InfoHub Logo

ءادىل سول كۇنى ۇيگە ادەتتەگىسىنەن ەرتەرەك كەلگەن. پارتيا — شارۋاشىلىق اكتيۆىنىڭ جينالىسى اياقتالىسىمەن باسقا ەش جاققا بۇرىلعان جوق. كاسىپورىندار جانىنان قوسالقى شارۋاشىلىقتار ۇيىمداستىرۋعا بايلانىستى سويلەگەن ءسوزىنىڭ كوپشىلىككە ۇناعانىنا كوڭىلى تولىپ، سونى تەزىرەك كەلىنشەگىمەن بولىسۋگە دە اسىققان. الدا-جالدا وسىنداي ءبىر كوڭىلى كوتەرىلگەن كەزدەردە اڭگىمە باستاي قالسا، ونىڭ: — ە، جارايدى، نە ىستەسەڭ دە ءوزىڭ ءبىل. ماعان ايتەۋىر وسى ۇيگە اي سايىن جەتكىزىپ تۇراتىن تيىن-تەبەنىڭدى ازايتپاساڭ بولعانى، — دەيتىنى دە بار. ادەتتە ونداي سوزگە قاتتى قاپالاناتىن ءادىل بۇگىن دە سويتەر دەپ ويلاعان جوق. قوسالقى شارۋاشىلىق دەگەننىڭ ءوزى مۇنىڭ كوكەيىندە كوپتەن بەرى جۇرگەن كەيبىر ويلارىمەن تىم ۇقساس كەلگەنىنە قايران قالا سۇيىنگەن.

— وسى ءبىزدىڭ جەرىمىز قۇم. جەمىس ءوسىرۋ قيىن دەيمىز، ءبىراق كوپ كۇتىمسىز-اق ءبىزدىڭ سول قۇمداق دالامىزدا وسىرىلگەن قاۋىن-قاربىزدىڭ تاتتىلىگى ءتىل ۇيىرەدى. سونى نەگە كوپتەپ ەكپەسكە؟! اناۋ شىمكەنت سەكىلدى وبلىستارداعى كەيبىر كونتورلاردىڭ الدى-ارتى جەمىس-جيدەكتەن كوز تۇندىرادى دەيدى. ءبىزدىڭ ولكەنىڭ وزىندە دە ب ا ق ءوسىرىپ وتىرعاندار از ەمەس. سوندايلاردى نەگە كوبەيتپەسكە!؟ — دەپ ايتا جۇرەتىن. ايتكەنمەن سولارىنىڭ ءبارى انشەيىن اڭگىمە بولىپ قالا بەرەتىن. ەندى سول ويلارىن پارتيانىڭ ءوزى ماقۇلداپ، سول جولدى نۇسقاپ وتىر. راس، پارتيالىق دوكۋمەنتتە ايتىلعان جايلار ونىڭ ويلارىنان اۋماقتى دا كورنەكتى. ءبىراق ءادىل ءوز نيەتىنىڭ سونىمەن ۇندەس بولعانىنا قۋانعان. سوندىقتان دا بولار، اكتيۆ جينالىسىنداعى ونىڭ سوزدەرى دە ەرەكشە اسەرلى، تابيعي شىعىپ ەدى.

نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ۇيىنە كىرە بەرە-اق ونىڭ ىزگى ويلارمەن لەپىرگەن كوڭىلى الدەقانداي ءبىر توسىن سەزىممەن سەكەم الىپ، بۇزىلىپ بارا جاتتى. انشەيىندە قانشاما شاشىلىپ جاتسا دا، كوزىنە وتتاي باسىلىپ، ءوز وت باسىنىڭ ىستىق لەبى جانىن باۋرايتىن جىگىت كوڭىلى ءدال ءقازىر ءبىر جايسىز كۇيدى ەمىس-ەمىس سەزەتىن سەكىلدى. ءبىراق نەگە؟ مۇمكىن ءدال ەسىك كوزىندە لينولەۋم بەتىن ايعىزداعان ىزدەر بولار؟ بۇلاي دەيىن دەسە، كىسى كەلمەي جۇرگەن ءۇي ەمەس قوي دەپ جانە ويلايدى. اۋداننان كەلىپ جاتاتىندار مۇنداي سۋرەتتىڭ تالايىن سالىپ كەتىپ جۇرگەن جوق. وعان نەمەنەگە ەلەگىزەدى؟ ءۇيدىڭ ءىشى رەتسىز شاشىلىپ، قايتادان رەتسىزدەۋ اسىعىس جينالا سالعان سەكىلدى. ايتەۋىر، التىننىڭ كۇندەگى جيناسىنان وزگەشە. الدە سوعان قوبالجىدى ما؟ ۇيىندەگى وزگەرىستى نەمەنەگە جورىرىن بىلمەي ءسال تۇردى دا ساعاتىنا قارادى. اسحاتتىڭ بالالار باقشاسىنان الىناتىن ۋاقىتى بولىپ كەتىپتى. ايتپاقشى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ولار نەگە ءالى جوق؟ التىن بالانى الىپ، دۇكەنگە كەتتى مە ەكەن؟ بالاسى مەن كەلىنشەگى كەلە جاتقان جوق پا ەكەن، قارايىنشى دەگەن ويمەن كۋحنيا ارقىلى بالكونعا وتكەن. مۇنداعى كورىنىس ونىڭ كوڭىلىن تىپتەن كۇپتەندىرە ءتۇستى. كارتوپ پەن پياز سالىنعان ەكى جاشىكتىڭ ەكەۋى دە توڭكەرىلىپ جاتىر. بالكونداعى ستولدىڭ استىندا جيناۋلى تۇرعان ەسكى گازەت-جۋرنالداردىڭ ءبارى شاشىلىپ قالىپتى. بىرەۋلەر الدەنە ىزدەگەنگە ۇقسايدى. ءبىراق كىم؟ ىزدەيتىن نەلەرى بار بۇل ۇيدە؟!

ءادىل دەرەۋ كەرى جۇگىرىپ، ەندى ۇيىقتايتىن بولمەگە كىردى. شيفونەردى قاراپ ەدى، اۋزى كىلتتەنبەي، جاي عانا جابىلا سالىپتى. اشىپ قاراپ، ونداعى زاتتاردىڭ دا الىنىپ، قايتا سالىنعاندىعىن اڭعاردى. جوعارى پولكادا ايەلىنىڭ التىننان سوعىلعان اشەكەي بۇيىمدارى سالىنعان قوراپ تۇراتىن. ول ورنىندا ەكەن. ۇرى تۇسسە، سونى نەگە الماعان؟! اپىراۋ بالا قايدا؟ التىن نەگە كەشىكتى؟ شاعىن عانا ءبىر مەكەمەدە كاسسيرلىك قىزمەت اتقاراتىن كەلىنشەگىنىڭ ۇيگە جۇمىستان كەشىگىپ كەلگەن كەزى ەسىندە جوق. اسىرەسە مۇنىڭ جەتپىس شاقىرىم جەردە جۇمىستا ەمەس، قالا ىشىندە جۇرگەن كۇندەرىندە مۇمكىندىگىنشە ۇيدە بولۋعا تىرىساتىن. بۇگىن نە بولدى؟

ءادىل ەندى بايىز تاپپاي، سىرتقا ۇمتىلعان. سىرتقى ەسىكتىڭ تۇتقاسىنان ۇستاي بەرگەنى سول ەدى، تەلەفون شار ەتە ءتۇستى. باقشادان ەكەن:

— اسحاتيكتى نەگە الماي جاتىرسىزدار؟ — دەيدى تاربيەشى. ءبىر ساعاتتان بەرى سونىمەن وتىرمىن. سىزدەر كەلمەدى دەپ ءوزى جىلاپ قالدى.

— ءقازىر بارامىن، — دەگەن جالعىز اۋىز سوزبەن ءادىل ەندى ۇلىن الىپ كەلۋگە جونەلە بەردى.

بۇل كەزدە التىن ەسىك-تەرەزەسى تەمىر تورمەن مىقتاپ بەكىتىلگەن كىشكەنتاي بولمەدە وتىرعان. ويسىزداۋ كوزدەرىن ءبىر نۇكتەگە قاداپ ويلانعانسيدى. ءبىراق بۋما-بۋما كوكالا قاعازداردان باسقا ەشتەڭە ويىنا تۇسەر ەمەس. كۇيىنگەن ادامنىڭ قالپىن جاساپ، جىلاعىسى دا كەلەدى، ءبىراق ونىسىنان دا ەشتەڭە شىقپادى. اقىرى قولىن قۋسىرىنىپ، مەلشيىپ وتىردى دا، ءوزىنىڭ بۇگىنگى باسىنان كەشكەندەرىن كوز الدىنان وتكىزە باستادى.

ءبارى دە ويدا-جوقتا باستالدى. بانكىدەن ءبىراز اقشا الۋى كەرەك بولاتىن. بارسا، كەزەك كۇتىپ تۇرعان ادام ەكەۋ-اق ەكەن، كوپ كۇتتىرگەن جوق. بۇگىن ءادىلدىڭ قالادا ەكەنىن، تۇسكى اسقا كەلىپ قالۋى مۇمكىن ەكەنىن ويلاپ تۇرىپ، الدىنا بۋما-بۋما اقشالاردىڭ تومپىلداپ تۇسە باستاعانىن ءبىر بايقادى. سۋمكاسىنىڭ ارتىن ىڭعايلاپ، ساناپ الا باستاعان. ءبىر كەزدە ءوزى الۋعا ءتيىستى بۋماسىن الىپ بولسا دا، ءالى دە تومپىلداي ءتۇسىپ جاتقان كوكالا قاعازدارعا قاراپ، مەلشيدى دە قالدى. اسىپ كەتتى عوي دەپ ايتايىن دەسە، الدەنەگە بۋلىعىپ، داۋسى شىعاتىن ەمەس. ءتىپتى كوبەيىپ بارادى. مۇندا ءۇن جوق. ءبىتتى-اۋ! سۋمكاسىنا بۋمالاردى اسىعىس نىعىزداپ سالىپ الىپ، دەگبىرى كەتكەن التىن سىرتقا شىعىپ، ءبىر "ۋھ!" دەدى. "ءبىر نول! ءبىر نولدەن عانا قاتەلەستى!" ءارى قاراي ويلاۋعا جۇرەگى داۋالاماي، ول جەدەلدەتە باسىپ، تۋرا ۇيىنە تارتتى. بانك قىزمەتكەرىنىڭ سول بويدا-اق ءمۇلت كەتكەنىن ءبىلىپ قالىپ، ءىز كەسەتىنىن ول سەزگەن دە، ويلاعان دا جوق. ءتىپتى ءوزىنىڭ نە ىستەپ، نە قويعانى دا ەسىندە ونشا قالماعان سەكىلدى. ايتەۋىر ۇيگە بارىپ قۋىس قۋىستىڭ ءبارىن كوكالا قاعازدارمەن تولتىرعانى، ەنتىگىپ، ەندى بولا بەرگەنىندە ەسىكتىڭ قوڭىراۋىنىڭ شار ەتە تۇسكەنى، ساۋ ەتىپ بىرنەشە ادامنىڭ كىرىپ كەلگەنى، ميليسيونەردىڭ قىزىل الا يىقتارى عانا ەسىندە. ءوزىنىڭ ەكى كوزى الاقتاپ، ءتىل قاتۋعا مۇرشاسى كەلمەي، وتىرا كەتكەنىن بىلەدى. ءبارى دە قاس پەن كوزدىڭ اراسىندا عانا بولعانداي. "اپىراۋ، ماعان سونشا نە كورىندى؟!" دەگەن وي قىلاڭ بەرەدى. "نەمە جەتپەي جاتىر ەدى؟" ءبىراق كوڭىلىنىڭ تۇبىندە مىزعىمايتىن ءبىر جالماۋىز جاتقان سەكىلدەنەدى. "كولگىرسىمە!" دەيتىندەي ول بۇعان الارا قاراپ. التىن ەرنىن تىستەپ، جىم بولدى. الدەكىمنەن قورعانعىسى كەلگەندەي، جارى مەن بالاسىن الادى ەسىنە. ءبىراق كۇيەۋىنىڭ ىزعارلى كەيپىنەن وزگە ەشتەڭە ەلەستەمەيدى. "ابىرويىمدى ايرانداي توكتىڭ عوي!" — دەيتىندەي جارتى ارالدىڭ ماڭدايالدى مۇنايشىلاردىڭ ءبىرى بۇعان جيىركەنە قاراپ. "جوق! ول ەندى ماعان جوق". وسى ءبىر عانا وي ساناسىن وسىپ تۇسكەندەي بولعان.

التىن تۇڭعىش رەت وزەگى ورتەنە اششى جاسىن توگىپ جىبەردى.

* * *

ءادىل ونىڭ بار جاعدايىنا كوپ ۇزاماي-اق قاندى. اسحات ەكەۋىنە ەسىك الدىنان جولىققان ەكى-ۇش كورشى ايەلدىڭ بۇلارعا مۇسىركەي قاراپ، كۇبىرلەسۋىنەن-اق شوشىنعان ول، جاندارىنا جەتىپ بارىپ، التىندى كورمەدىڭدەر مە دەپ سۇراعان. ايەلدەر، شىنىندا دا، شەت جاعاسىن بىلەتىن بولىپ شىقتى. ارالارىندا ميليسيونەرى بار ءبىر ادامداردىڭ ونى ماشيناعا وتىرعىزىپ الىپ كەتكەنىن ايتتى.

— ءوزىڭ بىلەتىن شىعار دەپ، ۇندەمەي تۇر ەدىك. ءشۇيىنشى سۇراعانداي، ىڭعايسىز اڭگىمەنى قالاي ايتارسىڭ؟ — دەپ كۇمىلجيدى. ءادىل ولاردىڭ بارلىق جاعدايدى دا جاقسى ءبىلىپ تۇرعاندارىن سەزدى، ءبىراق ودان ءارى ەشتەڭە سۇراعان جوق. اسحاتتى كورشى پاتەردە تۇراتىن كورشىسىنە تاپسىردى دا، ءوزى دەرەۋ ميليسياعا تارتقان. سۇراستىرا ءجۇرىپ، بار جاعدايعا قاندى. ءبىراق التىنعا جولىعۋعا رۇقساتتى ەرتەڭىنە عانا العان.

— كەشىر مەنى! كەشىر! — دەپ، ەڭىرەي بەرگەن كەلىنشەگىنىڭ شاشى قوبىراپ، جىلاعاننان بۇزىلا تۇسكەن ءتۇرى ءادىلدىڭ زىعىردانىن قايناتقانداي ەدى. ول وسى ءبىر ساتكە دەيىن الدەنەگە ۇمىتتەنىپ، قاتەلەسكەنگە سايىپ تۇرعان. ەسىكتىڭ تەمىر تورىنان قوس قولداي ۇستاپ، دارمەنسىز ەڭىرەگەن ايەل ءتۇرى ونىڭ ءسوزسىز كىنالى ەكەندىگىن ايقىن ۇقتىرعان ساتتە ەسەڭگىرەپ بارا جاتقانداي اسەردە قالدى.

— نە كورىندى؟! — بولدى ونىڭ العاشقى ءتىل قاتۋى.

جاۋاپ بەرەرلىكتەي التىندا حال كورىنبەدى.

— ەسىڭدە بولسىن، — دەدى ءبىر كەزدە كۇيەۋى، — بۇدان بىلاي سەنىڭ بالاڭ دا، كۇيەۋىڭ دە جوق! اسحاتقا سەنى ماشينا باسىپ، ءولىپ قالدى دەيمىن! مازالاۋشى بولما! — ءاربىر ءسوزىن شەگەلەي ايتىپ بولىپ، كىلت بۇرىلىپ ءجۇرىپ كەتتى.

كوكتەمنىڭ سوڭعى كۇندەرىنىڭ ءزىلسىز سالقىنىنا قاراپ كيە سالعان اپپاق جۇقا كۋرتكاسىنىڭ قيعاش قالتالارىنا سالىنعان قولدارى الدەنەگە تاستاي ءتۇيىلىپ، قالتاسىنىڭ ءتۇبىن تەسەردەي كەرە ءتۇسىپتى. ۇزىن بويى ءيىلىپ، ءسال ەڭكىش تارتقانداي. ونىڭ وسى كەتكەنى كەتكەن ەكەنىن ەندى عانا انىق پايىمداعان التىن:

— ءادىل! جانىم! — دەپ، ىشقىنا ايقايلاپ جىبەردى. ءادىل بۇرىلعان جوق ول ءقازىر اسحاتىنىڭ الدىنان جۇگىرىپ شىعاتىنىن، سوسىن شەشەسىن سۇرايتىنىن ويلاپ كەتكەن. كوشەگە شىققان سوڭ جازدىڭ كەلىپ قالعانىن ەسىنە الدى. اسحاتىنا بەرگەن ۋادەسى ەسىنە ءتۇستى ويىنا. "بيىل جازدا ساعان موسكۆا مەن لەنينگرادتى كورسەتەمىن. سەن مەكتەپكە بارعانشا ماشينا دا ساتىپ الامىز. سونان سوڭ سول ماشينامەن قازاقستاننىڭ بارلىق كورىكتى جەرلەرىن ارالاتامىز. سامارقان مەن تاشكەنتتى كورسەتەمىز،" — دەۋشى ەدى-اۋ بالاسىنا. ەندى نە ىستەيدى؟ اناسىنىڭ مىناۋ ءىسى ءومىر بويى بەتىنە شىركەۋ بولاتىن بولدى-اۋ! ونى ءقازىر الداعانمەن، كەيىن ءبارىبىر ەستىمەي مە؟ "جوق.. جوق..ەڭ باستىسى، ءقازىر جانىن جارالاماۋ. جانە بەس جاسار بالاعا نە دەپ تۇسىندىرەرسىڭ؟! ماماڭ الىستا جۇمىستا دەۋ كەرەك بولار"، — دەپ شەشتى دە، بىرەۋدىڭ ۇيىندە ونىڭ ءوزىن كۇتىپ جاۋتاڭداپ وتىرعانى ەسىنە ءتۇسىپ، ادىمداي باستى. ونىڭ كەلەشەك ءومىرىنىڭ بار جاۋاپكەرشىلىگى ءوزىنىڭ موينىندا عانا قالعانىن ول وسى مەزەت جۇرەگى اۋىرا سەزىنگەن.

---