ءبىلىمدار وقۋشى 2010
6 - سىنىپتا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى اپتالىعى كەزىندە وتكىزىلگەن سىنىپتان تىس شارا
ماقساتى:
a) وقۋشىلاردىڭ زەرەكتىك قابىلەتتەرىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، وزىق ويلى وقۋشىنى انىقتاۋ
ءا) وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ب) ءوز مۇمكىندىگىن پايدالانا الاتىن زەردەلى تۇلعانى تاربيەلەۋ
كورنەكىلىكتەر:
«ءبىلىمدى مىڭدى جىعار، بىلەكتى ءبىردى جىعار»
«وقۋ - ءبىلىم ازىعى، ءبىلىم - ءومىر ازىعى»
سايىس بولىمدەرى:
1 - كەزەڭ ”جىر كەيىپكەرلەرى قوناقتا”
2 - كەزەڭ “بۇل كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟”
3 - كەزەڭ “ءسوزستانعا ساياحات”
4 - كەزەڭ “پوليگلوت”
5 - كەزەڭ “جاس قالام”
كىرىسپە ءسوز.
- بايگەگە ءتۇسىپ جارىسپاي،
جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ،
تاربيە - ءتالىم تابار ءمان.
بۇل بايگە ويدىڭ بايگەسى،
كىم جۇيرىك ويعا سول – الدا،- دەگەندەي وي مەن ءبىلىم جارىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر! سايىسكەرلەرمەن تانىس بولىڭدار.
----------------------------------------
I.”جىر كەيىپكەرلەرى قوناقتا”
بولىمدە باتىرلىق جىرلارعا بايلانىستى ساۋالدار بەرىلەدى.
ۇپاي سانى – 10
1. قوبىلاندى دۇنيەگە كەلگەندە اكەسى توقتاربايدىڭ جاسى نەشەدە؟
2. باقان باسىندا ءىلۋلى تۇرعان تەڭگەنى اتىپ تۇسىرگەن جاس باتىر قوبىلاندىنى كورىپ، عاشىق بولعان حاننىڭ قىزى كىم؟
3. قوبىلاندىنىڭ پىراعىنىڭ اتى كىم؟
4. نوعايلى جەرىن، قىرلى، سىرلى قالالارىن قىزىلباستان ازات ەتۋگە اتتانعاندا قوبىلاندىنىڭ قاسىنا ەرگەن ەر، قىرىق مىڭ ءۇيلى قياتتان شىققان باتىر كىم؟
5.“الپامىس باتىر” جىرىنداعى ءبايبورى بايدىڭ “اسىراندى” بالاسىنىڭ اتى كىم؟
6. ءوزىن شابۋعا كەلە جاتقان الپامىستى تۇسىندە كورىپ شوشىپ ويانعان قالماق حانىن اتا؟
7. قىزى گۇلبارشىندى “كۇيەۋ بالاسى” الپامىسقا جالعىز دەپ بەرگىسى كەلمەي قاشىپ كەتكەن باي كىم؟
8. جىردا ايتىلاتىن الپامىستىڭ جەتى جاسار بالاسى كىم ەدى؟
9. IV - VII عاسىرلاردا تاسقا قاشاپ جازىلعان كونە تۇركىلىك ەرلىك جىر - داستانى.
10.”بۇكىل تۇركى حالقى ءۇشىن،
ءتۇن ۇيقىمدى ءتورت ءبولدىم.
جانىپ - كۇيىپ ءورت بولدىم”- دەپ جىرلاعان تۇركى حالقىنىڭ قاھانى، ءىنىسى كۇلتەگىن ولگەندە جىر - جوقتاۋ شىعارىپ، باسىنا ەسكەرتكىش قويعان باتىردىڭ اعاسى كىم؟
11. ماڭعىستاۋلىق جىراۋ مۇرىن سەڭگىربەك ۇلىنىڭ ايتۋىمەن بۇگىنگە جەتكەن بىرنەشە باتىر ۇرپاقتارىنىڭ ەرلىگىن جىرلايتىن ۇزاق سيكلدى جىردى اتا؟
12. قىرعىز حالقىنىڭ باتىرلىق ەپوسىن كىم اتايدى؟
II. بۇل كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟
ادەبيەت مارعاسقالارى، ەل اعالارى...
شارتى - ءار وقۋشىعا 1 سۇراق بەرىلەدى، ەڭ از ۇپاي جيناعان 5 وقۋشى ويىننان كەتەدى.
ۇپاي - 10
1.“ادامدىق بورىشىڭ -
حالقىڭا ەڭبەك قىل.
اق جولدان اينىماي،
ار ساقتا، ونى ءبىل.
تالاپتان دا،
ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن،
ءبىلىمسىز، ونەرسىز بولادى اقىن تۇل”
بۇل كىمنىڭ قاي ولەڭىنەن؟
جاۋاپ – شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ادامدىق بورىشىڭ»
2.“قىرىق مىسال” جيناعىنا ەنگەن “ەگىننىڭ باستارى”، “وگىز بەن باقا”، “قارا بۇلت” مىسال ولەڭدەردىڭ اۆتورى، اۋدارماشى،
اقىن، ءتىل ءبىلىمىنىڭ اتاسى كىم؟
جاۋاپ - احمەت بايتۇرسىن ۇلى
3.“اقىنمىن دەپ مەن قالاي ايتا الامىن،
حالقىمنىڭ ءوزى ايتقانىن قايتالادىم.
كۇپى كيگەن قازاقتىڭ قارا ولەڭىن،
شەكپەن جاۋىپ وزىنە قايتارامىن.”
بۇل كىمنىڭ، قاي ولەڭىنەن ءۇزىندى؟
جاۋاپ - مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قارا ولەڭ»
4. “اكەسى بالاسىنىڭ اتىن كىم قويام دەسە دە ءوز ەركىندە ەمەس پە، وزىنە ۇناعان ەسىمىن قويادى. شىعارما دا جازۋشىنىڭ بالاسى ءتارىزدى. دەگەنمەن باستى كەيىپكەردىڭ اتىن قوجا قويۋىمنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى: ءبىزدىڭ مەكتەپتە قوجا اتتى ءبىر بالا بولدى. ونى دا “قارا قوجا” دەيتىنبىز. شىعارما جازۋ بارىسىندا مەكتەپتەس دوسىمنىڭ وسى ەسىمى كوكەيدەن كەتپەي، تىلگە ورالادى دا تۇرادى. ءبىراق ول وتە جۋاس، قوي اۋزىنان ءشوپ الماس مومىن بالا بولاتۇعىن. نەگە ەكەنىن سول بالانىڭ اتىن باستى، ءارى تەنتەك كەيىپكەرگە بەرگەندى ءجون كوردىم.” بۇل كىمنىڭ ءسوزى؟
جاۋاپ – بەردىبەك سوقپاقبايەۆ
5.“اباي جولى” رومانىنان الىنعان “اقىن قوناقتار”، “ءبىرجان سال اباي اۋلىندا” ءۇزىندى اڭگىمەلەردىڭ اۆتورى، اكادەميك جازۋشى كىم؟
جاۋاپ - مۇحتار اۋەزوۆ
6. بۇل قالامگەر “امانگەلدى”،“قازاق سولداتى”پەساسى، “ۇلپان” “كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينە” پوەماسىن جازدى.“اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمە”، “جاپون باللادالارى” وچەركتەرىنىڭ اۆتورى. ۇستازى – قازاقتىڭ بەلگىلى ۇستاز - اقىنى بەكەت وتەتىلەۋوۆ. بۇل قاي جازۋشى؟
جاۋاپ - عابيت مۇسىرەپوۆ
7. جۇگەن - قۇرىق تيمەگەن،
جاسىنان نوقتا كيمەگەن.
التى جاسار اساۋدى،
ۇستاپ ءمىندىم دالادا.
اقىردى اساۋ -
جاڭعىردى دالا.
تۋلادى، ورعىدى اساۋ -
دۇبىرلەپ كۇڭىرەندى دالا،
قيىرسىز دالا...
بۇل كىمنىڭ ولەڭى؟
جاۋاپ - ساكەن سەيفۋللين «دالادا»
شەتپە گيمنازياسىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
كوشكىنبايەۆا دينارا مۋساعالي قىزى
ماقساتى:
a) وقۋشىلاردىڭ زەرەكتىك قابىلەتتەرىن دامىتىپ، وي - ءورىسىن كەڭەيتۋ، وزىق ويلى وقۋشىنى انىقتاۋ
ءا) وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، بىلىمگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ
ب) ءوز مۇمكىندىگىن پايدالانا الاتىن زەردەلى تۇلعانى تاربيەلەۋ
كورنەكىلىكتەر:
«ءبىلىمدى مىڭدى جىعار، بىلەكتى ءبىردى جىعار»
«وقۋ - ءبىلىم ازىعى، ءبىلىم - ءومىر ازىعى»
سايىس بولىمدەرى:
1 - كەزەڭ ”جىر كەيىپكەرلەرى قوناقتا”
2 - كەزەڭ “بۇل كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟”
3 - كەزەڭ “ءسوزستانعا ساياحات”
4 - كەزەڭ “پوليگلوت”
5 - كەزەڭ “جاس قالام”
كىرىسپە ءسوز.
- بايگەگە ءتۇسىپ جارىسپاي،
جۇيرىكتىڭ باعى جانار ما؟
ءبىلىم مەن ونەر جارىسىپ،
تاربيە - ءتالىم تابار ءمان.
بۇل بايگە ويدىڭ بايگەسى،
كىم جۇيرىك ويعا سول – الدا،- دەگەندەي وي مەن ءبىلىم جارىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر! سايىسكەرلەرمەن تانىس بولىڭدار.
----------------------------------------
I.”جىر كەيىپكەرلەرى قوناقتا”
بولىمدە باتىرلىق جىرلارعا بايلانىستى ساۋالدار بەرىلەدى.
ۇپاي سانى – 10
1. قوبىلاندى دۇنيەگە كەلگەندە اكەسى توقتاربايدىڭ جاسى نەشەدە؟
2. باقان باسىندا ءىلۋلى تۇرعان تەڭگەنى اتىپ تۇسىرگەن جاس باتىر قوبىلاندىنى كورىپ، عاشىق بولعان حاننىڭ قىزى كىم؟
3. قوبىلاندىنىڭ پىراعىنىڭ اتى كىم؟
4. نوعايلى جەرىن، قىرلى، سىرلى قالالارىن قىزىلباستان ازات ەتۋگە اتتانعاندا قوبىلاندىنىڭ قاسىنا ەرگەن ەر، قىرىق مىڭ ءۇيلى قياتتان شىققان باتىر كىم؟
5.“الپامىس باتىر” جىرىنداعى ءبايبورى بايدىڭ “اسىراندى” بالاسىنىڭ اتى كىم؟
6. ءوزىن شابۋعا كەلە جاتقان الپامىستى تۇسىندە كورىپ شوشىپ ويانعان قالماق حانىن اتا؟
7. قىزى گۇلبارشىندى “كۇيەۋ بالاسى” الپامىسقا جالعىز دەپ بەرگىسى كەلمەي قاشىپ كەتكەن باي كىم؟
8. جىردا ايتىلاتىن الپامىستىڭ جەتى جاسار بالاسى كىم ەدى؟
9. IV - VII عاسىرلاردا تاسقا قاشاپ جازىلعان كونە تۇركىلىك ەرلىك جىر - داستانى.
10.”بۇكىل تۇركى حالقى ءۇشىن،
ءتۇن ۇيقىمدى ءتورت ءبولدىم.
جانىپ - كۇيىپ ءورت بولدىم”- دەپ جىرلاعان تۇركى حالقىنىڭ قاھانى، ءىنىسى كۇلتەگىن ولگەندە جىر - جوقتاۋ شىعارىپ، باسىنا ەسكەرتكىش قويعان باتىردىڭ اعاسى كىم؟
11. ماڭعىستاۋلىق جىراۋ مۇرىن سەڭگىربەك ۇلىنىڭ ايتۋىمەن بۇگىنگە جەتكەن بىرنەشە باتىر ۇرپاقتارىنىڭ ەرلىگىن جىرلايتىن ۇزاق سيكلدى جىردى اتا؟
12. قىرعىز حالقىنىڭ باتىرلىق ەپوسىن كىم اتايدى؟
II. بۇل كىم ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟
ادەبيەت مارعاسقالارى، ەل اعالارى...
شارتى - ءار وقۋشىعا 1 سۇراق بەرىلەدى، ەڭ از ۇپاي جيناعان 5 وقۋشى ويىننان كەتەدى.
ۇپاي - 10
1.“ادامدىق بورىشىڭ -
حالقىڭا ەڭبەك قىل.
اق جولدان اينىماي،
ار ساقتا، ونى ءبىل.
تالاپتان دا،
ءبىلىم مەن ونەر ۇيرەن،
ءبىلىمسىز، ونەرسىز بولادى اقىن تۇل”
بۇل كىمنىڭ قاي ولەڭىنەن؟
جاۋاپ – شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى «ادامدىق بورىشىڭ»
2.“قىرىق مىسال” جيناعىنا ەنگەن “ەگىننىڭ باستارى”، “وگىز بەن باقا”، “قارا بۇلت” مىسال ولەڭدەردىڭ اۆتورى، اۋدارماشى،
اقىن، ءتىل ءبىلىمىنىڭ اتاسى كىم؟
جاۋاپ - احمەت بايتۇرسىن ۇلى
3.“اقىنمىن دەپ مەن قالاي ايتا الامىن،
حالقىمنىڭ ءوزى ايتقانىن قايتالادىم.
كۇپى كيگەن قازاقتىڭ قارا ولەڭىن،
شەكپەن جاۋىپ وزىنە قايتارامىن.”
بۇل كىمنىڭ، قاي ولەڭىنەن ءۇزىندى؟
جاۋاپ - مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قارا ولەڭ»
4. “اكەسى بالاسىنىڭ اتىن كىم قويام دەسە دە ءوز ەركىندە ەمەس پە، وزىنە ۇناعان ەسىمىن قويادى. شىعارما دا جازۋشىنىڭ بالاسى ءتارىزدى. دەگەنمەن باستى كەيىپكەردىڭ اتىن قوجا قويۋىمنىڭ تاعى ءبىر سەبەبى: ءبىزدىڭ مەكتەپتە قوجا اتتى ءبىر بالا بولدى. ونى دا “قارا قوجا” دەيتىنبىز. شىعارما جازۋ بارىسىندا مەكتەپتەس دوسىمنىڭ وسى ەسىمى كوكەيدەن كەتپەي، تىلگە ورالادى دا تۇرادى. ءبىراق ول وتە جۋاس، قوي اۋزىنان ءشوپ الماس مومىن بالا بولاتۇعىن. نەگە ەكەنىن سول بالانىڭ اتىن باستى، ءارى تەنتەك كەيىپكەرگە بەرگەندى ءجون كوردىم.” بۇل كىمنىڭ ءسوزى؟
جاۋاپ – بەردىبەك سوقپاقبايەۆ
5.“اباي جولى” رومانىنان الىنعان “اقىن قوناقتار”، “ءبىرجان سال اباي اۋلىندا” ءۇزىندى اڭگىمەلەردىڭ اۆتورى، اكادەميك جازۋشى كىم؟
جاۋاپ - مۇحتار اۋەزوۆ
6. بۇل قالامگەر “امانگەلدى”،“قازاق سولداتى”پەساسى، “ۇلپان” “كەزدەسپەي كەتكەن ءبىر بەينە” پوەماسىن جازدى.“اۆتوبيوگرافيالىق اڭگىمە”، “جاپون باللادالارى” وچەركتەرىنىڭ اۆتورى. ۇستازى – قازاقتىڭ بەلگىلى ۇستاز - اقىنى بەكەت وتەتىلەۋوۆ. بۇل قاي جازۋشى؟
جاۋاپ - عابيت مۇسىرەپوۆ
7. جۇگەن - قۇرىق تيمەگەن،
جاسىنان نوقتا كيمەگەن.
التى جاسار اساۋدى،
ۇستاپ ءمىندىم دالادا.
اقىردى اساۋ -
جاڭعىردى دالا.
تۋلادى، ورعىدى اساۋ -
دۇبىرلەپ كۇڭىرەندى دالا،
قيىرسىز دالا...
بۇل كىمنىڭ ولەڭى؟
جاۋاپ - ساكەن سەيفۋللين «دالادا»
شەتپە گيمنازياسىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءمۇعالىمى
كوشكىنبايەۆا دينارا مۋساعالي قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن سىنىپ. ادەمى سازدى اۋەن وينالىپ تۇرادى. بۇلدىرشىندەر تاربيەشىمەن بىرگە كىرىپ، ورىندىقتارعا جايعاسادى.
