ءبىلىمدى ۇرپاك- ەل تىرەگى
«سىمبات» جەكە مەكتەبىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
كۋرمالوۆا اسەل اگيسوۆنا
پەداگوگيكالىق ءوتىلى: 20 جىل
ءبىلىمدى ۇرپاق - ەل تىرەگى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن تەكسەرە وتىرا، اقىل-وي ءورىسىن جان-جاقتى دامىتۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە باۋلۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىن ءتۇسىندىرىپ، سودان عيبرات الۋعا ۇيرەتۋ.
ساباق بارىسى.
كوڭىلدى اۋەن ويناپ تۇرادى.
- ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار، قوناقتار، ءادىل-قازىلار القاسى! «ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل تىرەگى!» اتتى ينتەلەكتۋالدىق ويىنىمىزدى باستايمىز.
ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار،
كانە، بەرى قاراڭدار.
ءبىلىمىمىزدى سىناتىپ،
رازى، قوش بولىڭدار.
ءبىز بار ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالىپ، ونەرىمىزدى اسەم انمەن، كوڭىلدى كۇيمەن ورنەكتەيىك. ءبىلىمىمىزدىڭ مولايىپ،ءسوز بايلىعىمىزدىڭ تەرەڭدەگەنىن كورسەتەيىك.
جۇرگىزۋشى:
ۇلى وتان بورىشىن اقتايمىز دەپ،
جالىنداپ جانامىز، جاتپايمىز تەك
كوك تۋ جانىندا انت بەردى.
اكەلەر ءداستۇرىن ساقتايمىز دەپ.
كۇشىمەن توگىلەر تەرىمىزدىڭ،
ىرىسىن تاسىتار جەرىمىزدىڭ.
ول ءۇشىن جاستارىمىز كەلەشەكتە
اتاعىن اسىرار ەلىمىزدىڭ.
الماس قىلىش تەگىن جاتپاس قابىندا
ال، ۇل – قىزدار ايانباڭدار، ارىندا
جەلپىندىرىپ مىنا وتىرعان قاۋىمدى
الدا بولىپ، وتتاي جانىپ لاۋلا!
ويىنىمىز جارىس تۇرىندە وتەدى.
1. توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
2. رەبۋس ارقىلى توپتىڭ اتىن شەشۋ.
3. «بىلگىشتەر» مەن «ويشىلدار».
4. ۇراندارى.
«بىلگىشتەر» توبىنىڭ ۇرانى:
ويلايمىز، وينايمىز،
قانداي قيىندىق بولسا دا
جەڭبەي ونى قويمايمىز.
«ويشىلدار» ۇرانى.
وتاننىڭ ۇل – قىزى
گۇلىمىز قىرمىزى
بىزدەردى كۇتەدى
اسپاننىڭ جۇلدىزى.
(ەمبلەما بەرۋ، ونى قورعاۋ)
5. ءادىل-قازىلار القاسىن سايلاۋ.
جۇرگىزۋشى:
ءبىلىم، ونەر، العىرلىقتى
ءادىلقازى كورىڭىز
قارا قىلدى قاقا جارار
ءادىل باعا بەرىڭىز
6. توپ باسشىلارىن سايلاۋ.
7. توپ باسشىسىن سايلايىق،
قارسىلاستان قالمايىق.
نامىستى قولدان جىبەرمەي
ادەپتەن دە وزبايىق.
ويىندى «بىلگىشتەر» توبى باستايدى. تاپسىرمانى ءبىرىنشى بولىپ ورىنداساڭدار، الدارىعىزداعى دىبىس بەرگىش قۇرالدى باسا قوياسىزدار. دۇرىس جاۋاپقا ءبىر اسىق بەرىلەدى.
ماتەماتيكادان سۇراق.
جۇرگىزۋشى:
ۋا، حالايىق، حالايىق،
بار ونەرگە سالايىق .
ماتەماتيكالىق جۇمباق شەشىپ
ءبىر سەرپىلىپ قالايىق.
الپىس ءتورت بولمەدە،
وتىز ەكى تۇرعىن بار
اق، قارا قىل بولگەندە
ءبىرىن-بىرى قۋعىندار
حالىق ءۇشىن دە، جانى ءۇشىن دە
بەرمەيدى ولار نامىسىن(شاحمات)
جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا (سىزعىش)
انا تىلىنەن:
عاسىرلار بابام جازعانىن
شاشىپ السام، كىم بولام؟
انا ءتىلى – ارىم، يمانىم،
ايىرىلسام، بەرەر كىم ماعان؟
اقىن-جازۋشىلار جايلى سۇراقتار قويىلادى.
ءسوز ونەرى.
جۇرگىزۋشى:
ءار ادامنىڭ ازاماتتىق قاسيەتى مەن مادەنيەتى ءوز حالقىن، ءوزىنىڭ اتا-مەكەنىن قالاي سۇيۋىمەن، ءوز انا ءتىلىن قالاي بىلۋىمەن ولشەنبەك. الاشتىڭ ءبىرتۋار ابايى: «ەستىلەردىڭ ايتقان سوزدەرىن ەسكەرىپ جۇرگەن كىسى، ءوزى دە ەستى بولادى»، - دەپ تەگىن ايتپاعان.
ات جۇيرىگى – اسقا
ءتىل جۇيرىگى – باسقا، - دەپ اتام قازاق ايتقانداي، ءتىلدىڭ المايتىن قامالى جوق.
انا ءتىلى – اسىل كۇنى بابامنىڭ،
قۋاتىمسىڭ اق سۇتىندەي انامنىڭ،
ءسابي شاقتان بەسىگىمدە جىر تىڭداپ
تۋعان ءتىلدى جاتتاپ وسكەن بالامىن
اقىن، سازگەردىڭ ءتىل تۋرالى ولەڭ، جىرلارىن اۋەنىمەن ايتۋ.
مۋزىكالىق ءۇزىلىس.
جۇرگىزۋشى:
زاماننىڭ لەبىمەن جەل ەسەتىن
كەلدى عوي كەزەك، مىنە، كەزدەسەتىن
جاڭىلتپاش سايىسىنا ۋاقىت ءبولىپ
جاڭىلىپ، قىران – توپان كۇلىسەتىن.
جاڭىلتپاشتار.
سىزىق سىزىپ، قىزىق سىزدى،
قيسىق سىزىپ، بۇزىپ سىزدى.
جوعالدى بەس شىبىن
جوق ءالى ەش سىبىس
جوعالدى بەس شىبىش
جوق ءالى ەش سىبىس.
ماقال – ماتەل شەشۋ.
باسقا پالە تىلدەن
اقىلى قىسقانىن ءتىلى ۇزىن
ءتىل تۋرالى ولەڭ وقۋ سايىسى.
تاماشا ولەڭ تاڭدايعا تاتىپ بالداي
ءوز تىلىڭدە جىر وقۋ باقىت قانداي
جان دۇنيەڭ جارقىراپ سالا بەرەر
اعارىپ كەلە جاتقان اتىپ تاڭداي
مۋزىكالىق ءۇزىلىس. «قارا جورعا»
انا ءتىلى جايلى ولەڭ شۋماعىن قۇراۋ.
قازاقپىن مەن، قازاقتىڭ بولشەگىمىن،
كەرەك ەمەس وزگەنىڭ ولشەمىنىڭ
ايبارلى ەلدىڭ ۇلىمىن اي تاڭبالى
كەيىپكەرى ەمەسپىن ەرتەگىنىڭ
«ويلان تاپ» جۇمباق جاسىرۋ.
ىمىرت تۇسسە شىعامىن
تاڭ اتقاندا باتامىن
كوك تەڭىزدە شاشىلىپ،
كوزىمدى ىلمەي جاتامىن.
(جۇلدىز)
ءبىر ۇيگە كوزسىز بوپ
باسىڭدى سۇعاسىڭ،
بۇل ۇيدەن كورەگەن بولىپ شىعاسىڭ.
(مەكتەپ)
ءادىل-قازىلار القاسى قورىتىندى جاسايدى. ماراپاتتاۋ. العىس حات بەرۋ.
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ينتەللەكتۋالدى ويىنىمىز اياقتالدى.
جۇرەگىمىز ەل ەرتەڭىن ويلايدى،
تىلەگىمىز بولاشاقتى بولجايدى.
ۇلىلار دا ۇرپاعىمەن جاڭارار
ال ۇرپاقسىز ەشبىر حالىق بولمايدى، - دەي وتىرىپ ءبىلىمدى، ويلى ازامات بولىڭدار! ەلىمىزدىڭ تىرەگى – سەندەرسىزدەر، ءبىز بولاشاعىمىزعا سەنىممەن قارايمىز.
كۋرمالوۆا اسەل اگيسوۆنا
پەداگوگيكالىق ءوتىلى: 20 جىل
ءبىلىمدى ۇرپاق - ەل تىرەگى
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن تەكسەرە وتىرا، اقىل-وي ءورىسىن جان-جاقتى دامىتۋ، انا ءتىلىن سۇيۋگە، قادىرلەۋگە باۋلۋ، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، اتا-بابالارىمىزدىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرىن ءتۇسىندىرىپ، سودان عيبرات الۋعا ۇيرەتۋ.
ساباق بارىسى.
كوڭىلدى اۋەن ويناپ تۇرادى.
- ارمىسىزدار قۇرمەتتى وقۋشىلار، قوناقتار، ءادىل-قازىلار القاسى! «ءبىلىمدى ۇرپاق – ەل تىرەگى!» اتتى ينتەلەكتۋالدىق ويىنىمىزدى باستايمىز.
ۋا، جاراڭدار، جاراڭدار،
كانە، بەرى قاراڭدار.
ءبىلىمىمىزدى سىناتىپ،
رازى، قوش بولىڭدار.
ءبىز بار ءبىلىمىمىزدى ورتاعا سالىپ، ونەرىمىزدى اسەم انمەن، كوڭىلدى كۇيمەن ورنەكتەيىك. ءبىلىمىمىزدىڭ مولايىپ،ءسوز بايلىعىمىزدىڭ تەرەڭدەگەنىن كورسەتەيىك.
جۇرگىزۋشى:
ۇلى وتان بورىشىن اقتايمىز دەپ،
جالىنداپ جانامىز، جاتپايمىز تەك
كوك تۋ جانىندا انت بەردى.
اكەلەر ءداستۇرىن ساقتايمىز دەپ.
كۇشىمەن توگىلەر تەرىمىزدىڭ،
ىرىسىن تاسىتار جەرىمىزدىڭ.
ول ءۇشىن جاستارىمىز كەلەشەكتە
اتاعىن اسىرار ەلىمىزدىڭ.
الماس قىلىش تەگىن جاتپاس قابىندا
ال، ۇل – قىزدار ايانباڭدار، ارىندا
جەلپىندىرىپ مىنا وتىرعان قاۋىمدى
الدا بولىپ، وتتاي جانىپ لاۋلا!
ويىنىمىز جارىس تۇرىندە وتەدى.
1. توپقا ءبولىپ وتىرعىزۋ.
2. رەبۋس ارقىلى توپتىڭ اتىن شەشۋ.
3. «بىلگىشتەر» مەن «ويشىلدار».
4. ۇراندارى.
«بىلگىشتەر» توبىنىڭ ۇرانى:
ويلايمىز، وينايمىز،
قانداي قيىندىق بولسا دا
جەڭبەي ونى قويمايمىز.
«ويشىلدار» ۇرانى.
وتاننىڭ ۇل – قىزى
گۇلىمىز قىرمىزى
بىزدەردى كۇتەدى
اسپاننىڭ جۇلدىزى.
(ەمبلەما بەرۋ، ونى قورعاۋ)
5. ءادىل-قازىلار القاسىن سايلاۋ.
جۇرگىزۋشى:
ءبىلىم، ونەر، العىرلىقتى
ءادىلقازى كورىڭىز
قارا قىلدى قاقا جارار
ءادىل باعا بەرىڭىز
6. توپ باسشىلارىن سايلاۋ.
7. توپ باسشىسىن سايلايىق،
قارسىلاستان قالمايىق.
نامىستى قولدان جىبەرمەي
ادەپتەن دە وزبايىق.
ويىندى «بىلگىشتەر» توبى باستايدى. تاپسىرمانى ءبىرىنشى بولىپ ورىنداساڭدار، الدارىعىزداعى دىبىس بەرگىش قۇرالدى باسا قوياسىزدار. دۇرىس جاۋاپقا ءبىر اسىق بەرىلەدى.
ماتەماتيكادان سۇراق.
جۇرگىزۋشى:
ۋا، حالايىق، حالايىق،
بار ونەرگە سالايىق .
ماتەماتيكالىق جۇمباق شەشىپ
ءبىر سەرپىلىپ قالايىق.
الپىس ءتورت بولمەدە،
وتىز ەكى تۇرعىن بار
اق، قارا قىل بولگەندە
ءبىرىن-بىرى قۋعىندار
حالىق ءۇشىن دە، جانى ءۇشىن دە
بەرمەيدى ولار نامىسىن(شاحمات)
جوق وزىندە باس تا، قاس تا، مويىن دا
ۇزىندىعى جازۋلى تۇر بويىندا (سىزعىش)
انا تىلىنەن:
عاسىرلار بابام جازعانىن
شاشىپ السام، كىم بولام؟
انا ءتىلى – ارىم، يمانىم،
ايىرىلسام، بەرەر كىم ماعان؟
اقىن-جازۋشىلار جايلى سۇراقتار قويىلادى.
ءسوز ونەرى.
جۇرگىزۋشى:
ءار ادامنىڭ ازاماتتىق قاسيەتى مەن مادەنيەتى ءوز حالقىن، ءوزىنىڭ اتا-مەكەنىن قالاي سۇيۋىمەن، ءوز انا ءتىلىن قالاي بىلۋىمەن ولشەنبەك. الاشتىڭ ءبىرتۋار ابايى: «ەستىلەردىڭ ايتقان سوزدەرىن ەسكەرىپ جۇرگەن كىسى، ءوزى دە ەستى بولادى»، - دەپ تەگىن ايتپاعان.
ات جۇيرىگى – اسقا
ءتىل جۇيرىگى – باسقا، - دەپ اتام قازاق ايتقانداي، ءتىلدىڭ المايتىن قامالى جوق.
انا ءتىلى – اسىل كۇنى بابامنىڭ،
قۋاتىمسىڭ اق سۇتىندەي انامنىڭ،
ءسابي شاقتان بەسىگىمدە جىر تىڭداپ
تۋعان ءتىلدى جاتتاپ وسكەن بالامىن
اقىن، سازگەردىڭ ءتىل تۋرالى ولەڭ، جىرلارىن اۋەنىمەن ايتۋ.
مۋزىكالىق ءۇزىلىس.
جۇرگىزۋشى:
زاماننىڭ لەبىمەن جەل ەسەتىن
كەلدى عوي كەزەك، مىنە، كەزدەسەتىن
جاڭىلتپاش سايىسىنا ۋاقىت ءبولىپ
جاڭىلىپ، قىران – توپان كۇلىسەتىن.
جاڭىلتپاشتار.
سىزىق سىزىپ، قىزىق سىزدى،
قيسىق سىزىپ، بۇزىپ سىزدى.
جوعالدى بەس شىبىن
جوق ءالى ەش سىبىس
جوعالدى بەس شىبىش
جوق ءالى ەش سىبىس.
ماقال – ماتەل شەشۋ.
باسقا پالە تىلدەن
اقىلى قىسقانىن ءتىلى ۇزىن
ءتىل تۋرالى ولەڭ وقۋ سايىسى.
تاماشا ولەڭ تاڭدايعا تاتىپ بالداي
ءوز تىلىڭدە جىر وقۋ باقىت قانداي
جان دۇنيەڭ جارقىراپ سالا بەرەر
اعارىپ كەلە جاتقان اتىپ تاڭداي
مۋزىكالىق ءۇزىلىس. «قارا جورعا»
انا ءتىلى جايلى ولەڭ شۋماعىن قۇراۋ.
قازاقپىن مەن، قازاقتىڭ بولشەگىمىن،
كەرەك ەمەس وزگەنىڭ ولشەمىنىڭ
ايبارلى ەلدىڭ ۇلىمىن اي تاڭبالى
كەيىپكەرى ەمەسپىن ەرتەگىنىڭ
«ويلان تاپ» جۇمباق جاسىرۋ.
ىمىرت تۇسسە شىعامىن
تاڭ اتقاندا باتامىن
كوك تەڭىزدە شاشىلىپ،
كوزىمدى ىلمەي جاتامىن.
(جۇلدىز)
ءبىر ۇيگە كوزسىز بوپ
باسىڭدى سۇعاسىڭ،
بۇل ۇيدەن كورەگەن بولىپ شىعاسىڭ.
(مەكتەپ)
ءادىل-قازىلار القاسى قورىتىندى جاسايدى. ماراپاتتاۋ. العىس حات بەرۋ.
- قۇرمەتتى وقۋشىلار، ءبىزدىڭ بۇگىنگى ينتەللەكتۋالدى ويىنىمىز اياقتالدى.
جۇرەگىمىز ەل ەرتەڭىن ويلايدى،
تىلەگىمىز بولاشاقتى بولجايدى.
ۇلىلار دا ۇرپاعىمەن جاڭارار
ال ۇرپاقسىز ەشبىر حالىق بولمايدى، - دەي وتىرىپ ءبىلىمدى، ويلى ازامات بولىڭدار! ەلىمىزدىڭ تىرەگى – سەندەرسىزدەر، ءبىز بولاشاعىمىزعا سەنىممەن قارايمىز.
You Might Also Like
