InfoHub Logo

ءبىرجان سال الىستان سارانىڭ اقىندىق-ايتقىرلىق داڭقىن ەستىپ، قايتكەندە ىزدەپ بارىپ ونىمەن ايتىسۋدى ارمان ەتەدى. جول الىس، ەل شالعاي، وعان مىقتى جولباسشى ادام، الىس جولعا تالمايتىن كولىك كەرەك بولادى. بۇل ەكى اراعا ساۋدا جولىمەن جۇرەتىن كەرۋەندەر كۇز كەتىپ، كەلەر جىلى جاز قايتادى ەكەن. جولدىڭ الىستىعىن جولداعى شولەيت سۋسىز دالانىڭ قيىندىعىن ەل جاقسى بىلەتىن دە ەستيتىن. ءبىرجانعا ەرىپ يت ارقاسى قيانعا بىردەن مەن بارام دەپ جولداس شىعا قويمايدى.

وسى داعدارىسپەن ارادا ەكى-ۇش جىل وتەدى، ءبىراق بارام دەۋدەن ءبىرجان قايتپايدى. بارام دەگەنىن اقىلداسقان ەل ادامدارى ماقۇلداي دا قويمايدى. ويتكەنى الىستاعى نايمان ەلىنىڭ ءبىرجان ەلىمەن ەش بايلانىسى جوق. سارامەن ايتىسسىن، جەڭسىن-جەڭىلسىن، ول ەلگە تۇسەر پايدا جوق. ويتكەنى نايمان — الىستاعى ەل. ءبىراق اۋەلگى نيەتىنەن قايتپاي ءبىرجاننىڭ ەلدەن جالعىز شىعىپ كەتىپ بارا جاتقانىن كورىپ امالسىزدان نەمەرە تۋىسى احمەتجان ەرىپ شىعادى. ءبۇل ەكەۋى اقمولاعا دەيىن كەلىپ ودان اسا، قۋاندىق — سۇيىندىك، التاي — توقانى ارالاي وتىرىپ، رۋى جاۋار مۇسا بەگەن ۇلىنىڭ ۇيىنە كەلىپ تۇسەدى. مۇسا جاسىنان بەكەتشى بولىپ ۇلىقتاردان سىي العان ادام ەكەن. مۇسا كوپ ەلدى ارالاپ، كوپ جۇرگەن ادام ەكەن. ول ۇيىنە قوندىرىپ، ءبىرجاننىڭ ولەڭ-انىن ەستىپ ءجون سۇرايدى. اقىرى ءبىر جۇما ۇيىنە جاتقىزىپ اقىل ايتادى. مۇسانىڭ اقىلى بىلاي بولادى:

— نايمانعا تۋرا بارام دەمە، جولدىڭ الىستىعىنا قاراماي ەل ارالاپ، ەرتىس جاعالاپ، سەمەيلەتىپ اياگوز ارقىلى بار.

ول ەلدىڭ شەتىنە بارعان سوڭ، سارامەن ايتىسۋعا كەلەمىن دەپ جار شاشپا. قايتكەندە تار جەردە، ويلانباي قاپىلىستا سوقتىق.

رۋىم كەرەي ەلىمىن دەمە، ورتا جۇزدە كەرەي از ەل. وندا جەڭىلەسىڭ. ورتا ءجۇزدىڭ ارۋاعىن كوتەرە، ارقانىڭ بۇلبۇلىمىن دە، ارقانىڭ باستى ادامدارىن، بايلارىن ءبىلىپ الىپ، نايماننىڭ ەر ازاماتتارىمەن ەرلىك دارەجەلەرىن جارىستىر. نايماننىڭ باستى ادامدارىن ءبىلىپ الىپ، سارانىڭ كىممەن ايتىسىپ، كىمنەن جەڭىلىپ، كىمدى جەڭدى، ماقتانىش ەتەتىن قانداي ادامدارى بار ەكەنىن ءبىلىپ ال دەدى.

ءبىرجان ەلدەن جەكە شىعىپ كەتسە دە، سارامەن ايتىسىپ جەڭىپ قايتۋىنا، مۇسانىڭ اقىلى دا سەبەپشى بولدى. «ءبىز ەلدەتىپ جۇرمەسەك، جالعىز اتپەن نايمانعا جەتە الماس ەدىك تە، نايماننىڭ اقىنى سارانى جەڭە المايتىن دا ەدىك. ءبىرجاننىڭ رۋىم كەرەي دەمەي، جالپى ورتا ءجۇزدىڭ اتاقتى ادامدارىن، بايلىعىن ماقتان ەتۋ سەبەبى دە، وسى مۇسانىڭ اقىلى بولدى»— دەيدى احمەتجان.

ءارى قاراي ءبىرجاننىڭ جول سەرىگى بىلاي دەپتى:

«ءبىز ەلدەن ەكەۋ شىقساق-تاعى، جۇرە بەرە، نايمان ەلىنىڭ شەتىنە بارعان سوڭ، ءار جەردەن ادامدار قوسىلىپ، نايمانعا جەتكەندە جيىرما-وتىز ادام بولىپ كەتتىك».

ەل شەتىنە بارعان سوڭ مۇسانىڭ ايتقانىن ىستەپ، سارانىڭ وسەگىنە دەيىن سۇراستىردىق. ءسۇيتىپ، جينالىپ بارىپ سارامەن ايتىستى. ءبىز بۇل جولى كوپ ولجامەن قايتتىق. ولجانىڭ باسىن ادەيى بۇرىلىپ بارىپ مۇساعا قالدىردىق، ءبىراق مۇسا ۇيىندە جوق بولدى.

وسى ساپاردان قايتىپ كەلگەن كەزدە، قونىستاس وتىرعان اتىعاي-كەرەي جەرگە تالاسىپ ارازداسا باستادى. مۇنداي جاعدايدا ءبىرجان ەلدى تاستاپ بەزىپ كورشىلەس اۋىلدارعا كەتىپ ءجۇردى. بەرەكەسى كەتىپ داۋ قۋعان ەل ءبىرجاننىڭ سالدىق مەرەيىن كوتەرە دە قويمادى، نەمقۇرايدى قارادى. «شامنىڭ جارىعى تۇبىنە تۇسپەي، ماڭىنا تۇسەدى» دەگەن بار عوي. ءبىرجاننىڭ ولەڭ-اندەرى تۋعان ەلىنەن دە ماڭايداعى ەلگە كوپ تاراۋ سەبەبى دە وسى»،— دەيتىن.

اڭگىمە ەتىپ ايتۋشى كەنجەبولات قوسماعامبەت ۇلى، ءبىرجاننىڭ اتالاسى مىرزاحمەت مۇسا ۇلى (90 جاستا) جانە اسقاروۆ. مۇسانىڭ تۋعان جيەنى حالىق اقىنى حافيز اسقار ۇلى (60 جاستا).

---