InfoHub Logo

اتروپين — القا تۇقىمداسىنا جاتاتىن وسىمدىكتەر — يتجيدەك (نەمەسە ساسىق يتجيدەك)، مەندۋانا جانە ساسىق مەندۋانا قۇرامىندا بولاتىن الكولويد. ەمدىك ماقساتتا اتروپين سۋلفاتىن قولدانادى — Atropini sulfas — ءيىسسىز، سۋدىڭ 1 جانە ءسپيرتتىڭ 3 بولىگىندە ەريتىن اق كريستالدى ۇنتاق. «سۋداعى ەرىتىندىلەرى ۇزاق ساقتاعاندا (اسىرەسە ءسىلتىلى شىنىدا جانە قاتتى قىزدىرىلعاندا) بۇزىلادى. امپۋلاعا قۇيىلعان 0،1 % ەرىتىندىسى ۇزاق ساقتالادى. ءاتروپيننىڭ اسەرىنەن «من-حولينورەاكتيۆتى جۇيەلەر تەجەلىنىپ تاستالادى — ولار اسەتيلحولينگە سەزىمتال بولادى. سونىڭ سالدارىنان جۇيكە ۇشتارى سالدانعانداي اسەر تۋادى. ءىس جۇزىندە اتروپين جۇيكەگە تىكەلەي اسەر ەتپەيدى. اتروپين سەزىمتال جۇيكە ۇشتارىنىڭ رەسەپتورلارىن تىتىركەندىرمەيدى جانە ءتىپتى ونىڭ كۇشتى ەرىتىندىسىن ەنگىزگەن جاعدايدا دا قابىنۋ رەاكسياسىن تۋعىزبايدى، ول بىلاي تۇرسىن، كوكاين سياقتى اتروپين ءتىپتى ازداپ جەرگىلىكتى جەردى جانسىزداندىرادى. ونىڭ كەيبىر پرەپاراتتارىن مەڭدۋانا مايىن Oleum Hyoscyami وسى ماقساتپەن پراكتيكادا ءجيى قولدانادى. اتروپين تەك تەرى استىنداعى تورشالاردان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە كىلەگەي قابىقتارىنان دا بويعا وڭاي تارايدى، ءتىپتى تەرىدەن دە ول ءىشىنارا بويعا تارايدى. قانعا تۇسكەننەن كەيىن ءاتروپيندى ۇلپالار تەز سىڭىرەدى، مۇندا بىرتە-بىرتە يناكتيۆتەنەدى. ءشوپ قورەكتى جانۋارلاردا پرەپارات ەداۋىر مولشەردە بۇزىلادى، ال بۇيرەك ونى بۇزباي شىعارادى. ەتقورەكتى جانۋارلاردا اتروپين باياۋ بۇزىلادى، ال ونىڭ نەگىزگى بولىگى نەسەپپەن بىرگە وزگەرمەگەن كۇيىندە شىعارىلادى.

حولينەرگيالىق يننەرۆاسياعا اتروپين جەرگىلىكتى، سونداي-اق، رەزوربتيۆتى اسەر ەتەدى. ول تەرى، سىلەكەي جانە كىلەگەي بەزدەرىنىڭ، قارىن مەن ىشەك بەزدەرىنىڭ حولينورەاكتيۆتىك جۇيەلەرىن تەجەپ تاستايدى. بۇل اسەردى ءتىپتى پيلوكارپين مەن كارباحولين سياقتى سەكرەسيانى كۇشتى كوبەيتەتىن دارى-دارمەكتەر دە جويا المايدى. ءاتروپيندى ۆەنا تامىرعا نەمەسە تەرى استىنا ەنگىزگەننەن كەيىن 10-15 مينۋت وتكەن سوڭ تەر شىعارۋ توقتايدى، ول تەك 1-2 ساعاتتان كەيىن عانا قالپىنا كەلەدى. پرەپاراتتىڭ بۇل اسەرىن ءاتروپيننىڭ بۇكىل فارماكوديناميكاسىنا تالداۋ جاساۋدا، اسىرەسە ۋلانۋ جاعدايىندا ەسكەرۋ كەرەك. تەرلەۋدىڭ باياۋلاۋى تەر بەزدەرى بولەتىن ۋمەن ۋلانعاندا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. اتروپين سىلەكەيدىڭ ءبولىنۋىن تولىق توقتاتادى، سونىڭ سالدارىنان ءتىلدىڭ جانە اۋىزدىڭ، تاڭدايدىڭ، جۇتقىنشاقتىڭ شىرىشتى سىلەكەيى قۇرعايدى، جانۋارلار قۇرعاق ازىقتى جۇتۋ مۇمكىندىگىنەن ايىرىلادى. داۋىسى كۇڭىرەنىپ، قىرىلداپ شىعادى. سيىر موڭىرەگەڭدە جانە جىلقى كىسىنەگەڭدە اۋىرسىنعان كۇرعاق جوتەل پايدا بولادى.

اسقازان ءسولىنىڭ ءبولىنۋى 8-10 ەسە ازايىپ، ءسولدىڭ مولشەرى تومەندەيدى. ال ءسىلتىلى شىرىشتىڭ مولشەرى ايتارلىقتاي وزگەرمەيدى، ءبىراق، ول ءسولدىڭ بەيتاراپتانۋى ادەتتەگىدەن نەعۇرلىم جەدەلدەي ءتۇسىپ، ونىڭ قىشقىلدىعى 2-3 ەسە تومەڭدەيدى. اتروپين قارىن بەزدەرىنەن گورى ىشەكتىڭ سەكرەتورلىق بەزدەرىنە ەداۋىر از اسەر ەتەدى، ءبىراق مۇندا سەكرەسيا 4-6 ەسە ازايادى. قارىن مەن ىشەك بەزدەرى سەكرەسياسىنىڭ تومەندەۋى كىلەگەيلى قابىقتارداعى قابىنۋ جونە ويىق جارا پروسەستەرىندە وتە ماڭىزدى. بۇل پروسەستەردە بولىنەتىن ءسول (اسىرەسە قارىن ءسولى) قابىنعان كىلەگەيلى قابىقتى تىتىركەندىرەدى جانە قاتتى اۋىرتادى. ەگەر قابىنۋدىڭ كوپتەگەن تۇرلەرىڭدە سەكرەتتىڭ مولشەرى ەداۋىر كوبەيەتىنىن ەسكەرەتىن بولساق، وندا سەكرەتتىك قىزمەتتىڭ باسەڭدەۋى نەعۇرلىم تەزىرەك ەمدەۋگە جاردەمدەسۋى ءتيىس ەكەنى ابدەن تۇسىنىكتى. سەكرەسيانىڭ باسەڭسۋى ۇزاق بولۋى ءتيىس، سوندىقتان بۇل ماقسات ءۇشىن تازا ءاتروپيندى ەمەس، ساسىق مەڭدۋانانىڭ ەكستراكتىن پايدالانادى.

ءوتتىڭ ءبولىنۋى وسى بولىنۋدەن بۇرىن كۇشەيگەن جاعدايدا عانا ازايادى. برونحى بەزدەرىنىڭ سەكرەتورلىق قىزمەتى باياۋلايدى. اتروپين ءسۇت بەزدەرىنىڭ فۋنكسياسىن ايتارلىقتاي وزگەرتپەيدى. جانۋارلاردا ءسۇت مولشەرى تەك ءاتروپيندى ۇزاق قولدانعاننان كەيىن اس قورىتۋ اپپاراتىنىڭ قالىپتى قىزمەتىنىڭ بۇزىلۋى سالدارىنان عانا ازايۋى مۇمكىن. اتروپين اس قورىتۋ جولىنىڭ قوزعالىس — قيمىل فۋنكسياسىنا تىم ەرەكشە اسەر ەتەدى. قارىننىڭ جيىرىلۋى بارلىق جانۋارلاردا كۇرت بوسەڭدەيدى. ءىرى قارادا، سونىمەن بىرگە تازقارىن، جالبىرشاق جانە جۇمىرشاق بوساڭسيدى، سفينكترلەر (قىسقىش ەتتەر) جيىرىلادى. ىشەكتىڭ جيىرىلۋىنا اتروپين ءارتۇرلى اسەر ەتەدى. ونىڭ قولدانىلۋ مولشەرىنە جانە ىشەك قابىرعالارىنىڭ بۇلشىق ەتتەرىنىڭ باستاپقى كۇيىنە بايلانىستى اسەر ەتەدى.

ىشەكتىڭ كۇشتى جيىرىلۋى جاعدايىندا از مولشەردە قولدانىلعان اتروپين ىشەكتىڭ جيىرىلۋىن باياۋلاتادى. بۇل اسەر حولينەرگيالىق جۇيە كوبىرەك قوزعان سايىن ناتيجەلىرەك بولادى. مىسالى، اتروپين ارەكوليننىڭ، كاربوحوليننىڭ جانە ءتىپتى فيزوستيگميننىڭ اسەرىن جويادى، اۋىرسىنۋدى ازايتادى. وسىدان وزگەشە تۇردە ىشەكتىڭ نەشە ءتۇرلى تۇيىلۋىندە السىرەگەن قوزعالىس-قيمىل فۋنكسياسىن اتروپين ەداۋىر كۇشەيتەدى. كوپ مولشەردە قولدانىلعاندا اتروپين بارلىق جاعدايدا ىشەكتىڭ سوزىلىپ-جيىرىلۋىن دا باسەڭدەتەدى. ءاتروپيننىڭ ىشەككە مۇنداي كۇردەلى اسەرى ونىڭ حولينەرگيالىق سۋبستانسيالارعا جانە اۋەرباحتىق ورىلىمگە اسەر ەتۋىنە بايلانىستى. از مولشەردە قولدانىلعان اتروپين حولينەرگيالىق سۋبستانسيالاردى باسەڭسىتەدى، سونىمەن بىرگە اۋەرباحتىق ءورىلىمدى قوزدىرادى، ال كوپ مولشەردە قولدانىلعاندا ولاردىڭ ەكەۋىن دە سالداندىرادى. ىشەكتىڭ جيىرىلۋ فۋنكسياسىن باسقاراتىن كەزەگەن جۇيكە از مولشەردە قولدانىلعان ءاتروپيننىڭ اسەرىنەن-اق ىستەن شىعادى، سونىڭ ناتيجەسىندە جيىرىلۋ قوزعالىسى باياۋلايدى. بۇعان قاراما-قارسى تۇردە اۋەرباحتىق ءورىلىم باسقاراتىن سوزىلىپ-جيىرىلۋى از مولشەردە قولدانىلعان ءاتروپيننىڭ اسەرىمەن كۇشەيەدى. كوپ مولشەردە قولدانىلعان اتروپين اۋەرباحتىڭ ءورىلىمدى دە سالداندىرادى، سونىڭ سالدارىنان ىشەكتىڭ سوزىلىپ-جيىرىلۋى دا السىرەيدى.

دەمەك، از مولشەردە قولدانىلعان اتروپين ىشەكتىڭ قوزعالىس-قيمىلى فۋنكسياسىن رەتتەيدى. وسى ماقساتپەن ونى جىلقى ىشەگىنىڭ قوزعالىس-قيمىل فۋنكسياسىنىڭ ءجىتى بۇزىلۋىندا قولدانادى. بۇعان از مولشەردە قولدانىلعان ءاتروپيننىڭ سفينكترلەردىڭ كۇيىن ايتارلىقتاي بۇزبايتىنىن، ونى قاۋىپتەنبەي-اق قولدانۋعا بولاتىنىن قوسا ايتا كەتۋ كەرەك. ءبىراق، ورتاشا مولشەردە قولدانىلعان اتروپين اس قورىتۋ جولىنىڭ سفينكترلەرىن ەداۋىر تارىلتادى، ال كوپ مولشەردە قولدانىلعان اتروپين ولاردى مۇلدە جاۋىپ تاستاۋى مۇمكىن. قارىن مەن ىشەك ازىققا تولىپ كەرنەلگەندە نەمەسە ازىق قاتتى بىرشىعاندا قارىننىڭ نەمەسە ىشەكتىڭ قاتى سوزىلىپ، ءتىپتى جارىلىپ كەتۋى مۇمكىن. ءبىز قارىن تولعاندا قاتە قولدانىلعان اتروپيننەن كەيىن قارىننىڭ جارىلۋىنان جىلقىنىڭ ولگەنىن بايقادىق. ازىق قاتتى بىرشىعاندا، اسىرەسە ءاتروپيندى مورفينمەن قوسىپ قولدانعاندا ەرەكشە تەرىس اسەر ەتەدى، ءتىپتى شاعىن مولشەردە قولدانىلعاندا دا بۇل زاتتار بىرگە ەنگىزىلگەننەن كەيىن سفينكترلەردى كۇرت جانە ۇزاق ۋاقىت تارىلتادى، مۇنىڭ ءوزى كوبىنەسە جانۋارلاردى ولىم-جىتىمگە ۇشىراتادى.

باسقا مۇشەلەردىڭ، اسىرەسە برونحىلاردىڭ ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىق ەتتەرى دە بوساڭسيدى. ءاتروپيننىڭ برونحى سەكرەسياسىن ازايتۋى جانە تىنىس ورتالىعىن قوزدىرۋى برونحىلاردىڭ تۇيىلۋىندە دە جاعىمدى اسەر ەتەدى. ءاتروپيننىڭ برونحىلاردىڭ بۇلشىق ەتتەرىن بوساڭسىتۋ جانە سول ارقىلى ولاردىڭ وزەگىن كەڭەيتۋ قاسيەتىن مەديسينادا برونحى دەمىكپەسىن ەمدەۋ ءۇشىن كەڭىنەن پايدالانادى. ۆەتەريناريا پراكتيكاسىندا ونى كەيدە برونحى بۇلشىق ەتتەرىن بوساڭسىتۋ ءۇشىن دە قولدانادى، ال تالاقتىڭ، ءوت قابىنىڭ، نەسەپ جولدارىنىڭ، كۋىقتىڭ ءبىرىڭعاي سالالى بۇلشىق ەتتەرى ادەتتە بوساڭسىمايدى. ءاتروپيننىڭ اسەرىنەن ۇرعاشى جانۋارلاردا كۇيىت سيكلىنىڭ تىنىشتالۋ ساتىسىنىڭ ۇزاققا سوزىلۋى بايقالادى. اتروپين كەزەگەن جۇيكەنىڭ اسەرىن تەجەگەندىكتەن، ول جۇرەكتىڭ قىزمەتىنە دە اسەر ەتە الادى. ءاتروپيندى تەرى استىنا ەنگىزگەندە اۋەلى كەزەگەن جۇيكە ورتالىعىنىڭ قوزۋى سالدارىنان جۇرەك سوعۋىنىڭ قىسقا ۋاقىتكا باياۋلاۋى بايقالادى. ءبىراق جۇرەككە جەتكەننەن كەيىن اتروپين تەجەۋشى جۇيكەنى بلوكادالاپ تاستايدى، سونىڭ سالدارىنان قوزعان ورتالىقتان بولاتىن يمپۋلستار ميونيەۆرالدىق قوسىلىستاردا وشەدى، ال سيمپاتيكالىق جۇيكەنىڭ اسەرى كۇشەيە تۇسەدى، سونىڭ سالدارىنان جۇرەكتىڭ جيىرىلۋى جيىلەپ، كۇشەيەدى.

---