ايگۇل كەمەلبايەۆانىڭ «شاشتى» اڭگىمەسىنىڭ يدەياسىن ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان تالداۋ
ا.كەمەلبايەۆانىڭ «شاشتى» اڭگىمەسىندە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز جان-جاقتى سۋرەتتەلگەن دەپ ايتۋعا بولادى. ۇلتتىق مۇددە يدەياسىن بىرنەشە وقيعالار بارىسىندا كورەمىز. اۆتور بارلىعىن ءوز كەيىپكەرلەرىنىڭ بويىنداعى قۇندىلىقتار ارقىلى جەتكىزەدى.
«شاشتى» اڭگىمەسى – ادامنىڭ جان دۇنيەسىنە قاتتى اسەر ەتەتىن شىعارما.ونى قالامگەر ۇلتتىق مۇددە تۇرعىسىنان قاراستىرعان دەپ بىلەمىن. شىعارمانى وقىعان سايىن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز بيىكتەي تۇسەدى.
ەڭ الدىمەنەن، شىعارماداعى كوتەرىلگەن باستى ماسەلە – ادام تاعدىرى. جەر بەتىندە ادام تاعدىرىمەن ويناپ، ونىڭ ءومىرىن ۇرلاۋدان ارتىق كۇنا جوق. جازۋشى، بىرىنشىدەن، وسىنى اشىپ كورسەتەدى. ونى ءبىز تۇرىكپەندەردە قۇلدىقتا ءومىرىن وتكىزگەن تاسقۇل بەينەسى ارقىلى كورەمىز. قۇلدىقتا جۇرسە دە، ار- نامىسىن الدىڭعى ورىنعا قويعان تاسقۇلدا ۇلتىمىزعا عانا ءتان نامىسقويلىق قاسيەت باسىم دەپ ويلايمىن. ول قانشا رەت قاشۋعا بەل بۋسا دا، بوساپ شىعا المايدى. سونىمەن قاتار، ەشقاشان دا ءوزىنىڭ شىققان تەگى تۋرالى ءتىس جارىپ ايتپايدى. بۇل حالقىمىزدا ءوز تەگىنە، رۋىنا قارا داق، سۇيەككە تاڭبا سالماۋ دەگەن قاستەرلى ۇعىمىمەن تىكەلەي بايلانىستى دەپ تۇسىنەمىن. مىنە، شىعارماداعى ۇلتتىق مۇددەگە كەلگەندەگى ەڭ ءبىر ۇتىمدى جەرى تاسقۇلدىڭ وسى ءبىر قاسيەتىندە جاتىر.
ەكىنشى ءبىر ۇلتتىق قۇندىلىقتىڭ كورىنىس تاپقان جەرىن «وزگە جەردە سۇلتان بولعانشا، ءوز ەلىڭدە ۇلتان بول» دەگەن حالىق دانالىعىمەن بايلانىستىرۋعا بولادى. تۇرىكپەندەردەن قاشىپ قۇتىلا الماعان تاسقۇل قۇلدىققا تۇسكەن كەنجەبەكتىڭ ءوز تاعدىرىن قايتالاپ، قۇلدىقتا ءومىرى وتكەنىن قالامايدى. ءوز ارمانىنا جەتە الماسا دا، سونى كەنجەبەك ارقىلى جۇزەگە اسىرادى. وسى جولدا تاسقۇلعا حالقىمىزدىڭ دانالىعى، كورەگەندىگى، ات باپتاۋ ونەرىنە دەگەن ، اسپان الەمىنىڭ قۇپيالارىن تەرەڭ مەڭگەرگەن سۇڭعىلا قاسيەتى كومەكتەسەدى. بۇنداي قاسيەتتەر ءبىزدىڭ قازاعىمىزعا عانا ءتان ەكەنىن بىلەمىز. شىعارمادا: «– شاشتى-تۇكتى دۇنيە سەنى اداستىرماس، تولعان اي التىن قازىعىڭ. تۇنگى دەگدار دالامەن كوك بورىشە جورتارسىڭ... اۋليە ءپىرىڭ بابا تۇكتى شاشتى ءازيز قولداسىن، جىلقى ءپىرى قامبار اتا قولداسىن، قىسىلتاياڭدا قىرىق شىلتەن عايىپ ەرەن كەزىكسىن!» دەگەن تاسقۇلدىڭ بالاعا بەرگەن باتاسىنىڭ ۇلتتىق مۇددەنىڭ ەڭ ءبىر شارىقتاۋ شەگى دەپ ايتۋعا بولادى. كوك ءبورى ءبىزدىڭ كوك تۇرىكتەردىڭ سيمۆولى بولعان، جىلقى ءپىرى قامار اتا حالقىمىزدىڭ سەرىگى، قاناتى بولعان، بابا تۇكتى شاشتى ءازيز قورعاۋشىمىز بولعان. تاسقۇلدىڭ وسى باتاسىنىڭ ءوزى قازاق حالقىنىڭ بۇكىل بولمىسىن اشىپ كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟
حالقىمىزدىڭ بويىنداعى ەڭ ءبىر اسىل قاسيەت – ۇلت مۇددەسىنە قىزمەت ەتەر ۇرپاق جالعاستىعى. تاسقۇلدىڭ كەنجەبەككە بەرگەن بۇكىل تاربيەسى، ايتقان سوزدەرى ونى نامىستى، قايسار ەتىپ تاربيەلەپ شىعارادى. ەلىنە جەتكەن كەنجەبەك وسى تاربيەنى تۋ ەتىپ، ۇلت مۇدەسىنە قىزمەت ەتىپ، اتاقتى باتىر بولادى. شىعارمانىڭ سوڭىندا ءاز تاۋكە حان تۇسىندا شوقبەلدەۋ تاققان شاشتى ايتۋلى ازامات بولىپ، اتى ەل اۋزىنا ىلىكتى دەپ اياقتالادى. جورىقتا قول باستايدى. باياعى تەكە تۇرىكپەندى شاۋىپ، قىرۋار جىلقىسىن قايتارىپ الىپ، تۇرىكپەننىڭ سۇلۋ قىزىن قوسا اكەلدى. وسىلايشا، جىلقىشى اتاسىنىڭ عانا ەمەس، قۇلدىققا تۇسكەن كۇللى قازاق زاتىنىڭ كەگىن قايتارادى. كەنجەبەك قالعان ءومىرىنىڭ ازاتتىقتا وتۋىنە سەبەپشى بولعان اتاسىنىڭ سوزدەرىن ەسىنە الىپ، ومىرىنە جاراتادى. وسى تۇستان ۇلتىمىزعا ءتان جاۋدان كەك قايتارۋ، تۋعان ەلگە قىزمەت ەتۋ، نامىستى قولدان بەرمەۋ، ۇلكەننىڭ كەڭەسىن ازىق، اماناتقا قيانات جاساماۋ سياقتى ەشقاشان ورتايمايتىن، قۇندىلىعى جويىلمايتىن ۇلت تاعىلىمىن كورەمىز دەپ ويلايمىن.
قورىتا كەلگەندە، اڭگىمەدەن الار تالىم-تاربيە كوپ، وسى قۇندىلىقتاردى ءوز بويىمىزعا ءسىڭىرىپ، شاشتى سياقتى ەلىمىز بەن جەرىمىزگە قىزمەت ەتەيىك دەپ ويىمدى اياقتايمىن.
ايگۇل كەمەلبايەۆانىڭ ەڭبەكتەرى:
شاشتى
You Might Also Like
-
كەڭ دالامىزدى جىرعا قوسپاعان اقىن كەمدە-كەم بولار. سولاردىڭ قاتارىندا جاراسقان ابدىراشيەۆتىڭ «دالا، سەنىڭ ۇلىڭمىن» پوەماسى ەرەكشە تۇر.اقىن وسى پوەماسى ارقىلى قازاق دالاسىنىڭ پوەتيكالىق &...
