كومەكشى ەتىستىك
سىنىبى: 6 - سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: كومەكشى ەتىستىكتەر
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: نەگىزگى، كومەكشى ەتىستىكتەر تۋرالى العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، ەتىستىكتىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ
دامىتۋشىلىق: سويلەم قۇراۋ، ەتىستىكتەرگە تۇلعالىق تالداۋ جاساۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ
تاربيەلىك: مىسالداردى تالداۋ ارقىلى ۇيىمشىلدىققا، ەڭبەكقورلىققا، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ
ساباق ءتۇرى: توپتىق، ۇجىمدىق جۇمىس
ساباق ءادىسى: ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ ءادىسى
ساباق ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، جاتتىعۋ، ىزدەنۋ
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتاداعى سلايدتى كەستەلەر، پەرفوكارتالار
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت
ساباق ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
2. سىنىپ دايىندىعىن تەكسەرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. كومەكشى سوزدەر نەشەگە بولىنەدى؟
2. كومەكشى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. كومەكشى ەسىمدەردى اتا.
4. كوركەم شىعارمادان جازىپ كەلگەن مىسالدارىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ:
ەتىستىكتەر سويلەمدە اتقاراتىن قىزمەتى مەن ماعىناسى قاراي ەكىگە بولىنەدى.
نەگىزگى ەتىستىك دەگەنىمىز – جەكە تۇرىپ سۇراققا جاۋاپ بەرە الاتىن جانە ءوز الدىنا سويلەم مۇشەسى بولا الاتىن تولىق ماعىنالى ەتىستىكتەر.
مىسالى: وقۋشىلار بۇگىن الماتىعا ءجۇرىپ كەتتى (ءجۇرۋ ماعىناسى). ولار بيىك تاۋعا شىقتى(شىعۋ ماعىناسى).
كومەكشى ەتىستىك - تولىق ماعىناسى جوق، تەك نەگىزگى ەتىستىكتەرمەن، ەسىم سوزدەرمەن تىركەسىپ قانا قولدانىلاتىن ەتىستىكتەر.
مىسالى: ول ماسەلەنى كەشە ايتقان ەكەن. ول بۇگىن كەلگەن ەدى. قوناقتار جاتىپ قالىپتى
قازاق تىلىندە ەتىستىكتەردىڭ ءبىرازى ءارى نەگىزگى، ءارى كومەكشى ەتىستىك مانىندە قاتار جۇمسالا بەرەدى.
مىسالى: نارتجان وسىنى ايتىپ، ءبىر ءتۇرلى مۇڭايىپ قالدى.
تارەلكادا ەكى الما، ءبىر المۇرت قالدى.
قازاق تىلىندە تەك ءتورت ەتىستىك قانا كومەكشى ەتىستىك مانىندە قولدانىلادى.
بۇلار لەكسيكالىق ماعىناسىنان تولىق ايىرىلىپ قالعان ەتىستىكتەر. بۇلار نەگىزگى ەتىستىك بولىپ جۇمسالمايدى، جۇمسالسا دا وتە سيرەك قولدانىلادى.
كومەكشى ەتىستىكتەر: ە، دە، جازدا، ەت
مىسالى: اسان قۋانىپ، جۇمىرتقانى الايىن دەپ ەدى
بيلەر داۋدى شەشۋگە ءسوز باستاعان ەكەن.
ءىV. جاتتىعۋ كەزەڭى
الگوريتمدىك ساتى
1 - تاپسىرما
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ەتىستىكتەردىڭ ءتيىستىسىن قويىپ جازىپ، ەتىستىك تۇرلەرىنە اجىرات.
... سويلەسەڭ دە،... سويلە.
... ەگىن،... تەگىن.
ۇلىق...، كىشىك...
كوپ...، جوق....
كەرەكتى سوزدەر: بولساڭ، بول، جابىلسا، تابىلادى، ەكسەڭ، ىشەرسىڭ، ويناپ، ويلاپ.
2 - تاپسىرما
نەگىزگى ەتىستىكتەردى ءبىر بولەك، كومەكشى ەتىستىكتەردى ءبىر بولەك توپتا.
ايت، جازدادى، كيىنگەن، ەمەس، كورىپ، دەگەن، جايىلدى، ەكەن، سويلەمەۋ، ەتىپ، وي - لان، ەدىم
3 - تاپسىرما
مىنا ەتىستىكتەردىڭ قاي سويلەمدە نەگىزگى، قاي سويلەمدە كومەكشى قىزمەت اتقارىپ تۇرعانىن ايقىندا.
ماشينا ۇزاي بەردى. دوپتى الىپ، بالالارعا بەردى.
مەن بالالاردى كورگىم كەلدى. بەكتۇر ءبىر باسىپ، ەكى باسىپ قاسىنا كەلدى.
ايتجان قاپەلىمدە نە دەرىن بىلمەي قالدى. بالالارعا ىلەسپەي، ۇيدە قالدى.
ەۆريستيكالىق ساتى
1 - تاپسىرما
ەتىستەردى قاتىستىرىپ، كۇردەلى ەتىستىك جاسا
ەت، بەر، سال، جاز
2 - تاپسىرما
سويلەمنەن ەتىستىكتەردى تاۋىپ، تۇلعالىق تالداۋ جاسا.
تۇستە قاپىرىق شاتىردىڭ ءىشى ىسىپ كەتتى.
قالايى كرۋجكانىڭ قارا شايىن قانشا ىشكەنىمەن ءشولى قانبايدى.
قۇربان اقساقال كەلگەلى كارتانىڭ بەتى شۇپىرلەگەن جازۋعا تولىپ كەتتى.
3 - تاپسىرما
وزدەرىڭ بىلەتىن ولەڭ يا اڭگىمەدەن ءۇزىندى جازىپ، قۇرامىنداعى ەتىستىكتەرگە تالداۋ جاسا.
شىعارماشىلىق ساتى
1. كومەكشى ەتىستىكتەردى قاتىستىرا وتىرىپ، سۋرەتكە قاراپ ءماتىن قۇرا.
2. تومەندەگى ەتىستىكتەردى پايدالانىپ، ءبىر شۋماق ولەڭ قۇرا.
………………….. ۇندەس ەدىڭ،
………………….. تىلدەسەمىن.
…………………………………….،
……………….. بىلمەس ەدىم.
V. بەكىتۋ:
ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا كومەكشى ەسىم مەن كومەكشى ەتىستىكتى سالىستىرۋ
نەگىزگى ەتىستىكتىڭ قىزمەتى قانداي؟
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: ەرەجە جاتتاۋ
VIءى. باعالاۋ. وقۋشىلارعا بەرىلگەن جەتون بويىنشا باعالاۋ.
ساباق تاقىرىبى: كومەكشى ەتىستىكتەر
ساباق ماقساتى:
بىلىمدىلىك: نەگىزگى، كومەكشى ەتىستىكتەر تۋرالى العان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، ەتىستىكتىڭ تۇرلەرىن اجىراتا بىلۋگە ۇيرەتۋ
دامىتۋشىلىق: سويلەم قۇراۋ، ەتىستىكتەرگە تۇلعالىق تالداۋ جاساۋ داعدىلارىن قالىپتاستىرۋ، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋعا ىقپال ەتۋ
تاربيەلىك: مىسالداردى تالداۋ ارقىلى ۇيىمشىلدىققا، ەڭبەكقورلىققا، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ
ساباق ءتۇرى: توپتىق، ۇجىمدىق جۇمىس
ساباق ءادىسى: ج. قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ ءادىسى
ساباق ءتاسىلى: سۇراق - جاۋاپ، جاتتىعۋ، ىزدەنۋ
ساباق كورنەكىلىگى: ينتەربەلسەندى تاقتاداعى سلايدتى كەستەلەر، پەرفوكارتالار
ءپانارالىق بايلانىس: ادەبيەت
ساباق ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ:
1. وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ.
2. سىنىپ دايىندىعىن تەكسەرۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
1. كومەكشى سوزدەر نەشەگە بولىنەدى؟
2. كومەكشى ەسىم دەگەنىمىز نە؟
3. كومەكشى ەسىمدەردى اتا.
4. كوركەم شىعارمادان جازىپ كەلگەن مىسالدارىن تەكسەرۋ.
ءىىى. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ:
ەتىستىكتەر سويلەمدە اتقاراتىن قىزمەتى مەن ماعىناسى قاراي ەكىگە بولىنەدى.
نەگىزگى ەتىستىك دەگەنىمىز – جەكە تۇرىپ سۇراققا جاۋاپ بەرە الاتىن جانە ءوز الدىنا سويلەم مۇشەسى بولا الاتىن تولىق ماعىنالى ەتىستىكتەر.
مىسالى: وقۋشىلار بۇگىن الماتىعا ءجۇرىپ كەتتى (ءجۇرۋ ماعىناسى). ولار بيىك تاۋعا شىقتى(شىعۋ ماعىناسى).
كومەكشى ەتىستىك - تولىق ماعىناسى جوق، تەك نەگىزگى ەتىستىكتەرمەن، ەسىم سوزدەرمەن تىركەسىپ قانا قولدانىلاتىن ەتىستىكتەر.
مىسالى: ول ماسەلەنى كەشە ايتقان ەكەن. ول بۇگىن كەلگەن ەدى. قوناقتار جاتىپ قالىپتى
قازاق تىلىندە ەتىستىكتەردىڭ ءبىرازى ءارى نەگىزگى، ءارى كومەكشى ەتىستىك مانىندە قاتار جۇمسالا بەرەدى.
مىسالى: نارتجان وسىنى ايتىپ، ءبىر ءتۇرلى مۇڭايىپ قالدى.
تارەلكادا ەكى الما، ءبىر المۇرت قالدى.
قازاق تىلىندە تەك ءتورت ەتىستىك قانا كومەكشى ەتىستىك مانىندە قولدانىلادى.
بۇلار لەكسيكالىق ماعىناسىنان تولىق ايىرىلىپ قالعان ەتىستىكتەر. بۇلار نەگىزگى ەتىستىك بولىپ جۇمسالمايدى، جۇمسالسا دا وتە سيرەك قولدانىلادى.
كومەكشى ەتىستىكتەر: ە، دە، جازدا، ەت
مىسالى: اسان قۋانىپ، جۇمىرتقانى الايىن دەپ ەدى
بيلەر داۋدى شەشۋگە ءسوز باستاعان ەكەن.
ءىV. جاتتىعۋ كەزەڭى
الگوريتمدىك ساتى
1 - تاپسىرما
كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ەتىستىكتەردىڭ ءتيىستىسىن قويىپ جازىپ، ەتىستىك تۇرلەرىنە اجىرات.
... سويلەسەڭ دە،... سويلە.
... ەگىن،... تەگىن.
ۇلىق...، كىشىك...
كوپ...، جوق....
كەرەكتى سوزدەر: بولساڭ، بول، جابىلسا، تابىلادى، ەكسەڭ، ىشەرسىڭ، ويناپ، ويلاپ.
2 - تاپسىرما
نەگىزگى ەتىستىكتەردى ءبىر بولەك، كومەكشى ەتىستىكتەردى ءبىر بولەك توپتا.
ايت، جازدادى، كيىنگەن، ەمەس، كورىپ، دەگەن، جايىلدى، ەكەن، سويلەمەۋ، ەتىپ، وي - لان، ەدىم
3 - تاپسىرما
مىنا ەتىستىكتەردىڭ قاي سويلەمدە نەگىزگى، قاي سويلەمدە كومەكشى قىزمەت اتقارىپ تۇرعانىن ايقىندا.
ماشينا ۇزاي بەردى. دوپتى الىپ، بالالارعا بەردى.
مەن بالالاردى كورگىم كەلدى. بەكتۇر ءبىر باسىپ، ەكى باسىپ قاسىنا كەلدى.
ايتجان قاپەلىمدە نە دەرىن بىلمەي قالدى. بالالارعا ىلەسپەي، ۇيدە قالدى.
ەۆريستيكالىق ساتى
1 - تاپسىرما
ەتىستەردى قاتىستىرىپ، كۇردەلى ەتىستىك جاسا
ەت، بەر، سال، جاز
2 - تاپسىرما
سويلەمنەن ەتىستىكتەردى تاۋىپ، تۇلعالىق تالداۋ جاسا.
تۇستە قاپىرىق شاتىردىڭ ءىشى ىسىپ كەتتى.
قالايى كرۋجكانىڭ قارا شايىن قانشا ىشكەنىمەن ءشولى قانبايدى.
قۇربان اقساقال كەلگەلى كارتانىڭ بەتى شۇپىرلەگەن جازۋعا تولىپ كەتتى.
3 - تاپسىرما
وزدەرىڭ بىلەتىن ولەڭ يا اڭگىمەدەن ءۇزىندى جازىپ، قۇرامىنداعى ەتىستىكتەرگە تالداۋ جاسا.
شىعارماشىلىق ساتى
1. كومەكشى ەتىستىكتەردى قاتىستىرا وتىرىپ، سۋرەتكە قاراپ ءماتىن قۇرا.
2. تومەندەگى ەتىستىكتەردى پايدالانىپ، ءبىر شۋماق ولەڭ قۇرا.
………………….. ۇندەس ەدىڭ،
………………….. تىلدەسەمىن.
…………………………………….،
……………….. بىلمەس ەدىم.
V. بەكىتۋ:
ۆەنن دياگرامماسى بويىنشا كومەكشى ەسىم مەن كومەكشى ەتىستىكتى سالىستىرۋ
نەگىزگى ەتىستىكتىڭ قىزمەتى قانداي؟
Vءى. ۇيگە تاپسىرما: ەرەجە جاتتاۋ
VIءى. باعالاۋ. وقۋشىلارعا بەرىلگەن جەتون بويىنشا باعالاۋ.
You Might Also Like
