ساكەن سەيفۋللين - ەل دەپ ەڭىرەگەن ەر
قازىرگى كەزەڭ — تاۋەلسىزدىكتىڭ كوك بايراعىن كوتەرىپ، ەگەمەندى دەربەس مەملەكەتىمىزدىڭ كەرەگەسىن ۇمىتپەن جايعان ناعىز سىن كەزەڭ. ويتكەنى بۇرىنعى اياقتا تۇساۋ، مويىندا قامىت، بىلەكتە بۇعاۋ تۇرعان ساتتەگى كوڭىلدە قالعان داق پەن كەۋدەدەگى قىجىل كەي-كەيدە الدى-ارتىڭدى پايىمداۋعا ۇلگەرتپەي، ءاتۇستى كەتەر اسىعىستىققا يتەرمەلەۋى داۋسىز. سودان با ەكەن جوعالتقانىمىزدى الاسۇرا ىزدەپ، وشكەنىمىزدى جانتالاسا جاندىرماق بولعان بۇگىنگى قۇلشىنىسىمىزعا ءوز باسىم كوبىنەسە كۇدىكتەنە قارايمىن. ارينە، قالعىعان وي مەن مۇلگىگەن سانا سەلت ەتىپ ويانسا، نامىستى قايراپ، جىگەردى جانيتىنى ەجەلدەن بەلگىلى. وسىلاي دەسەك تە، تالاي سان سوققىزعان اۋىر وكىنىشتەردىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن ءبىز كەي كەزدە جۇرت كوزىنەن تاسالاۋ الدەبىر قۋىسىنا قىزىل بۇرىش تىعىپ الىپ، ەسەگىنەن دە وزىپ كەتكەن ءحوجاناسىردىڭ كەبىن قايتالاپ تا جۇرگەن ءتارىزدىمىز.
سونىڭ سالقىنىن مەن ساكەن سەيفۋليننىڭ مۇشەلدى مەرەكەسىنە دايىندىق ۇستىندە تومەننەن جوعارىعا دەيىن تالاي كەزدەستىردىم.
"ساكەن — توڭكەرىسشىل!"
"ساكەن — ورىسشىل!"
"ساكەن — بولشيەۆيكشىل!"
"ساكەن — الاشورداعا قارسى!"
وسى توڭىرەكتەن بىقسىعان كۇڭكىل-كۇبىر، قاڭقۋ-سىبىر تالاي كەۋدەنىڭ ساسىق ءتۇتىنىن شۇبالتا باستاعانىن وزدەرىڭىز دە بايقاپ قالعان بولارسىزدار. ءبىراق كۇنشىلدىك پەن مىنشىلدىكتە قازاقتىڭ الدىنا جان سالماسىن بىلمەسەم، وندا مەن ءوز ساكەن سەيفۋللينىمدى ءوزىنىڭ زاڭدى بيىك تۇعىرىنان تۇسىرتپەۋگە تىرىسپاس ەدىم. ءوز قاسيەتتىسىن ەلەمەگەن ەل قاسىرەت قۇشادى. ءوز تەكتىسىن تابالاعان وزگەلەردىڭ تابانىن جالايدى. ءبىراق ءقادىرلىڭدى قاستەرلەپ، تەكتىنى تاني ءبىلۋ — قيىننىڭ قيىنى بولعانمەن اسا قاستەرلى دە مىندەت.
ساي جىرادان، كول تۇمادان، ەل ۇلاننان قۇرالاتىنى اقيقات. كولدىڭ قۇدىرەتى — تەرەڭدىگىندە. ەلدىڭ ۇلىلىعى پەرزەنتىندە. پەندەسىنەن ازاماتى كوپ، وزىنەن ەرى ارتىق ەلدىڭ ونەگەسى مول، ۇلگىسى وزىق، تالانتى زور، تاريحى ەلەۋلى. ول ەلدىڭ كەشەگىسى ۇمىتىلماس، بۇگىنى ورتايماس، ەرتەڭى شوشىتپاس بولسا كەرەك. سونداي وسكەلەڭ ەلدىڭ جۇرتىن ىلگەرى جەتەلەر توبى ەڭ الدىمەن ينتەلليگەنسيسى — زيالىلارى. زيالىلار قاۋىمىن ۇلتتىڭ قايماعى دەۋ ءوز الدىنا، مەنىڭشە، ول حالقىنىڭ قامال بۇزار تارانى، وق قاعار قالقانى، جاۋىن جۇلىپ تۇسەر جەبەسى، قاۋىمىن سۇيرەپ ىلگەرى باستار كوسەمى، داۋىن تۇيرەپ تاستار شەشەنى.
زيالىلار قاۋىمىنىڭ ءوز ىشىندە سەركەسى بولارىن تاعى ەسكەرۋ ءلازىم. ول سەركە توپ — اقىن، جازۋشىلارى. ويتكەنى جازۋشى — ءارى وتكەن ءداۋىردىڭ، ءارى ءوز زامانىنىڭ شەجىرەشىسى، ءوز قوعامىنىڭ سىنشىسى، ءوز ۋاقىتىنىڭ ايناسى. حاس قالامگەر حالقىنىڭ قاسىرەتىن كۇنى بۇرىن سەزىپ، ۇلتىنىڭ جان ىڭقىلىن ءوزىنىڭ جان داۋسىمەن جارالى جۇرەگىندە ۇنەمى جاڭعىرتىپ وتىرادى.
مەنىڭ ساكەن سەيفۋللينىم ءدال وسىنداي ونەگەلى ۇلان. ءدال وسىنداي اسىل ازامات، ءدال وسىنداي ونەگەلى زيالى. ءدال وسىنداي قۇدىرەتتى جازۋشى. ءدال وسىنداي اسقاق ونەرپاز. ءدال وسىنداي كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى.
سەبەبى ول ەلىن سۇيگەندىكتەن عانا، ۇلتىن ارداقتاعاندىقتان عانا ساياساتشى بولدى. سوندىقتان دا ول ءوز جۇرەگىنىڭ امىرىمەن، ءوز شيرىققان جان دۇنيەسىنىڭ بۇيرىعىمەن الەۋمەتتىك فورماسيانىڭ ءار كەزەڭىندەگى حالقىنىڭ ءھام ەمشىسى مەن ەلشىسى، ءھام جاۋشىسى مەن داۋشىسى دا بولدى. ويتكەنى سەزىمتال اقىن ساكەن قانىندا ۇلتشىلدىق ەمەس، ۇلتجاندىلىق قاسيەتى مول ەدى. سودان دا دۇنيە ەسىگىن شىر ەتىپ اشىپ، دۇنيە ەسىگىن تارس ەتكەن مىلتىق ۇنىمەن جاپقانعا شەيىن ءوز ۇلتىنىڭ قامىن جەۋ، قايعىسىنا ورتاقتاسۋ، قاسىرەتىن شەگۋ — ساكەن اعا سەيفۋللين ماڭدايىنا تاعدىر تاڭبالاپ بەرگەن باعا جەتپەس سىباعاسى ەدى. سول سەبەپتى دە: "ءوز اناسىن سۇيمەگەن جان انا بىتكەندى، ايەل قاۋىمىن قۇرمەتتەي بىلەرىنە سەنبەيمىن. ءوز ۇلتىن قادىرلەمەگەن ادام، وزگە ۇلتتى سىيلاپ جەتىستىرە قويۋى دا قيىن. ءوز ۇياسىن، ءوز كىندىك جۇرتىن اڭساماعان ۇلاننىڭ باسقا مەكەندى، باسقا ەلدى ارداقتايتىنىنا جانە كۇمانىم بار" — دەيتىن ويشىل ساكەننىڭ تۇجىرىمىنا ەرىكسىز باس يزەيمىن.
قازاققا تۇلعا، حالىققا تۇتقا، ۇلتقا ۇستاز، ەلگە قازىق بولعان ءاليحان بوكەيحانوۆ، احمەت ءبايتۇرسىن ۇلى، ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى، مۇستافا شوقاي، ساكەن سەيفۋللين، تۇرار رىسقۇلوۆ، سماعۇل سادۋاقاسوۆتار — ءارۋاعىنا سىيىنىپ، رۋحىنا تابىنىپ، ماڭگىلىك قادىرلەپ، قاستەرلەپ وتەر ءيىسى قازاقتىڭ ءبىرتۋارلارى عوي. ال وسى ورتاق اسىلدارىمىزدىڭ ءوزىن وڭاشالاپ يەمدەنىپ، "وزىمدىكى!" دەپ ۇزدىگىپ، وزگەدەن قىزعانىپ قىز-قىز ايتىسىپ، قىزىلكەڭىردەك بوپ جاتاتىنىمىزدى بايقاعىمىز كەلمەيتىن ءور كوكىرەك اتتى اۋرۋ ادەتىمىزگە قايتا باسا باستاعانىمىزدى نەسىنە جاسىرامىز.
دالەل مە؟ دالەل جەتكىلىكتى-اق. "اناۋ انانى كىنالاعان!" "اناۋ مىنادان كەك قايتارعان!" "اناۋ انانداي جەردە وتىرعان!"، "مىناۋ مىناداي ءجابىر-جاپا كورگەن!" دەپ جىكشىلدىك جەلىگىنە جەل بەرىپ، اۋىزبىرلىكتى ىدىراتار ۇساقتىققا قۇرىق سوزىپ، تاناۋلاپ كەتەتىنىمىز كوبەيدى.
كەمشىلىكسىز جان تۋمايتىنىن، قاتەلىكسىز قايراتكەر وسپەيتىنىن ەسكە تۇتپاي، ەسىرىكتەنە بەرگەننەن جاۋ دا، داۋ دا تابارىمىزدى بىلمەيمىز-اۋ. ايتپەسە، الگىدە اتىن اتاپ كەتكەن ۇلى ازاماتتارىمىزدىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا قاتەلەسكەنى دە، قايشىلىققا ۇرىنعانى دا بارشامىزعا بەلگىلى. ولار — سول ازاماتتار ءومىر سۇرگەن ورتانىڭ كۇردەلىگىنەن تۋىنداعان-دى. سولارمەن تۇستاس كەلگەن داۋىلدى، سۇراپىلدى زاماننىڭ ۇسكىرىگى مەن ىزعىرىعى الگىلەردى بىردە بۇرسەڭدەتىپ، بىردە قالشىلداتقانىن دا ۇمىتۋىمىزعا بولمايدى.
ساكەن دە — ءوز كەزەڭىنىڭ، ءوز ءداۋىرىنىڭ، ءوز قوعامىنىڭ بەل بالاسى. ۋاقىت — بولمىستىڭ قۇدىرەتىن مويىندار بولساق — سول قۇدىرەت — بولمىستىڭ سان الۋان تاۋقىمەتىمەن ەر-ازاماتتى اداستىرار وزبىرلىعىن دا سەزىنبەي، سەزىنگىمىز كەلمەي تۇرا المايمىز.
مەنىڭ ساكەنىم — ەڭ الدىمەن ارلى ازامات ەدى. ەندەشە ول ەركىنەن تىس الەمنىڭ تۇتقاسى، بولمىستىڭ ۇيتقىسى بولۋعا ءتيىس-تىن. ال سول "ەل!" دەپ سوققىش جۇرەككە اقىندىقتىڭ سەزىمتال قىلىن، سۋرەتكەرلىكتىڭ سىرشىل پەرنەسىن تاعىپ بەرسە، وندا ءوزىن الەممەن عانا تەڭگەرەر، ال ءوزىن الەمدى زەرتتەگەندەي ۇڭىلە زەرتتەي الاتىن شابىتتى قۇدىرەت يەسىنە اينالماي ما؟ سوندا عانا ول ۇنەمى ادام جانىنا ءۇڭىلىپ وتىراتىن، ۇنەمى ادام قۇپياسىن اشۋعا ۇمتىلىپ وتىراتىن كەمەڭگەرگە اينالماي ما؟ ارينە اينالادى! سوندىقتان دا شىنايى قالامگەر رەتىندە دە، ايتۋلى قوعام قايراتكەرى بولىپ تا ساكەن ەل شەتىندە، جاۋ بەتىندە تۇرعان. سوندىقتان دا ول حالقىنىڭ تىلەگى بولىپ كوپتەن بۇرىن كوزگە ءتۇسىپ، ۇلتىنىڭ ارى مەن نامىسى بولىپ العا شىققان.
مىسال قاجەت پە؟ تىڭداڭىزدار وندا.
"قايران ەل! تاعى دا ءبىر ناۋىت بولار شاققا كەز بولدىڭ-اۋ! ايبالتا، قۇرىقپەن زەڭبىرەككە قارسى نە ىستەرسىڭ؟ ولگەنىڭ ولگەن جەردە، قالعانىڭ قالعان جەردە تاعىداي تاعى جوسىعانىڭ با؟ كوكىرەگىم قاسىرەتكە تولدى عوي. قولدان كەلەر قايىر جوق. پاتشانىڭ مەڭىرەۋ دۇلەي كۇشىنە قارسى ۇمتىلىپ، ولىمگە بەل بايلاعان جۇرتىم، تۇڭعيىق جالپاق تەڭىزدەي بۋىرقانا قوزعالدىڭ. اتتەڭ سول تۇڭعيىق قارا تەڭىزگە قارا داۋىل قۇتىرىنا سوقتىقتى عوي.
جۇرەگىمنىڭ نازىك تامىرلارى شەرتىپ قالسا، ءۇزىلىپ كەتكەلى تۇر. جانىمنىڭ قۇلىن داۋسى شۇرقىراپ، اڭىراعالى تۇر."
مىنە، ۇلى اقىننىڭ 1916 جىلعى اق پاتشانىڭ يۋن جارلىعى كەزىندەگى الاسۇرعان جۇرتىنا اھ ۇرعان جارالى جۇرەگىنىڭ ءلۇپىلى!
بۇل ءالى كۇرەس جولىنا بەل شەشىپ تۇسە قويماعان، ءبىراق بۇكىل جانىمەن "حالقىم! ەلىم!"، دەپ ەلجىرەيتىن اقىننىڭ عۇمىرلىق باعدارلاماسى!
توڭكەرىسكە تولى 1917 جىل تۋعاندا اقىن اۋىلدا ۇستازدىق ەتىپ جۇرگەن. "پاتشا قۇلادى! ازاتتىق جەتتى!" دەگەن حابار تيىسىمەن-اق ساكەن اقمولاعا اسىقتى. ويتكەنى ول ۇل مۇددەسىنەن ۇلت مۇددەسىن جوعارى قويعان ەدى. ەندىگى جەردە ەل تىلەگى ەر بىلەگىمەن جەتەرىن ۇعىنعان جاس قايراتكەر ساياسات ايدىنىنا سولاي سۇڭگىپ كەتكەن بولاتىن. ەندىگى ونىڭ ارمان-ماقسۇتى حالقىنىڭ بۇگىنىن كوركەيتۋ، وتكەنىن ەسكەرۋ، كەلەشەگىن اسىعا كوكسەۋ ەدى. وسى جولدا ءسال اۋىتقىسا دا، اداسقان جوق. ءسال قيسايسا دا، قۇلاعان جوق. "كەدەيدى جەتكىزەم، كەمشىلىكتى تۇزەتەم!" دەۋ — سول كەزدىڭ ۇرانى بولاتىن. سول ۇرانعا ادال، سول ۋاعىزعا بەرىك بولدى ول. كەشەگى وتارشىلدىق يمپەريانىڭ قۇلدىعىنداعى ەلى اۆتونوميالىق رەسپۋبليكا تۋىن جەلبىرەتكەندە العاشقى ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ءبىرى بولىپ حالقىن وقۋ مەن بىلىمگە، عىلىم مەن ونەرگە قاۋلىسىمەن دە، قالامىمەن دە، ىسىمەن دە، جىگەر كۇشىمەن دە شاقىرعان ءوزى بولدى. سونداعى ىلعي ويلايتىنى از قازاعى تەز كوتەرىلىپ، وزگە ۇلتتارمەن تەرەزەسىن تەڭەستىرسە ەكەن دەگەن ۇلگىلى ارمانى ەدى. سونداعىسى: قازاق دەگەن كوشپەلى حالقى تاريح كوشىنىڭ ءبىر جۇرتىندا جەر تومپايتىپ ماڭگى قۇرىپ قالىپ قويماي، جەر بەتىندە جىگەرلەنىپ جۇرسە دەگەن ىنتىق تىلەگى ەدى.
ءبىراق... دۇربەلەڭگە تولى زامانى ساكەندى دە ايامادى. ساكەندى اياقتان شالدى. كۇنشىلدىك الدىنان توستى. قىزعانشاقتىق بۇعالىق تاستادى. جازعانىن سىنادى. وندىرگەنىن وشىرۋگە تىرىستى. جان-جاقتان شاۋىلدەي ۇمتىلعاندارعا ۇندەمەي قالسا، بالتىر قانارىن، بالاق جىرتىلارىن بىلمەيتىن اشىقاۋىزىڭ ەمەس ەدى ول. ءور رۋحتىڭ تاكاپپار كەۋدەسى يىلمەدى. "ءا" دەگەنگە "ءما!" دەيتىن كەزەڭ ساكەندى ارينە ءبىراز اۋىتقىتتى دا. ۋىتتى ءتىل تالاي تار جول، تايعاق كەشۋدە باتا ءتيىپ، باتىرىپ كەتىپ وتىردى. ءبىراق شىنشىل اقىن اقيقاتتان اتتامادى. قانشا داۋلاسىپ جۇرسە دە ساكەن احاندى، بايتۇرسىنوۆ اعاسىن قاتتى ارداق تۇتتى. ماعجان دوسىنىڭ اقىندىق قۇدىرەتىنە ازاماتتىعىمەن باس يە ءبىلدى. قۇرمەتتەي قادىرلەي ءبىلدى.
قازاق دالاسىنا "كىشى وكتيابر" داۋىلى مەن قاندى قۇيىنىن ءۇيىرىپ گولوششەكين كەلدى. قازاق بايلارىن تاركىلەپ، ەلدى سوۆەتتەندىرەمىز، حالىقتى وتىرىقشىلاندىرامىز دەگەن ءستاليننىڭ ساياساتىن ەركىن جۇزەگە اسىرعان گولوششەكيننىڭ گەنوسيدى قازاقتى باۋداي قىرىقتى. جيىرماسىنشى جىلداردىڭ باسىندا-اق:
ىستىق كۇنى، وتتاي قۇمى،
مي قايناتقان ەلسىز بەتپاق دالاسى.
جولدا جاياۋ، ءجۇرىس باياۋ،
كەلە جاتتى قازاقتىڭ ءبىر بالاسى.
ول ءبىر ەركە، باعلان سەركە
ەلدە جۇرگەن كوك ورىمدەي جاس ەدى.
ەندى ءعارىپ، بولعان ارىپ،
بۇل قاڭعىرعان قالتىلدايدى اش ەدى.
"يتكە، قۇسقا جەم قىلدىڭ با،
ءتاڭىرىم اللا، قينادىڭ عوي جانىمدى.
جىلاتتىڭ عوي جازاسىزدى،
ماسايراتىپ وڭشەڭ جاۋىز زالىمدى!
جومارت ەدىڭ، مەيىرىمدى ەدىڭ،
باۋىرلارىم، بابام قازاق، قايداسىڭ؟
بار ەدى عوي سانسىز مالىڭ،
ول مال قايدا؟
كىم كوردى ونىڭ پايداسىن؟"
ىستىق كۇنى، وتتاي قۇمى
كۇيدىرەدى! ەلسىز بەتپاق دالاسى!
قالدى قۇلاپ. جاتىر سۇلاپ.
اشتان ءولدى سورلى قازاق بالاسى! —
دەپ اشىنعان اقىن ەندى گولوششەكينمەن اشىق ايقاسقا شىعادى. ءوزىنىڭ قاتەلەسكەنىنە كوزى جەتىپ، ەندى ءسادۋاقاسوۆ سماعۇل، نىعمەت نۇرماقوۆتاردى باتىل قولدايدى. اسىرەسە ساكەن ءسادۋاقاسوۆتىڭ 1923 جىلى ايتقان: "قازىرگى كەزەڭدە ەلىمىز ەشقانداي دۇربەلەڭگە ءزارۋ ەمەس. وعان شابىتتى بەيبىت ەڭبەك قانا قاجەت. ەلدى اۋىزدىقتاۋ ەمەس، ەڭبەك پەن عىلىم ساقتاپ قالادى. اۋىلداعى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق قاتىناستى وزگەرتۋدىڭ ەش قاجەتى جوق. ويتكەنى قازاق بايى — قاراپايىم ەڭبەك ادامى، قاناۋشى ەمەس" دەيتىن تۇجىرىمىن كەش ۇعىنعانىنا قاتتى وكىنىپ، ءوزىنىڭ ءبىر سوزىندە:
"قايران احا، احمەت اعا! شىركىن سماعۇل! "بارىمىزدى دۇرىس بازارلايىق. شيكىزات عانا ءوندىرىپ، تاعى دا جاڭا يمپەريانىڭ وتارى بولىپ، تۇتتاي تونالمايىق!" دەگەندەرىڭدى ەندى عانا ءتۇسىندىم!" دەپ بارماق تىستەگەنى — اسىل ازاماتتىڭ شىنشىل تۋراشىلدىعىنىڭ كۋاسى دە عوي.
ارينە، ءبىر باسىنىڭ قۋانىشى مەن قايعىسى مول، تابۋى مەن جوعالتۋى كوپ، اۋىتقۋى مەن قايتا ورالۋى قابات جۇرگەن ۇلى ازامات اقىن ءھام ۇلكەن تراگەديالىق تۇلعا ساكەن سەيفۋلليندى سول كەزدەگى ءارى جارىلقاعىش، ءارى جابىرقاتقىش وداقتىق ۇكىمەت پەن پارتيا 1936 جىلدىڭ 12 شىلدەسىندە قازاقستان كوگىنە شارىقتاتىپ كوتەرىپ، قازاق ادەبيەتىنىڭ ۇلان-اسىر مەرەكەسىن باستاپ جىبەرگەنىن دە بىلەمىز.
سول تويدا اعىنان جارىلعان ۇلى زامانداسى، ۇلى اقىن ءىلياس جانسۇگىروۆ:
شاپ جۇيرىگىم، تۇلپارىم،
شاپساڭ قۋانت حالقىڭدى.
شىرقا، قىزىل سۇڭقارىم،
سالشى كەكتە ساڭقىلدى.
جىرلاماسقا تەڭىزدەي
قۋانىشتىڭ شەگى جوق.
ارداقتالعان وزىڭدەي
قازاقتا اقىن تەگى جوق، —
دەپ تەبىرەنگەنىن دە بىلەمىز.
ۇلتىنىڭ جان-جۇرەگىمەن تابىسىپ كەتكەن سۇلۋلىقتىڭ ۇلگىسى ساكەن اعانى، تاكاپپار قاراپايىمدىلىقتىڭ ۇلگىسى ساكەن اعانى، ەلىن ەمىرەنە ءسۇيۋدىڭ ونەگەسى ساكەن اعانى شارىقتاعان بيىگىنەن قۇلدىراتىپ تاستاپ جىبەرگەن دە سول امىرشىل-اكىمشىل جۇيە ەدى.
سالالى ساۋساقتارىن بىر-بىرلەپ بۋىن-بۋىنىنان سىندىرعان، اپپاق مارجان تىستەرىن بىر-بىرلەپ ۇرىپ تۇسىرگەن، سۇلۋلىق سيقىرىنداي كورىنگەن قويۋ مۇرتتىڭ ءار قىلىن ىسكەكتەپ، قىسقاشپەن جۇلىپ "جۇندەگەن" جەندەتتەر اقىن ساكەنگە، اردا ساكەنگە، ازامات ساكەنگە وزدەرى ويلاپ تاپقان "حالىق جاۋى" دەگەن قارعىس تاڭباسىنا قولىن قويعىزا الماي، جەر استى تۇرمەسىندە جان ازابى مەن ءتان جازاسىن سوزا بەرگەن عوي.
ارينە شىندىقتىڭ اناسى — ۋاقىت. ۋاقىت ارشىمايتىن، تازارتپايتىن كومبە جوق. بۇگىن ءوز ەلىنىڭ تورىندەگى، ءوز ۇلتىنىڭ جۇرەگىندەگى ءوز ورنىن ويىپ العان ۇلى ساكەنگە كوز الارتا قارايتىنداردى سەزگەندە، ەرىكسىز جانىم تۇرشىگەدى. بىزدە ءالى دە ادىلەتكە جۇگىنگىسى كەلەتىندەر از دا، زاماننىڭ اۋەنىنە، ۋاقىتتىڭ ىڭعايىنا بەيىمدەلگىش ايعايشىل ۇرانشىلدار كوپ. سولار بۇگىن ۇلىلارىنىڭ تويىن وتكىزگەنسىپ، شاشباۋىن كوتەرگەنسىپ، ۋاعىزداي سويلەپ قارىق قىلعاندارىمەن، كۇنى ەرتەڭ-اق (قۇداي ونىڭ بەتىن اۋلاق قىلسىن) باسقا جاقتان جەل ەسسە، باسقا تۇستان بۇيرىق جەتسە، قۇيرىق قىسا قويىپ، وزگەشە اۋەنگە باسا جونەلەرى ايدان انىق. ولار ادەبيەتتى دە، اقيقاتتى دا ءوز پايداسىمەن، ءوز دارەجەسىمەن، ءوز لاۋازىمىمەن تۇسىنەدى عوي.
ال حالىق ءارقاشاندا اقيقاتتىڭ — ادالدىقتىڭ ايناسى ەكەنىن بىلەدى. ال ادالدىق — ازاماتتىقتىڭ بەلگىسى ەكەنى ءشۇباسىز. ولاي بولسا ادامزات كەشەگىسىن كەلەشەگىمەن قاتار قويا العاندا عانا كەمەلدەنە تۇسەدى.
ەندەشە كەيبىر شاۋىلدەگىش تەكسىزدەرگە ساكەننىڭ ەڭ سوڭعى اقتىق سالەمحاتىن تاعى ءبىر قايتالاپ ايتقىم بار:
ساتقام جوق مەن ەلىمدى!
ساتا المايمىن!
اتقام جوق مەن حالقىمدى!
اتا المايمىن!
سىرتىمنان مەنى بىرەۋ ساتقىن دەسە،
كورىمدە تىنىش ۇيىقتاپ جاتا المايمىن!
تاعى دا ەندەشە مەن:
ومىرىمە وزەك بولعان، ازىق بولعان ونەرلىم!
دالا — ساكەن، ساكەن — دانا! اسار ەكەن سەنەن كىم؟
سۇلۋلىقتىڭ تاڭىرىندەي تىكە قاراپ تۇرماساڭ،
جەر اينالماس قازىعىندا، كوك اسپاندا سونەر كۇن.
تولعاندىرعان تاعدىرىمەن، تاڭىرىممەن كەم دە ەمەس،
ۇلى دالام ۇلانداردان، ۇلىلاردان كەندە ەمەس.
جۇمىر جەردى جۇدىرىقتاي جۇرەگىنە سيعىزسا،
بىردە ءبىرى كەۋدە قاعىپ، ەشقاشاندا "مەن!" دەمەس.
تالاي ساۋساق شىمشىپ ويناپ جۇرەگىمنىڭ تيەگىن
تالاي رەت جانىم شىمشىپ، سىرقىرادى سۇيەگىم.
حاس شەبەردىڭ ماڭدايىنان سيپامايدى الاقان،
ءوزىڭ سيپاپ، ءوزىڭ جەبە قاسيەتتىم! كيەلىم!
1994 جىل
You Might Also Like
-
وقۋ باستالعانىنا ءۇش ايدىڭ ءجۇزى بولىپ قالعان. شولدەگى اۋىلعا، بۇرىن مەكتەپ كورمەگەن قۇمداعى قاراڭعى اۋىلعا زور مادەنيەتتىڭ ءبىر كىشكەنە شۇعىلاسى تۇسكەن سياقتى. وسىناۋ شاڭىتىپ جاتقان ءشول ساحاراداعى قا...
-
قاسىم... باياعى سول قاسىم. ارقانىڭ قارقاراسىنداي قاسيەتتى قارقارالىنىڭ اققوراسىندا تۋىپ، "اقتايلاقتان اقتارىلا اققان سۋمەن" بەتىن جۋعان، قارادوق، كۇيگەن بەكەت، تالدىڭ بويىڭداعى اتا-بابالار...
