باياعى سول اسىل قاسىم
قاسىم... باياعى سول قاسىم. ارقانىڭ قارقاراسىنداي قاسيەتتى قارقارالىنىڭ اققوراسىندا تۋىپ، "اقتايلاقتان اقتارىلا اققان سۋمەن" بەتىن جۋعان، قارادوق، كۇيگەن بەكەت، تالدىڭ بويىڭداعى اتا-بابالارىنىڭ كەڭ جايلاۋىندا تاسباۋىر جەتىمدىكتىڭ جالاڭاياعىنىڭ قاندى ءمورىن قالدىرعان قاسىم. سول كيەلى توپىراققا كىندىك قانى تامعان ساتتەن باستاپ-اق تابيعات-اناسىنا تارتىپ تۋعان "بىردە جاز، بىردە كۇز مىنەزدى" ۇلى پەرزەنت قاسىم. سوندىقتان دا ءبىر كۇنگى اشتىقتى جوقتىق سانايتىن، ءبىر كەكىرگەندى توقتىق سانايتىن دالاقبايلارعا "شارپىعان قىزىل جالىن مىنەزىمەن" شەكىرەيە قاراپ، "ورتكە تيگەن داۋىلداي ولەڭىمەن" ادامزات ساپارىنىڭ الاساپىران جولىندا بۇلقىنا تاسىپ، ەركىندەي باسىپ پوەزيا كوش-كەرۋەنىن باستاي جونەلگەن قاسىم.
قيالى ەرتە قانات قاققان ول وزگەلەر بۇگەجىكتەگەن كەزدە بۇرىلماي، تىعىلماي العا ۇمتىلىپ، وزگەلەر "كۇن كوسەمنەن" باسقا تاقىرىپتان ۇركە قاشىپ، كۇمىلجىگەن شاقتا "سەرىنىڭ سەرتكە تارتقان سەمسەرىندەي" وتكىر ولەڭدەرىن بۇرقىراتقان داۋىل قاسىم. الەمدى اۋزىنا قاراتسا دا، سول الەمدىك دۇنيەنىڭ الدەبىر جالتىراق-جىلتىراعىن نە يىنىنە ىلمەگەن، نە كەۋدەسىنە تاقپاعان، تاعا الماعان قاسىم. ءبىراق "بارى دا، باقىتى دا جۇرەگىنىڭ جاقىنى مەن دوسى دا بولعان" ءورشىل ولەڭىمەن سول ادامزات الەمىن الديلەپ تەربەتىپ، الپەشتەپ ايالاعان قاسىم!..
ات-اتاقسىز-اق اباي دەگەن، ماعجان دەگەن ۇعىم حالىققا قانداي قاسيەتتى، ءقادىرلى بولسا، قاسىم دا ۇلت جۇرەگىنىڭ بۇرىن دا، بۇگىن دە ءدال سونداي ىقىلاسى مەن قۇرمەتىنە بولەنگەن اياۋلى ۇلانى. ول سول دالاسىنداي دانىشپان ابايدىڭ، ءمولدىر ماعجاننىڭ جالعاسى. ويتكەنى شىڭعىستاۋداعى اباي قالىپتاستىرعان مادەني ورتا، ادەبي رۋحاني تىرلىك سارىارقانى كەڭ جايلاپ كەتىپ، سۇلۋ كوكشە ماڭىنداعى ماعجانعا مول دارىسا، سول قوس الىپتىڭ پوەزياداعى جاسامپازدىعى قاسيەتتى قارقارالىنىڭ قاسىمىنا كاۋسار بوپ قۇيىلعان. سول اسقار ابايدى فەودالشىل-بايشىل اقىن، شالقار ماعجاندى ۇلتشىل-تۇرىكشىل زارجاق دەپ قىمتاپ جاۋىپ، كىنا-جالانى دۇرىلدەتە جونەلگەندە، قاسىمنىڭ ءور داۋسى وكتەم شىعا كەلگەن-دى. ويتكەنى ونى تىرشىلىك تەلەگەيى تەبىرەنە تەربەتىپ، ءومىر تولقىنىنىڭ بۇيرا جالىنا ورشەلەندىرە الىپ شىققان-دى.
سوندىقتان دا ونىڭ:
ويى بار بىردە داۋىل، بىردە جالىن،
تەڭىزدەي تەبىرەنتكەن تەرەڭ جانىن.
سول سەبەپتى دە اسقار قاسىم، اسقاق اقىن:
ءبىر داۋىل ساپىردى كەپ ءورت تەڭىزىن،
تەڭسەلتىپ تەمىر توپان دۇنيە ءجۇزىن،
بەتىنە تۋعان جەردىڭ وشپەستەي عىپ
ول جازدى ءوز قانىمەن جۇرگەن ءىزىن.
ءوز جۇرەك قانىمەن جۇرگەن ءىزىن ەشكىمنەن قايمىقپاي، ەشتەڭەدەن جاسقانباي جازا ءبىلۋ قۇدىرەتتىلىك قانا. بەلگىلى مولشەردەن اسىرتپاي، نۇسقاعان باعىتتان اۋىتقىتپاي ءبىر قالىپپەن قۇيعانداي ەتىپ شىعارما تۋىنداتقىزاتىن "سوسياليستىك رەاليزم" قۇرىعىنان قۇتىلىپ شىعاتىن باساساۋلار نەكەن-ساياق كەزدە قاسىمنىڭ وزگەلەردەن قارا ءۇزىپ، وزىق كەتۋى شىن مانىندە قۇدىرەتتىلىكپەن ەگىزدەس بولاتىن.
قۇدىرەتتىلىك... قۇدىرەت. كوكتەگى قۇدىرەت — جاراتۋشى بولمىس دەسەك، ول بالكي ءتاڭىر حاق، ول بالكي تابيعات انا شىعار. وعان ەشكىممەن تالاسىم جوق. ءبىراق جەردەگى قۇدىرەتتى مەن اقىن... جازۋشى، ايتەۋىر شىعارماشىلىق يەسى دەپ ويلاۋشى دا ەدىم، سوعان سەنۋشى دە ەدىم. ويتكەنى قانداي دا بولماسىن شىعارما جازۋشى تالانت يەسى بەينەبىر قۇدىرەتكە اينالىپ، ءوز الەمىن جاساپ، ءوز كەيىپكەرلەرىن تۋدىرىپ، سول ءوزى تۋدىرعان تۇلعالارىن كۇيىنتىپ، ءسۇيىنتىپ، اسقاق قىپ ازاماتقا دەيىن ءوسىرىپ، پەندە عىپ، قۇرت-قۇمىرسقاعا اينالدىرىپ، ءوشىرىپ، بيلىگىن ايتىپ، وكىمىن جاساپ جاتاتىن.
الايدا سول قۇدىرەتتى ونەرلىلەردىڭ وزەگىن سۋىرىپ الىپ، وكپەسىن وتقا قاقتاپ، جۇرەگىن جۇمىرىعىندا قىساتىن ولاردان دا اندەمدى قۇدىرەتتەر تە بار ەكەن. ولار كەشەگى وكىمەت بيلىگىن ۋىسىنا سىعىمداعان ىقپالدى ورعاندار — زاڭ وكىلدەرى، ميليسيا، پروكۋراتۋرا، سوت ەكەن. قاڭدى تىزگىندى تۇقىرتا تارتىپ، اۋىزدىق جىرتقان تىرشىلىكتىڭ ەكى ەزۋىنەن قاندى كوبىكتى سەلدەي اعىزىپ، وڭدى-سولدى سىلتەگەن قامشىسىنان كەڭەستىك وداقتىڭ بۇلىڭعىر كوگىنە نايزاعاي وتىنان دا وتكىر ۇشقىن ويناتقاندا، ولار سول ءوز كەزەڭىنىڭ عانا ەمەس، الداعىسىنىڭ — بۇگىنگى كۇندەردىڭ دە تەمىر-بەتوندى ىرگەتاسىن بەرىك قىپ ورناتىپ كەتكەن ەدى. وتكەن عاسىردىڭ وتىز جەتىنشى ءھام ەلۋ ەكىنشى جىلدارىنداعى ىقپالدى ورگانداردىڭ: "حالىق جاۋىن كىم كوپ اشكەرەلەيدى؟ كىم ولاردى كوبىرەك جابادى؟" دەيتىن ورەسكەل سوسياليستىك جارىسىنىڭ ناتيجەسىندە تۇيمەدەيدەن تۇيەدەي جاساپ، اشەيىن عانا نارسەدەن بايبالامشىل ساياسي پروسەسس ءتىرىلتىپ، جاپپاي تەررور مەن دۇربەلەڭ ۇرەيدى داۋىلداتا تۋعىزىپ، كەڭەستىك الەم دەپ اتالعان بۇكىل الىپ ەلدى كونسەنتراسيالىق لاگەرگە اينالدىرىپ جىبەرگەن دە قويعان-دى. كوپ قۇجاتتى اقتارىپ، كوپ دەرەكتى تەكسەرگەندەگى ءبىر پايىمداعانىم: وسىناۋ سسرو دەيتىن ۇلكەن مەملەكەتتى بيلىكتىڭ ەڭ ۇشار باسىندا وتىرعان قاھارلى مۇرتتى كوسەم ستالين ەمەس-اۋ، ءارتۇرلى ساتىداعى شۇپىرلەگەن پروكۋرورسىماقتار، نكۆد جانە پارت-بوسستار بىرىگىپ، ساۋساق ۇشىندا شىرق اينالدىرعان-اۋ دەگەن ۇيعارىمعا تىرەلە بەرەم. ال ەندى وسىنداي قاتاڭ ءتارتىپ، قاتال باقىلاۋ پرەسىندە جانشىلعان شىعارماشى قۇدىرەتتىڭ ءۇنى ەركىن، ءانى اسقاق ەستىلە قويار ما ەكەن. كەشەگى سەنزورى زىركىلدەگەن، رەداكتورى ەركىندەگەن كەزەڭدە "پوەزيا كاۋسارىنا، ميحايل سۆەتلوۆشا ايتساق، اياق-قولىن جۋىپ"، ءمولدىرىن لايلاپ، شۋاعىنا شۋاشىن ءسىڭىرىپ بارىپ، وقىرمانعا پوەزيا شايىندىسىن ۇسىنۋشى ەدى عوي. داۋىسى قۇمىعىپ، تىنىسى بۋلىعىپ شىققان قاسىم اقىننىڭ:
لەنين — باقىتتى ءومىردىڭ
تۋا قالعان تۇلعاسى.
قىزىل تۋى لەنيننىڭ —
التىن تاڭنىڭ شۇعلاسى —
دەمەسىنە قويدى ما سول كەزەڭنىڭ "شىندىقتى شالا تۇسىنگەندىكتەن يدەياسى تىم الاسا، شەڭبەرى تىم تار ولەڭ جازاتىن ۇلتشىل اقىن" دەپ وڭمەنىنە وقتى دا، شوقتى دا شىرەنە قادايتىن قىزىلكوزدەر.
ادەبيەتكە دەگەن وسىنداي قياناتشىل قاستاندىق، پوەزيانىڭ نازىك اسەمدىگىنە دەگەن دورەكى زورلىق جالاڭاشتانعان اقىن جانىن قالاي جارالاماسىن. ءقايتىپ شىرىلداتپاسىن. ايدالادا جالعىز اداسقان، جالعىز ەڭىرەگەن حاس سۋرەتكەردىڭ جاندالباسا ارەكەتپەن ماحاببات تالشىبىعىن قارماۋدان باسقا شاراسى قالدى ما؟ سول سەبەپتى دە وتىزىنشى جىلدارى قاسىم وزبىرلىعى كۇن سايىن وكتەمدەپ تۇرعان قوعامداعى بۇلىڭعىر تۇرمىستىڭ ەڭ نەگىزگى اسىلى، اياۋلىسى — ماحاببات ءتاڭىرىسىن تاڭداپ الادى. اسەمدىكتى ءسۇيۋ مەن سۇلۋلىققا تابىنۋ ارقىلى ول بولمىستىڭ ءوزىن قيناعان، قاماعان مەزەتتەرى مەن كەزەڭدەرىنە دەگەن وكسىكتى وكىنىشتەرىن ايعاقتاي وتىرىپ، وگەي ومىرگە ازىناتقان ارىزىن جولدايدى. "ماحاببات پەرىشتەسىنە جۇرەگىن قولىنا ۇستاپ جالبارىنىپ"، جان قايعىسىن جۇمسارتىپ، جۇباتىپ ەسىركەۋىن وتىنەدى. اقىننىڭ ماحاببات پەرىشتەسى جاي پەرىشتە ەمەس، ارينە ادىلەت يەسى، ادالدىق كيەسى ەدى. جالىنداعان اقىن جۇرەكتىڭ ويلانارى دا، تولعانارى دا كوپ. "جەر مەن كوكتىڭ اراسىن تالاق ەتىپ"، جالعان دۇنيەدەن جالپ ەتىپ وشەر دە ەدى. ءبىراق "جىرلا!" دەپ جۇيرىك ءتىل بەرگەن، "بارلا!" دەپ وتكىر وي بەرگەن تابيعاتتىڭ قۇدىرەتتى دارىنىن تۇنشىقتىرىپ، ەلى مەن جەرىنىڭ اماناتىن ايتا الماي كەتىپ، ءوزى اڭساعان ادىلەتكە قيانات جاساماس پا ەدى وندا. سوندىقتان دا ماحاببات تاقىرىبى ارقىلى ول ءوز تۇيسىگىن وزگەلەردىڭ — ادامزاتتىڭ تۇسىنىگىمەن ميداي ارالاستىرىپ، جىمداستىرىپ جىبەرەدى. ءوز ۋايىم-مۇڭىن استارلاپ وتىرىپ، كۇنا-كىناسىنان ارىلىپ، قوعامداعى زۇلىمدىقتىڭ وڭەزەسىن سىپىرىپ تاستاپ، قۇلانتازا جازىلماسا دا، سال-سالدەپ ايىعۋدى ماقسات تۇتادى.
بۇل كۇندە سىرتىم جالىن، ىشىمدە شوق،
ءبىر وزىڭنەن باسقادا ءۇمىتىم جوق.
شاشساڭ كۇلمىن، ەگەر دە الساڭ-گۇلمىن،
وي ءتۇيىنى شەشىلسە تىلەگىم بوپ.
ومىرگە پەندە بولىپ نەگە تۋدىم؟
نە سەبەپتى قوعامنىڭ جولىن قۋدىم.
بالاپانداي تالپىنىپ جاس كەزىمنەن
نەگە سونشا سەرت بەرىپ، بەلدى بۋدىم؟
دەگەندە ومىرگە پەندە عانا ەمەس، ازامات بوپ تۋىپ، وگەي قوعامدا دا ارمان قۋعان اقىننىڭ اسقاق ويى تۇلعالانىپ تۇرعان جوق پا.
نەگە مۇنشا، سورلى جۇرەك، سوعاسىڭ؟
نەگە كۇيىپ، نەگە مۇزداپ توڭاسىڭ؟
ارپالىسىپ تىنىش جاتپاي ۇياڭدا،
نەگە مۇنشا مازاسىز سەن بولاسىڭ؟ ...
سابىر ەتشى، قولعا قالام الايىن،
تولعانايىن، وي قۇدىعىن قازايىن.
تاۋ سۋىنداي ءسوز شىعارىپ كەۋدەدەن،
سىرىڭدى مەن جىرعا ءتىزىپ جازايىن. —
دەپ، ءوز جۇرەگىنە ءتىل قاتۋى تەگىن بە؟ تەگىن ەمەس. ۇياسىندا، كەۋدە بەسىگىندە تىنىش جاتپايتىن، تىنىش جاتا المايتىن مازاسىز جۇرەكتى اقىن وي قۇدىعىن قازباسا اقىن بولار ما ەدى. ەندەشە ماحاببات ليريكاسىنا سۇيەنىپ، ابايدى بايشىل، ماعجاندى تۇركشىل، ساكەندى جاپون تىڭشىسى دەگەن تۇرپايى سوسيولوگيالىق سىننىڭ نوسەرىنىڭ اراسىنان سىتىلىپ شىعىپ، سول قوعامنىڭ شىنى مەن سىرىن "كەۋدەدەن تاۋ سۋىنداي اقتارىلعان ءسوز شىعارىپ جازۋ" قاسىمنىڭ عانا قولىنان كەلگەن ەرلىك. سوندىقتان دا سىر-ساندىققا سىنالاپ ەنگىزگەن جۇرەك قۇپياسى سول قاھارلى ءھام ۇرەيلى وتىزىنشى جىلداردىڭ بىزگە جەتكەن اقىندىق، ازاماتتىق اماناتى.
ساندىعىم — ءتان ازىعى، جان ازىعى،
ساندىعىم — قۋات، جىگەر، قان ازىعى.
سۇيدىرگەن ءوز زامانىن، ءوز قوعامىن،
ساندىعىم — سانا-سەزىم، ار ازىعى.
ساندىعىم — جاس جۇرەگىم، ءتىلىم كىلتى،
سۇلۋلاپ سىردان قۇيعان ءىشى-سىرتى.
ساقتالعان كوكىرەگىمدە سىر-ساندىعىم
"سەنىكى"، "مەنىكى" ەمەس، كوپتىڭ مۇلكى.
جۇرەكجاردى ءسوزى! قاسىم جىرى — ەلىنىڭ قازىناسى. حالقىنىڭ جاۋھارى "ۇلى تاريح مۇراسىندا ساقتالىپ"، "قارا جەردىڭ جىراسىندا قالعان" اقىننىڭ بۇل ومىردە عانا ەمەس، قازاق حالقى تاۋاريحتان وشپەي، كوشپەي تۇراتىن بار-بار زاماندا ماڭگىلىك ساقتالاتىن اسىل دۇنيەسى. رۋحاني شەجىرەسى.
ءىشىم پىستى. جالىقتىم.
جۇرە المان ەندى اياڭداپ.
كەندە قاپپىن. جاڭا ۇقتىم،
نە بولسا سوعان ايالداپ.
... جۇرگەنىمدە ءتيىستى
سىباعامنان قۇر قاپپىن.
ەگدە تارتىپ، ءسۇيىنىشتى
جاس شاعىمدى ۇرلاتتىم...
شىرقىراعان شىندىعى وسى. قانشا سۇيكىمدى دە ىڭعايلى تاقىرىپ بولسا دا، ماحاببات ليريكاسى ازامات قاسىمنىڭ اسقاق ويىنا تارلىق ەتە باستاعان ەدى. ەكى ءبۇيىرى قىسىلسا دا ءوز ۇنىمەن، ءوز داۋسىمەن ايانباي ايتقىسى-اق بار. اۋىزدىق تىستەسە دە، ازۋدى شاقىر-شۇقىر ەگەپ تۇرىپ، بۋىندىرعان كومەيدەن ءوز ويىن، ءوز تۇيسىگىن اسقاق سوزبەن توككىسى-اق بار. سودان كەيىن-اق نار تاۋەكەلگە باسىپ، ماحاببات كۇيىنىشىنەن دە اۋىر كۇي بارىن ەرتە سەزگەن قاسىمنىڭ ەندىگى ءورشىل رۋحتى پوەزياسى وزگەشە نۇرعا، سەرپىندى قۋاتقا يە بولا باستايدى. سۇيىسپەنشىلىككە ەلىتكەن بوزبالا ەمەس، زۇلىمدىققا، زالىمدىككە قارسى بوي كوتەرگەن اساۋ دا ارىندى جىردىڭ توعانىن اعىتقان قايسار اقىن كوش باستاي جونەلگەن. سول-اق ەكەن قىزۋ قاندى ساكەنىنەن، جىر سەلىندەي ءىلياسىنان، نازىك سەزىمدى بەيىمبەتىنەن ايرىلعان قازاق پوەزياسىنىڭ ەندىگى كەزەڭى — قاسىم كەزەڭى باستالادى. "كۆارتبيۋرو ءتىزىمى" ءومىر سىيى ەمەس ەكەنىن ۇعىنعان سايىن اقىن ءوزىن-وزى قامشىلاۋدان جاڭىلمايدى. دارىنسىزداردىڭ داڭعىراۋىق دابىلىنان قانشا بەزىنسە دە، ۇلىققان قانشىقتىڭ "نوكەرىندەي" شۇبىراتىن شۋىلداقتاردىڭ وسەگى مەن كەسەگىنەن قۇتىلعان دا جوق. ءبىراق وعان دا قاسارىسا قاراپ، قاسقيا بىلگەن قاسىم اقىندىق كەڭىستىكتىڭ ءتۇپسىز تۇڭعيىعىنا شارلادى دا كەتتى. جالعىز شارىقتاپ كەتتى.
ەي، تاكاپپار دۇنيە!
ماعان دا ءبىر قاراشى.
تانيسىڭ با سەن مەنى؟
مەن قازاقتىڭ بالاسى!
... ەكى اياقتى اڭ پاتشا
كوپ باتىردى شەڭگەلىن.
سار دالادا سارعايدىم،
قاسىرەتپەن شولدەدىم.
مىنا قارا كوزىمنەن
سانسىز داريا جاس اقتى.
ءوز ەتىمدى وزىمە
كەسىپ الىپ اساتتى. ...
"تاعى" ەمەسپىن، تاعى ايتام،
اداممىن-دى بۇرىننان.
اداممىن دەپ جىلاعام،
اداممىن دەپ قىرىلعام.
اقىن ءاماندا جالعىز. ونىڭ جالعىزدىعى عارىشپەن شەڭبەرلەس. سوندىقتان دا بۇكىلعالامدىق وكسىك تە، بۇكىل پلانەتالىق كۇرسىنىس تە اقىن جۇرەگىنىڭ بۇلكىلىمەن تىنىستايدى. ويتكەنى شىنايى اقىندىق دارىن بۇكىل ادامزاتتىق كۇيىنىشتىڭ تەلەگەيىندە تۇنشىعادى دا، سول بۇكىل ادامزاتتىق ارماننىڭ قاتتى سەرپىگەن قاناتىنىڭ لەبىمەن جان شاقىرادى. اقىننىڭ جالعىزدىعى — باقىتسىزدىعى دا. اقىننىڭ جالعىزدىعى — عارىشتان عانا دارالاپ جەتكەن قۇدىرەتتىلىگى دە.
مۇمكىن جاراتۋشى بولمىس تەك قانا شەرلىلەر مەن شەرمەندەلەردى ايالايتىن، ارداقتايتىن بولار. شەرلىنىڭ ارمانى، شەرمەندەنىڭ ءۇمىتى — بولاشاقتىڭ بۇلجىماس تىرەگى دەسەك، باقىتتى دانىشپاندى، ءتورت قۇبىلاسى تۇگەلدەنگەن گەنييدى كورگەندەرىڭىز بار ما؟ جەل وتىندەگى سارعايعان جالعىز جاپىراقتاي دىرىلدەگەن ءوز تىرشىلىگىندە عۇمىرىنا ريزا بوپ، راحات كۇي كەشكەن ءبىر دە ءبىر دانىشپاننىڭ بولعانىنا ءوز باسىم كۋالىك بەرە المايمىن. باعىت-باعدارسىز ۇشاتىن باقىت اتتى باسىر قۇستىڭ كوبىنە كوپ "ورتاق وگىزدەن وڭاشا بۇزاۋىن" ارتىق كورەتىن، ءوز تىرلىگىن عانا كۇيتتەيتىن ورتاشا پەندەلەردىڭ عانا باسىنا قوناتىنى قالاي. وسىنى ادىلەت دەۋگە ءاددىڭ جەتەر مە. ءبىراق بايىرعى، بۇگىنگى ءھام ەرتەڭگى جالعان دۇنيە — زامانانىڭ ءۇردىسى وسىلاي اۋىسپاي، بۇلجىماي جالعاسا بەرەر بولسا، سولاي دەمەسكە امال نەشىك.
سوندىقتان دا جالعىزدىقتى قۇدىرەتتىلىگىمەن قوسا ماڭدايىنا ەنشىلەپ العان قاسىم اقىن وزىنىكىنەن دە، بۇرىن وزگەنىڭ، ەڭ الدىمەن ءوز قوعامىنىڭ سان ءتۇرلى ساۋالىنا جاۋاپ ىزدەگىش ەلجىرەۋىك جانىن ويمەن ۋلاپ، الاي-تۇلەي كۇيگە تۇسپەي ءقايتسىن. اندا-ساندا كوز الدىندا نايزاعايداي جارق ەتە قالار شىندىق پەن اقيقات قالىڭ تۇمان اراسىندا اداسىپ جۇرسە، قيالىندا ءوزى تۋعىزعان ادەمى ورنەك، ايشىقتى جىر جولدارىن سەكەمشىل ورتاسىنىڭ جاۋ اڭلاعىش "قىراعىلارى" شاراناسىنان شىققىزباي تۇزاقتاپ قىلعىندىرىپ جاتسا، جارالى جۇرەگىن ۇعار جان قايدا، جۇباتارلىق جار قايدا. جالعىز اقىننىڭ الاساپىران كەۋدەسىن باسقان قورعاسىننان دا اۋىر ويدى بىت-شىت قىپ بۇزىپ، قاسىم ءوزىنىڭ ومىرلىك نىساناسىن تۋ عىپ كوتەرەدى.
... جەل جىندانىپ، ىزىڭدايدى، ەسەدى،
سۇم جالعاننىڭ سۋىلدايدى وسەگى.
ءبىراق وعان مويىمايدى جاس ۇلان،
البىرت بولىپ، اقىن بولىپ وسەدى.
اقىن ۇلان ءومىر سىرىن تەرەدى،
قىراعى كوز كورمەگەندى كورەدى.
سەزگىش جۇرەك، اسقاق اقىل، العىر وي،
قايتپاس قاجىر اقىنعا كۇش بەرەدى.
اقىن ۇلان ارىستانداي ايباتپەن،
ار، نامىستىڭ مايدانىنا ەرەدى.
زامانا جەلى عانا جىندانباعان، ەلى دە جىندانعان. سۋىلداعان وسەك ىزىڭداپ قانا ەسپەگەن. ىزعارلى سەسىمەن جەتكەن. وتىز جەتىنشى جىلدىڭ قاپ-قارا "ۆورونكا" — ماشيناسىمەن جەتكەن. قوينىنان جاردى، توردەن اكەنى سۋىرىپ جەتىپ، كەۋدەدەگى ءاندى ۇرلاپ، كوكىرەككە ءزار مەن زار قۇيعان. جۇيرىك جۇرەكتى ۇرەيمەن تۇساعان، تەرەڭ جاندى ويمەن ۋلاعان، اسقاق ارماندى كۇدىكپەن اۋىزدىقتاعان. جابايى جۇرتقا ۇعىمسىز، جات مىنەزدى تىرلىكتەن جەرىنگەن قاسىم تىنىمسىز ويمەن شىرمالسا دا، وزىنە عانا ءتان ادۋىن قايسارلىقپەن باس شۇلعىعىش توباناياق توبىرعا ارناپ پىشكەن توپىرشىقتاي قالىپقا سيماي، كوك توسىنە تىك سامعار قىرانداي شالقار كەڭىستىككە ۇمتىلعان. البىرت اقىن بۇرىن سۇلۋلىققا تابىنىپ، سۇلۋلىقتى جىرلاسا، ەندى مىناۋ "وسەگى سۋىلداعان سۇم جالعاننىڭ" كوڭىل جۇمباعىنان گورى ءومىر جۇمباعى تۇيىندىرەك ءتۇسىپ جاتقان كەزدە وزگەلەردەن وزگەشە كۇيگە اۋىسادى. قاسىمدى قاسىم ەتكەن دە، باسىم ەتكەن دە وسى وزگەشەلىگى. اقىندىققا دەگەن ادالدىعى، الەۋمەت الدىنداعى ادامزاتتىق پارىزىنا تازالىعى.
جىعىلام دەپ جۇرە المايمىن ءتاي باسىپ،
جۇگىرەمىن كيىپ-جارىپ، ايقاسىپ.
مۇلگي بەرسىن، ءىلبي بەرسىن قورقاقتار
ءىش پىستىرىپ، جالت-جالت قاراپ، جاي باسىپ.
جىعىلسام دا جۇگىرۋمەن وتەمىن،
اياڭشىلدىڭ اقىلىن مەن نە ەتەمىن.
جىعىلارمىن، القىنارمىن، شارشارمىن،
بارار جەرگە بۇرىنىراق جەتەرمىن.
بۇل وتىزعا دا جاسى جەتپەگەن نارتاۋەكەلشىل تىڭ سەرپىن تاپقان، جاڭاشا ىرعاقپەن كەڭ تىنىستى جاڭا جىرلار تۋعىزىپ، وزگەلەرگە ەرەكشە ىقپال جاساعان قاسىم. بۇل وزىندىك باعىتى، وزىندىك بەتى، وزىندىك اقىندىق كرەدوسى بار ويشىل، سەرگەك سەزىمدى قاسىم. السىزگە شىرەنىپ قاراپ، مىقتىعا شىبىنداپ باس يزەيتىن ءىش پىستىرار قورقاقتاردىڭ ميمىرتىنان مەزى بوپ، جىعىلسا دا، قىزعانشاقتار مەن قىزىلكوزدەر اياقتان شالىپ جىقسا دا، بارار جەرىنە وزگەلەردەن ءبىر داۋىردەي بۇرىن جەتكەن قاسىم. سول جۇيرىك ەكپىنمەن، كيىپ-جارعان داۋىلداي ادۋىن قيمىلىمەن قازاق پوەزيا سىنا سونى مادەنيەت اكەلگەن قاسىمدى دا تەجەگەن دۇلەي كۇش، بوگەگەن سۇراپىل بولعان-دى. ول سوعىس ەدى. قىرقىنشى جىلداردىڭ قىرعىن ءزىلزالاسى ەدى. "ءومىر دەگەن ءبىر وزەن عوي. ادام سول ءبىر ءومىر وزەنىندە دومالاپ بارا جاتقان تاس سەكىلدى. تولقىن قاقپاقىلىنان جاعاعا جەتكەنشە كۇندەر وتە بەرەدى. سۇراپىل سوعىس جازاتىن جاقسى جىلدارىمدى الىپ كەتتى. ەندى ءبىر سىلكىنىپ الماسا بولماس!" دەپ قاسىمدى وكىنتكەن زامانا قىرسىعى ەدى ول.
ىشىمدە جانارتاۋداي جاتىر جىرىم،
ۇشقىنداپ، ىشتە قايناپ سۇراپىلىم.
كەرەرسىز سونىڭ بۇرقاپ اتىلعانىن
جاڭعىرتىپ جان تۇكپىرىن، ويدىڭ شىڭىن.
ولەڭنىڭ قاپتاتارمىن وتتى سەلىن
تولاسسىز توپانىنداي ەرتەگىنىڭ، —
دەپ ءسابيت مۇقانوۆ ارقىلى حالقىنا سەرت بەرگەن اقىن جان تۇكپىرىنەن جاڭعىرىپ، جانارتاۋ بوپ اتىلعان جىرلارىن مايدان دالاسىنان توپان سۋداي توعىتقانىنا "قوشتاسۋ"، "قانقۇيلى جاۋ"، "عابدولعا"، "عاليعا جاۋاپ"، "ەرتىس"، "ورال"، "سارىارقا" سياقتى الدەنەشە ولەڭدەرى كۋا.
سارىارقا ساعىندىرعان اتا مەكەن،
ساردالا — انام ەدىڭ قۇشاعىڭ كەڭ،
تۇسىڭنان توقتاي الماي بارام ءوتىپ
ارتتا — سەن، الدا — مايدان
قايتسەم ەكەن؟
تۋعان ولكە، ىستىق ۇيا، كىندىكجۇرت ارتتا قالىپ بارادى. الدا مايدان. ءومىر مەن ءولىم ارپالىسى. كوڭىل مۇڭى قايسار اقىندى ەلجىرەتپەي قويسىن با. ال ءدال وسى جولداردى قىرقىنشى، ەلۋىنشى جىلدارى قاسىمعا كىنا عىپ تاعىپ، "ۇلتشىلدىقتىڭ انىق شىڭى، ۇلى ورىس جەرىنەن ءوز قىستاۋىن ءبولىپ الىپ، بولەكتەپ جىرلادى" دەپ سولاقاي سىنشىلار قاسىمنىڭ سوڭىنا شىراق الا تۇسكەن ەدى. ال ءبىراق سول قاسىمنىڭ:
قوش بولشى ەندى، ورالىم،
مەن ءۇشىن سەن كۇل، سايراندا.
ايتپاقشى، قايدا بورانىڭ
كەتەيىن الىپ مايدانعا —
دەيتىن ولەڭىندەگى وزەگىن ورتەپ شىققان قايسارلىعىن، وكسىگى بولسا دا وكىنىشى جوق وجەتتىگىن، ءوزىن دە، وزگەنى دە كەككە قايراعان تەرەڭ الەۋمەتتىك سىرىن كورگىسى دە كەلمەگەن عوي سول اركىمگە ءبىر شالا بايلاعىش "كورەگەندەر".
ال اقىننىڭ "ابدوللا" پوەماسى عابيت مۇسىرەپوۆشە ايتساق، "مايداننان سوققان جاڭا لەپ" بولعان. ويتكەنى ول ەشكىمگە ۇقساماس "جاڭا تاقىرىپتاعى ساپالى شىعارما" ەدى. ادال ويدى جاڭا يدەيامەن كىرىكتىرىپ، پوەزيانىڭ قۇدىرەتى سىرتقى سۇلۋ سۋرەتتە عانا ەمەس، ىشكى تەرەڭ سەزىمدە ەكەنىن تانىتقان-دى. "ابدوللا" مايدان تاقىرىبىنا جازىلعان پوەزيا تۋىندىلارىنىڭ وعان دەيىنگىلەرىنىڭ دە، ودان كەيىنگىلەرىنىڭ دە ىشىندەگى ەڭ بيىك نۇسقاسى ەدى، ەڭ بيىك شىڭى دا ەدى.
ۇستىمدە سۇر شينەلىم،
اقساڭداي باسىپ كەلەمىن.
ۇمىتسا دا دوستارىم،
ۇمىتپايدى مەنى ەلىم، —
دەپ سوعىستان ەلگە ورالعان قاسىم ويدىڭ اسقارىنا ۇمتىلىپ، ولەڭنىڭ وتتى سەلىن وزىنە عانا ءتان ادۋىن شابىتپەن توعىتا جونەلەدى دە، 1948 جىلى "داۋىل" اتتى ولەڭدەر جيناعىن شىعارادى. "داۋىل" — قاسىمنىڭ ەشكىمگە ۇقسامايتىن ءوز ءورشىل ۇنىمەن، ايشىقتى ورامىمەن، ىشكى ەركىن تاۋەلسىزدىگىمەن قالىڭ وقىرمانىنا وشپەس اسەر ەتكەن كىتابى.
قاسىم رۋحى قانشا جوعارى بولسا، تاعدىرى سونداي قيىن دا كۇردەلى بولعان-دى. جالىندى جىردىڭ پايعامبارىن كۇيكى تىرلىكتىڭ ناشار تۇرمىسى، اۋىر كەسەلى، كۇنشىلدىكتىڭ دەرتىنە دۋشار بولعان شاۋىلدەگىش "قىراتى" سىنشىلار مەن بەس مينۋتتىق "دوستاردىڭ" بالتىردان قابۋى — ەركىن لەپتى سىرشىل پوەزياسى ءار قازاقتىڭ سەرىگىنە اينالعان قاسىمدى تاعى دا وگەي جالعىزدىقتىڭ قازىعىنا قاڭتارىپ قويعان ەدى. تىرشىلىكتە تىزە بۇگىپ كورمەگەن تاكاپپار اقىن ەشكىمگە كوز دە ساتپاي، ەشكىمگە قول دا جايماي، وزەگىن ورتەگەن ءوز سىرىن ولەڭىنە عانا اشىپ وتىرعان.
مەن نە جازدىم، شىعارماستاي ءۇنىمدى،
الدە ماعان قىرق دەي مە ەكەن ءتىلىمدى،
الدە مەنىڭ جۇرەگىمە سۋ قۇيىپ —
وشىرمەك پە وتتاي جانعان كوڭلىمدى.
الدە مەنى ومىرگە جات كورە مە،
"ىرتكى سالار ومىرگە" دەپ سەنە مە،
الدە مەنىڭ كۇش-قايراتىم حارام با،
اقىل، ويىم، ءتىلىم زيان بەرە مە؟
دەپ كوسەمدىگىن كورە المايتىن ءىشى تارلار مەن تاكاپپار باسىن يمەيتىن وركوكىرەك اقىندى مۇقاتىپ، جۇندەپ، جۋاسىتىپ الۋعا جانتالاسا شۇيلىگەتىن بەدەلدىلەر مەن بيلىكتىلەردىڭ تايتىك قىلىقتارىنا اشىنسا دا، ارقاسىن جارعا تىرەگەندەي، جاردەم مەن قۋاتتى كوپتەن، حالقىنان عانا كۇتەدى قاسىم.
جوق! ول بولماس! مۇمكىن ەمەس بولماعى!
كوپ تۇرعاندا ازدىڭ باتپاس سالماعى!
مەن — كوپتىكى. كوپ تە مەنى ءوزىنىڭ
قولتىعىنا ايدان انىق الماعى!
مۇمكىن ەمەس ازدىڭ ءتيىپ قولدارى،
مەزگىل جەتپەي قىزىل گۇلدىڭ سولماعى!
مۇمكىن ەمەس كوكتە جۇرگەن بۇركىتتىڭ
قارا قۇسقا ويداعى جەم بولماعى.
ارينە كوڭىلىنەن تابىلعان كوبى ول كەزدە دە، بار كەزدە دە دارمەنسىز ەدى. بۇكىل سوۆەت حالقىن ءبىر شىبىقپەن ايدايتىن ءستاليننىڭ تۇسىندا كوپتىڭ ءتىلى كۇرمەلىپ، قولى شىرمالىپ، ءىزى اڭدىلىپ تۇرعاندا الىپ قاسىمدى اۋرۋ قاسىمعا، اش-جالاڭاش قاسىمعا اينالدىرۋ پوەزيانىڭ ءيىسى مۇرنىنا دا بارمايتىن تىزگىن ۇستاعاندارعا ءتىپتى دە وڭاي ەدى. وڭاشا ويدىڭ تۇڭعيىعىنا باتقان قاسىم:
بىرەۋگە دوستىق جاساسام،
قاستىق بوپ قايتار وزىمە.
جۇرەگىمدى ۇقپاي، ەتەد شام،
ەركىندەۋ ايتقان سوزىمە. ...
ۇعىنار دەدىم دوستىقتى،
بولعان سوڭ ادام بالاسى،
وسى ءبىر ويىم بوس شىقتى،
جانىمدا قالدى جاراسى —
دەپ بازبىرەۋلەردەن تۇڭىلسە، ومىردەن، كەلەشەكتەن تۇڭىلمەيدى. ءبارىبىر سول ۇندەمەس، ءبىراق جانىن، جايىن ۇعار حالقىنا، قازاعىنا سەنەدى.
ءالى ۇزاق ءومىرىمنىڭ جازى باردا.
سەنەمىن تەسىك وكپەم جازىلار دا،
كەي پاسىق كۇرەك ۇستاپ اسىققانمەن
ءقابىرىم ولمەي جاتىپ قازىلار ما؟!
"قاسىمنىڭ ولسە بارمان ولىگىنە"
دەگەننىڭ ءتۇسسىن كۇيىك جەلىگىنە.
ول سورلى تامىرىنا تۇك شىقپاعان
سۇقتانار مەنىڭ بىتىك ەگىنىمە.
قاسىمنىڭ ەلۋىنشى جىلداردىڭ باسىندا-اق جىر ەگىنى وتە بىتىك ەدى. سول بىتىك ەگىندى كورە الماي، اسقاق رۋحتى ادال اقىندى جاپاتارماعاي جانتالاسا كىنالاپ، قارالاپ، قارا بوياۋىن قارا اتان كوتەرە الماستاي عىپ گازەت، جۋرنال بەتتەرىنە ءۇيىپ توككەن قاراۋ زامانداستارى قانشاما ەدى. بۇل ارينە پۋشكيننىڭ "اقىن مەن توبىرىنان" دا تامىرى تەرەڭدە جاتقان الەۋمەتتىك قۇبىلىس ەدى. دارىنسىزداردىڭ دارىلداق كەلەتىن ادەتىمەن شۋىلداق توبىر ەندى ساياسات دەيتىن سايقالدىڭ ەتەگىنە جارماسقان-دى. "سوسياليستىك تۇرمىسىمىزدى، گۇلدەنگەن داۋرەنىمىزدى قۇبىجىق ەتىپ كورسەتتى. ۇلتشىلدىقتىڭ تۋىن كوتەردى" دەيتىن كىنا-جالالارىمەن قاسىمنىڭ ەركىن تۇساپ، اۋزىنا قۇلىپ سالۋعا تىرىستى. اقىندىقتىڭ شىنايى لەبىزىن سۇمدىقتىڭ سالقىنى دەپ بايبالام سالعان تۇستاستارى تالعامپاز اقىندى ءبىرازعا دەيىن ءتىلىن تىستەتىپ، كومەيىن تىعىنداپ، جىگەرىن جاسىتىپ، جۇرەگىن جۇدەتىپ قويعان دا ەدى. ول — كەيىننەن امىرشىل-اكىمشىل جۇيە اتالعان زاماننىڭ قىساستىعى ەدى. ول — وزىق تۇلعانىڭ ويشىلدىعىن كەشىرمەيتىن ايارلىق پەن زۇلىمدىقتىڭ مەكەرلىگى ەدى. ول -قوعامدىق بولمىستى ءوز قالپىندا، ءوز بەينەسىندە بوياماسىز كورسەتۋگە تالپىنعان شىنايى سۋرەتكەردى بۇعاۋلاپ تاستاعان توتاليتارلىق جۇيەنىڭ وكتەمدىگى ەدى. ءبىراق ءتانى اۋىرسا دا، مويىماعان، وكپەسىن دەرت تەسسە دە، ەزىلمەگەن قايسار اقىن بالاعىنا جارماسىپ، يت پەن بيتتەي ورشەلەنگەن ەرگەجەيلىلەرگە:
جازعانىمدى جامانداپ،
سەن توككەنمەن جىنىڭدى.
مەن جاتقام جوق الاڭداپ،
ۇردىم سەنىڭ سىنىڭدى.
اۋىرسام دا قاجىمان،
قۇيعان قايرات-جىگەرمەن
سورىڭ ءۇشىن جازىلام،
اۋىزىڭدى بۇرەرمىن،
دەپ بولاشاعىنان ەش كۇدەر ۇزبەيدى. سول كۇدەر ۇزبەگەن قايسار رۋح 1955 جىلدىڭ 18 قاڭتارىندا قازاق پوەزياسىنىڭ كوگىنەن اعىپ تۇسەدى.
قاسىم. سول قاسىم. وتىزىنشى، ەلۋىنشى جىلداردىڭ قيىن-قىسپاعىندا زوبالاڭ كورگەن قاسىم. باسپانا الا الماي، باسپالاردان قولداۋ تابا الماي، باستىق پەن باسقالاردان جاردەم، كومەك كورە الماي كوڭىلى قۇلازىپ، قاعاجۋدى كوپ كورگەن قاسىم. ىستەيىن دەسە، جۇمىس تابا الماي، نە كىتاپتارىن دۇرىستاپ شىعارا الماي زىعىردانى قايناپ، اۋىر تۇرمىستىڭ تاۋقىمەتىنەن ايىقپاس كەسەلگە دۋشار بوپ، وكپەسى تەسىلىپ، وزەگى تالىپ، اشتىقتان كوز جۇمعان قايران دا ەسىل قاسىم.
بارىنەن دە بۇرىن ىشتە بۋىرقانعان جانارتاۋداي بۇلقىنىپ جاتقان قازىناسىن تولىق بەرە الماي، اۋىزى بۋىلىپ، قولى بايلانىپ، ەركى تۇسالىپ، تاۋەلدىلىك تورىندا بۇعاۋلانعان قاسىم. ەگەردە ول تاعى ءبىر بەس-ون جىلداي ءومىرىن ۇزارتىپ... "جىلىمىق" دەيتىن جىلبىسقىلاۋ كەزەڭگە جەتسە... وندا بۇگىنگى كەيبىر "پايعامبارلاردىڭ" قاي جەردە جۇرەرىن كورسەتەر دە ەدى-اۋ!..
وكىنەسىڭ. وكىنەسىڭ دە، "قوي! ساۋساقپەن عانا سانارلىق قۇدىرەتتى دارىندارىمىزدى بىرىنە-بىرىن قارسى قويمايىقشى!" دەيتىن تاۋبەگە ۇييسىڭ.
ءبارىبىر وكىنىش وزەگىڭدى ورتەيدى. قاسىم... باياعى سول قاسىم. كوزى تىرىسىندە دە، كوزى جۇمىلعاننان كەيىن دە ءوزىنىڭ مەنشىكتى ورنىنا ءبىر وتىرىپ كورمەگەن قاسىم. كۇنشىلدەر مەن قىزعانشاقتار، باستىقتار مەن باقتالاستار كوزى تىرىسىندە ادەبيەت ورداسىنىڭ بوساعاسىنان عانا سىعالاتسا، كوزى جۇمىلعاننان بەرى كوكجيەكتەن قىلتيتىپ قانا كورسەتىپ، كوك اسپاننىڭ قاق تورىندەگى تۇعىرىنا قوندىرىلماعان قاسىم. قاسىمنىڭ قوينى-قونىشىنان وسىپ-ونگەن اقىندارعا... ارينە ىزدەۋشىلەرى كوپ، شىرقاتۋشى، شارىقتاتۋشى كران، دومكراتتارى مىقتى اقىندارعا "ۇلى"، "دانىشپان" دەگەن جەلبۋاز اتاقتاردى ۇيىپ-توگىپ بەرىپ، قاسىمعا تيەسى كيەلى ۇلەستى وزگەنىڭ يىعىنا جابا سالعانىمىزعا ادەبيەت توڭىرەگىندەگىلەر دە، ۇكىمەت باسىنداعىلار دا ءمان بەرمەي ەمەس-اۋ، كوڭىل قويماي كەلە جاتقانى اقيقات.
ءبىراق حالىق كوڭىلىندە، حالقىنىڭ كوگىندە قاسىم — دارا. قاسىم — باسىم. قاسىم — اقىن.
ءبارىبىر. قاسىم سول باياعى قاسىم عانا. وزگەلەرگە باسىنان باقايشاعىنا دەيىن قۇيىلعان استا-توك قۇرمەت-قادىردىڭ (كوشەنىڭ اتى، سىيلىق، مەكتەپ اتى... ەسكەرتكىش... ت.ب.) وعان ءالى كۇنگە دەيىن ءبىر دە ءبىر نىشانى جاسالعان جوق. ەلۋىنشى جىلدارى جارىق كورگەن ءتورت تومدىقتان كەيىن، وقتا-تەكتە ءبيتتىڭ قابىعىنداي بوپ شىعاتىن شاعىن كىتاپشالارى بولماسا، مول مۇراسى بۇگىنگى بەيتانىس ۇرپاعىنا... ۇرپاقتارىنا جەتەر ەمەس. ەلۋ جىل بۇرىن شىققان كوپتومدىعىنىڭ قۇرداستارىنىڭ بالالارى تۇرماق مەكتەپ ەسىگىن اشقان نەمەرەلەرى بۇگىنگى تاۋەلسىز ەلىمىزدە قاسىم ەسىمىنەن مۇلدە بەيحابار. "مەرسەدەس"، "ۆولۆو"، "تويوتا" ماشينالارىنان، "انتاليا"، "فلوريدا"، "مايامي"، "لازۋر جاعالاۋلارى" تارىزدەس كۋرورت-ساناتوريلاردان، "نۇر"، "قازكوممەرسبانك" سياقتى بانكتەردەن، "بۋتيا"، "سەسنا"، "ميراس"، "قازاقويل" ىسپەتتەس كونسەرندەردەن، بەسىكتەن بەلى شىقپاي جاتىپ، قازاقى ءتىل، سالت-داستۇردەن مۇلدە ماقۇرىم بولسا دا اعىلشىنشا سايراعانى ءۇشىن عانا وتە بيىك لاۋازىمدى ورىندارعا قونجيىپ جاتاتىن قالتالى "جاس قازاقتاردان" باسقا ومىردە ادەبيەت، مادەنيەت دەيتىن رۋحاني الەمنىڭ بار ەكەنى ۇمىتىلا باستاعانىن ءبىر-بىرىمىزدى وتىرىپ الىپ كىنالاۋمەن ون جىلدى جوعالتىپ تا الدىق. ال ادەبيەت قوعامدىق قوزعالىستىڭ بۇلكىلدەگەن كومەكەيى ەكەنى، ال سول ادەبيەت وكىلدەرى ءوز پارىزىن ورىنداۋدا ىزگىلىك پەن اقيقاتتىڭ ەڭ نەگىزگى قايراتكەرلەرى ەكەنى ەسكەرىلۋدەن قالىپ بارادى. ال قاسىم سياقتى رۋحاني الەمىمىزدىڭ الىبىنىڭ وتتى جىرلارى ومىرىمىزگە ساۋلە شاشىپ، ءمان بەرىپ، كون قايىستاي قاتقان كوڭىلدەردى جۇمسارتىپ، تىرشىلىككە ءنار قۇيار ءزامزام سۋى بولارىن جادىمىزدان ءوشىرىپ تاستاعانبىز.
جوق! قاسىم اتى ەشقاشاندا وشپەيدى. قاسىم قازاق كوگىندە ماڭگى-باقي جارقىراي بەرەرى حاق. وعان سەنىمىم كامىل. حالقىنىڭ اياۋلى ۇلدارى بار دا، قاسىم، سىدىق، مۇقاعالي سىندى ونەر يەلەرى ۇمىتىلمايدى. سوعان دالەل كەلتىرەيىن. اقىننىڭ مەرەيتويىنا ورايلاستىرىپ كىتاپتارىن قايتادان جاڭعىرتا شىعارتپاق نيەتپەن قاسىم اعانىڭ قىزى داريعا ەكەۋىمىز بىلتىردان بەرى مينيسترلىكتەرگە، ۇكىمەت باسىنداعىلارعا قايتا-قايتا حات جازىپ، تەلەفون شالىپ، شارشاڭقىراپ جۇرگەنىمىزدە، ءبىر اۋىز ءسوزىمىزدى قۇپ الىپ، امانگەلدى ەرمەگيايەۆ سىندى ءتاڭىر جارىلقاعىر اسىل ازاماتتىڭ تۇلعالانىپ بوي كورسەتكەنى بار ەمەس پە!
"قاسىم امانجولوۆ — بۇكىل قازاقتىڭ رۋحى عوي! سول رۋحپەن قاناتتانىپ وسكەن بىزدەر ۇلى اقىننىڭ رۋحاني دۇنيەسىن شىعارۋعا ايانىپ قالماسپىز" — دەپ جەڭ سىبانا كىرىسىپ-اق كەتكەنى. سول-اق ەكەن قاسىمنىڭ ءتورت تومدىعى دايارلانىپ، ءۇش كىتابى جارىق كورىپ تە ۇلگەردى. اقىننىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولۋىنا ارنالعان "داۋىلپاز عاسىر — داۋىلپاز جىر" اقىندار ءمۇشايراسىن ۇيىمداستىرىپ، جول-جۇلدىسىنە باعالى سىيلىقتار تاعايىندادى. ازاماتتىقتىڭ بيىگىنەن كورىنگەن امانگەلدى ءدىن ۇلىنىڭ يگىلىكتى ءىسىنىڭ ارقاسىندا ۇكىمەت كوتەرەتىن اۋىر جۇكتەر جەڭىلدەپ، اسىلىمىزدىڭ جۇرەك قازىناسى قالىڭ قازاعىنىڭ تورىنەن ورىن الىپ تا جاتىر.
سوندىقتان دا باياعى سول قاسىم ءوزىنىڭ اسىل جىرىمەن تاۋەلسىز ەلىنىڭ ون جىلدىق تويىنا ءوز مەرەكەسىمەن كەپ قوسىلىپ، باسىم قاسىمدىعىن تاعى دا ايعاقتاپ، عاسىرلار جىر كەرۋەنىن باستاپ تا كەتتى.
2001 جىل
You Might Also Like
-
قازىرگى كەزەڭ — تاۋەلسىزدىكتىڭ كوك بايراعىن كوتەرىپ، ەگەمەندى دەربەس مەملەكەتىمىزدىڭ كەرەگەسىن ۇمىتپەن جايعان ناعىز سىن كەزەڭ. ويتكەنى بۇرىنعى اياقتا تۇساۋ، مويىندا قامىت، بىلەكتە بۇعاۋ تۇرعان...
-
زامانىنا قاراي ادامى بولادى. ال ادام پەندەشىلىككە دەيىن قۇلدىراي دا الادى، ازامات اتانىپ، شارىقتاي دا الادى. زامانا تولقىنىنىڭ جالىنا دەر كەزىندە جابىسا بىلگەن سول ادامنىڭ زامانداستارىنىڭ كوز قۇرتى...
