاتىر. Mەن مۇنى اكتىگە قوسامىن.
مومىن. سەن... سەن نە ساندالىپ تۇرسىڭ. شىن قىلمىسكەردىڭ كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە، ءوزىڭ.
ەسداۋلەت، مىنا جىگىت...
سۇلتان. توقتا... ءوزىم ايتام ءبارىن. مەن ساعان ايتقانداي جەر شارلاپ شەتتە جۇرگەنىم جوق. سوتتالىپ. ايداۋدا بولدىم، ەسداۋلەت.
ەسداۋلەت. سەن نە دەپ تۇرسىڭ. بۇگىن ءوزى... نە بوپ بارادى؟.:
سۇلتان. Mەن بەس جىل لاگەردە وتىردىم. ءيا، ءيا... اقشا جەپ، ۇرلىق ءۇشىن وتىردىم. مەن اقىماقتى باۋلىعان مىنا سۇم بولاتىن. شىنىمدى ايتۋعا سەندەردەن ۇيالىپ كەلىپ ەدىم. جۇرتقا جەكسۇرىن كورىنەرمىن دەپ قورىقتىم. مىناۋ دا سونىمدى سەزىپ، ازىرەيىلدەي جەلكەمە ءمىنىپ الدى. جوق، جەتتى ەندى. قويانشا قورقىپ، قىپىلداپ ءجۇرىپ ءومىر سۇرە المايمىن. (مومىنعا.) ەندى ماعان ءامىرىڭ جۇرمەيدى.
مومىن. تىم باتىر بولىپ كەتكەن ەكەنسىڭ. ءجا، وتكەنىڭە سالاۋات دەسىن بۇلار، ءبىراق كەيىنگىڭدى قايتەسىڭ؟..
سۇلتان. ونى دا موينىما الامىن. (ەسداۋلەتكە.) بۇل ماعان تۇرمەدەن جۇدەپ كەلگەنىمدە ەكى ءجۇز سوم اقشا بەرىن، ونىڭ ەسەسىنە كەيىن وتىرىك ناكلادنويعا قول قويدىرعان.
مومىن. اھ! سولاي ما؟ ەندەشە توتەسىنەن كەلەيىك. ەكەۋىڭدى دە ءتۇپ ەتەكتەن ۇستاعانمىن. عالىم جولداس، مەن سەنىڭ جار سۇيەم دەگەن ءتاتتى ءۇمىتىڭدى، بالداي ۇيىعان ءومىرىڭدى ويران قىلامىن. ال سەن جىگىت، كەلگەن جەرىڭە قايتا كەتەسىڭ. الا كەتەمىن. مەنەن ارزان قۇتىلماق بولعان ەكەنسىڭدەر. جوق، ولارىڭ بالالىق بولار. ءالى دە كەش ەمەس، ويلانىڭدار.
سۇلتان. ەسىڭدە بولسىن، مەن دە سەنى وسال جاۋ دەپ ويلاعانىم جوق. وڭاي قۇتىلۋدىڭ جولىن ىزدەسەم، سەنىڭ تورىڭا تاعى دا شىرمالىپ قالادى ەكەم. تۇپ-تۋرا اياعىمدى ماعان الاسىڭ سەن. وسى ارادان ات قۇيرىعىن كەسپەسەم كەش بولادى. ارىلۋعا كەلدىم. سەپ اركىمدى وسال جەرىنەن ۇستاپ، ساڭىلاۋ تاۋىپ كىرىپ الاسىڭ دا بۋىن قۇرتتاي ىشتەي شىرىتەسىڭ. ماعان دارىعان ۋىڭدى وزگەگە دارىتپاۋ ءۇشىن، دارىعانى بولسا ارىلتۋ ءۇشىن — ايانىپ قالادى ەكەن دەپ ويلاما، قايدا بارساڭ دا الدىڭنان شىعامىن.
مومىن كەتەدى. پاۋزا.
ەسداۋلەت. اشىق كۇپى جاي تۇسكەندەي... ءتىپتى باسىم شىر اينالىپ كەتتى.
سۇلتان. ەسىڭدى جي. ويلان.
ەسداۋلەت. بىلمەيمىن. كۇنى كەشە عانا ءبارى ايقىن، ءار نارسە ءوز ورنىندا تۇرعان سياقتى ەدى. ءقازىر ءبارى شىم-شىتىرىق بوپ كەتتى. بىلەۋباي اناۋ... كاميلانىڭ جاعدايى مىناۋ... سەن بولساڭ... كۇنى كەشە ويناپ-كۇلىپ بىرگە وسكەن سۇلتان... سەنىڭ ءتىپتى بەس جىل ايداۋدا جۇرگەنىڭدى دە بىلمەپپىن.
سۇلتان. بىلگەندە نە ىستەر ەدىڭ؟
ەسداۋلەت. Ay، تىم بولماسا انا سۇمىرايدان ەمەس، مەنەن نەگە كومەك سۇرامادىڭ؟ مەن ساعان بار جاردەمىمدى...
سۇلتان. مەنى جارىلقاماي-اق قوي. ءوزىم دە ولمەيتىن جاسقا جەتكەنمىن. ونان دا انا كاميلانىڭ جاعدايىن ويلا...
ەسداۋلەت. ءيا، ونىڭ راس. ەندى سەنىڭ كومەگىڭ كەرەك بولىپ تۇر. ءتىپتى باسىم قاتىپ كەتتى. كاميلا اعاسىنىڭ جالاسىن مەنەن كورەدى.
سۇلتان. ارينە سەنەن كورەدى.
ەسداۋلەت. مەن وعان جاماندىق ويلاعان جوق ەدىم.
سۇلتان. مۇنىڭا سەنەمىن. نيەتىڭ ادال. مومىن سياقتى ارام ءشوپتى جۇلىپ تاستايىن دەپ ەدىڭ، ونىڭ تامىرى جالعاسىپ بارىپ، بىلەۋبايدى دا قوپارىپ شىقتى. ەندى ەكەۋىن ءبولىپ الا المايسىڭ. الىپ قالساڭ بىرگە الىپ قالاسىڭ، جۇلساڭ بىرگە جۇلاسىڭ...
ەسداۋلەت. مەن ءتىپتى بۋلاي بولارىن بىلگەن جوق ەدىم.
سۇلتان. ادىلەت ءۇشىن الىسپاق بولاسىڭ... سوندا، ءتىپتى، دەنەڭە تاياق دارىتقىڭ كەلمەيدى عوي. جو-وق، كەيدە كىسىنىڭ قانسىراپ تا قالاتىن كەزى بولادى، دوستىم. بىلگىڭ كەلسە ادالدىقتىڭ دا تولەۋى بولادى.
ەسداۋلەت. سەن نەمەنە، مەنىڭ جەر-جەبىرىمە جەتىپ، ونسىز دا ءبىر جەتىسىپ وتىرعانداي. ودان دا كاميلاعا نە دەيمىن، سونى ايتشى.
سۇلتان. ونى ءوزىڭ بىلەسىڭ.
ەسداۋلەت. بىلسەم سەنەن سۇرايمىن با؟ Mەن كاميلانى جاقسى كورەمىن. سۇيەمىن. ونسىز ءومىردىڭ ءسانى جوق!.. تۇسىنەسىڭ بە، سەن؟
سۇلتان. ازدان تۇسىنەمىن.
ەسداۋلەت. كاميلاعا وسىنى، ءبارىنىڭ قالاي تيەتىنىن بىلەمىسىڭ؟ جوق، وعان مۇنى ايتا المايمىن. بىلمەيمىن... ونىڭ جاراسىن جەڭىلدەتەتىن باسقا ءبىر امالىن تابۋىن كەرەك.
سۇلتان. ابزالى سەن، اۋىر دا بولسا، امالىن قويىپ، ادالىنان كەل. جالعاننان باستالعان تۇرمىستىڭ قايىرى بولمايدى.
ەسداۋلەت. سەن فيلوسوفيا سوعاسىڭ. كاميلا دەگەن ءولى بالا. ونى ادىلەت ايتىپ جۇباتا المايسىڭ. ول كوكەسىن عانا بىلەدى. قيمايدى. كوكەسىنىڭ جاۋاپقا تارتىلۋىنا مەن سەبەپكەر بولدىم دەپ قالاي ايتام؟ قالاي تۇسىندىرەم؟
سۇلتان. سەن ءوزىڭ كاميلانى شىن سۇيمەگەن ەكەنسىڭ عوي.
ەسداۋلەت. نە دەيسىڭ؟
سۇلتان. بالا، اق كوڭىل... بار اڭعارعانىڭ سول عانا بوپتى. اق كوڭىل ادامنىڭ ءبارى جايداق، تايىز بولادى دەگەندى كىم ايتتى ساعان.
ەسداۋلەت. ءوزىڭ كەشە عاپا ۇشىپ-قونعان كوبەلەك دەگەن جوقپىسىڭ؟!
سۇلتان. ونىڭ ءبارى جاستىڭ شاقتىڭ جاراسىمدى مىنەزى. ەسىڭدە بولسىن، كاميلا سەنى مەن مەنەن تايىز ەمەس. ادىلەتتىك سەزىمى وعان كىتاپتان جۇققان جوق، جانىنا بىتكەن. ءاھ، دوستىم، سەن ءالى كاميلانى تانىپ بولماعان ەكەنسىڭ. ول كىمگە بولسا دا ايەل عانا ەمەس، ومىرلىك سەرىك بولاتىن قىز. ءبىر جىگىتتىڭ ارمانى سونداي-اق بولار.
ەسداۋلەت. سەن... سەن ءوزىڭ كاميلاعا عاشىق بولعاننان ساۋمىسىڭ؟
سۇلتان. عاشىق بولىپ ارالارىڭا تۇسكەن كەزىم بولىپ پا ەدى. مەنىكى نە دە بولسا ىشتە بولادى. يا، قۇداي بەرگەنگە قۇلاي بەرەدى. ابزالى باقىتتى جىگىتسىڭ. انە كاميلا كەلە جاتىر.
ەسداۋلەت. ءيا، كەلە جاتىر. سەن تۇرا تۇرشى.
سۇلتان (جىلى شىرايمەن). سەنى مەنىمەن قۇرداس دەپ كىم ايتار. تۇششى ەتىڭە اششى تاياق ءتيىپ كورمەگەن بالاسىڭ-اۋ، ءالى. ءجا، جىگىت بول. ۇمىتپايسىڭ، ادال ادام وزگەنىڭ الداعانىن كەشپەيدى.
سۇلتان شىعىپ كەتەدى. ەسداۋلەت جالعىز. كاميلا كىرەدى.
ەسداۋلەت (ۇمتىلا ءتۇسىپ توقتاپ). كاميلاش...
كاميلا. مەن ينستيتۋتقا بارماقشى ەدىم. سوعا كەتەيىن دەپ...
ەسداۋلەت. كوپتەن كورىسە المادىڭ تا... ماعان دا ىڭعايسىز.
كاميلا. سىناق ۋاقىتى. ءۇي ءىشىنىڭ دە زىقىسى كەتكەن. كوكەم بولسا كۇندىز-تۇنى، ۋايىممەن مەڭدەپ بارادى. ءتىپتى سويلەۋدەن قالدى. ءتۇرىن كەرگەندە، جىلاپ جىبەرە جازدايمىن. جەڭەشەم كۇيىپ-پىسىپ بايەك بولىپ ءجۇر. بۇل ورىننان كەتسە كوكەمدە بەدەل قالمايدى، ەندى قايتى» كوتەرىلمەيدى دەيدى. ساباققا دا كوڭىلىمنىڭ قوشى قالمادى. ەكزامەننەن قۇلاپ قالماسام...
ەسداۋلەت. كاميلاش... ماعان دا وڭاي ەمەس...
كاميلا: تۇسىنەم عوي. جەڭەشەم ءبارىن سەنەن كورەدى. ءبىزدىڭ جەڭەشەم كوكەم باستىق بولسا، ونىڭ ۇستىنەن باستىق بولۋعا تىرىسادى. ونىڭ سەنى جامانداۋى دا سودان. سەن جاماندىق ويلاعان جوقسىڭ عوي؟
ەسداۋلەت. ويلاعان جوق ەدىم، ءبىراق...
كاميلا. سەنىڭ جاماندىق ويلامايتىنىڭدى ءوزىم دە ءبىلىپ ەدىم، ارينە وسى ءبىر جاعداي بارىمىزگە دە وڭاي تيگەن جوق. اعا اكىمدىككە ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن ادام ەدى، وعان دا قيىن. قايتەمىز، اكىم ەمەس ادام دا ەڭبەك ەتەتىن شىعار.
ەسداۋلەت. كاميلاش، كەشىرەمىسىڭ، بىلمەيمىن... مەن سەنىڭ الدىڭدا ايىپتىمىن... جوق ايىپتى ەمەس-اۋ... ءاي، ودان دا ايىپتى بولعانىمنىڭ ءوزى جاقسى ەدى...
كاميلا. جوق، جوق، ونىڭ ءبارى تۇسىنبەستىك. اعا دا، جەڭەشە دە تۇسىنەدى اقىرى سەنى. ءتۇبى تاتۋلاساسىڭدار. ءوزىم تاتۋلاستىرام. تەك ولار سەنى ۇقپاي ءجۇر.
ەسداۋلەت. ول ەمەس مەنى قيناپ جۇرگەن. (وزىنە.) قالاي ايتارمىن. (پاۋزا.) كاميلاش... مەن ساعان سۇمدىق حابار ايتقالى تۇرمىن.
كاميلا (تۇرشىگىپ). نە دەدىڭ، ەسداۋلەت؟
ەسداۋلەت. ساعان قالاي ايتارىمدى بىلمەي كوپ قينالدىم. ءبىراق سەنى الدارقاتىپ جالعان ايتۋعا دا بولمايدى ەكەن. باسقا امالىم قالمادى.
كاميلا. توقتا... سەن نە ايتقالى تۇرسىڭ؟
ەسداۋلەت. كاميلاش... كوكەڭنىڭ ءىسى سوتقا تۇسەتىن ءتۇرى بار.
كاميلا (ۇقپاعانداي، تاڭ قالىپ). نە دەدىڭ؟.. كىم سوتتالادى؟..
ەسداۋلەت. كاميلاش... ول سولاي بولدى.
كاميلا (شوشىنىپ). نەگە سوتتالادى؟ كىم سوتقا بەرگەن؟..
ەسداۋلەت. ەندى... ءىستىڭ رەتى... سولاي... سوتقا تۇسەتىن ءتۇرى بار.
كاميلا. كىم؟.. كىم سوتقا بەرگەن؟.. اھ، سەنبىسىڭ؟ (ەسداۋلەت ۇندەمەيدى.) جوق جوق، ولاي بولمايدى عوي. بەكەر شىعار. (ەسداۋلەت ۇندەمەيدى.) نەگە ۇندەمەيسىڭ، ەسداۋلەت؟ سەن... سەن شىن ايتىپ تۇر ەكەنسىڭ عوي! (ىشقىنىپ.) اعا! كوكەم!.. كوكەم مەنىڭ... (جىلايدى.) كوكەشىم... تاعى دا جەتىم دالدىم عوي...
ەسداۋلەت. كاميلاش، كوڭىلىڭدى باسشى، قالقام. سەنىڭ ازابىڭا شيپام تيسە وتقا تۇسۋدەن تايىنباس ەدىم. ءبىراق ەندى...
كاميلا (ءوز قايعىسىمەن الەك، ونىڭ ءسوزىن تىڭداماي). كەشە عانا سياقتى... موينىڭا اسىلىپ، ماڭدايىمنان سۇيگىزۋشى ەدىم. كاماش جانىم دەپ ەركەلەتۋشى ەدىڭ...
ەسداۋلەت. كاميلاش... ماعان دا وڭاي بوپ تۇرعان جوق بۇل. مۇمكىن... كىم بىلەدى ءالى...
كاميلا. ا؟ ءۇمىت بار ما تىم بولماسا... ماعان ايتشى جولىن. ءوزىم وتقا تۇسەيىن قۇتقارا السام...
ەسداۋلەت. سونىڭ جولى عوي مەنى دە قيناپ تۇرعان...
تۇتىگىپ، شاپتىعا سويلەپ اقمارال كىرەدى.
اقمارال. ءا-ا، جاڭا ديرەكتور، جاڭا قۋداي. بۇرىنعىڭ از بولىپ ەدى. ىشكە كىرگەنسىپ سۋماڭداپ ءجۇرىپ، بىلەۋبايدىڭ ورنىن العانىڭا، ءبىر قۇلاتقانىڭا مىسە تۇتپاعانىڭ عوي. ەندى ابدەن تۇبىنە جەتكىڭ كەلگەن ەكەن. (كاميلانى كورىپ.) ءا-ا، سەن دە مۇندا ەكەنسىڭ عوي. جاقسى بولدى. ايت، انا عاشىعىڭا. ەكى ءجۇزدى قارابەت عاشىعىڭا ايت...
ەسداۋلەت. ءتىلىڭىزدى تارتا سويلەسەڭىز قايتەدى، ءسىز مادەنيەتتى ادام ەمەس پە ەدىڭىز؟
اقمارال. مادەنيەتىڭ ءادىرا قالسىن. باسىما كۇن تۋعاندا سىزىلىپ تۇرار جايىم جوق. ورتەنىپ بارامىن مىنا سۇمدىقتان. وسىنشا جەرگە شاپقانىڭا شىداي الماي جۇرگەنىمدە ەندى سوتقا بەرەمىن دەگەندى قايدان شىعاردىڭ؟! توقتات بۇل ماسقاراڭدى.
ەسداۋلەت. توقتاتۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى. ونى ءوزىڭىز ەرتەرەك ويلانۋىڭىز كەرەك ەدى.
اقمارال. مىناڭ قارا. سۇمدىقتىڭ ءوزىن بۇگىن شىعارىپ وتىرساڭ مەن قالاي ەرتە ويلانام. قولىمنان كەلمەيدى دەيدى. ءويتىپ جادىگويسىمە، ديرەكتور بولساڭ نەگە قولىڭنان كەلمەيدى؟
ەسداۋلەت. ول ەندى... اناۋ زاڭ ورنىنىڭ جۇمىسى عوي.
كاميلا. جەڭەشە! قويسايشى وسى ءسوزدى.
اقمارال. مىنە قىزىڭ. ءوزىڭنىڭ ەسىڭ دۇرىس پا، اعاڭدى بىرەۋ سوتقا بەرىپ جاتسا، مەن ارا تۇسپەگەندە كىم ارا تۇسەدى؟!
كاميلا. بۇل سەن ارالاساتىن جۇمىس ەمەس قوي.
اقمارال. ءاي، سەن نە دەپ تانتىپ تۇرسىڭ. ودا ي دا ايت انا عاشىعىڭا، ەگەر دە سەنەن تيتتەي ءۇمىتى بولاتىن بولسا، توقتاتسىن دەرەۋ مىنا ماسقاراسىن. قولىمنان كەلمەيدى دەپ سوقپاسىڭ، ساعان عاشىق ەكەنى راس بولسا، ءبارىن ىستەيدى. كوندىر!
كاميلا. جوق، مەن ايتا المايمىن. باسىمدى ساۋداعا سالما.
ەسداۋلەت. ويباي-اۋ، مەن ونى قالاي توقتاتام... قىلمىستى ءىستى زاڭ ورنى قارايدى.
اقمارال. قىلمىس... سو دا قىلمىس بولىپ پا؟! باستىق بولعان ادام ازىن-اۋلاق الماي تۇرمايدى. ءوزىڭنىڭ دە الماي تۇرعانىڭدى كورەرمىز ءالى. ۇيلەنبەك كورىنەسىڭ عوي. جالعىز ايلىقپەن ايەلىڭدى ۇلدە مەن بۇلدەگە بولەرسىڭ-اق.
ەسداۋلەت. وسى ءسوزدى قويساڭىز قايتەدى؟
اقمارال. جوق، قويمايمىن. ەندەشە ءبارىن تىڭدا. اناۋ قالىڭدىعىڭنىڭ ۇستىندەگى اسىل كويلەك پەن موينىنداعى القا اسپاننان تۇسكەن جوق. ول سوندايدان كەلگەن. سول ءۇشىن عوي سوتقا بەرەيىن دەپ وتىرعانىڭ.
كاميلا. نە دەيسىز؟ وسىنداي سۇمدىعى بار ما ەدى؟ نەگە عانا بۇرىن ويىما كەلمەدى ەكەن؟
اقمارال. ونىڭ تۇك سۇمدىعى جوق. ەرتەڭ اناۋىڭ دا سويتەدى. ودان دا كوندىر انا عاشىعىڭدى.
كاميلا. ارام ەكەن عوي مۇنىسى. جوق، جەڭەشە، ماعان ەندى قولقا سالما.
اقمارال. ەكەۋىڭ تابىسقان ەكەنسىڭدەر عوي. بۇل ءبىرىڭنىڭ ەمەس، ەكەۋىڭنىڭ ىستەرىڭ بولدى عوي. ىشكە كىرىپ الىپ قۇرتقان ەكەنسىڭدەر. قىز دۇشپان دەگەن وسى عوي. (كاميلاعا.) وسىعان بولا اعاڭدى ساتقان ەكەنسىڭ عوي.
ەسداۋلەت. توقتاتىڭىز!
كاميلا. دوعار ەندى، جەتتى، جەڭەشە.
اقمارال. جوق، مەن دوعارمايمىن دا، توقتامايمىن دا. (ەسداۋلەتكە.) جالعىز قۇلاي ءوزىم عانا دەپ تاسپا، شالا پىسكەن باستىق. بىلەۋبايدىڭ ءقادىرى وتەتىن مىقتىلار تابىلادى. كورىپ الايىن سەنىڭ اۋسەلەڭدى! (شىعادى.)
كاميلا مەن ەسداۋلەت اۋىر ويدا، ۇندەسپەي وتىرادى.
كاميلا (قينالىپ). نە دەپ كەتتى الگى. باسقا كۇيىگى از بولعانداي...
ەسداۋلەت. كاميلاش، مەن نە ىستەرىمدى بىلە الاتىن ەمەسپىن. وسىنداي قيىن-قىستاۋ كەزەڭدە قاسىڭدا بولىپ... بىلاي ەندى كومەگىم تيسە — ودان ارتىق ارمانىم بولماس ەدى.
كاميلا (ءوز ويىمەن الەك). الگى جەڭەشەم نە دەپ كەتتى؟
ەسداۋلەت. ول كىسىنىڭ مىنەزى سولاي... شايپاۋ عوي. ايتا بەرەدى.
كاميلا. سەن سوقىر ادامنىڭ قانداي بولاتىنىن بىلەسىڭ بە؟
ەسداۋلەت (كاميلانىڭ تۇرىنەن شوشىپ). سەن پە دەپ وتىرسىڭ، كاميلاش؟
كاميلا. جوق، سوقىر دا ەمەس... جوق، جوق... سەپ ءسۇيسىنىپ ىشكەن ادال اسىڭنىڭ... ارام بولىپ شىققانىن بىلسەڭ... سوندا... (باسىن ۇستاپ، قينالا ويلانىپ قالادى.) ەسداۋلەت، سەن وسىلاي بولارىن ءبىلىپ پە ەدىڭ؟
ەسداۋلەت. ءتىپتى ويدا جوقتا، اياق استىنان الگى مومىن سۇرقيا ءبارىن اقتارا سالدى.
كاميلا. مەن دە بىلمەي قاپپىن. نەتكەن سودىر ەدىم. كوكەمنىڭ اياعىنا ورالىپ، جەڭەشەمنىڭ قولىنان نەگە شاپ بەرىپ ۇستاي المادىم. نەگە عانا ويباي سالمادىم. (موينىنداعى القاسىن جۇلىپ لاقتىرىپ.) نەگە كەرەك ەدى مىنا جىلتىراق... كوكەمنىڭ كوز جاسى.
ەسداۋلەت. كاميلاش، كىشكەنە سابىر ەتشى. مەن دە دال بولىپ وتىرمىن. نە ىستەن، نە قويارىمدى بىلمەيمىن. جازىقسىز بولسام دا سەنىڭ قاسىرەتىڭە سەبەپشى بولدىم. كەشە عانا تالابىم تاۋ جىققانداي ەدى... ەندى بۇگىن مىنە ءجىپسىز ماتالىپ... دارمەنسىز بوپ قالدىم. (پاۋزا.) بىلمەيمىن. بىزگە ۇعىسۋ كەرەك قوي.
كاميلا. ۇعىسارلىق نە قالدى. تىنعان جوق پا؟
ەسداۋلەت. قالاي... اپىر-اۋ، قيىن عوي ساعان. دەمەۋ بولار جەڭگەڭنىڭ ءتۇرى اناۋ. وسىنشا قاسىرەت شەگىپ، قينالىپ تۇرعان شاعىڭدا قالاي جالعىز قالدىرام، سەنى؟
كاميلا. قاسىرەتىمدى دە، جالعىزدىعىمدى دا وزىمە بەرسەيشى. ءوزىم كوتەرەمىن عوي.
ەسداۋلەت. كاميلاش، ساۋلەم، شىنىمەن-اق...
كاميلاش. جوق، ەسداۋلەت. اعانىڭ ايىپتى ەكەنىن دە بىلەم. سەنىڭ جاماندىق ويلاماعانىڭدى دا بىلەم. ءبىراق ءادىل جازانى تارتىپ جاتسا دا، كىنالى بولسا دا كوكەمدى قالاي ۇمىتام. سەنى كورگەن سايىن ونىڭ باقىتسىزدىعى ەلەستەمەي مە كوزىمە. وت پەن سۋداي ەكى سەزىمدى ءبىتىستىرۋ مەنىڭ قولىمنان كەلمەيدى.
ەسداۋلەت. اپىر-اي، مەنى ابدەن قينادىڭ-اۋ، كاميلاش. مەن... مەن سەنى جاقسى كورەم. ماعان سەنسىز ءومىردىڭ قىزىعى جوق، بىلەسىڭ بە؟
كاميلا. بىلەمىن. سەن مەنى جاقسى كوردىڭ. ءبىراق سودان بىر-بىرىمىزگە جاقسىلىعىمىز، شاپاعاتىمىز ءتيدى مە؟ قايسىمىز جاقسى بولا الدىق سوندا؟ كوكەمنىڭ ءتۇرى اناۋ. مەن بولسام جيىرمادان اسىپ كەتسەم دە، اق پەن قارانى اجىراتا الماعان ويسىز كوبەلەك ەكەم.
ەسداۋلەت. بىلمەيمىن... وسىنىڭ ءبارى قاپىرىق ءتۇس سياقتى... كاميلاش، سوڭعى ءسوزدى ايتپاساڭ قايتەدى. مۇمكىن اقتالار. ءۇمىت ەتەيىك...
كاميلا. سەنىڭ دە مەنەن ارتىق جەرىڭ جوق ەكەن عوي. جالعىز اعا قايعىسى بولىپ تۇر ما مەندەگى. نەگە ۇقپايسىڭ. مەن ءتۇس كورىپ ويانعان. ادامداي بولىپ تۇرمىن. جاسىم جەتسە دە الپەشتەگەنگە ءماز بولىپ جۇرە بەرىپپىن. ويلاماپپىن ەش نارسەنى. كەشە اعانىڭ ارقاسىندا بولدىم، ەندى ودان اۋىسىپ سەنىڭ موينىڭا ءمىنىپ السام... سوندا ادامدىعىم قايسى مەنىڭ. جوق، ومىردە ءور نارسەنىڭ سۇراۋى بولادى ەكەن. سونى وتەۋىم كەرەك. مەن دە ءوز جولىمدى ىزدەيىن.
You Might Also Like
-
كەڭەس جۇمىسىنا پارتيانىڭ اتقارۋشى حاتشىسى اسحات ورالوۆ قاتىستى.
