ءاسيا
I
— جانبايدى... مۇنى قايتەم؟.. اجەم ۇرسادى-اۋ... ءۇي سۋىپ كەتتى... ءومىرتاي توڭىپ قالدى -اۋ. ءوزىم دە توڭدىم... اجەم قاشان كەلەدى؟.. — دەدى دە ءاسيا جىلادى.
وتتى ۇرگەندە ءتۇتىن تولىپ، كۇل ءتۇسىپ، اشىپ وتىرعان كوزدەرىن ەكى جۇدىرىعىمەن ۋقالاپ ونان جامان اشىتتى.
قاراقاتتاي قاپ-قارا كوزدەرى ءقازىر قىپ-قىزىل بولىپ ءىسىپ كەتتى، قىپ-قىزىل دوڭگەلەك بەتتەرى ايعىزدانعان كىر بولدى.
ءاسيا جىلاعان سوڭ جانىندا شەشەسىنىڭ ەسكى كۇپىسىنە ورانىپ، جىلىنا الماي كوگەرىپ وتىرعان ءومىرتاي جىلادى.
— اپا، توڭدىم... قاينىم اشتى... اجەمە بايام... — دەپ قويماي-قويماي جىلادى.
ءۇيدىڭ ءىشى يت بايلاسا تۇرعىسىز سۋىق. قازان پەشتىڭ اۋزىنداي عانا كىشكەنە اينەكتەن كومەسكىلەنىپ كۇننىڭ ساۋلەسى تۇسكەن بولادى، تەرەزەنىڭ الدىن قار الىپ قالعان، تەك ساۋلە تۇسكەندەي جەرى عانا اشىق. ەكى بالا پەشتىڭ الدىندا وتىر.
ءاسيا مەڭ-زەڭ. ءومىرتاي قوسىلا جىلاعان سوڭ، ءتىپتى باسى اينالىپ كەتتى.
سوندا دا ءومىرتايدىڭ قاسىندا ءاسيا — اپا، كادىمگى ەستيار ادام.
كىر-كىر جۇدىرىعىمەن كوزدەرىنىڭ جاسىن ءسۇرتىپ، بۇرىنعىدان جامان ايعىزداپ تۇرەگەلدى.
بوپەسىنىڭ قولدارىن ۋقالاپ، ءبىراز دەمىمەن جىلىتىپ، كوزىن، مۇرنىن ءسۇرتىپ، كۇپىگە جاقسىلاپ ورادى.
— اجەڭ كەلەدى ءقازىر، باۋىرساق اكەلەدى... جىلاما، قالقام!.. — دەپ، جۇكاياقتىڭ استىندا تۇرعان شەتى مۇجىك قارا اياقتىڭ ىشىندەگى تارى كوجەنى اكەلىپ ءومىرتايعا ىشكىزدى.
كوجەنى كورگەن سوڭ-اق ءومىرتاي جىلاۋىن قويدى. ءاسيانىڭ اجەسى تۇندە بايدىكىنەن سورپانىڭ مايىن اكەلگەن، سونى قايناتىپ ىستەگەن كوجەنىڭ قالعانىن ءاسياعا «بوپەڭ جىلاعاندا بەرەرسىڭ» دەپ جۇك استىنا قويىپ كەتكەن.
ءومىرتاي كوجە ىشكەن سوڭ ۋايىمدى دا، اجەنى دە ۇمىتتى؛ اپاسىنىڭ بەرگەنىنە شىداماي اياققا ءوزى قولدى سالدى، بەت-اۋزى، ءۇستى-باسى، ءبارى تارى بولىپ، تەك كۇلىمدەگەن ەكى كوزى عانا جىلتىرايدى.
ونى الداندىرىپ قويىپ، ءاسيا تاعى وت جاعۋعا كىرىستى.
قالتىلداعان كىشكەنە كوكىرەگىنىڭ بار دەمىن ىشىنە تارتىپ ۇرگىلەپ وتىرىپ، ءبىرازدان سوڭ وتتى جاندىردى.
وتقا جىلىنىپ، ءومىرتايدان قالعان كوجەنى ءىشىپ، ءاسيا دا كوڭىلدەندى. اكەسىنىڭ كۇپىسىنە وراپ ءومىرتايدى جاتقىزىپ، قاسىندا ءوزى ارقاسىن قاعىپ، الديلەپ جاتىپ ۇيىقتاتتى.
دالا سىقىرلاعان اياز. تەرەزەدەن اندا-ساندا جۇرگەن كىسىنىڭ، مالدىڭ سىقىرى ەستىلىپ، تەرەزەنىڭ ءوزى دە قالىڭ قىراۋدان سىتىر-سىتىر ەتەدى.
ءومىرتاي ۇيىقتاپ جاتىر.
ءاسيا كوسەۋمەن شۇقىلاپ، وتتى قاعىستىرىپ وتىرىپ، اجەسىن ويلايدى. ءومىرتايدىڭ جىلاعانىن سىلتاۋ قىلىپ اندا-ساندا بايدىكىندەگى اجەسىنە بارعاندارى ەسىنە تۇسەدى.
قانشا ۇلكەنسىپ اپا بولىپ، ءومىرتايدى ويناتىپ الداندىرۋعا جاراعانمەن ەزى دە اجەسىنىڭ جانىندا بولعىسى كەلەدى، اجەسىنىڭ جانىندا وتىرعاندا توڭىرەگىندەگى دۇنيە جىلى دا، جارىق تا كورىنەدى.
ءومىرتايدىڭ جىلاعانى دا ونشا بىلىنبەيدى... ءوزى دە بالا ەكەنىن سوندا عانا بىلەدى.
جاڭابايدىڭ اس ۇيىندە اجەسى بايبىشەمەن بىرگە باۋىرساق ءپىسىرىپ جاتادى، ەت اسىپ جاتادى؛ كىرىپ بارعاندا ءتاتتى تاماقتىڭ ءيىسى كىسىنىڭ مۇرنىن جارادى...
ءبىراق بايبىشە باردا ءاسيا، اس ۇيگە كىرۋگە قورقادى، اجەسى دە ۇرسادى. كوبىنە بايبىشە ءاسياعا دىم بەرمەيدى، كەيدە عانا: «ءما، بوپەڭدى الىپ قايت، اجەڭنىڭ قولى تيمەيدى... بارىڭدار!» دەپ، بەس-التى باۋىرساق بەرەدى دە، اشۋلانعان سياقتى جامان كوزىمەن قارايدى.
سونسوڭ ءاسيانىڭ كوڭىلى سۋىپ، «ەندى بارماسپىن-اۋ!» دەپ قايتادى. كەيبىر كەزدە بايبىشە جوقتا بارىپ قالسا، اجەسى قالتاسىنا باۋىرساق، مالتا سالىپ بەرەدى.
وندا ءاسيا ءوزى دە كىدىرمەي ۇيىنە جۇگىرىپ كەتەدى. بايدىڭ ۇيىنە بارعاندارىن ويلاپ وتىرعاندا وت تا جانىپ بولدى، ءاسيا مىجىرايعان جامان ەتىگىن كيىپ، دالاعا شىعىپ پەشتىڭ توبەسىن جاۋىپ كەلدى. پەشتىڭ قۋىسىنان ۇرشىعىن الىپ، ءومىرتايدىڭ جانىنا ءبىر تىزەلەپ وتىرىپ، ۇلكەن قىزدارشا ۇرشىق يىرۋگە كىرىستى.
بوپەسىنە بايپاق توقىپ بەرەم دەپ، اجەسىنەن ءجۇن سۇراپ الىپ، ءيىرىپ ءجۇر. ىلاقشا سەكىرىپ ويىننان بوسامايتىن جۇدىرىقتاي ءاسيا، ءسۇيتىپ كۇنى بويى جالعىز، كىشكەنە بوپەسىن باعىپ، وتىن جاعىپ، ءۇيىن سىپىرىپ، تارى ءتۇيىپ، شاماسىنان ارتىق ءۇي شارۋاسىنىڭ ءبارىن ءبىر ەزى ىستەپ، بالالىقتىڭ قىزىعىن كورە الماي وسە بەرەدى، الگىندەي سۋىق ۇيدە جالعىز وتىرىپ، اجەسىن ىزدەپ بايدىكىنە بارعانداعىلارى ەسىنە تۇسكەندە، ناپ-نازىك بالبىراعان كوڭىلىنە تابيعات ادىلسىزدىك، تەڭسىزدىكتىڭ ىزاسىن وز-وزىنەن ەرىكسىز ورناتىپ بەكىتە بەرەدى.
دالادا سىقىرلاعان اياز، ءۇي ىشىندە تىشقاننىڭ تىقىرىنان باسقا دىبىس جوق.
ءاسيا ءقازىر توعىزدا، اكەسى مايلىباي قىرىقتىڭ ىشىندەگى كىسى. كوپتەن بەرى بايعابىل بايدىڭ قويىن باعادى. بىلتىردان تاماق اسىراۋ قيىن بولىپ بارا جاتقان سوڭ، ءۇي ىشىمەن بايدىڭ ءبىر ۇيىنە كىرىپ الىپ، قاتىنى بايدىڭ ءۇي شارۋاسىن باسقارادى، ءوزى دالادا مالدا جۇرەدى، ءاسيا اكەسىن ءتىپتى از كورەدى. بالالار ۇيىقتاپ جاتقاندا كەتەدى، تۇندە تاعى بۇلار جاتىپ قالعاندا كەلەدى. تەك كەيدە، اجەسى: «ۇيىقتاماي وت جاعىپ وتىرا تۇر، مەن كەشىكپەي كەلەمىن!» دەگەن سوڭ، وت جاعىپ كۇتىپ وتىرعاندا عانا كورىپ قالادى.
ساقال-مۇرتىنا مۇز قاتىپ، كۇپىسىنىڭ جاعاسى، تىماعى قىراۋىتىپ، سىقىرلاپ كەلەدى. كەلگەندە ۇندەمەيدى، كەيىپ جۇرگەن سياقتى. قايدان كەلدىڭ، نە ىستەپ كەلدىڭ دەپ سۇراۋعا دا ءاسيا باتا المايدى، قورقادى.
اجەسى عوي! ول ءتىپتى بوسامايدى. كۇنى بويى بايدىڭ ۇيىندە. بالالار ۇيىقتاپ جاتقاندا كەتەدى، بايدىڭ سۋىن اكەلىپ، وتىن جاعىپ، ءشايىن دايارلاپ بەرىپ، ۇيگە ءبىر كەلىپ كەتەدى. سۋ اكەلىپ، وت جاعىپ بالالارعا كەشەدەن تۇرعان بايدىڭ ۇيىنەن كەلگەن ازعانا سارقىتتى بەرىپ، بولماسا كوجەسىن بەرىپ، ءاسياعا ول-پۇل ءۇيدىڭ شارۋاسىن تاپسىرىپ، بوپەڭدى جىلاتپا، قاراعىم، دەيدى دە كەتەدى...
سول كەتكەننەن بەسىن كەزىندە ءبىر سوقسا، بولماسا ەل ورىنعا وتىرعاندا ءبىر كەلىپ كوجە -موجەسىن ىستەپ بەرىپ، تاعى كەتەدى؛ سونان بايلاردىڭ تۇنگى تاماعىن بەرىپ، جاتقىزىپ قايتادى.
ءاسيا كوبىنە اجەسىنە قاراماي ءومىرتاي ەكەۋى ۇيىقتاپ قالادى. كەيدە اجەسى ەرتەرەك بوسانىپ كەلىپ، وزدەرىنىڭ سوعىمعا سويعان تايىنشاسىنىڭ ەتىنەن ەت اسىپ، نان ىستەپ سالىپ بەرەدى.
وندا ءاسيا ءومىرتايدى دا ۇيىقتاتپايدى. اكەسى دە جازىلىپ، بالالارىن ەركەلەتىپ، ويناعانىنا قاراپ اجەسىمەن سويلەسىپ وتىرادى.
وندا كوبىنە سويلەسەتىنى ءاسيانىڭ ءامىرجان دەگەن اعاسىنىڭ جايى.
ءامىرجان ون ءۇش جاستا. ەكى ءجۇز شاقىرىم جەردە قالادا وقىپ جاتىر. ەكى جىل بولدى — ءامىرجان كۇزدىگۇنى ەلدەن باراتىن ەكى-ۇش بالامەن قوسىلىپ كەتەدى، سونان جازعىتۇرى مايدىڭ ىشىندە كەلەدى.
اۋەلى قالاشىلارمەن قاشىپ كەتىپ ەدى. ەندى اكەسى توقتاتپايدى، باسقا بالالاردان قالدىرماي جىبەرەدى.
وقىسا وقىسىن، ەڭ بولماعاندا تاماعى توق بولار، بىردەمە ءبىلىپ شىقسا وقىعان بالالاردىڭ كوبى-اق ادام بولىپ كەتىپ جاتىر عوي دەيدى. ءامىرجاننان قىستىڭ باسىندا ءبىر حات كەلدى. ءوزى جازىپتى.
«اكەمىزگە سالەم، اجەمىزگە سالەم، ءاسيا قارىنداسىمىزعا سالەم، ءومىرتاي ىنىمىزگە سالەم» دەپ جازىپتى.
بايدىڭ مولداسى وقىپ بەردى. «وقۋىمىز جاقسى، تاماعىمىز جاقسى، اق نان جەيمىز، قانتپەن ءشاي ىشەمىز، كۇندە ەت جەيمىز» دەپتى.
ءاسيانىڭ اكەسى — اجەسى مەن ەكەۋى، الگىندەي كوڭىلدەنىپ وتىرعاندا سونى ءسوز قىلادى.
— تاعى حات جازامىن، — دەگەن ەكەن. ول حاتى قاشان كەلەر ەكەن، تەك ءتىرى بولسىن، ادام بولار قاراعىم، ءوزى ۇمتىلىپ ەدى عوي!.. — دەيدى اكەسى.
«ءاسيا قارىنداسىمىزعا سالەم» دەگەن ءسوزى ءاسيانىڭ ويىنان كەتپەيدى. قاتارعا كىرىپ قالعانداي بولىپ، ىشىنەن ماقتانادى، كوڭىلىندە ءامىرجان دا ءبىر ۇلكەن دارەجەلى كىسى بولىپ كورىنەدى.
ءبىراق مۇنداي ەت اسىپ، ءۇي ءىشى بولىپ ءماجىلىس قۇراتىن كۇندەر مايلىبايدىڭ ۇيىندە تىم سيرەك بولادى.
ءبىر تايىنشانىڭ ەتى قانشاعا جەتسىن؟
جانە ءاسيانىڭ اجەسى پالەن قايناعا، تۇگەن قايناعاعا سىباعا ساقتاعىسى كەلەدى، سونسوڭ ەت اسقان كۇندەر ساناۋلى بولىپ، كوپكە دەيىن ءاسيانىڭ كوڭىلىنەن كەتپەي جۇرەدى.
ءاسيانىڭ وسى كۇنى ويلايتىنى ءامىرجان اعاسىنىڭ حاتى قاشان كەلەر ەكەن، ءوزى قاشان كەلەر ەكەن دەگەن سول ويمەن ءاسيا ۇيقىعا كەتەدى.
2
قىس ءوتىپ، جىلى، ءجايلى جاز كەلدى. كۇن كۇلىمدەپ، دۇنيە جاسارىپ، جان-جانۋار، قىزعالداق شوپتەر ۇيىقتاپ ويانعانداي، جازىلىپ، كەرىلىپ، ىڭ-جىڭ بولىپ، جاراتىلىستىڭ كەڭ شاتىرى تىگىلدى، كەدەي دە، باي دا جاراتىلىستىڭ قۇشاعىنا كىردى.
ءبىراق توعىز جاسار ءاسيانىڭ قىزمەتى قىستى كۇنگىدەن ارتپاسا، كەمىگەن جوق.
اجەسىنىڭ جۇمىسى كوبەيگەن سايىن ءاسيانىڭ دا مىندەتى ارتا بەرمەك. مال بالالاپ، قىستاۋدان شىققان سوڭ-اق ايەلدىڭ جۇمىسى باسىنان اسادى. ءاسيانىڭ اجەسى دە ۇزاق كۇنگە بايدىڭ ۇيىنەن بوسامايتىن بولدى.
ءاسيا تاڭەرتەڭ ۇلكەن قىزدارمەن سۋعا بارادى. ءيىن اعاشقا ىلگەن ەكى شەلەك سۋدىڭ اۋىرلىعىنان ءيميىپ، ۇيىنە جەتكەنشە نەشە رەت دەم الىپ، ءبارىنىڭ سوڭىندا قالىپ، جەتە الماي كەلە جاتقانى...
جامىراپ بارا جاتقان بۇزاۋدى ەنەسىنەن ايىرامىن دەپ، ءالى جەتپەي، شاشى جالبىراپ، قىپ-قىزىل بولىپ، جىلامسىراپ بارىنشا شىرەنىپ جاتقانى...
وت جاعىپ، ءسۇتىن پىسىرە الماي، كۇيە-كۇيە بولىپ، كوزدەرىن ءتۇتىن شالىپ، ابىگەر شەگىپ جۇرگەنى.
قىستىگۇنگىدەي ەمەس، اۋىل بولىپ ارالاس-قورالاس وتىرعان سوڭ، ءاسيالار كۇنى بويى بايبىشەنىڭ كوز الدىندا. بايبىشە تيتتەي بوس جۇرگىزگىسى كەلمەيدى.
— ءاسيا، بالانى تەربەتە تۇرشى! ءاسيا، قۇمانعا سۋ قۇيىپ اكەلشى! — ءاسيا قوزى ۇستاسشى!
— ءاسيا، انانى ىستەشى، ءاسيا، مىنانى ىستەشى، — دەگەن بايبىشەنىڭ بۇيرىقتارى جازدىڭ ۇزاق كۇنىندە قۇلاقتان كەتپەيدى...
3
ءبىر كۇنى قالادان ءامىرجان كەلدى. ءامىرجان بىلتىرعىدان دا ءبىرتۇرلى بولىپ، ادەمىلەنىپ، كىسى بولىپ كەتىپتى، ءوزى ءوسىپتى.
ۇستىندە قارا شولاق كويلەك، قارا شالبار، بەتىندە جىلتىراعى بار قايىس بەلبەۋ، ادەمى ەتىگى بار، باسىنا سولداتتىڭ قالپاعىن كيگەن... قارا كويلەكتىڭ ىشىنەن اق كويلەكتىڭ جەڭى كورىنەدى، ىشىندە تاعى ءبىر كويلەگى بولسا كەرەك.
ءوزى اۋىلدىڭ، ءۇيدىڭ جايىن سۇراپ، اكەسىمەن ۇلكەن كىسىشە سويلەسەدى.
اۋەلى ءاسيا ءامىرجاننىڭ قاسىنا بارۋعا ۇيالىپ، ءسوز سۇراسا ۇندەمەي تومەن قاراپ، جۇگىرىپ كەتىپ قالىپ ءجۇردى.
ءبىراق ىشىنەن قۋانىپ، ماقتانىپ ءجۇردى. ءۇيىنىڭ ىشىندە ەڭ بولماسا ءبىر ادام جاقسى كيىنىپ، ءتۇرى بايدىڭ بالالارىنان ارتىق بولماسا، كەم بولماي جۇرگەنىنە ماقتانادى.
ءاسيا ءبىرازدان سوڭ ءامىرجانعا ۇيرەنىپ بۇرىنعىداي ويناپ، سويلەسەتىن بولدى.
ءامىرجان ءاسياعا مەكتەپتەگى بالالاردىڭ جايىن ايتادى. وقۋدىڭ جايىن ايتادى، ءبىر كىتاپتان نەشە ءتۇرلى حايۋانداردىڭ سۇگرەتىن كورسەتىپ، ولاردىڭ قايدا ءجۇرىپ، قايدا تۇراتىنىن، قالاي ءوسىپ، ونەتىنىن، ادامعا قانداي پايدا، قانداي زيانى بار ەكەنىن وقىپ وتىرىپ ءتۇسىندىردى. قاي جەردە قانداي حالىقتار بار ەكەنىن سۇگرەتتەن كورسەتىپ ايتىپ بەردى، قازاننىڭ تۇبىندەي قاپ-قارا ادام بولادى ەكەن، ونىڭ دا سۇگرەتىن كورسەتتى.
ءوزى قاپ-قارا، ەرنى قالىڭ، ءتىسى اپپاق بولىپ اقسيىپ تۇر.
— وسىنداي دا ادام بولادى ەكەن، — دەپ ءاسيا كورگەندە كۇلىپ جىبەردى.
ءامىرجان سۇگرەت كورسەتكەندە ءومىرتاي دا قاراپ ءبىر نارسەنى تۇسىنگەن كەيىپتى بولىپ وتىرادى. ءامىرجان مەكتەپتەگى قىزداردىڭ جايىن دا ايتادى.
كوپ قىزدار ءبارى ءبىر بولمەدە جاتادى، قاستارىندا ۇيرەتىپ جۇرەتىن ءبىر اپاسى بولادى، ساباقتان بوس كەزدە كەستە تىگىپ ۇيرەتەدى، ۇلكەندەرى ءوز كيىمدەرىن وزدەرى تىگەدى.
— نەشە ءتۇرلى ويىندار ويناتادى، ولەڭ ۇيرەتەدى، — دەپ ءامىرجان ءوزى ءان سالىپ، ولەڭ ايتادى. ءاسيا قوسىلىپ ءجۇرىپ «گۇلناراي» مەن «ويان قارعىستى» ۇيرەنىپ الدى.
اجەسى قولى ءبىر بوساپ كەتكەن كەزدە، بالالاردىڭ سونداي تاماشا سوزدەر ايتىپ وتىرعان ۇستىنە كەلىپ، ءامىرجانعا قاراپ وتىرىپ، «توبا قۇداي!» — دەيدى كۇبىرلەپ.
ءامىرجاننىڭ بويىنداعى مەكتەپتىڭ سالعان از عانا ساۋلەسى مايلىبايدىڭ قارا ءۇيىنىڭ ىشىنە دە ءبىر جارىق ساۋلە تۇسىرگەن سياقتى. اكەسى، مايلىبايدان باستاپ ادامدارىنىڭ ءبارىنىڭ دە بەت اجارىندا رازىلىقتىڭ بەلگىسى بار...
ءبىراق ءامىرجان ءوز ءۇي-ىشىنىڭ تۇرمىسىنا رازى ەمەس. قالادا مۇعالىمدەر، باسقا قىزمەتتەگى ازاماتتار كەيدە مەكتەپكە كەلىپ ءسوز سويلەگەندە لەنين اتامىزدىڭ وسيەتىنشە، ەڭبەكشى كەدەي بايعا قۇل بولماي، ەڭبەگىنىڭ يگىلىگىن ءوزى كورۋى كەرەك. جاسى جەتىگە تولعان بالالاردى ۇل، قىز دەمەي، تەگىس وقىتۋ كەرەك؛ ەركەك، ايەل، ۇلكەندەردى وقىتۋ كەرەك دەۋشى ەدى.
ەلدىڭ ءالى وزگەرگەن ەشتەڭەسى كورىنبەيدى: اكە-شەشەسىنىڭ كۇنبە-كۇنگى كورىپ جۇرگەن بەينەتى ءامىرجان ەس بىلگەننەن بەرى كەلە جاتقان بەينەت. ونىمەن تۇرماي كىشكەنە ءاسيانىڭ قولى بوساپ، بالا بولىپ ويناۋعا شاماسى كەلمەيدى.
ءامىرجان مەكتەپتەگى قىزدار مەن ءاسيانىڭ تۇرمىسىن سالىستىرادى.
ءامىرجان ءاسيانىڭ وسى جاپ-جاس باسىنان ءبىر ءۇيدىڭ بار بەينەتى باسىندا بولىپ، كۇيە-كۇيە تۇرىمەن ويى دا، بويى دا وسپەي اجەسى سياقتى كوزى اشىلمايتىن كۇڭدىككە بەيىمدەلىپ، كۇن ىلگەرى مويىنسۇنىپ كەلە جاتقانىن سەزدى.
— ءاسيانى مەكتەپكە الىپ كەتپەي بولمايدى ەكەن، — دەدى وزىنەن-وزى ءامىرجان.
ءاسيانى كوندىرۋ ءامىرجانعا قيىن بولعان جوق. ول ءوزى دە ءامىرجان ايتقان سوڭ قىزىعىپ جۇرەتىن. ءامىرجان ءبىر كۇنى:
— ءاسيا، مەنىڭ قالاعا وقۋعا باراتىن كۇنىم تايانىپ قالدى... سەن مەنىمەن بىرگە باراسىڭ با؟ — دەگەندە كوزدەرى جارق ەتە ءتۇستى...
ويىن ەكەنىن، شىن ەكەنىن بىلە الماي ءبىراز وتىردى.
— راس اپاراسىڭ با؟ — دەدى.
— راس، قالقام! وزىممەن بىرگە جۇرەسىڭ. وزىڭدەي كىشكەنە قىزدارمەن بىرگە جاتاسىڭ، بىرگە وقيسىڭ. بىرگە وينايسىڭ... بارام دەسەڭ ءوزىم وسى جولى الىپ كەتەم.
«اجەم مەن ءومىرتاي ءقايتىپ قالادى؟» دەگەن وي زىمىراپ وتە شىقتى... لۇپىلدەگەن كىشكەنە جۇرەگىنىڭ سوعىسى باياۋلاعانداي بولىپ، جۇرەگى بۇرىپ، قيماي كىشكەنە تۇرادى دا، بارام دەيدى.
اكەسىنە ءاسيانىڭ اش، جالاڭاش، ونەبويى بەينەتتە ءجۇرىپ بەكەر قور بولاتىنىن ايتىپ، مەكتەپ تاربيەسىنىڭ جاقسىلىعىنا ءوزىن مىسال قىلىپ كورسەتىپ، جانە وزدەرىنە تاماق اسىراۋدىڭ قيىندىعىن ايتىپ: «ءاسيانى مەن الىپ كەتەيىن، ءسىز اجەمدى رەنجىتپەي كوندىرىڭىز»، — دەدى.
مايلىباي قاتىنىنا ايتقاندا:
— قولعاناتىم ەدى، سەرىگىم ەدى، ەكەۋى بىردەي كەتكەن سوڭ ءقايتىپ جۇرەمىز، — دەپ جىلاسا دا، ونىڭ ايتقانىنان شىعا المادى.
جانە ءامىرجاننىڭ سوزدەرىنە سەنبەسىنە ىلاجى بولمادى.
— «بارسا بارسىنشى، باعى اشىلار ما ەكەن؟» دەدى ويىندا.
ءسۇيتىپ ءاسيا ءامىرجان اعاسىمەن بىرگە، جانە سول بولىستاعى وقىپ جۇرگەن بالالارمەن ءبارى وقۋعا ءجۇردى دە كەتتى.
وسى كۇنى ءاسيا مەكتەپتە. بەس اي بولىپ قالدى كەلگەنىنە. ارانىڭ ۇياسىنداي شۋىلداعان ەڭبەكشى قاۋىمنىڭ ءبىر مۇشەسى. ءبىر قاراعاندا ءاسيانى تانىماي قالاسىڭ. ۇستىندە قوڭىر جاڭا كويلەك، بەلىن قىناي بۋعان، اياعىندا ادەمى ەتىك، شاشىن شولاق قىلىپ قىرقىپ، ءبىر قىرىن جىعىپ تاراعان...
ەكى بەتى الماداي قىپ-قىزىل دوپ-دوڭگەلەك، قاراقاتتاي كوزى جارقىراپ، توڭىرەگىندەگىنىڭ ءبارى تيتتەي جابىرلەمەيتىن دوس ەكەنىنە ەش كۇمانى جوق، وزىندەي بالالار «حور» بولىپ قوسىلىپ ولەڭ ايتقاندا «ءبىز ەڭبەكشىلەر تاپتارى...» دەپ موينىن سوزىپ، داۋىسى كۇمىس قوڭىراۋداي سىلدىراپ و دا قوسىلىپ تۇرادى. داۋىسى تىم تازا، ادەمى، ءوزى باتىل بولعان سوڭ، ولەڭ ۇيرەتەتىن ءمۇعالىم ءاسيانى اقتولقىن دەگەن ءبىر كىشكەنە قىزبەن بىرگە ءاندى بولەك سالعىزىپ ۇيرەتىپ ءجۇر. ءاسيا ءامىرجاننىڭ اۋىلدا ايتقان قىزىقتارىنىڭ ءبارىن كورىپ كەلەدى.
جاڭادا ءبىر ۇلكەن قىز پيونەر بولدىڭ دەپ، ءاسيانىڭ موينىنا قىزىل شۇبەرەك بايلاپ بەرگەن. سونان بەرى ءاسيا پيونەردىڭ توبىنان قالمايدى، نەشە ءتۇرلى ويىندار ۇيرەنىپ، «بۋد گوتوۆ!» دەگەن باسشىلارىنىڭ سوزىنە باسقا بالالاردىڭ اراسىندا و دا «ۆسەگدا گوتوۆ!» دەپ، قولىن كوتەرىپ، قاراقات كوزى جايناپ، كوممۋنيزم باقىتىن ورناتىسۋعا دايارلىعىن ءبىلدىرىپ ۋادە بەرىپ تۇرعانىن كورەمىز.
ءتىرى بولسا ءاسيا مايلىباي قىزى كەدەي بەينەتقورلار ورتاسىندا كوممۋنيزم باقىتىن ورناتۋعا اعالارىنا كومەكشى بولارىنا كوڭىلىمىز تولىق سەنەدى.
دەكابر، 1924 ج.
You Might Also Like
