InfoHub Logo

قازاق دالاسىنداعى سول كەزەڭدەگى تاريحي جاعدايدا بۇل ۇلكەن تەڭىزگە قۇيىلعان تامشىداي عانا وزگەرىستەر ەدى. قاراجاتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، وقۋ قۇرالدارى مەن وقۋلىقتىڭ جەتىمسىزدىگى، حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىنىڭ تومەندىگى ساۋاتسىزدىقتى جويۋدا ۇلكەن قيىندىق تۋدىرعانى بارشاعا ءمالىم. ۇلت جاناشىرى احمەت بايتۇرسىن ۇلى وسى ماسەلەگە كورەگەندىكپەن قارسى پىكىر ايتقانىمەن، بيلىك تاراپىنان ونىڭ بىلگىرلىك ويى ەلەۋسىز قالدى. 1930 جىلدارداعى زۇلمات اشارشىلىق حالىقتىڭ ەندى عانا كوتەرىلىپ كەلە جاتقان ەڭسەسىن ەزىپ، بىلىمگە دەگەن تالپىنىسىنا ۇلكەن توسقاۋىل بولدى. دەگەنمەن قانداي زۇلمات، قيتۇرقى ساياسي احۋالدى باسىنان كەشىرسە دە حالىق ساۋاتتىلىعى اقىرىنداپ بولسىن، اتالمىش ماقالانىڭ اسەرىنەن وركەن جايا ءتۇستى. احمەت بايتۇرسىنوۆ قازاقتىڭ ەزىلگەن، اداسقان، تىعىرىققا كەز كەلگەن ءحالىن بارىنشا ءدال كورسەتتى. وسىلاي بولۋدىڭ باستى سەبەپتەرى پاتشا ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنا (جەرگە، دىنگە، اكىمشىلىك سايلاۋ جۇيەسىنە تىكەلەي قاتىناسى بار) بايلانىستى دەپ ءتۇسىندى، الايدا ول باستى ايىپ جاڭا داۋىرگە ىڭعايلاسا الماعان حالىقتىڭ وزىندە دەپ سانادى. اتالعان ماقالادا «… اتا جولداسى ناداندىق، ونەرسىزدىك ءقازىر قازاقتان ايىرىلاتىن ەمەس. ناداندىقتىڭ كەساپاتى ءور جەردەن-اق ماڭدايىمىزعا تيسە دە، اتا جولداسىمىز بولعان سوڭ، ءبىز دە قيىپ ايىرىلماي كەلەمىز… جوقتى بارعا تەڭگەرگەن عىلىم مەن ونەردى كەرەك قىلاتىن قازاق از… » وسى عىلىم مەن ونەردى كەرەك قىلاتىن «قازاقتاردىڭ» كوبەيۋى احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ويىنشا حالىقتى تىعىرىقتان شىعاراتىن سارا جول بولىپ تابىلادى. وسىنى ۇققىسى كەلمەگەندەرگە، حالىقتى وركەنيەتتى ەلدەر قاتارىنا قوسسام دەپ ءوزىن-وزى ازاپقا سالعاندا ءسوز ۇعىپ، ءجوندى جولعا ءتۇسۋ بىلاي تۇرسىن، ونىڭ وزىنە قاستاندىق جاساپ، اباقتىعا جاپتىرعانداردى ا.بايتۇرسىنوۆ «كوك ەسەكتەرگە تەڭەپ، اشۋ-ىزىعا بۋلىقتى.
 
احمەت بايتۇرسىنوۆ: «… گازەت — حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى. ادامعا كوز، قۇلاق، ءتىل قانداي كەرەك بولسا، حالىققا گازەت سونداي كەرەك… جۇرتىم دەپ حالىقتىڭ ارىن ارلاپ، زارىن زارلاپ، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ، پايداسىن قورعاپ، زارىنا قارسى تۇرىپ، قارعاعا كوزىن شوقىتپاسقا تىرىسادى»، — دەگەن تۇجىرىمى ارقىلى «قازاق وكپەسى» اتتى ماقالاسىنىڭ قوعامدا الاتىن ورنىن، ونىڭ ساياسي ماڭىزىن ايشىقتى ءمانىن بارىنشا ايقىنداپ بەردى.

---