InfoHub Logo

كەزىندە  قازاق ەلىنە  قاتار قىزمەت ەتكەن “ايقاپ” جانە “قازاق” باسىلىمدارى جونىندە ءسوز ەتەيىك. ءبىرىنشى “ايقاپ” جۋرنالىنا توقتالساق.. ايقاپتىڭ قازاقتىڭ تۇڭعىش جۋرنالى ەكەندىگى ءبارىمىز بىلەمىز. باسىلىم بەتىندەگى العاشقى كۇنەن اق جاريالانعان جايتتار، كوتەرىلگەن كەي ماسەلەلەردىڭ ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتىلىگىن جويماي كەلە جاتىر. العاشقى باسىلىم بەتتەرىنەن اق ءاليحان بوكەيحان، ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى، مۇستافا شوقاي، مۇحامەدجان تىنىشباي ۇلى، شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى، حالەل عابباسوۆ، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ، ءسابيت دونەنتاي ۇلى، حالەل دوسمۇحامەد ۇلى سىندى حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار قالامگەرلەرىنىڭ ەڭبەكتەرى جاريالانعاندارى دا قاراپايىم حالىقتىڭ نازارىن اۋدارتتى. ال “قازاق”باسىلىم بەتتەرى وقىرماندارىنا اعارتۋشىلىقتى، سونداي اق سول تۇستاعى وزەكتى ماسەلەلەر، شەشىمى قيسىڭعا كەلمەس جايتتاردى جاريالاپ وتىردى. ءبىراق ەكى باسىلىمنىڭ دا رەداكتورلارىن  جەكە باس قامىنان بۇرىن ۇلت ماقساتىن بيىك قويا بىلگەن ازاماتتىق بولمىستارىن جەتە تاني الاتىن پروگرەسشىل تۇلعالار رەتىندە تانىدىم.

كەي تۇستا، كەي  ماسەلەلەردە  پىكىر، كوزقاراستارى قاراما قايشى كەلىپ قالعان.. ءبىراق، ول ماقسات بوتەندىگىنەن ەمەس، سول ماسەلەرلەردى شەشۋ بارىسىندا ۇستانعان جولدارىنىڭ ارتۇرلىلىگىنەن تۋىنداپ وتىرعان. بۇل تۋراسىندا كەزىندە كورنەكتى قالام قايراتكەرى بەيىمبەت ءمايليننىڭ «قازاق» گازەتىنىڭ 1915 جىلعى 138-سانىندا جاريالانعان ماقالاسىندا: «بۇل ەكەۋىنىڭ كەيبىر پىكىرلەرىنىڭ بىرىنە-بىرى قيعاشتىعى، ول تۋرالى ءبىرسىپىرا ءسوزدىڭ بولىپ وتكەندىگى وقۋشىلارعا بەلگىلى. ءبىراق ول تاقىرىپتا ارالارىندا دۇشپاندىق جوق. سەبەبى ەكەۋىنىڭ دە ءتۇپ ماقساتتارى ءبىر ەدى»، – دەپ جازۋى ءسوزىمدى دالەلدەي تۇسەدى. جانە وسى ءبىر جولداردى وقي وتىرىپ: 

ءبىز نادان بوپ وسىردىك يەكتەگى ساقالدى.

ءبىز بولماساق، ءسىز بارسىز،

جەلكىلدەپ شىققان جاس شوپتەي

ءۇمىت ەتكەن دوستارىم،

سەندەرگە بەردىم باتامدى،- دەگەن التىنسارين ءسوزى ەكى باسىلىمنىڭ دا قاي تۇستا بولسىن ايتارلىقتاي قاقتىعىس بولماعانىن دالەلدەيدى.

الايدا وسى باسىلىمداردىڭ اراسىندا نە ءۇشىن قاقتىعىس بولدى دەگەن اڭگىمەلەردى تارماقتارعا ءبولىپ قاراستىرۋىمىزعا بولادى. مەنىڭ ويىمشاەڭ العاشقى قاراما-قايشىلىق مىنادان باستالدى: «ايقاپتىڭ» رەداكتورى م.سەرالين جۋرنالدىڭ 1913 جىلعى 4-5 ساندارىندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ اعىمداعى ماسەلەلەردى تالقىلاپ شەشۋ ءۇشىن جالپىقازاق سەزىن شاقىرۋ جونىندە ماسەلە كوتەرەدى. وعان جۋرنالدىڭ 10-سانىندا رايىمجان مارسەكوۆ، 13-سانىندا جۇبەكەن تىلەۋبەرگەنوۆ، 16-سانىندا بارلىبەك سىرتتانوۆتار ءۇن قاتادى. سوعان بايلانىستى ا.بايتۇرسىنوۆ اپتالىقتىڭ 1913 جىلعى 18-نومىرىندە جاريالانعان «باسقوسۋ تۋراسىندا» دەگەن ماقالاسى ارقىلى «قازاق» گازەتى توڭىرەگىندەگىلەردىڭ پىكىرىن بىلدىرەدى. وندا «باسقوسۋ قانشا كەرەك بولعانمەن، وعان قولايلى كەز ەمەستىگىن» ەسكەرتەدى.

قورىتا كەلە ەكى اسىل قازىناننىڭ دا وقىرمانىنا بەرەرى مول، نانىمدى اقپارات بەرىپ وتىرعان العاشقى باسىلىمداردىڭ ءبىرى رەتىندە ەستە قالدى.

بۇركىتبايەۆا اقبالا امانگەلدى قىزى

---