InfoHub Logo

اتقارۋشى بيلىك — زاڭداردىڭ ورىندالۋىن، ولاردىڭ قۇقىقتىق نورمالارىن ومىرگە ەنگىزۋمەن، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ توقتاۋسىز قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋ، ادامنىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىڭتارىن قورعاۋ، قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋ ءۇشىن بەلگىلەنگەن مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ تىرشىلىگىن كورسەتەتىن ابستراكتىلى ساياسي-قۇقىقتىق كاتەگوريا. اتالعان اتقارۋشى بيلىك فۋنكسيالارىن جۇزەگە اسىرۋ، باسقارۋشىلىق ارەكەت جانە باسقارۋشىلىق شەشىمدەردى قابىلداۋدى ىستەۋدىڭ ناتيجەسى بولىپ سانالادى. «مەملەكەتتىك باسقارۋ» تەرمينى تاجىريبەلىك ۇيىمداستىرۋشىلىق-قۇقىقتىق ماعىناعا يە. مەملەكەتتىك باسقارۋ — بۇل اتقارۋشى بيلىكتى جۇزەگە اسىرۋ نىسانى، ياعني اتقارۋشى بيلىكتى (ونى اتقارۋشى-اكىمدىك قىزمەت دەپ اتاۋعا بولادى) جۇزەگە اسىرۋ قىزمەتى. مەملەكەتتىك باسقارۋ — بۇل مەملەكەت مەحانيزمى جۇمىسىنىڭ بەرىك جانە ۇيلەسىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەتىن مەملەكەتتىك قىزمەت. مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ قاجەتتى بەلگىسى بولىپ، نورما شىعارماشىلىق، بيلىكتىك قۇزىرەتتى جانە مەملەكەتتىك ماجبۇرلەۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋ جانە ت.ب. سانالادى.

«اتقارۋشى بيلىك» تەرمينىنىڭ ۇعىمى «مەملەكەتتىك باسقارۋ» ۇعىمىنىڭ تەرمينىنە قاراعاندا تىم تار، ويتكەنى اتقارۋشى بيلىك مەملەكەتتىك باسقارۋدان تۋىندايدى؛ ونىڭ قىزمەت تيىمدىلىگى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن ۇيىمداستىرۋ دەڭگەيىنە تىكەلەي بايلانىستى. سونىمەن بىرگە اتقارۋشى بيلىك مەملەكەتتىك-باسقارۋشىلىق قىزمەت پروسەسىندە ىسكە اسىرىلاتىن بيلىكتىك قۇزىرەتتەردىڭ كولەمى مەن سيپاتىن انىقتايدى. اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى مەملەكەتتىك باسقارۋ قۇرىلىمىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق بازاسىن قۇرايدى جانە ءار ءتۇرلى قوعامدىڭ پروسەستەرگە، ادامداردىڭ مىنەز-قۇلقىنا جانە قىزمەتىنە ناقتى باسقارۋشىلىق اسەر ەتەدى. اتقارۋشى بيلىك باسقارۋ نىسانىندا جانە باسقارۋشىلىق راسىمدەر كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. مەملەكەتتىك باسقارۋ بەلگىلەنگەن شەكتە باسقا دا بيلىك ورگاندارىمەن جۇزەگە اسىرىلادى. زاڭ شىعارۋشى جانە سوت بيلىگى ورگاندارى وزدەرىنە ءتان فۋنكسيالار مەن قۇزىرەتتەردى ىسكە اسىرا وتىرىپ، مەملەكەتتىك باسقارۋدى پايدالانادى.

اتقارۋشى بيلىك، بيلىكتىڭ ءبولىنۋ ۇستانىمدارى جانە بەلگىلەرى

مەملەكەتتىك بيلىك تەورياسى مەن بيلىكتىڭ ءبولىنۋ تەورياسىن وقۋ نەگىزىندە اتقارۋشى بيلىكتىڭ ءمانىن اشۋعا بولادى. اتقارۋشى بيلىك، مەملەكەتتىك بيلىك جانە بيلىكتىڭ ءبولىنۋ تەورياسى تىعىز بايلانىستى بولا تۇرا، تاجىريبەدە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ دەموكراتيالىق پروسەستەرىن قامتاماسىز ەتەدى.

مەملەكەتتىك بيلىك — بۇل ەرەكشە قوعامدىق قاتىناستار جۇيەسى جانە مەملەكەتتىك ورگاندار قىزمەتى زاڭمەن بەلگىلەنگەن نىساندار مەن ادىستەر كومەگىمەن جۇزەگە اسىرىلاتىن جانە قوعامدا دەموكراتيالىق رەجيمدى جاساۋعا، تۇلعا مەن ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋعا جانە مەملەكەتتىك باسقارۋ مەن باقىلاۋدىڭ تيىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. بۇل — ناقتى ماقساتتارى مەن فۋنكسيالارى جانە قوعامدىق قاتىناستارعا اسەر ەتۋدىڭ قۇقىقتىق قۇرالدارى بار مەملەكەت بيلىگى. مەملەكەتتىڭ ءار ءتۇرلى فۋنكسيالارى ارناۋلى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تاعايىندالۋىنا، ولاردىڭ ارناۋلى نىساندار مەن ادىستەر ارقىلى اسەر ەتۋىنە، قوعامنىڭ، ازاماتتاردىڭ اماندىعى مەن قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋىنە، مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ نەگىزگى ماقساتىن قۇراۋىنا سەبەپشى بولادى.

مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ تيىمدىلىگى مەن دەموكراتيالىعى، مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ ءۇش تارماققا: زاڭ شىعارۋشى، اتقارۋشى جانە سوت بيلىگىنە بولىنۋىمەن ىسكە اسىرىلادى. 1990 جىلدىڭ 25 قازانىندا «قازاق كسر-نىڭ ەگەمەندىگى تۋرالى» دەكلاراسياسى قابىلدانىپ، العاش رەت وسى قۇجاتتا مەملەكەتتىك بيلىكتى ءبولۋ ۇستانىمى بەكىتىلدى. دەكلاراسيانىڭ 7-تارماعىنا سايكەس مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ زاڭ شىعارۋ، اتقارۋ جانە سوت بيلىكتەرىنە بولىنەتىنى، زاڭ شىعارۋ بيلىگىن قازاق كسر-نىڭ جوعارعى كەڭەسى جۇزەگە اسىراتىنى، پرەزيدەنت رەسپۋبليكا باسشىسى بولىپ تابىلىپ جانە جوعارى اكىمشى-اتقارۋشى بيلىككە يەلىك ەتەتىنى، جوعارعى سوت بيلىگىن قازاق كسر جوعارعى سوتى جۇزەگە اسىراتىنى بەلگىلەندى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەت بولعانىن جاريالاعان 1991 جىلعى 16 جەلتوقساندا قابىلدانعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تاۋەلسىزدىگى تۋرالى» رەسپۋبليكانىڭ كونستيتۋسيالىق زاڭى بيلىك ءبولۋ ۇستانىمىن ءارى قاراي دامىتتى. كونستيتۋسيالىق زاڭنىڭ 9-بابى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ زاڭ شىعارۋ، اتقارۋ، سوت بيلىكتەرىنە ءبولىنۋ ۇستانىمىنا سايكەس قۇرىلاتىنىن جانە جۇزەگە اسىرىلاتىنىن بەكىتتى. وسى باپپەن رەسپۋبليكا حالقىنىڭ اتىنان بيلىك جۇرگىزۋ قۇقىعى — جوعارعى كەڭەس پەن پرەزيدەنتكە بەرىلەتىنى بەلگىلەندى. كونستيتۋسيالىق زاڭنىڭ 10-بابىنا سايكەس سوت بيلىگىن جۇزەگە اسىرۋشى جوعارعى سوت، جوعارى تورەلىك سوتى بولىپ تابىلدى. سونىمەن بىرگە جاڭا سوت ورگانى — كونستيتۋسيالىق سوت انىقتالدى. بۇل ورگان كونستيتۋسيانى سوتتىق قورعاۋدى جۇزەگە اسىرا-تىن جوعارعى ورگان بولىپ تابىلدى.

بيلىك ءبولۋ ۇستانىمى ءوزىنىڭ ءارى قاراي دامۋىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1993 جىلعى العاشقى نەگىزگى زاڭىنان تاپتى. نەگىزگى زاڭنىڭ كونستيتۋسيالىق قۇرىلىس نەگىزدەرىنىڭ التىنشى تارماعىندا رەسپۋبليكاداعى مەملەكەتتىك بيلىك ونى زاڭ شىعارۋ، اتقارۋ، سوت بيلىكتەرىنە ءبولۋ ۇستانىمىنا نەگىزدەلەتىنىن، وسىعان سايكەس مەملەكەتتىك ورگاندار ءوز وكىلەتتىكتەرى شەگىندە دەربەس، ءوزارا تەجەمەلىك جانە تەپە-تەڭدىك جۇيەسىن پايدالانۋ ارقىلى ارەكەت ەتەتىنىن بەكىتتى. وسىلاي تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ العاشقى كونستيتۋسياسىندا بيلىك ءبولۋ ۇستانىمىنىڭ تەجەمەلىك ءارى تەپە-تەڭدىك جۇيەسى پايدا بولدى.

اتقارۋشى بيلىك سۋبەكتىلەرى جانە فۋنكسيالارى

اتقارۋشى بيلىك سۋبەكتىلەرى اكىمشىلىك قۇقىقتىڭ باستى سۋبەكتىلەرى بولىپ سانالادى، ويتكەنى ولار مەملەكەتتىك باسقارۋدى، باسقارۋشىلىق ارەكەتتەردى جۇزەگە اسىرادى، اكىمشىلىك اكتىلەردى قابىلدايدى، زاڭداردىڭ ورىندالۋىن، قوعامدىق ءتارتىپ پەن قاۋىپسىزدىكتى، ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قامتاماسىز ەتەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اتقارۋشى بيلىك سۋبەكتىلەرىنىڭ مىنا تۇرلەرىن بولۋگە بولادى، ولار: جوعارعى، ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى. ولار بىر-بىرىمەن قارىم-قاتىناستا تەڭ قۇقىقتى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا اتقارۋشى بيلىك سۋبەكتىلەرى مەن مەملەكەتتىك باسقارۋدى جۇزەگە اسىرۋشىلار:

— ق ر ۇكىمەتى؛

— ورتالىق اتقارۋشى ورگاندار (مينيسترلىكتەر، اگەنتتىكتەر، كوميتەتتەر)؛

— جەرگىلىكتى اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى (اكىمدىكتەر) وبلىستىڭ (رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالانىڭ، استانانىڭ) نەمەسە اۋداننىڭ (وبلىستىق ماڭىزى بار قالانىڭ) اكىمى باسقاراتىن، ءوز قۇزىرەتى شەگىندە ءتيىستى اۋماقتا جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋدى جۇزەگە اسىراتىن القالى اتقارۋشى ورگان.

باسقارۋ ورگانى باسقارۋ پەرسونالىنسىز قىزمەت ىستەي المايدى، ياعني مەملەكەتتىك-باسقارۋشىلىق قاتىناستىڭ سۋبەكتىسى بولىپ سانالاتىن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر بولۋ مىندەتتى. اتقارۋشى بيلىك سۋبەكتىلەرىن ۇيىمداستىرۋ مەن قىزمەت اتقارۋىنىڭ كەلەسى ەرەكشەلىكتەرىن اتاۋعا بولادى:

— اتقارۋشى بيلىك قىزمەتى اياسىنداعى مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، باسقا مەملەكەتتىك قىزمەتپەن اينالىساتىندارعا قاراعاندا وتە كوپ، ويتكەنى جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار ولارمەن ءجيى اكىمشىلىك-قۇقىقتىق قاتىناسقا تۇسەدى؛

— اتقارۋشى-وكىمدى قىزمەت سۋبەكتىلەرى زاڭداردى ورىنداۋمەن قاتار باسقا دا قۇقىق قولدانۋشىلىق فۋنكسيالاردى ىسكە اسىرادى، ياعني اكىمشىلىك نورما شىعارماشىلىقپەن اينالىسادى، باسقارۋدىڭ نورماتيۆتىك جانە جەكە قۇقىقتىق اكتىلەرىن قابىلدايدى، جەكەلەگەن جاعدايلاردا اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى ىستەردى قارايدى جانە اكىمشىلىك جازالاردى تاعايىندايدى؛

— لاۋازىمدى تۇلعالار مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر ءار ءتۇرلى سيپاتتاعى بيلىكتىك وكىلەتتىكتەرگە يە؛ كادرلاردىڭ قالىپتاسۋى مەن جەتىلۋىنە اسەر ەتەدى، قارجىلىق، ماتەريالدى-تەحنيكالىق، ۇيىمداستىرۋشىلىق، كادرلىق قورلارعا باسشىلىق جاسايدى؛

— اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى مەن مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر مەملەكەتتىك ماجبۇرلەۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋ وكىلەتتىكتەرىنە قاراي يۋريسديكسيالىق (قۇقىق قولدانۋشىلىق) قىزمەتتى جۇزەگە اسىرادى جانە ولاردى قولدانۋ اياسىنىڭ كولەمى توتەنشە جاعدايلار پايدا بولعان جانە ەرەكشە اكىمشىلىك-قۇقىقتىق رەجيمدەردى ەنگىزۋ كەزىندە كەڭەيەدى.

اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەرى جەكەلەگەن جاعدايلاردا ءوزىنىڭ قاراۋى بويىنشا، باسقارۋشىلىق شارالاردىڭ كۇردەلىلىگى مەن ماڭىزدىلىعىنا قاراي باسقارۋى مۇمكىن. دەگەنمەن، مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ قىزمەتى اتقارۋشى بيلىكتىڭ زاڭدىلىعى ۇستانىمىنا نەگىزدەلۋى ءتيىس.

مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ، كادر الەۋەتىن قالىپتاستىرۋ سانالادى. بۇل مىندەتتى مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىندە شەشۋدى مەملەكەتتىك قىزمەت دەپ اتالاتىن ينستيتۋت قامتاماسىز ەتەدى.

اتقارۋشى بيلىكتىڭ نەگىزگى ماقساتى — ونىڭ الەۋمەتتىك تاعايىندالۋى جانە بيلىكتىڭ ءبولىنۋ جۇيەسىندەگى ەرەكشە جاعدايىنا بايلانىستى، مەملەكەتتىك باسقارۋ مىندەتتەرىمەن فۋنكسيالارىن ساپالى ورىنداۋ. سونىمەن، اتقارۋشى بيلىكتىڭ فۋنكسيالارى مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارى ارقىلى ايقىندالادى. دەگەنمەن، مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ باسقا تارماقتارىنان جەكە جانە تاۋەلسىز بولا تۇرا، اتقارۋشى بيلىك وزىندىك فۋنكسيالاردى اتقارادى. مىسالى، ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ 66-بابىنىڭ 1-تارماقشاسىنا سايكەس، «مەملەكەتتىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ساياساتىنىڭ، ونىڭ قورعانىس قابىلەتىنىڭ، قاۋىپسىزدىگىنىڭ، قوعامدىڭ ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ازىرلەيدى جانە ولاردىڭ جۇزەگە اسىرىلۋىن ۇيىمداستىرادى».

اتقارۋشى بيلىكتىڭ ءمانى اتقارۋشى بيلىكتى جۇزەگە اسىرۋ بارىسىندا ناتيجەلەردى تالداۋ كومەگىمەن انىقتالادى. بۇل جول ارقىلى اتقارۋشى بيلىكتىڭ نەگىزگى فۋنكسيالارىن انىقتاۋعا بولادى، ولار:

— اتقارۋشىلىق (قۇقىق قولدانۋشىلىق)، ياعني ق ر كونستيتۋسياسىن، زاڭدارىن جانە پرەزيدەنت اكتىلەرىن ورىنداۋ فۋنكسيالارى؛

— «قۇقىق قورعاۋشىلىق»، ياعني ادام مەن ازاماتتىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ساقتاۋ مەن قورعاۋ. اتقارۋشى بيلىك ورگاندارى ادام مەن ازامات ءۇشىن ق ر كونستيتۋسياسىمەن بەلگىلەنگەن قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن تانۋعا، ساقتاۋعا، تاجىريبەدە ىسكە اسىرۋعا، قاجەت بولعان جاعدايلاردا قورعاۋعا مىندەتتى؛

— الەۋمەتتىك-ساياسي، ياعني شارۋاشىلىق قۇرىلىسىن، الەۋمەتتىك-مادەني جانە اكىمشىلىك-ساياسي باسقارۋدى جەتىلدىرۋگە جاعدايلار جاساۋ. بۇل فۋنكسيانى «قامتاماسىزداندىرۋ فۋنكسياسى» دەپ اتاۋعا بولادى، ويتكەنى ول حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن جانە كوپشىلىك مۇددەسىن قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتالعان؛

— ەلىمىزدە زاڭدىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ جانە كونستيتۋسيالىق ءتارتىپتى ساقتاۋ فۋنكسياسى؛

— رەتتەۋشىلىك، ونىڭ شەڭبەرىندە مەملەكەتتىك باسقارۋدىڭ كوپتەگەن فۋنكسيالارى جۇزەگە اسىرىلادى، ولار: باسشىلىق، باقىلاۋ، ۇيلەستىرۋ، جوسپارلاۋ، ەسەپكە الۋ، بول جاۋ جانە ت. ب.؛

— نورما شىعارماشىلىق، ق ر ۇكىمەتى ءوز قۇزىرىنداعى ماسەلەلەرى بويىنشا رەسپۋبليكانىڭ بۇكىل اۋماعىندا مىندەتتى كۇشى بار قاۋلىلار شىعارادى.؛

قورعاۋشىلىق (يۋريسديكسيالىق)، جەكە جانە زاڭدى تۇلعالار زاڭ نورمالارىن بۇزاتىن بولسا، اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنا زاڭمەن مەملەكەتتىك ماجبۇرلەۋ شارالارىن قولدانۋ وكىلەتتىلىگى بەرىلگەن. مىسالى، «ق ر ىشكى ىستەر ورگاندارى تۋرالى» ق ر زاڭىنىڭ 11-بابى، 1-تارماقشاسى، 1-پۋنكتىنە سايكەس، ىشكى ىستەر ورگاندارى «ازاماتتاردان قوعامدىق ءتارتىپتى جانە قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋدى تالاپ ەتۋگە، قۇقىققا قارسى ءىس-قيمىلدار مەن ىشكى ىستەر ورگاندارىنىڭ وكىلەتتىگىن جۇزەگە اسىرۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن ارەكەتتەردى توقتاتۋدى تالاپ ەتۋگە قۇقىعى بار. بۇل تالاپتار ورىندالماعان جاعدايلاردا ءتيىستى ماجبۇرلەۋ شارالارىن قولدانۋعا قۇقىلى».

اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنىڭ جۇيەسى

اتقارۋشى ورگاندار جۇيەسى دەپ بىر-بىرىنە باعىنىشتى ورگانداردىڭ ءوز ارالارىندا قۇزىرەتتەردى ءبولۋ نەگىزىندەگى قۇرىلىم سانالادى.

ول جۇيەگە مىنالار كىرەدى:

— ۇكىمەت — ق ر جوعارى اتقارۋشى بيلىك ورگانى؛

— مينيسترلىكتەر، اگەنتتىكتەر مەن كوميتەتتەر؛

— جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارى (اكىمدىك). اكىمشىلىك-قۇقىقتىق قاتىناس سۋبەكتىسى رەتىندە اتقارۋشى بيلىك ورگاندارىنىڭ قۇقىقتىق مارتەبەسى نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردە انىقتالىنادى.

ۇكىمەتتى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كونستيتۋسياسىندا كوزدەلگەن تارتىپپەن قۇرادى. ۇكىمەتتىڭ قۇرىلىمى مەن قۇرامى تۋرالى ۇسىنىستاردى رەسپۋبليكا پرەمەر-مينيسترى تاعايىندالعاننان كەيىن ون كۇن مەرزىمدە رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنە ەنگىزەدى. ۇكىمەتتىڭ قۇرىلىمىن مينيسترلىكتەر جانە وزگە دە ورتالىق اتقارۋشى ورگاندار قۇرايدى.

ۇكىمەتتىڭ قۇرامىنا ۇكىمەت مۇشەلەرى – رەسپۋبليكانىڭ پرەمەر-مينيسترى، ونىڭ ورىنباسارلارى، مينيسترلەر جانە رەسپۋبليكانىڭ وزگە دە لاۋازىمدى تۇلعالارى كىرەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ مۇشەسى قازاقستان حالقىنا جانە پرەزيدەنتىنە مىناداي مازمۇندا انت بەرەدى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالقىمەن پرەزيدەنتى الدىندا ءوز وتانىم — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكالىق جانە رۋحاني دامۋ ىسىنە بارلىق كۇش-جىگەرىم مەن ءبىلىمىمدى جۇمساۋعا، مەملەكەتتىڭ كونستيتۋسياسى مەن زاڭدارىن قاتاڭ ساقتاۋعا، ءوزىمنىڭ بارلىق ىس-ارەكەتىمدە زاڭدىلىق پەن ادىلەتتىك، ازاماتتىق جانە ۇلتارالىق تاتۋلىق ۇستانىمدارىن ۇستانۋعا، قازاقستان حالقىنا ادال قىزمەت ەتۋگە، ءوز ەلىمنىڭ مەملەكەتتىلىگى مەن دۇنيەجۇزىلىك قوعامداستىقتاعى بەدەلىن نىعايتا بەرۋگە سالتاناتتى تۇردە انت بەرەمىن. انت ەتەمىن!»

رەسپۋبليكا ۇكىمەتى پرەزيدەنتتىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى بىتكەنشە ءىس-قيمىل جاسايدى جانە جاڭادان سايلانعان رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى الدىندا ءوزىنىڭ وكىلەتتىگىن دوعارادى. رەسپۋبليكا ۇكىمەتىنىڭ جاڭا قۇرامى بەكىتىلگەنگە دەيىن رەسپۋبليكا ۇكىمەتى ءوز مىندەتتەرىن اتقارا بەرەدى.

رەسپۋبليكانىڭ جاڭادان سايلانعان پرەزيدەنتىنىڭ الدىندا وكىلەتتىگىن دوعارۋ ۇكىمەتتىڭ جاڭادان سايلانعان مەملەكەت باسشىسىنىڭ اتىنا جولدانعان جانە ۇكىمەت مۇشەلەرى قول قويعان جازباشا ءوتىنىش بەرۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. وكىلەتتىكتى دوعارۋ تۋرالى ءوتىنىش جاڭادان سايلانعان مەملەكەت باسشىسى قىزمەتكە رەسمي كىرىسكەننەن كەيىن بەرىلەدى. ۇكىمەتتىڭ وكىلەتتىگىن دوعارۋى ونىڭ مۇشەلەرىنىڭ دە وكىلەتتىگى توقتاتىلعانىن بىلدىرەدى. رەسپۋبليكانىڭ پرەمەر-مينيسترى جاڭادان سايلانعان پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ الدىندا ۇكىمەتكە سەنىم تۋرالى ماسەلەنى پارلامەنت ماجىلىسىنە جولداناتىن جازباشا ءوتىنىش ارقىلى قويادى.

ءماجىلىس سەنىم بىلدىرگەن جاعدايدا، ەگەر رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى وزگەشە شەشىم قابىلداماسا، ۇكىمەت ءوز مىندەتتەرىن اتقارۋدى جالعاستىرا بەرەدى. ەگەر وزدەرىنە جۇكتەلگەن فۋنكسيالاردى ودان ءارى جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىن ەمەس دەپ سانايتىن بولسا، ۇكىمەت جانە ونىڭ كەز كەلگەن مۇشەسى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنە ءوزىنىڭ ورنىنان ءتۇسۋى تۋرالى مالىمدەۋگە حاقىلى. ۇكىمەت جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتپەن كەلىسپەيتىن نەمەسە ونى جۇرگىزبەي وتىرعان ۇكىمەت مۇشەلەرى دە ورنىنان تۇسەدى.

رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىندا كوزدەلگەن جاعدايلاردا پارلامەنت ءماجىلىسى نەمەسە پارلامەنت ۇكىمەتكە سەنىمسىزدىك بىلدىرەتىن بولسا، ۇكىمەت ءوزىنىڭ ورنىنان ءتۇسۋى تۋرالى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنە مالىمدەيدى. رەسپۋبليكا پرەزيدەنتى ورنىنان ءتۇسۋدى قابىلداۋ نەمەسە قابىلداماۋ تۋرالى ماسەلەنى ون كۇن مەرزىمدە قارايدى. ورنىنان ءتۇسۋدى قابىلداۋ ۇكىمەتتىڭ نەمەسە ونىڭ ءتيىستى مۇشەسىنىڭ وكىلەتتىگى توقتاتىلعانىن بىلدىرەدى. پرەمەر-مينيستردىڭ ورنىنان ءتۇسۋىن قابىلداۋ بۇكىل ۇكىمەتتىڭ وكىلەتتىگى توقتاتىلعانىن بىلدىرەدى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى:

قىزىلوۆ م. — قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىعى:

---