اۋىلعا باسشى كەلدى
تۋعان دالا!
جايقالعان ءتوسىڭ ەگىن،
مىڭعىرعان مال — قويناۋدا وسىرەرىڭ.
ەڭبەگىمەن ەلىنە ماقتان بولعان
جىلداستارىم قىرداعى وسى مەنىڭ!
ورتا بويلى، اققۇبا جۇزىنەن ىلعي وي مەن پاراسات لەبى ەسىپ تۇراتىن ادەمى كىسى سىرتىن برەزەنتپەن قاپتاعان «ۋاز» ماشيناسىنان تۇسكەندە، كوشىپ جاتقان ءۇيدىڭ ۇلكەن-كىشىسى ەلەڭ ەتتى.
وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى جاردەم سالىق ۇلى كەيكين ەدى. وبى ايماقتا تۋىپ-وسپەسە دە، ماڭقىستاۋدىڭ وي-شۇقىرىن بەس ساۋساعىنداي بىلەدى. كاسپيي تەڭىزىنىڭ جاعالاۋىنان باستالىپ، ءۇستىرت قىراتىنا دەيىن سوزىلىپ جاتقان ماڭقىستاۋ — مالدى دالا. ءار سايىنان مالدى اۋىلدى كەزدەستىرەسىڭ. سوندىقتان بۇل جەردىڭ باس-اياعىن بىلمەۋگە بولمايدى. جازعى جايلاۋعا سولتۇستىك جانە وڭتۇستىك ءۇستىرت پەن سام قۇمىنا كوشەتىن مالشىلار قىسقى قىستاققا تەڭىز بەتتەگى سايعا، تەگىستىككە قۇلايدى. جازعى جايىلىم، قىسقى مەكەننىڭ جاي-كۇيىن ءبىلۋ ءۇشىن كوبىنە ۆەرتولەتپەن ارالاۋعا تۋرا كەلەدى. وتكەن جەتىدە عانا سام، سولتۇستىك ءۇستىرتتى ارالاپ قايتقان بەتى ەدى. بۇگىن «قىزىلوزەن» تۇيە زاۆودىندا بولىپ، وندىرىستەر ماڭىنداعى مالشىلارعا بارۋدى ۇيعارعان. كوبى قىستاققا كوشىپ كەتكەن. «بەيسەمباي» جايلاۋىندا وتىرعان تۇيەشى ءۋالي بەگەنديكوۆتىڭ ءۇي-ىشى دە جۇكتەرىن ماشيناعا تيەپ جاتىر ەكەن. ءوزى ەرتەمەن تۇيە ايداپ كەتىپتى. «بەيسەمباي» — وزەن مەن جەتىبايدىڭ ارالىعىنداعى جەر. جايلاۋ دەيتىن جايلاۋ دا ەمەس. وندىرىستەگى مۇنايشىلاردى جاز بويى شۇباتپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن وتىرعان. بۇل جەردە سۋدى ماشينامەن عانا تاسىپ بەرەدى. مالدى دا سولاي سۋارادى. ماڭقىستاۋداعى ەڭ باستى پروبلەما- سۋ. شيەۆچەنكوداعى اتوم قوندىرعىسى شيەۆچەنكو، وزەن قالالارىن، وندىرىستىك جۇيەسىن تۇششى جانە تەحنيكالىق سۋ مەن قامتاماسىز ەتەدى. ال اناۋ بەينەۋ، ماڭقىستاۋ اۋداندارىنا قاراستى بايتاق جاتقان مالدى دالا ءالى سۋعا ءزارۋ. وندا قۇدىق سۋى عانا پايدالانىلادى. باياعى زامانداعىداي شىڭىراۋ قۇدىقتاردى ايلاپ-اپتالاپ قولمەن قازبايدى، بۇرعىمەن قازىلعان سكۆاجينالار قۇدىق بوپ قالادى. بۇل ايماقتا بۇكىل جايىلىمنىڭ 40 پروسەنتى عانا سۋلى، قالعانى يەسىز ءشول. ال بۇل ءشول دالانى مەيىرىن قاندىرىپ سۋارمايىنشا، ونى نۋلاندىرۋ، ونداعى مال باسىن كوبەيتۋ تۋرالى ويلاۋ مۇمكىن ەمەس. اۋىل شارۋاشىلىعىنا تاۋلىگىنە 15100 شارشىمەتر سۋ قاجەتتىگى ماڭقىستاۋ جەرىندە ءۇش سۋ قۇبىرىن جۇرگىزۋ قاجەتتىگى جوسپاردا بار. ولار: وپورنايا — قاراقۇم، اقجىگىت — تۇلەي، اقجىگىت — سام سۋ قۇبىرلارى. ەگەر وسى تەرريتوريالاردا بۇل قۇبىرلار جۇرگىزىلسە، جايىلىمدى تىڭايتىپ، نۋلاندىرۋعا، ءسۇيتىپ بەينەۋ اۋدانىنىڭ وزىندە جاڭادان ءتورت سوۆحوز قۇرۋعا مۇمكىندىك تۋار ەدى. ءبىراق بۇنىڭ ءبارى ەندى عانا قولعا الىنباق ىستەر...
ءقازىر ءبىر كەزدە جۇرگىزىلىپ، كەيىن ۇمىت قالعان بەينەۋ — سام سۋ قۇبىرىن جوندەۋ جۇمىستارى قولعا الىندى. سول سياقتى قار سۋىن بوگەپ، قويما جاساۋ مۇمكىندىگى بار. قاراتاۋدىڭ بويىنداعى قاراساي، ىرعىزباي اتالاتىن قويناۋلاردا ەرتەدە جاسالعان ءتورت بوگەت بار. كوكتەمدە تاۋدان اققان قار مەن جاڭبىر سۋى وسى بوگەتتەردە توقتالىپ، جاز بويى مالعا سۋسىن بولادى. ءتىپتى سول ماڭداردا ەكپەلى ءشوپ ەگۋ مۇمكىندىگى دە بار. بيىل وسى قاراتاۋ بويىندا ۇلكەن سۋ قويماسىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. ەگەر بۇل قۇرىلىس تەزىرەك اياقتالسا، مالشىلارعا ۇلكەن تىنىس بولارى ءسوزسىز.
ماڭقىستاۋداعى تاعى ءبىر سۋ كەزى — جەراستى سۋى. جەراستى سۋى نەگىزىنەن ءۇش جەردە: ءبىرىنشىسى — «ۇلىالاق» كەڭىستىگىندەگى تەرەڭدىگى سۋ كوزى. بۇل — كۋيبىشيەۆ اتىنداعى سوۆحوزدىڭ تەرريتورياسى. مۇندا وتكەن كۇزدە ون سكۆاجينا قازىلدى. بيىلعى كوكتەمدە كەم دەگەندە جەرگە ەكپەلى ءشوپ سالۋ مۇمكىندىگى تۋدى.
سۋ قورىنا قاراعاندا ءالى دە جەردى كوگالداندىرۋعا بولار ەدى. ول ءۇشىن سكۆاجينالار سانىن ەك-ۇش ەسە كوبەيتۋ كەرەك.
ەكىنشى جەراستى سۋ كوزى — سولتۇستىك اقتاۋ ارتەزيان باسسەينى. سۋ قورى، مامانداردىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا، 2،5 مىڭ شارشى مەتر، تەرەڭدىگى 800 مەترگە جۋىق. سۋ قورىن انىقتاۋ جۇمىسى ءالى دە ءجۇرىپ جاتىر. «ۇلىالاق» سۋىنا قاراعاندا، مۇنىڭ سۋى اششىلاۋ، ءبىراق مالعا، جەر سۋلاندىرۋعا جارايدى. بۇل باسسەيىندە دە وتكەن جىلى 10 سكۆاجينا قازىلىپ ءبىتتى.
بيىل 50 گەكتارعا ەگىن سالۋعا بولادى. ال بولاشاقتا بۇل جەردەگى ەگىستىكتىڭ كولەمى 1،5 مىڭ گەكتارعا كەڭەيتىلەدى.
ءۇشىنشى سۋ كوزى سام كۇمىندا. بۇل سۋ ءارى تۇششى، ءارى تاياز. ءبىراق ءالى يگەرۋ جوباسى جاسالىنعان جوق.
ەگەر وسى جەراستى سۋ قورلارى تولىق پايدالانىلىپ، سۋ قۇبىرلارىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالسا، مىناۋ بوز دالانى نۋ كوگالعا اينالدىرۋعا بولار ەدى. تابيعي جايىلىمداردى جاقسارتۋعا دا بولار ەدى. سوندا مىناۋ دالا جاسىل جەلەك جامىلادى. ماڭقىستاۋ — ءوندىرىستى ايماق قانا ەمەس، مىڭعىرعان مالعا سايا بولار ولكە. تەك سول ولكەنى ساياعا اينالدىرۋ ءۇشىن باسا كوڭىل ءبولۋ كەرەك، تىنىمسىز ەڭبەكتەنۋ كەرەك. سوڭعى كەزدە كوزدەن دە، كوڭىلدەن دە تاسا بوپ جۇرگەن جىلقى جارىقتىقتىڭ ناعىز مەكەنى وسى ماڭقىستاۋ. سوناۋ 50 جىلدارى جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ گۇرىلدەپ تۇرعان كەزىندە جىلقىنى اناۋ نارىن قۇمىنان جاز جايلاۋعا وسى ماڭقىستاۋعا اكەلەتىن. كەز-كەلگەن ءۇي بيە بايلاپ سارى قىمىزدى ساپىرىپ ىشكەن سول جىلداردان كەيىن جىلقى سانى كەنەت قۇلدىراپ تومەندەپ كەتتى. وعان دۇرىس ءمان دە بەرىلمەدى. ەلەگەن دە ەشكىم بولمادى. وگەي شەشەنىڭ بالاسىنداي ەكىنشى ساتىدا قارالىپ كەلگەن جىلقى مەن تۇيە شارۋاشىلىعىن وبلىس قۇرىلعاننان بەرى جەدەل وركەندەتۋ ماسەلەسى قويىلىپ — وتىر. ونىڭ دا ناقتى شارالارى بەلگىلەنگەن. مال باسىن كوبەيتۋدىڭ باستى شاراسى — تۇقىمدى اسىلداندىرۋ، سول نەگىزدە ءونىمدى كوبەيتۋ. العاشقى شارۋاشىلىق جىلى ءبىرسىپىرا قيىندىقتارعا دا جولىقتىردى، مۇمكىندىكتەردى دە كورسەتتى.
الدا ويلاندىرار ىستەر كوپ، ءالى قولعا الىپ ۇلگەرىلمەي جاتقان شارۋاشىلىق سالالارى دا جەتەرلىك. ەڭ الدىمەن جەكە شارۋاشىلىقتاردى بىلاي قويعاندا اۋدانداردى وبلىس ورتالىعىمەن بايلانىستىراتىن اسفالت جولدار سالۋ ماسەلەسى. سونداي-اق مالشى اۋىلدىڭ مادەنيەتىن كوتەرۋ توڭىرەگىندە دە كۇتىپ تۇرعان ءىس كوپ. مال قىستاقتارى ناشار، تاستان قورشاي سالعان اشىق قورالار. ءتىپتى مالشىلاردىڭ ءۇي-جايىنىڭ ءوزى كەي جەرلەردە قىنجىلارلىق دارەجەدە. كومپلەكستى مال قورالارىن سالۋ كوڭىلدە عانا. وسى ماسەلەلەرمەن تىكەلەي اينالىساتىن وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى ترەسىن قۇرسا، ءبىراز ىستەرگە ۇيتقى بولار ەدى. مالشىلاردى مادەني جانە ساۋدا سالاسىندا قامتۋ تاعى دا تومەن دارەجەدە. كينو، ويىن-ساۋىق دەگەندەردى ايلاپ ەمەس، جىلداپ كورمەيتىن مالشى مەكەندەر بار. اۆتولاۆكالارمەن قامتۋ تۋرالى ءسوز ايتپاعاندا، مۇمكىندىگى بار مالشىلار سوۆحوز، اۋدان ورتالىقتارىنا كەلىپ، دۇكەن ارالاپ قونا جاتقاننىڭ وزىندە ءۇندى شايى، شىنى اياق، كەسە، كوپشىك، كىلەم ءتارىزدى قاجەتتەرىن تابا المايدى. جاڭا وبلىس، ءارى استانادان جەرى شالعاي. ءبىراق كومەك پەن مۇمكىندىكتەردى تۋعىزۋ قاجەت-اق.
اقپا-توكپە جىراۋلار مەن جەز بارماق كۇيشىلەرگە مەكەن بولعان ماڭقىستاۋدا حالىق تالانتتارى دا كوپ-اق. تەك سول ونەرلىلەردى تالپىندىرىپ، حالىققا تانىتۋعا مۇمكىندىك تۋعىزۋدى قولعا الۋ كەرەك. تۆورچەستۆو جاستارى اراسىندا جۇمىس جۇرگىزسە، اقىن-جازۋشىلارعا كوڭىل بولىنسە، بۇل ولكە ەرتەڭ-اق جاڭا زاماننىڭ جارشىلار مەكەنىنە اينالعالى تۇر-اۋ. ەرتەڭىنە ءۇڭىلىپ بۇگىنگى ەل قامىن ويلاعان ازاماتتى — بۇرالاڭ جولدارمەن بارا جاتقان حاتشىنى وسىنىڭ ءبارى تولعاندىرادى. ءوز الدىنا جاڭا عانا شاڭىراق كوتەرگەن جاس وتاۋدىڭ كەم-كەتىگى، قيىنشىلىعى بولارى حاق. ءبىراق ونىن، ىشىندە الاۋلاعان ءومىر بار. ءومىر بار جەردە وركەن بار، بولاشاق بار. ەندەشە جاس وتاۋداي وركەن جايعان وسىناۋ ايماقتىڭ ءالى دە اڭىزعا اينالار ەرتەڭىنە سەنبەسكە بولمايدى.
You Might Also Like
-
...كوشەلەر تۇنعان جەلكىلدەپ تۇرعان جاس شىبىق، — ۇلى كوبزاردىڭ كوكىرەگىندە كەتكەن جاقسى ءۇمىت. جاس قالا تۇر تەڭىزگە توسىپ كەۋدەسىن، توبەسىن كوكتىڭ كوك كۇمبەزىمەن باستىرىپ. بارادى ول اسقاك ...
