بالاباقشا بۇلدىرشىندەرىنە ارنالعان قيمىلدى ويىندار
قىزىلوردا وبلىسى، قىزىلوردا قالاسى،
№ 12 ءى.قابىلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
تۋيگىنبايەۆا بوتاگوز ماكساتوۆنا
ويىن باستاۋشىلار (تۋرا شىن ويلانۋ)
بالالار شەڭبەردە تۇرادى. تاربيەشى ويىنشىلاردىڭ بىرەۋىن ويىن باستاۋشى ەتىپ بەلگىلەيدى. ول شەڭبەردىڭ ورتاسىندا تۇرادى. بالالار تاربيەشىنىڭ كورسەتۋى بويىنشا مىنا ءماتىن ءسوزىن ايتىپ، وڭعا نەمەسە سولعا جۇرەدى.
ادەمى شەڭبەردە،
بيلەيىك كەڭ جەردە.
قولدارمەن ۇستاسىپ،
ءبارىمىز جۇپتاسىپ.
بىرىگىپ دوستاسىپ،
ءبىر ورىندا ۇستاسىپ،
وسىلاي ەتىپ ىستەيىك.
ءماتىندى ايتىپ بىتەر كەزدە بالالار قول سوزىم قاشىقتىقتا تۇرادى. ويىن باستاۋشى قانداي دا بولماسىن ءبىر قيمىل كورسەتەدى، شەڭبەر جاساپ تۇرعانداردىڭ ءبارى ونى قايتالايدى. سودان سوڭ تاربيەشى ويىن باستاۋشىنى اۋىستىرادى نەمەسە ويىن باستاۋشى ءوزىنىڭ ورنىنا بىرەۋدى تاڭدايدى جانە ويىندى جالعاستىرا بەرەدى.
ءاربىر ويىن باستاۋشى ءوز قيمىلدارىن ويلاۋعا ءتيىس جانە وزىنە دەيىن كورسەتىلگەن قيمىلداردى قايتالاماۋى كەرەك.
قالپاق جانە كىشكەنە تاياقشا
ويناۋشىلار شەڭبەر جاساي تۇرادى. ويىن باستاۋشى بەلگىلەنەدى، ول كىشكەنە تاياقشانى الادى دا شەڭبەردىڭ ورتاسىندا تۇرادى.
تاربيەشى ونىڭ باسىنا اشىق ءتۇستى شاشاعى بار قالپاق كيگىزەدى. قالپاق بالانىڭ مۇرنىنا دەيىن كيگىزىلەدى، كوزدەرىنە تيمەي - اق، ونىڭ كوزىن جابادى. بالالار قولدارىن ۇستاسىپ، شەڭبەر بويىمەن جۇگىرەدى دە: «ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت بەس — كىشكەنە تاياقشا تىقىلدايتىن بولادى» - دەيدى. بۇل ۋاقىتتا ويىن باسقارۋشى جۇرەسىنەن وتىرىپ كىشكەنە تاياقشامەن ەدەندى تاقىلداتادى.
بالالار سوڭعى سوزبەن توقتالادى، ال ويىن باسقارۋشى كىشكەنە تاياقشاسىن بالالار جاققا سىلتەيدى. كىشكەنە تاياقشا كىمدى نۇسقاسا، سول كىشكەنە تاياقشانىڭ ۇشىنان ۇستايدى دا، ويىن باسقارۋشىنىڭ اتىن اتايدى، ال ويىن باسقارۋشى كىم ونى اتادى، سونى تابۋى كەرەك. جاڭا ويىن باستاۋشىمەن ويىن قايتالانادى.
ايگولەك ويىنى
ويىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى 10 - 15 بالاعا دەيىن. ويىندى كوگالدا، اۋلادا، الاڭقايدا ويناي بەرۋگە بولادى. ويىن شارتى: قاتىسۋشىلار سانى بىردەي ەكى توپقا (ا جانە ءا) ءبولىنىپ، ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى تۇرادى. ەكى توپتىڭ اراقاشىقتىعى — 15 - 20 مەتردەي جەر.
ويىننىڭ ماقساتى — قارسى جاقتىڭ قۇرساۋىن ءۇزىپ، ءوز جاعىنا كوبىرەك ويىنشى الىپ قايتۋ. جەرەبە سالۋدىڭ ناتيجەسىندە ويىندى ءبىرىنشى بولىپ باستاۋعا ءتيىستى جاق (ايتالىق ا توبى) ەكىنشى (ءا توبىنا) جاقتاعى قارسىلاستارىنا قاراپ، حورمەن قوسىلا ءان ايتادى:
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك.
تەمىرشىدەن دەم شىعار،
ۇزەڭگىدەن تەر شىعار.
اق تەرەك پەن كوك تەرەك،
مۇندا سىزگە كىم كەرەك؟
قارسى توپ (ءا) جاۋاپ قاتادى:
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك.
تەمىرشىدەن دەم شىعار،
ۇزەڭگىدەن تەر شىعار.
اق تەرەك پەن كوك تەرەك،
بىزگە تەك قامبار كەرەك.
نەمەسە:
ا توبى: — قۇرساۋدى ۇزىڭدەر!
ءا توبى: — كىم كەرەك؟
ا توبى قارسى جاقتاعى كەرەك ويىنشىنىڭ اتىن اتايدى، ەسىمى اتالعان ويىنشى قارسى جاقتىڭ توبىنا قاراي ەكپىندەي جۇگىرىپ كەلىپ، قارسىلاستاردىڭ قۇرساۋىن ۇزۋگە ءتيىس. ەگەر ول قۇرساۋدى ۇزسە، ءبىر ويىنشى الىپ ءوز توبىنا قايتادى، ال، ەگەر ۇزە الماسا، سول جاقتا قالادى. ويىن سوڭىندا كىسىنى كوپ جيناعان توپ جەڭىسكە يە بولادى.
ورمانداعى اق تيىندەر
ويىن گيمناستيكالىق قابىرعاسى بار الاڭدا نەمەسە بولمەدە وتكىزىلەدى. وعان ورمەلەۋ ءۇشىن قوسىمشا تاسىمالداناتىن اسپاپتار قويىلادى: قوس ساتى، تىركەمەلى تاقتاي مەن كىشكەنە ساتىسى بار پيراميدا، سكامەيكالار، ۇلكەن تەكشەلەر ەتىپ قويىلعان تاقتايلار جانە باسقالار.
باسقارۋشى — اڭشى تاڭداپ الىنادى. ول ادامنىڭ نەمەسە بولمەنىڭ قاراما - قارسى بولىگىندە سىزىلعان دوڭگەلەكتە — ۇيدە تۇرادى. قالعان ويناۋشىلار — اق تيىندەر، اعاشتار — اسپاپتارعا ورنالاستىرىلادى.
«ساقتان!» دەگەن تاربيەشىنىڭ بەلگىسى بويىنشا دابىل قاعىلعاندا، بارلىق اق تيىندەر ورىندارىن اۋىستىرادى: ورىندارىنان تەزدەتىپ تۇسەدى، اسپاپتاردان ىرعيدى باسقالارعا بارىپ ورنالاسادى. اڭشى وسى كەزدە ولاردى ۇستايدى — ولارعا قولىن تيگىزەدى.
اق تيىندەر ەدەندە جۇرگەندە باسقارۋشى قولىمەن سيپاعان ولار ۇستالعان بولىپ ەسەپتەلەدى، سونداي - اق بۇرىنعى ورنىندا قالعاندار دا ۇستالعان بولىپ ەسەپتەلەدى. ولار اڭشىنىڭ ۇيىنە قاراي كەتەدى دە، ءبىر ويىنعا قاتىسپايدى.
ويىن 5 - 6 رەت جۇرگىزىلەدى. جاڭا اڭشى 1 - 2 ويىننان كەيىن تاڭدالىپ الىنادى. تاربيەشى ويىن قورىتىندىسىندا باتىل دا ەپتى اق تيىندەردى اتاپ كورسەتەدى. تاربيەشى ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ ءارتۇرلى اسپاپتارمەن پايدالانۋىن جانە ولاردىڭ رۇقسات ەتىلمەيتىن بيىكتىكتەن سەكىرمەۋلەرىن قاداعالايدى.
تابان بالىق جانە شورتان ويىنى
ءبىر بالانى شورتان ەتىپ بەلگىلەيدى. ويناۋشىلاردىڭ قالعانى ەكىگە بولىنەدى: ولاردىڭ ءبىر توبى — ۇساق تاستار، ولاردان شەڭبەر جاسالادى، ەكىنشى توبى — تابان بالىق ولار شەڭبەردىڭ ىشىندە جۇزەدى. شورتان شەڭبەردىڭ سىرتىندا جۇرەدى.
تاربيەشىنىڭ «شورتان!» دەگەن بەلگىسى بويىنشا ول تەزدەتىپ، تابان بالىقتى ۇستاۋ ءۇشىن شەڭبەرگە جۇگىرەدى.
ال، تابان بالىق ورىن الۋعا، ويناۋشىلاردىڭ بىرەۋىنىڭ ارتىنان تۇرۋعا جانە وتىرۋعا اسىعادى (تابان، بالىق شورتاننان قاشىپ، ۇساق تاستارعا بارىپ تىعىلادى). شورتان ءالى تىعىلىپ ۇلگەرمەگەن تابان بالىقتاردى ۇستايدى. ۇستالعاندار شەڭبەردىڭ سىرتىنا كەتەدى.
ويىن 3 - 4 رەت جۇرگىزىلەدى دە، سودان كەيىن ۇستالعانداردىڭ سانى ەسەپتەلەدى كەيىن شورتاندى جاڭادان بەلگىلەيدى. شەڭبەر جاساپ تۇرعان جانە شەڭبەردىڭ ىشىندە جۇرگەن بالالار ورىندارىن اۋىستىرادى دا، ويىن قايتالانادى
№ 12 ءى.قابىلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
تۋيگىنبايەۆا بوتاگوز ماكساتوۆنا
ويىن باستاۋشىلار (تۋرا شىن ويلانۋ)
بالالار شەڭبەردە تۇرادى. تاربيەشى ويىنشىلاردىڭ بىرەۋىن ويىن باستاۋشى ەتىپ بەلگىلەيدى. ول شەڭبەردىڭ ورتاسىندا تۇرادى. بالالار تاربيەشىنىڭ كورسەتۋى بويىنشا مىنا ءماتىن ءسوزىن ايتىپ، وڭعا نەمەسە سولعا جۇرەدى.
ادەمى شەڭبەردە،
بيلەيىك كەڭ جەردە.
قولدارمەن ۇستاسىپ،
ءبارىمىز جۇپتاسىپ.
بىرىگىپ دوستاسىپ،
ءبىر ورىندا ۇستاسىپ،
وسىلاي ەتىپ ىستەيىك.
ءماتىندى ايتىپ بىتەر كەزدە بالالار قول سوزىم قاشىقتىقتا تۇرادى. ويىن باستاۋشى قانداي دا بولماسىن ءبىر قيمىل كورسەتەدى، شەڭبەر جاساپ تۇرعانداردىڭ ءبارى ونى قايتالايدى. سودان سوڭ تاربيەشى ويىن باستاۋشىنى اۋىستىرادى نەمەسە ويىن باستاۋشى ءوزىنىڭ ورنىنا بىرەۋدى تاڭدايدى جانە ويىندى جالعاستىرا بەرەدى.
ءاربىر ويىن باستاۋشى ءوز قيمىلدارىن ويلاۋعا ءتيىس جانە وزىنە دەيىن كورسەتىلگەن قيمىلداردى قايتالاماۋى كەرەك.
قالپاق جانە كىشكەنە تاياقشا
ويناۋشىلار شەڭبەر جاساي تۇرادى. ويىن باستاۋشى بەلگىلەنەدى، ول كىشكەنە تاياقشانى الادى دا شەڭبەردىڭ ورتاسىندا تۇرادى.
تاربيەشى ونىڭ باسىنا اشىق ءتۇستى شاشاعى بار قالپاق كيگىزەدى. قالپاق بالانىڭ مۇرنىنا دەيىن كيگىزىلەدى، كوزدەرىنە تيمەي - اق، ونىڭ كوزىن جابادى. بالالار قولدارىن ۇستاسىپ، شەڭبەر بويىمەن جۇگىرەدى دە: «ءبىر، ەكى، ءۇش، ءتورت بەس — كىشكەنە تاياقشا تىقىلدايتىن بولادى» - دەيدى. بۇل ۋاقىتتا ويىن باسقارۋشى جۇرەسىنەن وتىرىپ كىشكەنە تاياقشامەن ەدەندى تاقىلداتادى.
بالالار سوڭعى سوزبەن توقتالادى، ال ويىن باسقارۋشى كىشكەنە تاياقشاسىن بالالار جاققا سىلتەيدى. كىشكەنە تاياقشا كىمدى نۇسقاسا، سول كىشكەنە تاياقشانىڭ ۇشىنان ۇستايدى دا، ويىن باسقارۋشىنىڭ اتىن اتايدى، ال ويىن باسقارۋشى كىم ونى اتادى، سونى تابۋى كەرەك. جاڭا ويىن باستاۋشىمەن ويىن قايتالانادى.
ايگولەك ويىنى
ويىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ سانى 10 - 15 بالاعا دەيىن. ويىندى كوگالدا، اۋلادا، الاڭقايدا ويناي بەرۋگە بولادى. ويىن شارتى: قاتىسۋشىلار سانى بىردەي ەكى توپقا (ا جانە ءا) ءبولىنىپ، ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى تۇرادى. ەكى توپتىڭ اراقاشىقتىعى — 15 - 20 مەتردەي جەر.
ويىننىڭ ماقساتى — قارسى جاقتىڭ قۇرساۋىن ءۇزىپ، ءوز جاعىنا كوبىرەك ويىنشى الىپ قايتۋ. جەرەبە سالۋدىڭ ناتيجەسىندە ويىندى ءبىرىنشى بولىپ باستاۋعا ءتيىستى جاق (ايتالىق ا توبى) ەكىنشى (ءا توبىنا) جاقتاعى قارسىلاستارىنا قاراپ، حورمەن قوسىلا ءان ايتادى:
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك.
تەمىرشىدەن دەم شىعار،
ۇزەڭگىدەن تەر شىعار.
اق تەرەك پەن كوك تەرەك،
مۇندا سىزگە كىم كەرەك؟
قارسى توپ (ءا) جاۋاپ قاتادى:
ايگولەك - اۋ، ايگولەك،
ايدىڭ ءجۇزى دوڭگەلەك.
تەمىرشىدەن دەم شىعار،
ۇزەڭگىدەن تەر شىعار.
اق تەرەك پەن كوك تەرەك،
بىزگە تەك قامبار كەرەك.
نەمەسە:
ا توبى: — قۇرساۋدى ۇزىڭدەر!
ءا توبى: — كىم كەرەك؟
ا توبى قارسى جاقتاعى كەرەك ويىنشىنىڭ اتىن اتايدى، ەسىمى اتالعان ويىنشى قارسى جاقتىڭ توبىنا قاراي ەكپىندەي جۇگىرىپ كەلىپ، قارسىلاستاردىڭ قۇرساۋىن ۇزۋگە ءتيىس. ەگەر ول قۇرساۋدى ۇزسە، ءبىر ويىنشى الىپ ءوز توبىنا قايتادى، ال، ەگەر ۇزە الماسا، سول جاقتا قالادى. ويىن سوڭىندا كىسىنى كوپ جيناعان توپ جەڭىسكە يە بولادى.
ورمانداعى اق تيىندەر
ويىن گيمناستيكالىق قابىرعاسى بار الاڭدا نەمەسە بولمەدە وتكىزىلەدى. وعان ورمەلەۋ ءۇشىن قوسىمشا تاسىمالداناتىن اسپاپتار قويىلادى: قوس ساتى، تىركەمەلى تاقتاي مەن كىشكەنە ساتىسى بار پيراميدا، سكامەيكالار، ۇلكەن تەكشەلەر ەتىپ قويىلعان تاقتايلار جانە باسقالار.
باسقارۋشى — اڭشى تاڭداپ الىنادى. ول ادامنىڭ نەمەسە بولمەنىڭ قاراما - قارسى بولىگىندە سىزىلعان دوڭگەلەكتە — ۇيدە تۇرادى. قالعان ويناۋشىلار — اق تيىندەر، اعاشتار — اسپاپتارعا ورنالاستىرىلادى.
«ساقتان!» دەگەن تاربيەشىنىڭ بەلگىسى بويىنشا دابىل قاعىلعاندا، بارلىق اق تيىندەر ورىندارىن اۋىستىرادى: ورىندارىنان تەزدەتىپ تۇسەدى، اسپاپتاردان ىرعيدى باسقالارعا بارىپ ورنالاسادى. اڭشى وسى كەزدە ولاردى ۇستايدى — ولارعا قولىن تيگىزەدى.
اق تيىندەر ەدەندە جۇرگەندە باسقارۋشى قولىمەن سيپاعان ولار ۇستالعان بولىپ ەسەپتەلەدى، سونداي - اق بۇرىنعى ورنىندا قالعاندار دا ۇستالعان بولىپ ەسەپتەلەدى. ولار اڭشىنىڭ ۇيىنە قاراي كەتەدى دە، ءبىر ويىنعا قاتىسپايدى.
ويىن 5 - 6 رەت جۇرگىزىلەدى. جاڭا اڭشى 1 - 2 ويىننان كەيىن تاڭدالىپ الىنادى. تاربيەشى ويىن قورىتىندىسىندا باتىل دا ەپتى اق تيىندەردى اتاپ كورسەتەدى. تاربيەشى ويىن بارىسىندا بالالاردىڭ ءارتۇرلى اسپاپتارمەن پايدالانۋىن جانە ولاردىڭ رۇقسات ەتىلمەيتىن بيىكتىكتەن سەكىرمەۋلەرىن قاداعالايدى.
تابان بالىق جانە شورتان ويىنى
ءبىر بالانى شورتان ەتىپ بەلگىلەيدى. ويناۋشىلاردىڭ قالعانى ەكىگە بولىنەدى: ولاردىڭ ءبىر توبى — ۇساق تاستار، ولاردان شەڭبەر جاسالادى، ەكىنشى توبى — تابان بالىق ولار شەڭبەردىڭ ىشىندە جۇزەدى. شورتان شەڭبەردىڭ سىرتىندا جۇرەدى.
تاربيەشىنىڭ «شورتان!» دەگەن بەلگىسى بويىنشا ول تەزدەتىپ، تابان بالىقتى ۇستاۋ ءۇشىن شەڭبەرگە جۇگىرەدى.
ال، تابان بالىق ورىن الۋعا، ويناۋشىلاردىڭ بىرەۋىنىڭ ارتىنان تۇرۋعا جانە وتىرۋعا اسىعادى (تابان، بالىق شورتاننان قاشىپ، ۇساق تاستارعا بارىپ تىعىلادى). شورتان ءالى تىعىلىپ ۇلگەرمەگەن تابان بالىقتاردى ۇستايدى. ۇستالعاندار شەڭبەردىڭ سىرتىنا كەتەدى.
ويىن 3 - 4 رەت جۇرگىزىلەدى دە، سودان كەيىن ۇستالعانداردىڭ سانى ەسەپتەلەدى كەيىن شورتاندى جاڭادان بەلگىلەيدى. شەڭبەر جاساپ تۇرعان جانە شەڭبەردىڭ ىشىندە جۇرگەن بالالار ورىندارىن اۋىستىرادى دا، ويىن قايتالانادى
You Might Also Like
-
باستاۋىش سىنىپتا وقۋشىلاردىڭ جازبا جۇمىس داپتەرلەرىن جۇرگىزۋ تاجىريبەمنەن
