InfoHub Logo

ارتەريالىك گيپەرتەنزيا (اگ) - ارتەريالىق قان قىسىمىنىڭ مەرزىمدىك نەمەسە تۇراكتى جوعارىلاۋى. گيپەرتونيالىق اۋرۋ - الەمدەگى ەڭ كەڭ تارالعان  اۋرۋلاردىڭ ءبىرى. ارتەريالىق قىسىمنىڭ جوعارىلاۋ سەبەبى كۇردەلى جانە ءارالۋان. قازىرگى كەزدە بۇل سىرقاتتىڭ سەبەبىن ءدال انىقتاۋ قيىن. ارينە، گيپەرتونيالىق اۋرۋدىڭ دامۋ مەحانيزمىندە ادامنىڭ جۇيكە جۇيەسىنىڭ جاعدايى ماڭىزدى ءرول اتقارادى. سونىمەن قاتار، ارتەريالىق قىسىمدى جوعارىلاتاتىن باسقا دا ىلەسپەلى اۋرۋلار بولادى، مىسالى، پيەلونەفريت، ەندوكريندىك جۇيە اۋرۋلارى، تامىردىڭ تۋا بىتكەن ەرەكشەلىكتەرى جانە ت.ب. شامامەن ءار ءتورتىنشى ەرەسەك ادامدا ارتەريالىق قان قىسىمى جوعارى، سونىمەن قاتار نەگىزگى ءقاۋىپ فاكتورلارى - جۇرەك جانە بۇيرەك اۋرۋلارى، ينسۋلت پەن جۇرەك كەمىستىگى ءجيى. جوعارى قان قىسىمى وتە ءقاۋىپتى، سەبەبى ونىڭ الدىن الا سەزىلەتىن بەلگىلەرى بولمايدى. ءبىر جاقسىسى، ءسىز ۇنەمى ولشەپ وتىرۋ ارقىلى قان قىسىمىڭىزدىڭ قانداي ەكەندىگىن بىلە الاسىز. ەگەر قان قىسىمىڭىز جوعارى بولسا، ءسىز ونى تومەندەتۋ ءۇشىن شارالار قولدانا الاسىز. ەگەر قان قىسىمىڭىز قالىپتى بولسا، ونى سول دەڭگەيدە قالاي ۇستاپ ءتۇرۋ قاجەتتىگىن بىلگەن ءجون.

دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا، ارتەريالىق قىسىمنىڭ ءقاۋىپسىز دەڭگەيى كەمىندە 140/90 مم س.ب.، ال قانتتى ديابەتپەن اۋىراتىندار ءۇشىن كەمىندە - 130/80 مم س.ب. ارتەريالىق گيپەرتەنزيا كوپ جىلدارعا سوزىلعان جاعدايدا ادام اعزاسى بىرتىندەپ جوعارى ارتەريالىق  قىسىمعا بەيىمدەلەدى، الايدا جوعارىلاعان قىسىم تامىرلارعا جانە ولارمەن قۋاتتاناتىن اعزالارعا - مي، جۇرەك، بۇيرەككە پاتولوگيالىق اسەر ەتەدى. ۇزاققا سوزىلعان  ارتەريالىق قىسىم جوعارىدا كەلتىرىلگەن پاتولوگيالىق ۇردىستەر (ءتىپتى شاعىمداردىڭ بولماۋى جاعدايىندا دا) ينسۋلتقا، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋىنا (ستەنوكارديا)، ميوكارد ينفاركتىسىنە، جۇرەك جانە بۇيرەك شاماسىزدىعىنا اكەلۋى مۇمكىن. ارتەريالىق قىسىمنىڭ جوعارىلاۋى كەزىندە اسا ءجيى بولاتىن بەلگىلەردىڭ ءبىرى - باستىڭ اۋرۋى. بۇل  جاعدايدا ادام دارىگەرگە قارالۋعا ءماجبۇر. الايدا وسى بەلگى ۇنەمى ارتەريالىق قىسىمنىڭ جوعارىلاۋىنىڭ  بەلگىسى بولا بەرمەيدى، كەيدە باستىڭ اۋىرماۋى دا مۇمكىن. گيپەرتونيالىق اۋرۋدىڭ بىرنەشە كەزەندە جۇرەتىنى بار. اۋرۋدىڭ دامۋىنىڭ ەرتە كەزەڭىندە ارتەريالىق قىسىم، ادەتتە، تۇراقسىز تۇردە جوعارىلايدى جانە تىنىعۋ كەزىندە، سترەسس جاعدايلارىن جويۋ جانە ت.ب. كەزىندە  ءوز بەتىنشە كالىپقا كەلۋى مۇمكىن. بۇدان  ءارى دامىعان كەزدە ارتەريالىق قىسىم تەك قانا دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ اسەرىمەن عانا قالىپقا كەلەدى. وسى كەزەڭدە اۋرۋ ءورشۋ (كريزدەرمەن) جانە جاقسارۋ كەزەڭدەرىنىڭ تولقىن ءتارىزدى اعىمىمەن سيپاتتالادى. كريزدەر سىرقات ادام ءۇشىن ءقاۋىپتى، سوندىقتان مۇنداي جاعدايدا ونى دارىگەر مىندەتتى تۇردە باقىلاۋى ءتيىس. دارىلىك پرەپاراتتاردى ۇنەمى قابىلداۋ، ارتەريالىق قىسىمدى قاداعالاۋ جاعدايىندا ەمدەلۋشىلەردىڭ كوپ جاعدايدا ينسۋلت، ميوكارد ينفاركتىسى، ەكپەنىڭ ءىسىنۋى جانە ت.ب. سياقتى ءقاۋىپتى اسقىنۋلاردىڭ الدىن الۋعا بولادى. ارتەريالىق قىسىمدى ولشەمەي، اۋرۋدى انىقتاۋ مۇمكىن ەمەس!

الدىن الۋ شارالارى: ادام ارتەريالىق قىسىمدى حال-جاعدايى ناشارلاعاندا عانا ەمەس، سونداي-اق شاعىمدار بولماعان جاعدايدا دا تۇراقتى ولشەۋى قاجەت. بۇل ارتەريالىق يپەرتەنزيانى ۋاقىتىلى انىقتاۋدىڭ دالەلدى ءتاسىلى بولىپ تابىلادى. پروفيلاكتيكا ماسەلەسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىن دامىتۋدىڭ 2011-2015 جىلدارعا ارنالعان «سالاماتتى قازاقستان» مەملەكەتتىك باعدارلاماسىندا كورىنىس تاپقان. قان اينالىم جۇيەسى اۋرۋلارىن، سونىڭ ىشىندە ارتەريالىق گيپەرتەنزيانى انىقتاۋ بويىنشا. ۇلتتىق سكرينينگتىك زەرتتەۋلەر جۇرگىزىلۋدە. سول سەبەپتى ءاربىر ازامات تۇرعىلىقتى مەكەنجايى بويىنشا ەمحانادا تەكسەرىستەن ءوتۋى ءتيىس،ەگەر ارتەريالىق گيپەرتەنزيا دياگنوزى انىقتالسا، ديسپانسەرلىك ەسەپكە تۇرۋى قاجەت. الدىن الۋدىڭ باستى ماقساتى – ارتەريالىق گيپەرتەنزيانىڭ ءقاۋىپ فاكتورلارىنىڭ اسەرىن جويۋ. الدىن الۋ شارالارىنا مىنالار جاتادى:

- ارتىق سالماقتان ارىلۋ (ارتىق سالماقتىڭ  4-5 كگ تومەندەۋى اق-نىڭ 5 مم س.ب. تەمەندەۋىنە الىپ كەلەتىندىگىن ءبىلۋ ماڭىزدى)

- تاۋلىگىنە 5-6 گرامنان ارتىق تۇز تۇتىنباۋ؛

- كوبىرەك قيمىلداۋ (جۇيەلى ورتاشا جانە باسەڭ جۇكتەمەلەر اق دەڭگەيىن تۇراقتى تومەندەتەدى)؛

- سترەسس جاعدايلارىنان اۋلاق بولۋ (سترەسس  جاعدايلارىندا قاناعىمعا كورتيزول  جانە ادرەنالين لاقتىرىلادى، ولار قالىپتى ارتەريالىق قىسىمدى ارتتىرىپ، اعزانى قاۋىپكە تويتارىس بەرۋگە دايىندايدى)؛

- شىلىم شەگۋدەن باس تارتۋ (تەمەكى شەگۋ اتەروسكلەروزدىڭ جىلدام جانە ەرتە دامۋىنا سەبەپشى، تەمەكى تۇتىنىندەگى نيكوتين تامىر قابىرعالارىن  زاقىمدايدى جانە تامىرلاردا تۇيىندەردىڭ پايدا  بولۋىنا ىقپال ەتەدى). ناتيجەسىندە جۇرەكتىڭ جانە باس ميىنىڭ ارتەريالارى بىتەلەدى، بۇل ميوكارد  ينفاركتىسىنە جانە ينسۋلتكا الىپ كەلەدى؛

- سەرگىتەتىن ىشىمدىكتەر مەن الكوگولدەن اۋلاق  بولۋ. ارتەريالىق قىسىم تىنىشتىق قالپىندا، ۇيقى  كەزىندە تومەندەيدى، تاڭەرتەڭگىلىك، قوبالجۋ، دەنە جۇكتەمەلەرى جانە باسكا جۇكتەمەلەر كەزىندە، سونداي- اق شىلىم تارتۋ جانە الكوگولدى ىشىمدىكتەردى  قابىلداعاندا   ارتادى. ارتەريالىق گيپەرتەنزيانىڭ الدىن  الۋ ءار ادامنىڭ ءوز قولىندا

ن. ءابدىقالي ۇلى،

مەديسينا گىلىمىنىس  دوكتورى، پروفەسسور

---