InfoHub Logo

جوبا تاقىرىبى: اسقاباقتىڭ دارىلىك قاسيەتى

اۆتورى: مۋسا قىزى اسەل

3 - سىنىپ وقۋشىسى

سەكسياسى: بيولوگيا

جەتەكشىسى:

باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى

شانكەيەۆا ارايلىم الييەۆنا

 

ءبىزدىڭ جوبامىزدىڭ باستى ماقساتى- اسقاباقتىڭ پايداسىن زەرتتەۋ، ادامداردىڭ ونى قانداي جاعدايلاردا پايدالاناتىنىمەن كەڭىرەك تانىسۋ.
مىندەتتەرى:
1. اسقاباقتۇقىمداستار سيپاتتاماسى
2. اسقاباقتىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى
3. اسقاباق ءدانىنىڭ پايداسى
زەرتتەۋ نىسانى- ادام
زەرتتەۋ زاتى- اسقاباق
زەرتتەۋدىڭ وزەكتىلىگى- ءبىز اسقاباقتى كۇندەلىكتى ومىردە ءجيى قولدانىلعانىمەن،ونىڭ كوپتەگەن پايداسىن،وزىنە ءتان ەرەكشەلىكتەرىن بىلە بەرمەيمىز.
زەرتتەۋدىڭ بولجامى-ەگەر ءبىز اسقاباق جايلى كوبىرەك وقىپ بىلسەك، وندا اسقاباقتىڭ كوپتەگەن سىرلارىن اشار ەدىك.
زەرتتەۋ ادىستەرى
- عىلىمي ادەبيەتتەردەگى انىقتامالارمەن تانىسۋ؛
- باقىلاۋ؛
-زەرتتەلگەن ناتيجەگە تالداۋ جۇرگىزۋ.

 

مازمۇنى

ءى. كىرىسپە
ءىى. نەگىزگى ءبولىم
1. 1. اسقاباقتىڭ شىعۋ تاريحى
1. 2. اسقاباقتۇقىمداستار سيپاتتاماسى
1. 3. اسقاباقتىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى
1.4. اسقاباق ءدانىنىڭ پايداسى
ءىىى. قورىتىندى
ءىۇ. پايدالانىلعان ادەبيەتتەر

 

ءى.كىرىسپە

بولسا دا تابيعاتتىڭ ءبىر ەسەبى،
السىزدەر كۇشتىمەنەن تەڭەسەدى.
ماڭگىلىك مىزعىمايتىن تاس قوي دەسەڭ،
تاستى دا، جارىپ شىعىپ گۇل وسەدى.

اقىن اعامىز جىرلاعانداي، ادام تا تابيعاتتىڭ ءبىر بولىگى. ادامعا قاجەت ءدارى – دارمەك، كيىم – كەشەك، تاماق ءتۇرى تابيعاتتان الىنادى. قازىرگى تاڭدا جەر بەتىندە
وسىمدىكتەردىڭ 500 مىڭعا جۋىق ءتۇرى بار ەكەن. وسىمدىك، ول – تىرشىلىك، ول - ءومىر، ول –
جەردەگى بارلىق ءتىرى اعزالارعا ءومىر بەرىپ تۇرادى. بۇگىنگى تاقىرىبىمىزعا ارقاۋ بولىپ وتىرعان اسقاباق جيدەگى ادام دەنساۋلىعىنا پايدالىلىعى جاعىنان وزگە جەمىس-جيدەكتەر مەن كوكونىستەرگە قاراعاندا دارۋمەندەرگە اسا باي.
اسقاباق بىرنەشە مىڭ جىلدار بويى ءوسىرىلىپ كەلە جاتقان وسىمدىك بولىپ تابىلادى. امەريكادان تارالعان جانە شامامەن 20 شاقتى سورتى بار دەپ ەسەپ-تەلىنەدى. 100 گ اسقاباقتا 19 ككال بار. قۇرامىندا جاساندى تالشىق، اقۋىزدار، كاروتين، كالسيي، تەمىر، ماگنيي، فوسفور جانە ا، ۆ1، ۆ2، رر جانە س دارۋمەندەرى بولادى.
قۇرامىنداعى جاساندى تالشىقتىڭ، سۋدىڭ جانە جاسۇنىقتىڭ كوپ مولشەرىنىڭ
ارقاسىندا، اسقاباقتى ارىقتاۋعا سەبەپشى بولاتىن ەم - دامدەردى ءجيى قولدانىلادى. اعزاداعى اس قورىتۋ ۇدەرىستەرىن تەزدەتەدى، ۋىتتاردان تازارتادى، زات الماسۋدىڭ ارتىق ونىمدەرىن جويادى جانە سۋ تەپە - تەڭدىگىن رەتتەيدى. مينەرالدى تۇزدارعا جانە دارۋمەندەرگە باي. نەسەپ، جىنىس جۇيەسىنىڭ كوپتەگەن اۋرۋلارىن ەمدەۋگە
كومەكتەسەدى. نەسەپ ايداۋشى، قابىنۋعا قارسى، ءوت ايداعىش قاسيەتى بار جانە داندەرى پارازيتتەردى جويادى.

ءىى. نەگىزگى ءبولىم

1.1. اسقاباقتىڭ شىعۋ تاريحى

اسقاباق – ەجەلدەن ەگىلەتىن وسىمدىك. اسقاباقتىڭ جابايى ءتۇرى تابيعاتتا كەزدەس-پەيدى. ول ءبىزدىڭ زامانىمىزدان 3000 جىل بۇرىن مەكسيكادا مادەني داقىل رەتىندە وسىرىلە باستاعان. اسقاباقتىڭ قازاقستاندا 9 ءتۇرى تارالعان. ءقازىر كادىمگى اسقاباق ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋماعىندا وسىرىلەدى. ءبىزدىڭ ەلدە اسقاباقتىڭ ءۇش ءتۇرى: قاتتى قا-بىقتى، ءىرى جەمىستى جانە مۋسكات وسىرىلەدى.
قاتتى قابىقتى اسقاباق ورتالىق امەريكالىق تاۋلى اۋداندارىنان شىققان. اس-قاباقتىڭ باسقا تۇرلەرىنە قاراعاندا، ونى سولتۇستىك اۋداندار وسىرەدى. ول ىلعالدى توپىراقتى كوبىرەك قاجەت ەتەدى، قاتتى قابىقتى اسقاباقتىڭ ساباعى وتكىر، قىرلى، سالالى، جەمىس ساباعى تىكەندى - تۇكتى كەلەدى.
اسقاباقتىڭ مىنا سحەما بويىنشا سەبەدى: 1، 4ح1، 4؛ 2، 1ح2، 1؛ 2، 1ح2، 8 م. اسقاباق
ەگىسىندە گۇلدەردى قوسىمشا توزاڭداتادى، ال سولتۇستىك اۋدانداردا - سۋىق تۇسەردەن ءبىر اي بۇرىن وركەندەردى تۇقىرتادى.
اسقاباقتاردىڭ التايسكايا، موزولەيەۆسكايا، بيريۋچەكۋتسكايا، ميندالنايا، ستولوۆايا زيمنيايا، كاشكارسكايا، پالاۆكادۋ سياقتى سورتتارى بار.
اسقاباقتى تاعام رەتىندە پايدالانۋ سوناۋ ەرتە زامانداردان باستالعان.
ويتكەنى، ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستارى اسقاباقتىڭ وسىدان ءۇش مىڭ جىل بۇرىن پايداعا اسىرىلعاندىعىن انىقتادى. ونىڭ داندەرى پەرۋلىك ۇندىستەردىڭ تابىتتا-
رىنان تابىلعان.
ەجەلگى گرەك جانە ريم تۇرعىندارى كەپكەن اسقاباقتاردى سۇيىقتىقتار قۇياتىن ىدىس رەتىندە قولدانعان. ورىستاردىڭ 1926 جىلى جاساعان ەكسپەديسياسىنىڭ ناتيجەسىندە جابايى اسقاباقتار افريكانىڭ سولتۇستىگىندەگى مەكەندەردەن تابىلعان ەكەن. عالىمداردىڭ بولجامى بويىنشا، اسقاباقتىڭ وتانى – افريكا. ول كۇللى الەمگە سول جەردەن تارالعان.


ءى. 2. اسقاباقتۇقىمداستار سيپاتتاماسى

اسقاباق – كوپ كۇن تالعامايتىن، ەكسە باۋ - باقشانىڭ بارىندە وسە بەرەتىن ءبىر جىلدىق وسىمدىك. ساباعى جەرگە جاتىپ، جەلى تارتىپ وسەدى. جاپىراعى ءىرى، گ ۇلى سارى، جەمىسى ءار ءتۇرلى، كەيدە ەرەسەك ادامنىڭ قۇلاشى جەتپەيتىندەي ۇلكەن بولىپ وسەدى. اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ ۇزىن ساعاقتى، جاي جاپىراقتارى بولادى. گۇلدەرى جاپى-راق قولتىعىندا، شاشاقتى گۇلشوعىر تۇرىندە نەمەسە جەكە وسەدى. كوپشىلىگى داراجى-نىستى، كەيدە قوسجىنىستىلارى دا كەزدەسەدى. اسقاباق تۇقىمداستاردىڭ گۇلىندە جى-ڭىشكە 5 توستاعانشا جاپىراقشالارى، 5 تۇتاسقان كۇلتەسى بار. اتالىعى 5 - ەۋ، ونىڭ 4 - ەۋى تۇتاسىپ، ەكى - ەكىدەن بىرىككەن. ءبىر اتالىعى بوس تۇرادى. كەيدە 5 اتالىق تۇتا-سىپ، گۇل ورتاسىندا عانا تۇزەدى. اتالىق توزاڭداعى يمەك. انالىق جاتىنى ءۇش ۇيالى. جەمەسى - قاباق. «قاباق» دەگەن - وسىمدىكتەردىڭ سىرتى قاتتى، شىرىندى جەمىسسەرىگى بولاتىن جيدەكتەس جەمىسى.
قۇرامىندا جاساندى تالشىق، اقۋىزدار، كاروتين، كالسيي، تەمىر، ماگنيي، فوسفور جانە A، B1، B2، PP جانە C دارۋمەندەرى، اعزاداعى زات الماسۋ پروسەسىن جەدەل¬دەتەتىن ت جانە قاننىڭ ۇيۋىنا ىقپال ەتەتىن ك دارۋمەندەرى، كاليي، كالسيي جانە تەمىر بار. قۇرامىندا دارۋمەندەردىڭ كوپتىگىنەن بولار، ول مىڭ ءبىر اۋرۋعا ەم بولارلىق كوكو-نىس دەپ ەسەپتەلەدى.

ءى. 3. اسقاباقتىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى

ال، عىلىمعا قۇلاق تۇرسەڭىز، اسقاباقتى زۇلىم كۇشتەرگە قارسى قولدانا الماعانى-ڭىزبەن، ەرتە قارتايۋعا، ءتۇرلى اۋرۋلارعا قارسى پايدالانۋىڭىزعا ابدەن بولادى. ناقتىلاساق:
بىرىنشىدەن، اسقاباقتىڭ قۇرامىندا تەمىر بار. ياعني، ونى قانى ازدىقتىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا پايدالانا الاسىز. تەمىرمەن قاتار، اسقاباقتا باسقا كوكونىستەردە كەزدەسە بەرمەيتىن ك جانە ت ۆيتاميندەرىنىڭ بولۋى دا قان قۇرامىنا وڭ ىقپالىن
تيگىزەدى. ت ءۆيتامينى ترومبوسيتتەردىڭ ءتۇزىلۋى ءۇشىن قاجەت زات بولسا، ك ءۆيتامينى دە قان قۇرامىنداعى تۇزىلىستەرگە اسەر ەتەدى.
ەكىنشىدەن، اسقاباق اعزاداعى زات الماسۋ پروسەستەرىنە وڭ ىقپالىن تيگىزەدى. مىسا-لى، جوعارىدا اتالعان ت ءۆيتامينى زات الماسۋ پروسەسىن جەدەلدەتەدى، سول ارقىلى سە-مىزدىكتىڭ الدىن الۋعا جاردەمدەسەدى.
اسقاباق قۇرامىنداعى پەكتيندەر — حولەستەريننىڭ «جاۋى». سوندىقتان دارىگەر-لەر ونى اتەروسكلەروزدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا دا پايدالانۋعا كەڭەس بەرەدى.
ۇشىنشىدەن، اسقاباق — كاروتينگە باي كوكونىستەردىڭ ءبىرى. ال كاروتيننىڭ كوزدىڭ كورۋ قابىلەتى ءۇشىن اسا قاجەت زات ەكەنى بەلگىلى. سونداي-اق، عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، كاروتيننىڭ ونكولوگيالىق اۋرۋلاردىڭ الدىن الۋعا سەپتىگى تيەتىن قاسيەتى دە بار.
تاعى ايتساق: ەجەلگى ءۇندىستاندا اسقاباق جاستىق شاقتى ۇزارتاتىن كوكونىس سانال-عان ەكەن. بۇگىنگى عىلىم مۇنى اساقاباق قۇرامىنداعى ە ۆيتامينىمەن بايلانىستى-رادى: بۇل ۆيتامين كۇشتى انتيوكسيدانت بوپ تابىلادى.
اسقاباق قۇرامىندا ە ۆيتامينىنەن وزگە، س جانە ۆ توبى ۆيتاميندەرى بار.
ميكروەلەمەنتتەرگە كەلسەك، اسقاباق جۇمساعىندا جوعارىدا اتالعان تەمىردەن وزگە، ماگنيي، كاليي، كالسيي، فوسفور جانە فتور بارى انىقتالعان.
جالپى، اسقاباقتىڭ 100 گرامىندا: 5،1 مگ ە ءۆيتامينى؛ 400 مگ كاروتين؛ 450 مگ كالسيي؛ 43 مگ س ءۆيتامينى؛ 0،07 مگ ۆ1 ءۆيتامينى جانە 0،09 مگ ۆ2 ءۆيتامينى بار.
اسقا¬باقتىڭ شيپالىق قاسيەتتەرىنە توقتالساق، جۇرەك السىزدىگىنەن جۇدەگەن-دەرگە ەم رەتىندە قولدانىلاتىن اسقا¬باقتىڭ ىشىندەگى جۇمساق جەرىن، ياعني «ەتىن» دا-رىگەرلەر وتقا نەمەسە سۋعا كۇيگەن ناۋقاستارعا جاراسىن تاڭۋعا كەڭەس بەرەدى.
اسقاباق كورۋ قابىلەتى ناشارلاعاندارعا، قانازدىقتان جاپا شەگەتىندەرگە كو-مەك بەرە الادى. قۇرامىنداعى جاساندى تالشىقتىڭ، سۋدىڭ جانە جاسۇنىقتىڭ كوپ مولشەرىنىڭ ارقاسىندا ارتىق سالماقتان ارىلعىسى كەلەتىندەر ءۇشىن دە تاپتىر-مايتىن ەم.
1. ىشەك قۇرتىنان قۇتىلعىڭىز كەلسە......
200 گرامم كەپكەن، وتكەن جىلعى تازالانعان، ۇساقتالعان اسقاباقتىڭ ءدانى، 100 گرامم كاكاو، ازداعان قانت، بىرنەشە تامشى سۋ قۇيىپ ارالاستىرىپ، جۇقا 20 شەلپەك جاساپ، قانت سەبەدى. ءبىرىنشى كۇنى ەشتەڭە ءىشىپ - جەمەۋ كەرەك. ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭ 1، 5 - 2 ۇل-كەن قاسىق كاستوركا مايىن ءىشىپ، شەلپەك جەڭىز، ءار مينۋتتا بىرەۋدەن بىتىرگەنشە، قۇرتتار تەز شىعادى. 200 گرامم اسقاباق ءدانىن يتبۇلدىرگەننىڭ شىرىنىمەن ارالاس-تىرىپ، قويۋ بوتقا جاسايدى. كەشكە جاتاردا تۇزدالعان بالىق جەپ، تاڭەرتەڭ بوتقا-نىڭ جارتىسىن جەيسىز، تاعى 1 ساعاتتان سوڭ قالعانىن جەپ، 2 ساعات جاتۋ كەرەك. ساعات تاڭەرتەڭ 8 - دە 1 ۇلكەن قاسىق كاستوركا مايىن ىشكەن ءجون.
سونداي - اق جۋساننىڭ جاپىراعى مەن اسقاباقتىڭ ءدانىن بىردەي مولشەردە الىپ، بوتەلكەگە اراق قۇيىپ، 1 اپتا جىلى جەردە نە كۇننىڭ كوزىنە تاستايدى. اش قارىنعا كۇنىنە 2 رەت 50 گرامنان ىشەدى، قۇرتتار شىعادى.
2. جۇرەك اۋرۋ.
جۇرەك - تامىر اۋرۋلارى مەن بۇيرەكتىڭ ءار ءتۇرلى اۋرۋلارى ءۇشىن پايدالى. اسقا-باقتىڭ كالوريالىعى تومەن، سوندىقتان ودان جاسالعان تاماقتار سەمىزدىكتەن زارداپ شەگۋشىلەر مەن تولىسۋعا يكەم ادامدار ءۇشىن پايدالى. اسقاباقتى اسقازان مۇشەلەرى اۋىرعان كەزدە ەمدىك تاعام رەتىندە پايدالانادى، ويتكەنى، وندا كلەچاتكا مەن ورگا-نيكالىق قىشقىلدار از، ال مۇنىڭ ءوزى ىشەكتىڭ شەكتەن تىس اۋرۋىنا جول بەرمەيدى، ىشەك پەن قارىننىڭ شىرىشتى قابىعىن تۇرشىكتىرمەيدى.
3. بورتپەگە، بەزەۋگە، ەكزەماعا، قابىنۋ پروسەستەرىنە، كۇيىك پەن ۇسىككە قارسى.
جاس اسقاباقتىڭ ۇگىلگەن جۇمساعى دەنەدەگى بورتپەگە، بەزەۋگە، ەكزەماعا، قابىنۋ پروسەستەرىنە، كۇيىك پەن ۇسىكتى باسادى. داندەرىنىڭ قايناتپاسىن گەلمينتوزداردى ەمدەگەندە قولدانادى.
اسقاباق اعزانى شلاكتان تازارتىپ، زات الماسۋدى تۇراقتاندىرادى. نەسەپ جىنىس جۇيەسىنىڭ كوپتەگەن اۋرۋلارىن ەمدەۋگە كومەكتەسەدى. نەسەپ ايداۋشى، قابىنۋعا قار-سى، ءوت ايداعىش قاسيەتى بار جانە دە پارازيتتەردى جويادى
4. ۇيقىسىزدىققا قارسى سۋسىن
ۇيقىسىزدىق مازالاعان جاعدايدا دا اسقاباقتىڭ كومەگىنە جۇگىنە الاسىز. ول ءۇشىن اسقاباق قايناتىلعان سۋعا بال قوسىپ، ارالاستىرىڭىز. جاتار الدىندا ستاكان-نىڭ ۇشتەن بىرىندەي عانا مولشەردە ءىشۋ كەرەك.
اسقاباق قۋىقتا تاس جينالماۋى ءۇشىن دە پايدالى سانالعان. بۇل ونىڭ قۇرامىندا سۋ مەن كالييدىڭ مول بولۋىمەن تۇسىندىرىلەدى.
ءجيى ءىش قاتقان جاعدايدا، اسقاباقتى شيكى كۇيىندە پايدالانادى: 250-300 گر اسقاباقتى ۇككىشتەن وتكىزىپ، ۇشكە ءبولىپ، كۇنىنە ءۇش رەت، تاماقتان بۇرىن جەۋ كەرەك.
5. تەرىگە كىرە وسكەن تىرناق
باس بارماقتىڭ قيسىق وسكەن تىرناعى تەرىگە كىرە ءوسۋى اياعىڭىزدى اۋىرتىپ،مازاڭىزدى الۋى مۇمكىن.
اسقاباقتىڭ ىشىنەن ءبىر بولىگىن ءتىلىپ الىپ،تىرناق ۇستىنە قويىپ،پوليەتيلينمەن قاپتاپ وراپ تاستاۋ كەرەك. سول ورالعان اياقپەن 2 كۇن جۇرەدى.ءۇشىنشى كۇنى تەرى جۇمسارىپ،تەرى ىشىنە كىرىپ كەتكەن تىرناق وڭاي الىنادى.


1.4. اسقاباق ءدانىنىڭ پايداسى

كۋكۋربيتيننىڭ پايداسى
اسىرەسە، اسقاباق ءدانى ەمدىك ماقساتتا كەڭىنەن قولدانىلادى. عاسىرلار بويى ونى ىشەك قۇرتتارىنا (گليست) قارسى دارى-دارمەك ورنىنا پايدالانعان.
1.ىشەك قۇرتىمەن كۇرەسە الادى.
اسقاباق ءدانىنىڭ 300 گرامىن ۇنتاقتاپ، ۇستىنەن بال قوسىپ، ابدەن ارالاستىرادى. مۇنى ءبىر ساعات بويى از-ازداپ قانا اش قارىنعا جەۋ كەرەك. ال 4-5 ساعاتتان كەيىن مايسانا (كاستور) مايىن ءىشىڭىز.
اسقاباق ءدانىنىڭ ىشەك قۇرتتارىنا قارسى قاسيەتىن عىلىم دا مويىندايدى. مۇنىڭ سىرى ونىڭ قۇرامىنداعى كۋكۋربيتين اتالاتىن زاتپەن بايلانىستىرىلادى.
2.اسقاباق ءدانىنىڭ قۇرامىندا مىرىش كوپ.
ال بۇل ەلەمەنت جەتىسپەگەن جاعدايدا، اع-زانىڭ تارتار زاردابى از ەمەس: شاش تۇسەدى؛ بەتكە بەزەۋ قاپتايدى؛ سونداي-اق مىرىش تاپشىلىعى ويلاۋ قابىلەتىنە، كوزگە، اس قورىتۋ مۇشەلەرىنىڭ جۇمىسىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى. سوندىقتان ماماندار اعزادا مىرىش تاپشىلىعىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىن-دا دا اسقاباق ءدانىن ءجيى پايدالانۋعا كەڭەس بەرەدى.
3. اسقاباق ءدانى 28 پايىز بەلوكتان تۇرادى. بۇل ونىڭ قۇنارلىلىعىن ارتتىرادى. اسقاباق دانىنەن دايارلانعان «تىكۆەول» ءدارىسى مەديسينادا باۋىر اۋرۋلارىن ەمدەۋ-گە، سونداي-اق بيولوگيالىق بەلسەندى قوسپا رەتىندە دە قولدانىلادى. ال اسقاباق دانىنەن ازىرلەنگەن ماي تۋبەركۋلەز، ىشەك دەرتتەرىنە قارسى پايدالانىلادى.
ەسكەرتۋ!
اسقازان-ىشەك جولدارى قاتتى بۇزىلعان، ىشەك جولدارى زاقىمدانعان،اسقازان شىرىنىنىڭ قىشقىلدىعى جوعارى ادامدارعا اسقاباق دانىمەن اۋەستەنبەۋگە كەڭەس بەرىلەدى.
سويتسە دە، اسقاباقتى ەمدىك ماقساتتا پايدالانۋ ءۇشىن، مىندەتتى تۇردە دارىگەرمەن كەڭەسۋ كەرەكتىگىن ەسكەرتەمىز. مىسالى، اسقازان جاراسى بار، ت.ب. سوزىلمالى دەرتتەرگە شالدىققان جاندار اسقاباقتى وتە از مولشەردە عانا پايدالانا الادى.


قالاي ساقتاۋ قاجەت؟
باسقا كوكونىستەرگە قاراعاندا، اسقاباقتىڭ ءبىر ارتىقشىلىعى — ۇزاق ساقتالاتىنى. اسقاباق بولمە ىشىندە دە بىرنەشە اي بۇزىلماي ساقتالادى. سويتسە دە، قۇرامىن-داعى پايدالى زاتتار ءوز قاسيەتىن جويماس ءۇشىن، اسقاباقتى قوڭىر سالقىن (+15 پەن +2 گرادۋس ارالىعىندا)، قاراڭعى،قۇرعاق جەردە ساقتاعان ءجون.
اسقاباقتى ساقتاعاندا، كۇن ساۋلەسى تىكەلەي تۇسپەيتىن جەر تاڭداپ الىڭىز. سونداي-اق اسقاباقتار بىر-بىرىنە تاقالماي، ارالارى اشىق تۇرۋى ءتيىس.

قورىتىندى

قورىتىندىلاي كەلە، ءاربىر وسىمدىكتى ەگىپ، كوپ ءونىم الۋعا، تاعامدىق جاعىنا ەمەس، سونىمەن قاتار شيپالىق، ەمدىك، دارىلىك قاسيەتتەتەرىن پايدالانا وتىرىپ ادامدارعا ۇسىنامىن.
«بابىن تاپساق، بايلىق جەردە» دەپ حالىق بەكەر ايتپاعان. جالپى، حالىق مەديسينا-سىنا پايدالانىپ كەلگەن شيپالى شوپتەرمەن ەمدەۋ ماسەلەسى بۇگىنگى تاڭدا وزىندىك نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەر ماسەلە بولىپ سانالادى.
مەن وسى اسقاباقتان شىرىن دايىندادىم. اسقاباق شىرىنىنا دانىندە قوسامىن. اسقاباق شىرىنىنا ءسابىز بەن دامىنە قاراي بالدا قوسامىن. بۇل شىرىندى قىستا دايىنداپ ۇنەمى پايدالانىپ وتىرامىز. بۇل اسقورىتۋ جۇيەسىن تازالاپ، كوزدىڭ جاقسى كورۋىن جاقسارتادى.ءىش قاتقان كەزدە پايدالى.

ۇسىنىس
1.اسقاباقتىڭ قۇرامىندا ادام اعزاسىنا قاجەتتى دارۋمەندەر كوپ بولعاندىقتان اسقاباقتىڭ تۇرلەرى جەرىمىزدە كوپتەپ وسىرىلسە
2. اسقاباقتىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى باسپا بەتتەرىندە، تەلەديداردا كەڭىنەن ناسيحاتتالسا

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر

1.قايىموۆ ق. قىزىقتى زوولوگيا.- الماتى: «مەكتەپ»، 1974
2.ق.قايىم. بيولوگيا الماتى. اتامۇرا 2003 ج
3. پايدالى كەڭەستەر. 2/2011 24-بەت
4. بالا تاربيەسى. 10.2013 48-بەت
5. پايدالى كەڭەستەر. 10/2013 21-بەت
6. پايدالى كەڭەستەر. 09/2009 24-بەت

جارمىش  ورتا مەكتەبىنىڭ
وقۋشىسى مۋسا قىزى اسەلدىڭ
«اسقاباقتىڭ دارىلىك قاسيەتى » اتتى زەرتتەۋ
جۇمىسىنا بەرىلگەن

پىكىر

وقۋشى مۋسا قىزى اسەلدىڭ  «اسقاباقتىڭ دارىلىك قاسيەتى» اتتى شىعارماشىلىق زەرتتەۋ جۇمىسىنا پىكىر بىلدىرە وتىرىپ، جۇمىستىڭ ساپالى جاسالعانىن ايتۋعا بولادى. زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ بەرەرى كوپ ەكەنىنە كوزىم جەتتى. شىعارماشىلىق زەرتتەۋ جۇمىسىندا اسقاباقتىڭ حالىقتىق ەم مەن مەديسيناداعى قولدانىسى، ونىڭ پايداسى، حيميالىق، بيولوگيالىق قۇرامى ايتىلىپ، جۇمىس كىزىقتى مالىمەتتەرمەن تولىقتىرىلعان. زەرتتەۋشى اسەل  ءوز جۇمىسىن قورىتا كەلە، اسقاباقتىڭ پايداسىن دالەلدەۋدە پايدالى شىرىن جاساپ دە جاساپ كورگەن.

جەتەكشىسى: باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىم
شانكەيەۆا ارايلىم الييەۆنا

---