InfoHub Logo

بەكاحمەت بايعوجا ۇلى دەگەن ءانشى بولعان. ول ءبىرجاننىڭ شاكىرتى، جەرلەسى بولاتىن. كەيىن ءبىرجان اندەرىن كوپ ايتىپ ەلگە تاراتۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان. سول كىسى ايتىپ وتىرۋشى ەدى دەگەن مىنا اڭگىمەنى بەكاحمەتتىڭ قۇداسى قاسەن قوجاحمەت ۇلى بايانداپ بەردى.

مەنىڭ جىگىت كەزىم. شاعالا كولىنىڭ بويىنا سۋحوتين قالاسى (قازىرگى تايشا ستانسياسى) ءتۇسىپ، سول جەردەن يۋل ايىندا جارمەڭكە اشىلدى. سول جارمەڭكەگە ۇلكەندەرگە ەرىپ مەن دە باردىم. كۇندىز بازار ارالاعان ەل كەشكە ورىندارىنا كەلىپ ورنالاسقان سوڭ، ولار ءوز ىشتەرىندەگى نەشە ءتۇرلى اقىنداردى، ءسوز بىلگىش شەشەندەردى، ءانشى ونەرپازدارىن ايتىستىرىپ، ناعىز قىزىق وسىندا بولادى ەكەن. ءبىر كەزدە ءبىر ۇيدەن ولەڭ ايتقان داۋىس شىقتى، سونى تىڭداي بەرگەنىمىزدە، ەكىنشى ۇيدەن ءبىر ءۇن اسپانعا كوتەرىلدى. جيىلعان جۇرت سول ۇيگە اعىلدى، سولاردىڭ اراسىندا مەن دە بارىپ ۇلگەردىم. قاراسام، توردە توتى قۇستاي تۇرلەنىپ، قوس شەكتى دومبىرانى بەزىلدەتىپ، اق كويلەكتىڭ جاعاسىن اعىتىپ جىبەرگەن، ۇستىندە جامىلىپ وتىرعان كوك تورعىن قاپتال شاپانى بار، اق پايى ورامالمەن تەرىن ءسۇرتىپ بىرەۋ وتىر. — «بۇل — ءبىرجان، ءبىرجان سال!» — دەسەدى. ءبىرجاننىڭ وڭ جاعىندا ءوزىمىزدىڭ شىڭعوجا (شىكەڭ) وتىر. ول ءبىزدىڭ بۇرىن ەلدە كورىپ جۇرگەن شىكەڭ سىقىلدى ەمەس. ءبىرجان ءان سالىپ توقتاعان كەزىندە قولىنداعى دومبىراسىن باپتاپ شەرتىپ، قوڭىر كۇيگە، زارلى سارىنعا باسىپ، كەڭ داريادا قالقىپ جۇزگەن اققۋداي شالقىپ وتىر.

ودان تومەنىرەك، دەنەسى كەسەك جۇپ-جۇمىر، تۇعىردا وتىرعان العىر بۇركىتتەي قومدانىپ جاس بىرەۋ وتىر. ول شولاق بالۋان ەكەن. ءبىر كەزدە ول دا جۋان قوڭىر داۋىسقا سالىپ ءاندى قويا بەردى. سول كەزدە تىستاعىلار ءۇيدى جىعاتىن بولعان سوڭ، انشىلەر تىسقا شىعىپ، كەزەك-كەزەك ءان سالدى، كۇي تارتتى. ءسويتىپ، تاڭ اتقانشا دالادا وتىردى. جۇرت القا قوتان وتىرىپ العان، باسقا ويىن-كۇلكى جوق، تۇس-تۇستان: «اي پالە، كوپ جاسا!» لاپ كوتەرىپ جاتىر. سول ولەڭ ايتۋ، ءان سالۋمەن وتىرعاندا، تاڭ دا اتتى.

كەلەر كۇنى جان-جاعىمىزداعى كورشى اۋىلداردان ان-ولەڭ، كۇي تىڭداۋشىلار جينالىپ كەلىپ قاپتاپ وتىرىپ الىستى. تاعى دۋمان. ىڭىردە شولاق بالۋان ات ويىنىن كورسەتتى، ارتىنان تاعى ولەڭ، ءان، كۇي تارتىلدى، تارى تاڭ اتتى. ءبىر كەزدە كوپتىڭ اراسىنان بىرەۋ ورنىنان تۇرىپ:

— ۋا سابازدار، مىنە بىرنەشە كۇن بولدى. تايشانىڭ جارمەڭكەسىن دۋمان قىلدىڭدار، كوپ جاساڭدار! شىركىن-اي، ءبىرجانى، شىڭعوجاسى، شولاق بالۋانى بار ەل قانداي كورىكتى، — دەپ دۋىلداستى. بۇگىن جارمەڭكە تارايدى، سىزدەر توپتارىڭمەن ءبىزدىڭ اۋىلعا جۇرىڭدەر! — دەدى. «بۇل كىم؟» — دەپ سۇراپ ەدىم، «بۇل — ماحامبەت»، — دەدى جۇرت. كەلەسى كۇنى جارمەڭكە تاراردا، ەلدىڭ اۋزىندا ماحامبەتتىڭ ايتقان جالىندى ءسوزى بولدى. وسى ءسوزدى ايتىپ جۇرت اۋىزدان-اۋىزعا تاراتا جونەلدى. سودان كەيىن ەلگە بۇل ءسوز ماقال بولىپ كەتتى.

بۇل جارمەڭكەدەن مەن دە ولجاسىز قايتقام جوق: بۇرىن كورمەگەن ءبىرجان مەن شولاق بالۋاندى كورىپ، اندەرىن ەستىدىم. «اعايىننىڭ ءقادىرى جوق» دەگەندەي، شىكەڭ ەلدەس بولعان سوڭ، ءقادىرىن بىلمەيدى ەكەنبىز. ءبىرجان مەن شولاقتىڭ قاسىندا وتىرىپ زارلاتىپ كۇي تارتقاندا شىكەڭنىڭ جەكەشە قاسيەتىن سوندا كوردىم. بۇل جارمەنكەدەگى ەكى-ۇش كۇن كورگەن قىزىعىم ماعان ءبىر جىل وقىپ ۇيرەنگەنمەن تەڭ بولدى. مەنى جۇرت ءانشى دەيدى، مىنە مەن سول انشىلەردەن ۇيرەندىم، بۇل ءاندى سونداي ونەرپازداردى كەرگەن مەن ايتپاعاندا، كىم ايتادى!— دەپ ءاردايىم وسى اڭگىمەنى بەكاحمەت ءانشى ايتىپ وتىرۋشى ەدى.

ءبىرجان ءوزىنىڭ ادەتى بويىنشا ەل ارالاپ، ساۋىق-سايران قۇرىپ كەلە جاتىپ بايعوجا دەگەننىڭ ۇيىنە ىڭىردە قونۋعا رۇقسات سۇراپ تۇسە قالادى. كۇن جاۋىن ەكەن. ءۇي يەسى بايعوجا ىقىلاستى بولماي، ۇيدە قوناقتار بار ەدى، قونساڭ قون دەي سالادى. ءاتى-جونىن سۇرامايدى. ءبىرجان ۇيگە كىرسە، شىنىندا ۇيىندە قوناقتارى بار ەكەن. قوناقتاردىڭ ۇلكەندەرى دومبىرا تارتتىرىپ، ونەرلى ولەڭ بىلەتىندەرىنە ولەڭ ايتقىزىپ گۋلەسىپ جاتادى. ءبىر ولەڭشىنىڭ دومبىرا تارتقاندا بىر-ەكى پەرنەسى ورنىندا بولماي بوگەت جاسايدى، دىبىسى ءتۇزۋ شىقپايدى، وعان قاراعان ءانشى بولمايدى، قىزىل كەڭىردەك بولىپ ولەڭ مەن ءاندى توپەي باستايدى. وتىرعاندار «ۋاي، پالە!» دەپ كوتەرىپ، ماقتاۋلارىن بەرىپ جاتادى. سوندا بىرەۋى:

— جىگىتىم، دومبىراڭنىڭ ءۇنى كەلىسپەي وتىر، مىناۋ ايتىپ وتىرعانىڭ ءبىرجان سالدىڭ ولەڭى مەن ءانى عوي، وعان كەلتىرە الماي وتىرسىڭ دەيدى. ولەڭ ايتۋشى وعان نامىستانىپ:

— وي، ءبىرجانىڭ كىم ەدى، بىلتىر اتباساردىڭ بازارىندا مەن ونى اننەن وتىرعىزىپ كەتكەم،— دەپ ماقتانىپ كوپىرەدى. ءبىرجاندا ءۇن-تۇن جوق. ءبىر ءساتىن كۇتىپ وتىرا بەرەدى. ءبىر كەزدە وتىرعاندار جەلپىنۋگە دالاعا شىعادى. سول كەزدە ءبىرجان دومبىرانى الا سالا:

— ءبىرجاندى اننەن توقتاتقان ءانشىنىڭ دومبىراسى! — دەپ پەرنەنى تۇزەپ، دومبىرانى تارتىپ-تارتىپ جىبەرىپ، ورنىنا قويا قويادى. ونى سول ءۇيدىڭ ايەلى بايقاپ قالادى.

— قوناقتار ۇيگە كىرىپ دومبىرانى قايتا تارتسا، ماناعىداي ەمەس، ءۇنى باسقا شىعادى. وتىرعاندار:

— ە-ە، جاڭا تۇزەلدى عوي، قالاي تۇزەدىڭ؟ — دەپ گۋلەسەدى. بىرەۋلەر:

— مىنە، ءبىرجان وسىلاي تارتاتىن، — دەپ سۇيىنەدى. اڭگىمەنىڭ ءبارىن ەستىپ باعىپ وتىرعان ايەل، كۇيەۋىنە، وتىرعاندارعا:

— مىنا قوناققا دا ءبىر كەزەك كەلگەن بولار، دومبىرانى بەرىڭىز،— دەيدى. ءبىرجانعا دومبىرا تيگەن سوڭ، ءاندى شىرقاپ جىبەرگەندە وتىرعان ۇيگە جۇرت لىق تولىپ كەتكەنىن ەشكىم اڭعارماي قالادى. باسقا اڭگىمە، ىشىلەتىن اس ءبارى ۇمىتىلىپ قالادى. ىزالانىپ العان ءبىرجان ءان مەن ولەڭنەن توقتامايدى. ادامعا، شىرقالعان داۋىس تا ۇيگە سيماي تارىلىپ دەم الۋ قيىنعا اينالعان كەزدە، ءبىرجان شارشاپ دومبىراسىن قويا سالادى. ءجون سۇراساق، ءبىرجان ەكەن، ءۇي يەسى جامان ماسقارا بولىپ ۇيالىپ، بۇرىنعى قوناقتاردىڭ كوبىن باسقا ۇيگە شىعارىپ، ءبىرجاندى قۇرمەتكە بولەيدى. ماناعى ولەڭ ايتىپ ماقتانىپ وتىرعان ءانشى ۇيالىپ تۇندە اتتانىپ تا كەتەدى.

وتىرعاندار ءبىرجانعا «قالاي شىداپ وتىردىڭ؟» دەپ سۇراپتى.

ءبىرجان:

— قايدان شىداپ وتىرايىن. ۇيدە پانا بولمادى، دالاعا بىرنەشە شىعىپ كىردىم. ولار ولەڭ ايتقاندا، دەلەبەم قوزىپ شىعىپ كەتەم، ولەڭدەرى قويىلعان كەزدە ۇيگە كىرەم. تۇنشىققان ادامشا بۋلىعىپ ارەڭ شىدادىم، — دەپتى.

---