InfoHub Logo

قاراپايىمداردا اس قورىتۋ قىزمەتىن اس قورىتۋ ۆاكۋولدارى اتقارادى. وسى جانۋارلاردىڭ اس قورىتۋى كلەتكا ىشىندە جۇرەدى جانە ول العاشقى اس قورىتۋ جۇيەسى بولىپ ەسەپتەلىنەدى. ىشەكقۋىستىلاردا جانە قۇرتتاردا اۋىز قۋىسى ەمبريوننىڭ بلاستوپورىنان داميدى. ىشەكقۋىستىلاردا اۋىز قۋىسى گاسترالدى قۋىسقا اشىلادى، ول العاشقى ىشەك قۋىسى بولىپ سانالادى دا جانە تۇيىق اياقتالادى (انال تەسىگى بولمايدى). وسى قۋىستا كلەتكا ىشىندە جۇرەتىن اس قورىتۋمەن قاتار، كلەتكادان تىس اس قورىتۋ جۇزەگە اسادى. ەۆوليۋسيانىڭ جوعارى ساتىسىندا كلەتكا ىشىندە جۇرەتىن اس قورىتۋ جۇيەسى جويىلىپ، پروگرەسسيۆتى ءتاسىل ارقىلى كلەتكادان تىس (قۋىستىق) اس قورىتۋ جۇيەسى پايدا بولادى. ءبىراق كلەتكا ىشىندە جۇرەتىن اس قورىتۋ جۇيەسى فاگوسيتوز كۇيىندە ورگانيزمدەردىڭ بارلىق دامۋ ساتىسىندا ساقتالادى، ولار قورعانىشتىق قىزمەتىن اتقارادى.

كىرپىكشەلىلەردىڭ جانە جالپاق قۇرتتاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسى ءالى دە بولسا، ىشەك قۋىستىلاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسىنە ۇقساستىعى ساقتالعان. انال تەسىگى بولمايدى، سوندىقتان قورىتىلماي قالعان اس قورىتۋدىڭ ونىمدەرى اۋىز قۋىسى ارقىلى سىرتقا شىعارىلادى. ال جۇمىر قۇرتتاردا اس قورىتۋ جۇيەسى كۇردەلەنىپ، اس قورىتۋ جولى الدىڭعى، ورتاڭعى جانە ارتقى بولىمدەرگە جىكتەلگەن، ولاردىڭ الدىڭعى جانە ارتقى بولىمدەرىنىڭ شىعۋ تەگى ەكتودەرمالدى، ورتاڭعى ءبولىمى -ەندودەرمالدى. العاش رەت انال تەسىگى پايدا بولادى، ول ەكتودەرمانىڭ دەنەنىڭ قۇيرىق بولىگىنە قاراي بولىنۋىنەن پايدا بولدى جانە العاشقى ىشەك قۋىسىمەن بايلانىسقان. بۋىلتىق قۇرتتاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسى جۇتقىنشاقتان، وڭەشتەن، جەمساۋدان، قارىننان، ورتاڭعى جانە ارتقى ىشەكتەن تۇرادى.

بۋىناياقتىلار مەن مولليۋسكالاردا اس قورىتۋ جۇيەسى كۇردەلەنە تۇسەدى، ولاردىڭ اۋىزىنىڭ ماڭىندا قوسالقى اۋىز پايدا بولادى، ونىمەن ولار قورەگىن مايدالايدى، ال ىشەگىندە وسىندىلەر پايدا بولادى، ول ىشەكتىڭ كولەمىن ۇلعايتادى. Ac قورىتۋ بەزدەرى داميدى، ول ومىرتقالىلاردىڭ باۋىرىنا ۇقساس قىزمەت اتقارادى.

حوردالىلاردا ەۆوليۋسيا بارىسىندا ىشەك تۇتىگى ءارى قاراي جىكتەلە تۇسەدى، سونىڭ ارقاسىندا اس قورىتۋ كەزىندە قورەكتى جاقسى ءسىڭىرۋ ءۇشىن ىشەكتىڭ كولەمى ۇلعايا تۇسەدى. Ac قورىتۋعا قاتىساتىن بەزدەر پايدا بولادى. بارلىق حوردالىلاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسى كوبىنىڭ شىعۋ تەگى ەندودەرمالدى (تەك اۋىز بولىگى مەن ىشەكتىڭ ارتقى بولىمدەرى شىعۋ تەگى بويىنشا ەكتودەرمالدى). ومىرتقالىلاردا ىشەك تۇتىگى اۋىز قۋىسىنا، جۇتقىنشاققا، وڭەشكە، قارىنعا، اششى جانە توق ىشەككە جىكتەلگەن، ءبىراق تا كەيبىر ورگانيزمدەردە (كلاستاردا) ءالى دە بولسا، تولىق جىكتەلمەگەن. ومىرتقالىلاردا، سونىڭ ىشىندە دوڭگەلەكاۋىزدىلاردان باستاپ باۋىر، ال بالىقتاردا — ۇيقى بەزى پايدا بولادى.

بالىقتاردا سۇيەكتى تاقتاشالار جەنە تىستەر داميدى. قوسمەكەندىلەردە العاش رەت سىلەكەي بەزدەرى پايدا بولىپ، قارىننىڭ، اششى جانە توق ىشەكتىڭ، كلواكانىڭ دامۋى اياقتالادى، بىركەلكى تىستەر شىعادى. ءتىل وتە جاقسى جەتىلەدى. باۋىرىمەن جورعالاۋشىلاردىڭ تىستەرى جەتىلە تۇسەدى، سىلەكەي بەزدەرىنىڭ ءبىر بولىگىنەن ۋلى بەز داميدى، قارنى دامي تۇسەدى، ىشەگىندە سوقىر ىشەكتىڭ نىشانى پايدا بولادى. قۇستاردىڭ ۇشۋىنا بايلانىستى، ولاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسىندە كوپتەگەن وزگەرىستەرگە ۇشىرايدى. اۋىزىنىڭ جاعى مەن تىستەرىنىڭ ورنىنا تۇمسىق پايدا بولادى، ال وڭەشتە ۇلكەن سوزىلمالى قالتا سياقتى جەمساۋ بولادى. قارنى بەزدى جانە ەتتى ەكى بولىمگە جىكتەلگەن، بەزدى قارىندا قورەك حيميالىق، ال ەتتى قارىندا مەحانيكالىق وزگەرىسكە ۇشىرايدى. توق ىشەگى ۇزارىپ، ءتىلى رەدۋكسياعا ۇشىراعان.

سۇتقورەكتىلەردە اس قورىتۋ جۇيەسى وتە جاقسى دامۋ دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن. Ac قورىتۋ جۇيەسىنىڭ ۇزىن بولۋىنا قاراماستان، ولار انىق جىكتەلگەن. تىستەرى جىكتەلگەن، وڭەش جاقسى دامىعان. قارنى بىرنەشە بولىمدەردەن جانە كوپتەگەن اس قورىتۋ بەزدەرىنەن تۇرادى. كوپتەگەن شوپپەن قورەقتەنەتىندەر (كۇيىس قايىراتىن تۇياقتىلاردا) قارنى كوپ قۋىستى بولىپ كەلەدى. ىشەكتەرى اششى، توق جانە تىك ىشەكتەر دەپ جىكتەلگەن. اسىرەسە، باۋىر، ۇيقى بەزى تولىق جىكتەلگەن، ولاردىڭ وزەكتەرى اششى ىشەككە اشىلعان. توق ىشەگى ءۇزارعان، سوقىر ىشەك جانە اپەنديكس وسكىنى پايدا بولعان. كوپتەگەن سۇتقورەكتىلەردە سوقىر ىشەگى جاقسى دامىعان، ونىڭ ۇزىندىعى ىشەكتىڭ جالپى ۇزىندىعىنىڭ 3/1-نە جەتەدى. توق ىشەك انال تەسىگىمەن اياقتالادى دا، ءزار-جىنىس جۇيەلەردەن ارالىق تەسىك ارقىلى بولىنگەن. جۇمىرتقا سالۋشىلاردا توق ىشەگى كلواكامەن اياقتالادى.

ادام اس قورىتۋ جۇيەسىنە اۋىز قۋىسى، جۇتقىنشاق، وڭەش، اسقازان، ىشەكتەر، سىلەكەي بەزدەرى، باۋىر، ءوت جانە ۇيقى بەزدەر جاتادى. ادامدا اسقازان-ىشەك جولدارى ءتورت قاباتتان تۇرادى. ادام تاعام تالعامايدى، ولاردىڭ اس قورىتۋ جۇيەسى وسىمدىكتەردى دە جانە جانۋارلار ەتىندە قورىتا الادى. وسىمدىكتەكتەس قورەكتىڭ باستى كومىرسۋلارى — كراحمال مەن سەلليۋلوزا بولسا، ال جانۋارتەكتەس قورەكتە — گليكوگەن بولىپ سانالادى. كومىرسۋلار اۋىز قۋىسىنان باستاپ، سىلەكەي بەزدەرىندەگى اميلازا (پتيالين) ارقىلى كراحمال جانە گليكوگەن قورىتىلا باستايدى، بۇل جەردە كۇردەلى قوسپا د-گليۋكوزالار، مالتوزالار جەنە وليگاساحاريدتەر تۇزىلەدى. كومىرسۋلاردىڭ ءسىڭىرىلۋى اششى ىشەكتە اياقتالادى، ول جەردە ءپتياليننىڭ اسەرىنەن كراحمال پانكرەاتتيك اميلازا اينالىپ، ودان مالتوزا تۇزىلەدى. ەڭ سوڭىندا، مالتوزا مالتازانىڭ اسەرىنەن گليۋكوزاعا اينالادى.

بەلوكتار اسقازاندا پەپسين مەن تۇز قىشقىلىنىڭ اسەرىنەن قورىتىلادى (گيدروزدەلەنەدى)، ولاردى قارىننىڭ كلەتكالارىنداعى گورمون — گاسترين بولەدى. ۇيقى بەزىنىڭ كلەتكالارىندا تۇزىلگەن ونىمدەر قايتادان تريپسين جانە حەموتريپسين ارقىلى پوليپەپتيدكە دەيىن گيدروليزدەنەدى، ول ودان كەيىن پەپتيدازامەن امين قىشقىلدارىنا دەيىن گيدروليزدەنەدى. ءبىراق ادامنىڭ اسقازانىندا بەلوكتاردىڭ بارلىعى تولىق قورىتىلمايدى. مىسالى، كەراتين بەلوگى جارىم-جارتىلاي قورىتىلادى. استىق تۇقىمداستارىنىڭ بەلوكتارىنىڭ سىرتقى قاباتى سەلليۋلوزادان تۇعاندىقتان ولار تولىق قورىتىلمايدى.

---