InfoHub Logo

ەرتەدە بارلىق ءسىبىردى بيلەپ-توستەپ جۇرەتىن ءبىر بايقال دەگەن باي ادام بولىپتى. ونىڭ بايلىعىنا قوسا، اق دەگەنى العىس، قارا دەگەنى قارعىس ەكەن. بايلىعىنا باتىرلىعى ساي بولىپ، بارلىق ءسىبىردى اۋزىنا قاراتىپتى. سوندىقتان بايقالدىڭ لاقاپ اتى «ءسىبىر» اتانىپتى.

 

بايقالدىڭ بايلىق، باتىرلىق-ەرلىك، جاقسىلىق قاسيەتىنە قوسا، قاھارلى، اشۋلى، ىزعارلى سيپاتتارى دا بولىپتى. بايقالدىڭ ءبىر ىسكە كوڭىلى تۇسپەي، اشۋى كەلسە، ول بەتىن تۇستىككە بۇرىپ قاراسا، بارلىق ءسىبىردىڭ كەلبەتى وزگەرە باستايدى ەكەن: كۇن وزدىگىنەن سۋىتادى، اسپان تۇنەرىپ بۇلتتانىپ، بۇلتتار ەرسىلى-قارسىلى كوشىپ، ىزعارلى قار-جاڭبىر جاۋىپ، جەل سوعىپ، تەڭىز تۋلاپ جاعانى سوعىپ، ورمان دا بويىن جازىپ تىك تۇرا الماي ەڭكەيىپ باسىن ءيىپ ءموليىپتى. جەر بار سىرىن ىشىنە تارتىپ، توڭىپ قاتىپ قالىپتى. جانۋارلار باتىردىڭ بۇل قاھارىنا شىداماي، بويىن كورسەتپەي، باس پانالاپ كورىنگەن ءىن-شۇڭقىرعا تىعىلىپتى دا، باتىردىڭ اشۋىنىڭ قايتۋىن كۇتىپتى. ال باتىردىڭ اشۋى قايتسا، بەتىن تەرىستىككە بۇرعانى. وندا ماناعى قۇبىلىستىڭ ءبارى وزگەرىپ، بارلىق ءسىبىر جايباراقاتتىققا اينالىپ، بارلىق جاراتىلىس راقات تابادى ەكەن. بايقالدىڭ زارلىق دەگەن جالعىز قىزى بار ەكەن. ول قىز دۇنيەدە تەڭدەسى جوق اڭعارا دەگەن باتىرعا عاشىق ەكەن. جاستاردىڭ بۇل سىرىن بىلسە، بايقال بارلىق ءسىبىردى ەكىنشى تۇرگە اينالدىرىپ جىبەرەدى، ويتكەنى ءبىر جورىقتا اڭعارامەن كەزدەسىپ قالىپ، ەكەۋى ءبىرىن-بىرى كورمەستەي بولعان ەكەن. ەكى عاشىق بايقالدىڭ بۇل مىنەزىن ءبىلىپ، ەندى نە ىستەرىن بىلمەي داعدارىسادى، ءسويتىپ جۇرگەندە بۇلاردىڭ سىرىن بايقال سەزىپ قالىپ، الدىمەن قىزى زارلىقتى ولتىرمەكشى بولىپ ۇمتىلادى. زارلىق قورقىپ تاۋعا بارىپ تىعىلادى. سول تاۋ ارتىنان «مۇڭلىق-زارلىق» اتانادى.

ال اڭعارا قورىقپادى، ءبىراق اتاسىنا قارسى كەلمەي بەتىن سولتۇستىككە قاراتىپ، جان-جاعىنا قاراپ تۇردى دا، العا جۇرە بەردى. بۇل كەزدە بايقالعا دا وي ءتۇستى مە نەمەنە، ويلانىپ قالدى. اڭعارا: «كەزەڭى كەلسە كورىسەرمىز»، - دەپ، تەرەڭ ويلانىپ ارتىنا قاراي-قاراي تارتىپ وتىردى.

ال بايقال وسى قىلعان قاتالدىعىنا وكىنىپ، جەر باۋىرلاپ جاتا كەتكەن ەكەن. قايعىسىنىڭ كۇشتىلىگىنەن جەر ويىلىپ، ءتۇپسىز تەرەڭ كولگە اينالىپتى. ودان شىققان سۋ اڭعارانىڭ ىزىمەن ءجۇرىپ، اعىپ وتىرىپ ۇلكەن وزەنگە اينالىپتى.

---