بالاعاز باتىر
ەلامان بالاسى — تۇرسىنباي ەدىگە بالاسى شوڭنىڭ زامانىندا «اششى» دەگەن وزەننىڭ بويىندا، «كۇڭگىرلەك» دەگەن كۇزەكتە وتىرعاندا، جانقوزى جىلقىسىن جاۋ الدى. سوندا ايتىپ الىپتى:
— قاراشورىڭمىن، قۇدايدان سوڭعى زورىڭمىن: تاۋباي، بوراي، بالاعاز! مىنا مەنىڭ اتىم — بالاعاز باتىر. شوڭ مەن تۇرسىنبايىڭا سالەم دە! ەرتەڭ نايزاقارانىڭ تۇبىندە ءتورت تۋ بيە سويىپ توسامىن، دامەسى بولسا، كەلسىن، جىلقىسىن ايىرىپ السىن! — دەپ.
ول زاماندا ولجاباي باتىردىڭ ءولىپ، جانقوزى دەگەن ەلدىڭ قاراڭ بولىپ قالعان كۇنى ەكەن. تۇرسىنباي مەن شوڭ ولجاباي باتىردىڭ تۇڭعىشى ەسەنامان باتىرعا كىسى شاپتىردى:
«بۇل ەكەۋمىزدىڭ باتىرلىعىمىز، بيلىگىمىز قازاننىڭ باسىندا، قاتىننىڭ قاسىندا عانا وتىرعاندا ەدى. كەشە اكەسى ءۇش جۇزگە ۇران بولعان ەر ولجابايدىڭ بالاسى ەدى. تۋ ۇستاپ، تۇلپار مىنگەننىڭ تۇقىمى ەدى. بارا كورسىن، مىنا مالدى جاۋدان ايىرا كورسىن»، — دەپ.
سوندا ەسەنامان اتتانا شاۋىپ: «ەسەنامان! ەسەنامان!» دەپ جەتىپ بارعاندا، بالاعاز باتىر دوپ قاققاننان وڭاي قاعىپ، ەسەناماندى مۇرتتاي ۇشىرىپ، نايزاسىمەن باتىرا تىرەمەي، قالىپتى شانشىپ تۇرىپ سويلەدى دەيدى:
— ا، يت، قۇداي سەنىڭ اۋزىڭا «ولجاباي» اتىن سالماي، شايتان-اۋ، سەنى «ەسەنامانداتقان!» ەگەر سەن: «ولجاباي، ولجاباي!» دەپ كەلسەڭ، ءبىز تاعالى تورى تايىڭا تيمەي، بەرىپ كەتەتىن ەدىك، نەگە دەسەڭ، اكەڭ ولجاباي باتىر: «ولجابايلاپ» ءتيىپ، ءبىزدىڭ قاراشوردىڭ جىلقىسىن ءتۇپ كوتەرە الىپ جونەلگەندە، ون ەكى جاسار بالا كۇنىم، «مەن — بالاعاز!» دەپ قۋىپ جەتىپ، الدىن وراپ، سالەم بەرىپ ەدىم. سوندا:
— ۋاعالايكۋماسسالام، جولىڭ بولسىن، بالام، — دەپ ەدى.
— اتىڭ شىققان ەر ەدىڭ، «جولىڭ بولسىن!» دەگەن لەپەسىڭ ماعان قابىل بولسىن، — دەپ جىلقى ايىرۋمەن جۇمىسىم بولماي، تويىپ قايتىپ كەتە بەرىپ ەدىم. سول ولجابايدىڭ باتاسىمەن بالاعاز بولىپ، ءومىر بويى پەندەدەن بەتىم قايتقان جەرى جوق ەدى. وسى ءوزىڭدى امان-ەسەن تاستاعانىم دا اكەڭ ولجابايدىڭ ارۋاعىن سىيلاعاندىعىم. بولماسا سەنى مەن نە امان-ەسەن تاستايىن، — دەپ، ەسەناماندى ولتىرمەي، ءتىرى قالدىرىپ، جىلقىنى الىپ كەتە بەرگەن.
سول مالدىڭ ارتىنان قارجاس ايتۋ، بايتۋدى ەرتىپ الىپ، شونتى-قوسقۇلاك اندرەي مولدانى ەرتىپ الىپ، تورايعىر قاسىندا، قوسشى-قولاڭشىلارىمەن بارعان. بارعان سوڭ تاۋباي، بوزاي، بالاعاز باتىرلار: «اتىڭا-تاي، تايىڭا قوي الساڭ، ءبىتىم بەرەمىز. «جوق، تۇياققا — تۇياق، قۇلاققا — قۇلاق الامىز» دەسەڭدەر، بيە — كارى دە، قۇلىن — جاس، ەلىڭە بارىپ، جاسانىپ كەل دە، الا بەر، قولىڭ بوس، ىزىڭشە قايت تا، جۇرە بەر! — دەگەن.
سونان سوڭ ايتۋ، باتۋ شونتىنى وڭاشا الىپ شىعىپ، سوزگە ءتۇسىرىپتى:
— قوي بولار، قوزى بولار، كەلەر جىل ءدال ءوزى بولار. بيىل ۇرعاشى تاي الىپ كەتسەك، بىر-ەكى جىلدا قۇلىندى بيە بولادى. وكپەلەگەندە، نە قىلماقشىمىز؟ اۋىلدا ايىرىپ الا الماي قالعان مالدى قولىنان بەرگەنىن الماساق، جولىنان قالاي الماقشىمىز؟! — دەگەن سوڭ، شونتى ەلامانعا قاراعان مالعا، ايتقانىنا كونىپ، ايداۋىنا ءجۇرىپ، ءبىتىم الماق بولدى.
تورايعىر:
— وسى شونتى نە قىلسا، ءبىز دە سونى قىلايىق، — دەگەن ەكەن.
قوسبۇلاق اندرەي مولدا باسى قاقيىپ الىپ:
— ايتقانعا «بولادى» دەگەن نە؟ بەرمەسە، بەرمەسىن، اقىرەتتە الامىز، — دەپ، بولمادى دەيدى.
سونان سوڭ بۇل جولاۋشىلاردى ەكى ءبولىپ، كۇتپەكشى بولدى. ايتقانىنا كونىپ، ايداۋىنا جۇرگەن شونتى مەن ايتۋ، بايتۋدى اقبوز ۇيگە كىرگىزىپ، اپپاق مايدى جەگىزىپ، كۇيەۋ، قۇداشا سىيلاپ، قوسقۇلاق اندرەي مولدا مەن تورايعىردى قارا قۇرىم ۇيگە كىرگىزىپ، جىلقىنىڭ قارا قۇماق تەزەگىمەن ىستاپ، بىلگەنىنشە قينادى، ءسويتتى دە ولاردى قايىرىپ جىبەردى:
— بار، جەڭگەن جەرىڭدە الاسىڭ! — دەپ.
سونان بۇل كۇنگە شەيىن ءبىر تال قىلىن دا كورە الماي كەتتى شونتى مەن ايتۋ. بايتۋعا تۇياعىن تۇگەل بورىشتاي قىلىپ، اتىنا — تاي، تايىنا قوي تولەۋ بەرىپ جانە بۇلارعا ريزا (ىرزا) بولعاندىعى سونداي:
— سەندەر ءبىزدىڭ ءتىلىمىزدى سىيلادىڭ، ايتقانىمىزعا كوندىڭ، ايداۋىمىزعا ءجۇردىڭ، باسىمىزدى سىيلادىڭ! ءبىز دە ونىڭ قادىرىنە جەتەيىك، كەلگەن جولدارىڭا ەكى قىز سىيلايمىز: ءبىرىن جۇدالىمىزدان بەرەمىز، جۇدالىڭا قوس، ءبىرىن جۇرىنىمىزدان بەرەمىز، جۇرىنىڭا كوس، — دەپ، ەكى قىز بەرىپتى. ءبىرىنىڭ اتى — جىبەك، ونى اتالى، تەكتى جەرىنەن بەرگەن. ءبىرىنىڭ اتى — جانبيكە، ونى قۇل-قۇتاننان بەرگەن.
ەلگە الىپ كەلگەن سوڭ تولەبايدىڭ توقالىنان تۋعان ەلكەلدى باتىر سىناپ:
— مىنا جىبەك دەگەن بالا جىبەك دەسە، جىبەك ەكەن. مۇنى، شونتىجان، ءوزىڭنىڭ بىردەن سوڭعى بالاڭ بايباقىعا قوس، بابام تولەبايدىڭ دۇكەنىن ۇستايتۇعىن بالا تۋار، — دەپ، بايباقىعا قوسىپتى. سول جىبەكتەن تۋعان بالا كەشەگى كوز الدىمىزدا وتكەن قۇلمۇحاممەد ۇستا. ونىڭ بالاسى — ءجامي، ونىڭ بالاسى — مانشۇك. ۇستالىق ميراسى (مۇراتى) بۇل كۇنگەشە ۇزىلگەن جوق.
جانبيكەنى تەمىرباي دەگەنگە قوستى، ونان تۋعان اسىلبەك، ءالجاپپاردى جۇرتتىڭ كوزى كوردى. بۇل جانبيكەنىڭ ءوزى باياعى ەسەن تەنتەكتىڭ قوجان تەنتەككە بەرگەن جولدىباي كۇلدىڭ قىزى ەكەن.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
جانىبەك باتىردىڭ ابىلايدىڭ وڭ تىزەسىنەن ورىن الۋى
You Might Also Like
-
ءاجىبايدىڭ الگى كوك قاسقا تۇلپارىنىڭ تۇقىمى ۇرپاقتارىنا مۇرا بولىپتى. نەمەرەسى قوجامقۇلعا باسىرە بولعان كوك قاسقا قۇلىن جيىرما ەكى جىل بويى بايگەنىڭ الدىن بەرمەپتى.
-
تاراقتى-بايقوزى ءىرى اتاقتى كىسى بولعان ادام. ءبىر جىلى جۇت بولىپ، جىلقىسى ىعىپ، ەرتىستىڭ مۇزىنا بارىپ ءبىر-اق توقتاپتى. بايقوزى جىلقىمەن بىرگە ەرتىسكە تۇسەدى. جىلقىسىن توعايدان قايىرىپ، كۇن اشىلعان س...
