بەيبىتشىلىك جەڭەدى
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە، پرولەتارلىق گۋمانيزم يدەياسى الدە قاشان ۇستەمدىك قۇرعان ىزگىلىك ەلىندە ادامداردىڭ سانا-سەزىمىن اسقاق مەيىرىم، بيىك اقىل-پاراسات بيلەيدى. ءبىزدىڭ سوۆەتتىك قۇرىلىستىڭ تابيعاتى، بولمىسى — ادامداردىڭ قوعام يگىلىگىنە باعىشتاناتىن، سوعان سارپ ەتىلەتىن تاسقىندى ەڭبەككە، باتىل جاڭالىققا، ەرلىك ىستەرگە قۇلشىنۋىندا. ءبىزدىڭ ەلدىڭ ادامدارى ءوز ەڭبەگىن، ءوز ءومىرىنىڭ نەبىر اسىلدارى مەن ارداقتىلارىن ەڭ الدىمەن قوعامعا، حالىققا ارنايدى.
ەڭبەك — ادامنىڭ اناسى دەگەن دانالىق ماتەل بار ءبىزدىڭ حالىقتا. تۋعان اناڭدى قالاي سۇيمەيسىڭ، ونى قالاي وزگەرتەسىڭ؟ انانى ادامعا ءومىر ءبىر-اق رەت بەرەدى. ساعان ءومىر بەرگەن، ماپەلەپ وسىرگەن، اق ءسۇتىن ەمىزگەن، شىڭداعان انا. دەمەك، دۇنيەدە انادان ۇلكەن ارداقتى ەشتەڭە جوق.
ەڭبەك ءوز تۇرعىسىندا ادامنىڭ قانى مەن جانىنىڭ، ارەكەتىنىڭ جەمىسى بولا تۇرىپ، ول وزىنە ءارقاشان دا اقىلمەن، ۇقىپتىلىقپەن قاراۋدى تىلەيدى. ەڭ ءونىمدى، ەڭ بەرەكەتتى ەڭبەك كوللەكتيۆتىك ەڭبەك. ءبىزدىڭ ءومىرىمىزدى كوركەيتكەن، ادامدارىمىزدى قوعامشىلدىققا، كوپشىلدىككە تاربيەلەگەن وسى ەڭبەك. ءبىزدىڭ ادامدار وسى ەڭبەك ارقىلى وزىنە دە، بولاشاق ۇرپاعىنا دا باقىتتى تۇرمىس جاساي الاتىنىن بۇكىل الەمگە ايداي كورسەتتى.
جاڭا زاماننىڭ باستالعانىن بۇكىل الەمگە پاش ەتكەن «اۆرورا» كەمەسىنەن زەڭبىرەك اتىلعالى 36 جىل ءوتتى. ءبىزدىڭ تۋىسقان كوممۋنيستىك پارتيامىزدىڭ، ۇكىمەتىمىزدىڭ سوسياليستيكا مەملەكەت تۋىن كوتەرگەن العاشقى ساتتەگى ءبىرىنشى ءسوزى — «بەيبىتشىلىك!» بولىپ ەدى.
Coۆەت وداعى كوممۋنيستىك پارتياسى مەن سوۆەت وكىمەتى وتىز جىلدان استام ۋاقىت بويىنا بەيبىتشىلىك تۋىن بەرىك قولدان تۇسىرمەي كەلەدى. ادامزاتتى ەسەپسىز كوپ اپاتقا ۇشىراتىن سۇمدىق قايعى-قاسىرەتكە دۋشار ەتەتىن سوعىستى بولدىرماۋ جولىندا ايانباي، تالماي كۇرەسىپ كەلەدى. ۇكىمەتىمىز بەن پارتيامىز ءبىزدىڭ حالىقتىق قايرات-كۇشىن كوڭىل قۋانتار، ەستە قالار جاڭالىقتار جاساۋعا، ءومىر كوركەيتۋگە جۇمىلدىرۋدا. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ كەسكىن-كەلبەتى. ءسيپات-پىشىنى شاپشاڭ وزگەرىپ، تۇرلەنۋدە، قۇلپىرۋدا: ءشول دالالار يگەرىلىپ، وزەندەر بىرىنە-بىرى توعىسىپ جاتىر، كوك جايقىن تەڭىزدەر جاسالىپ، جاس ورماندار جاڭعىردى، جاڭادان ءزاۋلىم، اسەم قالالار ورناۋدا.
بۇل ەرەسەن جاڭالىقتار، اسىرەسە، بۇرىنعى زاماندا ەكونوميكا مەن مادەنيەتتەن مەشەۋ قالعان، حالقىنىڭ كوشەرىن جەل قونارىن ساي بىلگەن قازاقستاندا ايقىن كورىنىس بەرەدى قازاقستاننىڭ بۇرىن قانداي جاعدايدا، نە كۇيدە بولعانىن ءبىزدىڭ الدىڭعى بۋىن اعالارىمىز بەن ورتانشى بۋىن زامانداستارىمىز جاقسى بىلەدى. شەت قالىپ، شەرمەندە تىرلىك كەشىرگەن وسىناۋ ولكە بۇل كۇندە جەر جانناتى — جەر ۇيىققا اينالدى.مۇندا باقىتتى، ەركىن ادامدار ەڭبەك ەتەدى.
قازاقستان ءوز الدىنا مەملەكەتتىك بنلىگى بار، گۇلدەنگەن ەرىكتى رەسپۋبليكا بولدى. قازاق حالقىنىڭ قولى جەتكەن رۋحاني جانە ماتەريالدىق جەتىستىكتەر كۇنشىعىستاعى بىزبەن شەكارالاس بۋرجۋازيا ەلدەرىنىڭ ەشقايسىسىنىڭ ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەيدى. ولاردىڭ قازىرگى كەزدەگى مادەني جانە ەكونوميكالىق جاعدايىن بىزبەن سالىستىرعاندا ەكى اراسى جەر مەن كوكتەي.
ءبىزدىڭ قازاق حالقى سوناۋ قاراڭعى تۇنەك زاماندا شەتىنەن ساۋاتسىز ەدى. سوندىقتان ول ءوزىنىڭ كوكەيكەستى ماقسات-مۇددەلەرىن، اڭساعان مۇرات-ارمانىن اۋىزشا ولەڭ-جىر ارقىلى سۋرەتتەگەن. ءبىزدىڭ حالقىمىز سايىن دالادا بىتىراپ كوشىپ جۇرگەن ەلدەردىڭ بىر-بىرىمەن بايلانىس، قارىم-قاتىناس جاساۋىنا وسى قولايلى دەپ، قاناتتى تۇلپاردى ارمان ەتتى. ول تۇرمىسىم كوركەيسىن، جانىما سايا بولسىن، باسىما پانا بولسىن دەپ، قالىڭ جىنىس ورماندار مەن ماۋەلى باقتاردى ارمان ەتتى. بولاشاقتا، ارادا تالاي جىلدار وتكەندە ءوز ءومىرىنىڭ وزگەرەتىنىنە، ءتىپتى تابيعاتتىڭ وزگەرەتىنىنە كامىل سەندى حالىق. حالىقتىڭ ەجەلگى اڭساعان ارمانى، كوكسەگەن جاقسىلىقتارى ءبىزدىڭ سوۆەت زامانىندا جۇزەگە استى. حالىقتىڭ قولىن ەرەسەن مول ەسەگە جەتكىزگەن، ءومىردى كوركەيتكەن، كوسەگەنى كوگەرتكەن، كيمەگەندى كيگىزگەن، ىشپەگەندى ىشكىزگەن ادامنىڭ جاسامپاز ەڭبەگى.
بەيبىتشىلىك قورعاۋ جايىندا ءسوز قوزعاعاندا ەڭ الدىمەن ەڭبەكتى اۋىزعا الاتىنىمىز دا وسىدان. ءبىز ءومىردى قايتادان جاساۋعا قۇدىرەتى جەتەتىن ادامعا قاجەتتى بارشا تۇرمىس يگىلىكتەرىن وركەندەتەتىن ەڭبەكتىڭ كەرەمەت ءدامىن تاتتىق، ءلاززات الدىق. سوندىقتان دا ءبىز ەڭبەكتى مەيلىنشە ارداقتايمىز.
ءبىز سوعىستا تالاي اياۋلىلارىمىزدان، بوزداقتارىمىزدان، جولداستارىمىزدان، دوستارىمىزدان ايرىلدىق. سوعىستىڭ نەبىر سۇمدىق اپاتتارىن، قيراعان، بۇلىنگەن دۇنيەنىڭ قاسىرەتىن باسىمىزدان كەشىردىك. سوندىقتان دا ءبىز سوعىستى ولەردەي جەك كورەمىز، سوعىس ءورتىن سالۋشىلارعا جيىركەنە لاعىنەت ايتامىز. ءومىردى جاساۋ، جاڭا دۇنيەلىكتەردى جاراتۋ قيىندىعىن ءبىز بىلەمىز. كوڭىلگە مەدەۋ بولاتىن، بويعا قۋات بەرەتىن، قانداي قيىن ىستەردى دە ەڭسەرىپ تاستاۋعا قۇدىرەتى جەتەتىن ءبىر زور قۋانىش بار بىزدە. ول — تۆورچەستۆو قۋانىشى. ناعىز تۆورچەستۆو دارەجەسىنە جەتكەن ءبىزدىڭ ەڭبەگىمىز وسى قۋانىشقا بولەنگەن.
جەر ءجۇزىنىڭ قاراپايىم ادامدارى ءوز ەڭبەگىن ارداقتايدى، ماقتان تۇتادى، سۇيەدى. شەتسىز-شەكسىز مۇحيتتاردا، كەك جايقىن تەلەگەي-تەڭىزدەردە ساپار شەككەن كەمەلەرگە سۇراپىل داۋىل قانداي سۇمدىق حاۋىپ-قاتەر توندىرسە، سوعىستىڭ حاۋىپ-قاتەرى دە ءدال سونىمەن بارابار ەكەنىن جەر ءجۇزىنىڭ ەڭبەك ادامدارى ابدەن بىلەدى. الۋان تىلدەردە سويلەيتىن، ءناسىلى، ۇلتى باسقا، بىر-بىرىنەن جەرى شالعاي ادامداردىڭ ورتاق ءتىل تاۋىپ، سوعىسقا قارسى ىنتىماقتاسىپ، بىرلەسكەن سەبەبى دە وسىدان. ولار ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، بەيبىتشىلىكتى قورعايدى. كورەياداعى ءبىتىمدى ءبىز جەر جۇزىندەگى وسى ادال نيەتتى، قاراپايىم ادامداردىڭ العاشقى ءىرى جەڭىسى دەپ ءبىلۋىمىز كەرەك.
وسىعان وراي اتاپ ايتقاندا بۇكىل دۇنيە جۇزىلىك بەيبىتشىلىك سوۆەتىنىڭ بۋداپەشت قالاسىندا وتكەن كونفەرەنسياسى ۇندەۋىنە پلانەتامىزدىڭ شار تاراپىنان، تۇكپىر-تۇكپىرىنەن قاراپايىم ادامدار ءۇن قوسىپ، ونى جاپپاي قولدادى.
سوۆەتتىك بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ كوميتەتىنىڭ بارلىق تالاس ماسەلەلەردى بەيبىتشىلىك جولىمەن كەڭەسىپ، سويلەسىپ شەشۋ جونىندەگى تۇجىرىمدى قارارى بۇكىل سوۆەت حالقىنىڭ ەركى مەن ويىن بەينەلەيدى. جەر جۇزىلىك داۋ-تالاستىڭ ەڭ ءبىر ءتۇيىندى، دۇربەلەڭ جەرى بولىپ وتىرعان گەرمانيا ماسەلەسى تەز ارادا رەتتەلۋى كەرەك. گەرمانيا بەيبىتشىل تۇتاس ءبىر مەملەكەت بولۋى كەرەك.
ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىز بەن پارتيامىز حالىقتار اراسىنداعى بەيبىتشىلىك ساياساتىن ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى.
ءبىزدىڭ سىرتقى ساياساتىمىزدىڭ ادالدىعىن ءومىردىڭ ءوزى ايقىن كورسەتىپ وتىر، ءبىزدىڭ ىشكى ساياساتىمىز كورسەتىپ وتىر.
جاقىندا بولىپ وتكەن سسسر جوعارعى سوۆەتى سەسسياسىنىڭ ەلىمىزدە ازىق-تۇلىك پەن حالىق تۇتىناتىن توۆارلاردى كول-كوسىر مولايتۋعا باعىتتالعان قارارلارى جاڭاعى ايتقان پىكىرىمە ايقىن دالەل.
ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىز بەن پارتيامىز حالقىمىزدىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن كوركەيە بەرسە ەكەن، داۋلەتى وركەندەي بەرسە ەكەن دەيدى. بەيبىت ەڭبەك سالتانات قۇرماسا، جاڭاعى ايتىلعان ماقساتقا جەتۋ مۇمكىن ەمەس. دەمەك، بىزدەر بەيبىتشىلىك قورعاۋمەن قاتار، جاسامپاز، بەيبىت ەڭبەكتى دە قورعايمىز.
حالىقتىڭ، ونىڭ باقىتىنىڭ جىرشىلارى بولىپ وتىرعان بىزدەر ءۇشىن — سوۆەت جازۋشىلارى ءۇشىن ەڭبەكتى قورعاۋ يدەياسى ەرەكشە قىمبات.
سوۆەت حالقىنىڭ بەيبىتشىلىك ءۇشىن، كوممۋنيزم ءۇشىن كۇرەسىنە ءبىزدىڭ سوۆەت جازۋشىلارى دا بەلسەنە ات سالىسىپ وتىرعانىن اتاپ ايتامىز. ءوز حالقىنىڭ جاسامپاز ەڭبەگىنىڭ كەرەمەت زور تابىستارىمەن جانە كوممۋنيستىك پارتيانىڭ قامقورلىعىمەن شابىتتانعان جازۋشىلار — دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ وزىق، يدەيالى، ۇلى دارەجەلى سوۆەت ادەبيەتىنىڭ قايراتكەرلەرى بەيبىتشىلىك جولىنداعى كۇرەستىڭ الدىڭعى شەبىندە. سوۆەت جازۋشىلارى وزدەرىنىڭ شىعارمالارىندا بەيبىتشىلىك پەن حالىقتار دوستىعى يدەياسىن ۇزدىكسىز ناسيحاتتاپ كەلەدى، ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ جاڭا ۇرپاعىن تاربيەلەۋدە پارتياعا كومەكتەسىپ كەلەدى، سوۆەت ادامىنىڭ اسىل قاسيەتىن — ونىڭ وتانعا دەگەن ماحابباتىن، كوممۋنيزم ىسىنە بەرىلگەندىگىن، پرولەتارلىق ينتەرناسيوناليزم پرينسيپتەرىنە ادالدىعىن كوركەم وبرازدار ارقىلى كورسەتىپ كەلەدى.
سونىمەن قاتار، سوۆەت جازۋشىلارى جاڭا سوعىس ءورتىن تۇتاندىرۋشى يمپەرياليستىك جالماۋىزداردى اشكەرەلەۋ جولىندا بەلسەنە كۇرەس جۇرگىزۋدە.
سوۆەت جازۋشىلارىنىڭ قازاقستاندىق وتريادىنىڭ شىعارمالارى دا coسيالنستىك وتانىمىزدىڭ مۇددەلەرىنە باعىشتالعان. ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ بارشا جازۋشىلار سياقتى قازاق جازۋشىلارى دا تەك حالىق پەن مەملەكەت مۇددەلەرىن عانا كوزدەيدى، وزدەرىنىڭ بار تالانتى مەن قابىلەتىن سولارعا ارنايدى. ءبىز بەيبىتشىلىك ىسىنە قىزمەت ەتۋدى، كوممۋنيزم قۇرىلىسىنا بەلسەنە قاتىناسۋدى ءوزىمىزدىڭ ەڭ قۇرمەتتى مىندەتىمىز دەپ بىلەمىز.
سوڭعى جىلداردا قازاقستان جازۋشىلارى بەيبىت قۇرىلىستىڭ جەتىستىكتەرىن سۋرەتتەيتىن، سوۆەت ادامدارىنىڭ كوممۋنيزم ورناتۋ جولىنداعى قاھارماندىق كۇرەسىن بەينەلەيتىن ءبىرسىپىرا روماندار، پوۆەستەر، پوەمالار، پەسالار، اڭگىمەلەر، ولەڭدەر جازدى. ءبىزدىڭ جازۋشىلارىمىزدىڭ، بۇكىل تۆورچەستۆولىق كۇشى، دارىنى بۇدان بىلايعى جەردە دە بەيبىتشىلىك ءۇشىن كۇرەستىڭ قاجىرلى، قايسار قاھارمانى، كوممۋنيزمنىڭ باتىر قۇرىلىسشىسى — سوۆەت حالقىنىڭ مۇددەلەرىنە ارنالادى.
يمپەرياليستتەر پروگرەسسيۆتىك باعىت تۇتىنعان جازۋشىلاردى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتۋدا. فرانسيادا — اندرە ستيل، چيليدە — پابلو نەرۋدو، برازيليادا — جورجي امادۋ، تۇركيادا — نازىم حيكمەت سۇرگىنگە ايدالدى، تۇرمە ازابىن شەكتى. ولاردىڭ «كىناسى» وزدەرىنىڭ شىعارمالارىندا بار شىندىقتى اشىپ ايتقانى، حالىقتار اراسىنداعى دوستىق پەن بەيبىتشىلىكتى جاقتاعانى. وزدەرىن سيۆيليزاسياعا كەمەل جەتكەن ادامدارمىز دەپ كوكىرەكتەرىن سوعاتىن امەريكانىڭ، انگليانىڭ، فرانسيانىڭ جانە باسقا كاپيتاليست ەلدەردىڭ باسشى توپتارى گيۋگو مەن موپاسساننىڭ، تولستوي مەن چەحوۆتىڭ، گەتە مەن گەينەنىڭ ماڭگى ولمەيتىن دانالىق ادەبي مۇرالارىن اسقان ايۋاندىق وشپەندىلىكپەن ىقتىجاردى تىڭدامايتىن تاعىلىقپەن ورتەۋدە.سويتە تۇرا ولار، سوعىسقا ۇندەيتىن، ادامدى ولەردەي جەك كورۋدى ناسيحاتتايتىن جازۋشىسىماقتاردى اسپانعا كوتەرە ماقتايدى، قاستەرلەيدى.
بۇكىل دۇنيە جۇزىندە بەيبىتشىلىك ورناتۋدىڭ، ەلىمىزدە حاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ەڭ ءتيىمدى كەپىلى — وتانىمىزدىڭ قورعانىس كۇشتەرىن نىعايتىپ، جەتىلدىرۋ. بەيبىتشىلىك ءۇشىن ايانباي كۇرەسە وتىرىپ، ءبىز ءوزىمىزدىڭ ەڭبەكتەگى، تۆورچەستۆوداعى قايراتىمىزدى، قارقىنىمىزدى ۇدەتە بەرۋىمىز كەرەك، سوعىس ءورتىن تۇتاندىرۋشىلاردىڭ تىمىسكىلەگەن ارەكەتتەرىنە ساق بولايىق. ەلىمىزدەگى حالىقتار دوستىعىن بارعان سايىن نىعايتا بەرەيىك.
قازاقستان جازۋشىلارى وتان الدىنداعى ازاماتتىق، پەرزەنتتىك، بورىشىن ابىرويمەن ورىندايدى، ءوز حالقىنىڭ ۇنىنە ءۇن قوسادى. دۇنيە جۇزىندە بەيبىتشىلىك ورنايدى، سوعىس قۇمارلار جەڭىلەدى! ءبىز بۇعان كامىل سەنەمىز.
1953
You Might Also Like
-
دراماتۋرگيا ماسەلەلەرى ادەبيەتتەن تىس ءومىر ءسۇرۋدى ويلامايتىن ءبىزدىڭ ءارقايسىمىز مىقتاپ اتسالىسىپ وتىرعاندا عانا ويداعىداي شەشىلەدى دەپ بىلەمىن. ءبىز ءوز ويىمىزدى، ءوز پىكىرىمىزدى، ازدى-كوپتى تۆورچەستۆو...
-
ۇلى وكتيابر ريەۆوليۋسياسى مەن ازامات سوعىسىنىڭ وت جالىنىندا تۋعان قازاقتىڭ سوۆەتتىك جاس ادەبيەتى، پارتيامىز بەن ۇكىمەتىمىزدىڭ تالماي قامقورلىق كورسەتۋىنىڭ ارقاسىندا قىسقا مەرزىم — عاسىردىڭ ۇشتە...
