InfoHub Logo

بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعى — نەفرونداردىڭ ازايۋىنان، قالعان نەفرونداردىڭ فۋنكسيالىق كەمىستىگىنەن داميتىن، اقىرىندا گومەوستازدىڭ بۇزىلىسىنا اكەلەتىن بۇيرەكتىڭ ەكسكرەسيالىق جانە ينكرەسيالىق فۋنكسيالارىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگى. بۇيرەكتىڭ نەگىزگى فۋنكسياسى — ىشكى ورتانىڭ تۇراقتىلىعىن (گومەوستازدى) ساقتاۋ. ساۋ بۇيرەكتەگى نەفرونداردىڭ سانى 2 000 000 شاماسىندا. بۇيرەك — كومپەنساسيالىق مۇمكىندىگى وتە جوعارى اعزالاردىڭ ءبىرى. نەفرونداردىڭ 50% جويىلسا، قالعان 50% بۇيرەكتىڭ فۋنكسياسىن تولىق كومپەنساسيالايدى، گومەوستازدىڭ بۇزىلىسىنا جول بەرمەيدى. بۇعان دالەل — ءبىر جاقتى نەفرەكتوميا. ازوتتىق شلاكتاردىڭ دەڭگەيى نەفرونداردىڭ 70% جويىلعاندا، ياعني شۋماقتىق فيلتراسيا 30-40 مل/مين تومەندەگەن كەزدە جوعارىلايدى، ال تەرمينالدىك ۋرەميا نەفرونداردىڭ 90% جويىلعاندا داميدى. بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعىنىڭ دامۋ جيىلىگى ناقتى انىقتالماعان. دامىعان مەملەكەتتەردە 1 ملن تۇرعىنداردىڭ جىلىنا 200-250ء-ى بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعىنا شالدىعادى.

ەتيولوگياسى

بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعى — بۇيرەكتىڭ كوپتەگەن سوزىلمالى اۋرۋلارىنىڭ اقىرعى ساتىسى. بۇعان اكەلەتىن اۋرۋلار:

1. شۋماقتاردى باسىم زاقىمدايتىن اۋرۋلار (سوزىلمالى گلومەرۋلونەفريت، جەدەلدەۋ گلومەرۋلونەفريت)؛
2. بۇيرەك تۇتىكشەلەرىن جونە ينتەرستيسييىن باسىم زاقىمدايتىن اۋرۋلار (سوزىلمالى پيەلونەفريت، ينتەرستيسيالىق نەفريت)؛
3. دانەكەرلىك ءتىننىڭ جۇيەلى اۋرۋلارى (جۇيەلى قىزىل جەگى، جۇيەلى سكلەرودەرميا)؛
4. جۇيەلى ۆاسكۋليتتەر (ءتۇيىندى پەريارتەرييت، ۆەگەنەر گرانۋلەماتوزى، گەمورراگيالىق ۆاسكۋليت)؛
5. بۇيرەكتىڭ تۋا بىتكەن اۋرۋلارى (پوليكيستوز، بۇيرەكتىڭ گيپوپلازياسى، الپورت سيندرومى، فانكوني سيندرومى، ديففۋزدى مەزانگيالىق نەفروسكلەروز، nail-patella سيندروم جانە نەفروپاتيامەن جۇپتاس سۇيەكتىك قاڭقانىڭ وزگە تۋا بىتكەن اۋرۋلارى)؛
6. زات الماسۋ بۇزىلىسىنىڭ اۋرۋلارى (قانتتى ديابەت، اميلويدوز، پوداگرا، سيستينوز، گيپەروكسالۋريا)؛
7. بۇيرەك تامىرلارىنىڭ بىرىنشىلىك زاقىمدانۋلارى (بۇيرەك ارتەرياسىنىڭ ستەنوزى، ارتەريالىق گيپەرتونيا)؛
8. وبسترۋكسيالىق نەفروپاتيالار (نەسەپتاس اۋرۋى، گيدرونەفروز، رەتروپەريتونەالدىك فيبروز، پروستاتانىڭ گيپەرتروفياسى).

اتالعان دەرتتەردىڭ ىشىڭدە بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعىنىڭ نەگىزگى سەبەپتەرى بولاتىنى: گلومەرۋلونەفريت (33،1%)، پيەلونەفريت (20،9%)، پوليكيستوز (9%)، جۇيەلى اۋرۋلار مەن قانت ديابەت (7،7%).

پاتوگەنەزى

بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعى دامۋىنىڭ نەگىزگى مەحانيزمدەرى:

1. نەگىزگى اۋرۋدىڭ ەمدەۋىنەن نەفرونداردىڭ بىرتىندەپ جويىلۋى، جويىلعان نەفرونداردىڭ ورنى دانەكەرلىك تىنگە الماسۋى؛

2. ساۋ قالعان نەفرونداردىڭ گيپەرتروفيالانۋى.

نەفروندار سانىنىڭ ازايۋىنان ساۋ قالعان نەفروندارعا شامادان ارتىق كۇش ءتۇسىپ، بۇلاردىڭ فۋنكسياسى جوعارىلايدى. ساۋ قالعان نەفرونداردىڭ فۋنكسياسى 3-4 ەسە جوعارىلاۋى مۇمكىن. فۋنكسيانىڭ جوعارىلاۋىنان قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر تۋىندايدى. ساۋ قالعان شۋماقتاردىڭ ديامەترى 1،5-2 ەسە، تۇتىكتەردىڭ ديامەترى 4 ەسە جانە تۇتىكتەردىڭ ۇزىندىعى 7-8 ەسە ۇلعايۋى انىقتالعان. وسىنداي قۇرىلىمدىق وزگەرىستەردەن تۇتىكتەردىڭ سىيىمدىلىعى شامامەن 30 ەسە ۇلعايادى. اتالمىش قايتا قۇرىلۋ پروسەستەرى بۇيرەكتىڭ كومپەنساسيالىق رەاكسياسىن قامتاماسىز ەتكەنمەن، ساۋ قالعان نەفرونداردىڭ «ەرتە توزۋىنا» اكەلەدى، سوندىقتان بۇل پروسەسس بۇيرەك شاماسىزدىعىنىڭ وز-وزىنەن مەندەۋىنە سەپتىگىن تيگىزەدى. نەفروسكلەروزدىڭ دامۋى — نەفرونداردىڭ بىرىنەن سوڭ ءبىرىنىڭ جويىلۋى ۇزاققا سوزىلادى، سوڭدىقتان بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعى كوبىنە بىرتىندەپ، باياۋ داميدى. نەفرونداردىڭ تەڭ جارتىسى جويىلعاننىڭ وزىندە گومەوستازدىق بۇزىلىستار بولمايدى. دەگەنمەن، بۇيرەكتىڭ فۋنكسيالىق رەزەرۆى شەكتەلەدى. بۇيرەك فۋنكسياسىنىڭ شەكتەلۋى بەلوكتارى مول نەمەسە تۇزدى تاعامدار مەن سۇيىقتىقتى اسىرا ىشكەن كەزدەردە عانا بايقالادى. سونىمەن، بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعىنىڭ ەرتە ساتىسى تەك ارنايى كۇش سالۋ سىنامالارىمەن انىقتاۋعا بولادى. نەفرونداردىڭ 50-75% جويىلعان كەزدە بۇيرەكتىڭ سۋدى، ازوت شلاكتارىن، ەلوكتروليتتەردى تولىق شىعارۋعا شاماسى كەلمەيدى. بۇل كەزدە ازوتتىق شلاكتاردىڭ مولشەرى قالىپتىنىڭ جوعارعى شەگىندە بولادى. بۇيرەكتىڭ سوزىلمالى شاماسىزدىعىنىڭ كلينيكالىق بەلگىلەرى بولمايدى، ءبىراق بۇيرەكتىڭ كونسەنتراسيالاۋ قىزمەتىنىڭ تومەندەۋى انىقتالادى (نيكتۋريا، يزو-، گيپوستەنۋريا). نەفرونداردىڭ 75%-دان ارتىعى جويىلعان كەزدەن ازوت شلاكتارىنىڭ دەڭگەيى ايقىن جوعارىلايدى (موچيەۆينانىڭ، كرەاتينيننىڭ). موچيەۆينا — وسموستىق قاسيەتى جوعارى زات بولعاڭدىقتان، بۇل كەزدە ءتىرى قالعان نەفروندارعا تۇسەتىن وسموستىق كۇشتى جوعارلاتىپ، ديۋرەزدى كوبەيتەدى. وسىدان، تەرىنىڭ قۇرعاقتىعى، ءشول جانە پوليۋريا پايدا بولادى. موچيەۆينانى جاساندى تۇردە ازايتسا، ماسەلەن گەمودياليزبەن، وندا ديۋرەز بىردەن ازايادى. بۇل كەزدە پوليۋريانىڭ بولۋى ازوت شلاكتارىن، ۋرەميالىق توكسيندەردى شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سوندىقتان ناۋقاستى پوليۋريا كۇيىندە (ديۋرەتيكتەردىڭ كومەگىمەن بولسا دا) نەعۇرلىم ۇزاق ۇستاۋ كونسەرۆاتيۆتى ەمىنىڭ قازىرگى كەزدەگى باستى ءادىسى بولىپ تابىلادى. ناۋقاس پوليۋريا ساتىسىندا نەعۇرلىم كوپ جۇرسە، سوعۇرلىم ءومىرى ۇزارادى. ءتىرى قالعان نەفرونداردىن سانى 10%-دان از بولعان كەزدەن ديۋرەز ازايادى، ناۋقاس وليگۋريا كۇيىنە تۇسەدى، ۋرەميالىق توكسيندەردىڭ دەڭگەيى جوعارىلايدى، ياعني تەرمينالدى ۋرەميا داميدى.

---