تەرى جابىنى
جانۋارلاردىڭ سىرتقى دەنە جابىنى (تەرى نەمەسە ينتەگۋمەنت) دەنەدەن ارتىق سۋدى جوعالتپاي جانە دەنە تەمپەراتۋراسىن رەتتەپ قورعانىشتىق قىزمەت اتقارادى. سونىمەن بىرگە، كوپتەگەن ورگانيزمدەردە زات الماسۋعا (تىنىس الۋ جانە ءزار شىعارۋ) قوسىمشا دەنە مۇشەسى قىزمەتىن اتقارادى. ومىرتقاسىزداردا دەنە جابىنى ونشا جەتىلمەگەن، ول ەكتودەرمادان جانە سونىڭ قوسالقى تۋىندىلارىنان تۇرادى. بۇلاردا دەنە جابىنىنىڭ ەۆوليۋسياسى تەربەلمەلى ەپيتەلييدەن جالپاق ەپيتەليي باعىتىندا دامىدى، وسىلاي دامۋ تۋربەللياريي جانە باسقا جالپاق قۇرتتار، سونىمەن بىرگە ءجۇمىر جانە بۋىلتىق قۇرتتاردا بايقالادى. تەربەلمەلى ەپيتەليي قاراپايىم قوزعالۋ مۇشەسى بولىپ سانالسا، ال جالپاق ەپيتەليي ونداي قىزمەت اتقارمايدى.
بۋىناياقتىلاردا ەپيتەلييدىڭ سىرتقى قاباتى حيتيندەلگەن كۋتيكۋلاعا اينالسا، ال شايانتەكتەستەردە ساۋىتقا اينالعان. مولليۋسكالاردىڭ سىرتقى ەپيتەليي قاباتى قۇرامىندا ىزبەسى بار باقالشاق داميدى. جانۋارلاردىڭ كەيبىر توپتارىنىڭ (بۋىلتتىق قۇرتتار، بۋىناياقتىلار جانە مولليۋسكالار) ەپيدەرميستەرىندە ءبىر نەمەسە كوپ كلەتكالى بەزدەرى (سىلەكەي، ورمەك، ۋلى جانە باسقالارى) بولادى.
حوردالىلاردا تەرى جابىنىڭ ەۆوليۋسياسى ءبىر قاباتتى ەپيتەلييدەن كوپ قاباتتى ەپيتەلييگە اۋىسۋ باعىتىندا ءجۇردى، ياعني ەكى قاباتتى جانە ونىڭ دامۋى ناعىز تەرى (كوريۋم) قاباتىنىڭ ءتۇزىلۋىن قامتاماسىز ەتتى. حوردالىلاردىڭ تەرى جابىنىنىڭ سىرتقى قاباتى ەكتودەرما نەمەسە ەپيدەرميستەن تۇزىلەدى، كەيدە ونى كۋتيكۋلا دەپ اتايدى جانە ونىڭ استىڭعى قاباتى مەزودەرمانىڭ تۇزىلگەن ناعىز تەرىدەن (كوريۋمنان)، نەمەسە دەرمادان تۇرادى. تۋنيكاتتاردا (اسيديي، پيروسوم جانە باسقا تەڭىز جانۋارلارى) سىرتقى تەرى قاباتى قويمالجىڭ نەمەسە شەمىرشەكتى قابىقتان تۇرادى، ول ەكتودەرمالدى ەپيتەلييلەردەن تۇزىلەدى، ونىڭ اراسىندا مەزودەرمالدى كلەتكالار مەن تامىرلار ورنالاسادى. لانسەتنيكتەردىڭ (قانداۋىرشا) تەرى جابىنىڭ قۇرىلىسى ەكى قاباتتى. ءبىرىنشى قاباتى ەكتودەرمان پايدا بولادى، ول سيليندر ءپىشىندى ءبىر قاباتتى ەپيتەلييدەن، ەكىنشىسى — قويمالجىڭ دانەكەر ۇلپادان تۇرادى جانە كوريۋمنىڭ قىزمەتىن اتقارادى.
ومىرتقالىلاردىڭ جابىنى كۇردەلى دامىپ، ولار ەكى ءارتۇرلى قاباتتى تەرىدەن تۇرادى. ونىڭ سىرتقى قاباتى ەكتودەرمادان ءتۇزىلىپ كوپ قاباتتى ەپيتەلالدى ەپيدەرميستەن، ەكىنشىسى — استىڭعى قاباتى، ناعىز تەرى، ول تەرى استى ۇلپاسىنا جاناسا ورنالاسادى. تەرى استى ۇلپا قاباتى بۇلشىق ەتتەر سۇيەكتەرگە بەكيدى. قوسمەكەندىلەردىڭ تەرىسى قوسىمشا تىنىس الۋ مۇشەسىنىڭ قىزمەتىن اتقاراتىندىقتان، ولاردىڭ تەرىسىندە كوپ قاباتتى بەزدەر بولادى، ولار شىرىش ءبولىپ سۋلى جارعاق ءتۇزىپ، تەرىنى قۇرعاپ كەتۋدەن ساقتايدى. قوسمەكەندىلەردىڭ تەرىسىندە بولاتىن ۋلى بەزدەر قورعانىش قىزمەت اتقارادى.
سۇتقورەكتىلەردە تەرى جابىننان قوسالقى تۋىندىلار دامىپ جەتىلەدى (ءمۇيىزدى قابات، تۇك، تۇياق جانە ءمۇيىز)، ولاردىڭ ورگانيزمدەر تىرشىلىگىندە ماڭىزى زور. تەرىدە بولاتىن تەر بەزدەرى دەنەدەگى جىلۋدى رەتتەۋدە ورنى وتە زور.
You Might Also Like
-
ناسىلدەر — بۇل سانى ءارتۇرلى ادامداردىڭ تاريحي قالىپتاسقان توپتارى (پوپۋلياسيالار توپتارى)، ولاردىڭ مورفولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق قاسيەتتەرى ۇقساس، سونىمەن بىرگە ولار بەلگىلى ءبىر اۋماقتاردا ...
-
قاراپايىمداردا اس قورىتۋ قىزمەتىن اس قورىتۋ ۆاكۋولدارى اتقارادى. وسى جانۋارلاردىڭ اس قورىتۋى كلەتكا ىشىندە جۇرەدى جانە ول العاشقى اس قورىتۋ جۇيەسى بولىپ ەسەپتەلىنەدى. ىشەكقۋىستىلاردا جانە قۇرتتارد...
