InfoHub Logo

مەنىڭ جازاعام

 

وقۋ جىلى اياقتالىسىمەن جۇمىس ىستەۋگە جاراعان بالالاردىڭ كوپشىلىگى شابىندىقتى القاپقا شالعى تۇسەر كۇندى اسىعا كۇتەدى. جىلداعى ادەت بۇل. اقىرى ول كۇن دە كەلىپ جەتتى. بالالار جاعى جازاعا دەپ اتاپ كەتكەن بريگادير جازۋباي ابييەۆ اعا جىلداعىداي ءار بالاعا كىمنىڭ تىركەمەشەسى بولاتىنىن ايتىپ تۇر. مىنە ول  مەنىڭ ەسىمىمدى اتادى.

– سەن، يگىلىك شەكەبايەۆ اعاڭنىڭ تىركەمەشەسى بولاسىڭ، –  دەدى . مەن يگىلىك اعانىڭ «بەلارۋسىنە» قاراي بەتتەدىم. ول كىسى ءشوپ ماشيناسىن مايلاپ جاتىر ەدى. مەنى كورىپ:

– ە، سەن ەكەۋمىز تاعى دا بىرگە ىستەيتىن بولدىق پا؟ دۇرىس-اق، – دەي كەلىپ ءشوپ ماشيناسىنىڭ قاي جەرىن مايلاۋ كەرەكتىگىن تاتپىشتەپ ءتۇسىندىردى. ىلە ىسكە كىرىستىك. تىرناداي تىزبەكتەلگەن تراكتورلار... شالعى ىزىندە قالىپ بارا جاتقان شابىلعان ءشوپ. كۇن كوتەرىلگەن سايىن ىسىپ سالا بەرگەن شابىندىقتى القاپ. سول القاپتا بىتىك وسكەن سان الۋان شوپتەردىڭ تاناۋىڭدى قىتىقتاعان جۇپار ءيسى كوڭىلگە الدەبىر قۋانىش سەزىمىن ۇيالاتاتىنداي. جۇمىس كۇنى  دە اياقتالدى. بريگادا ماشيناسىنىڭ قاراسى كورىندى. ول توقتاعان تۇستا جازۋباي اعانىڭ: « كانە شالعىلارىڭدى كۋزوۆقا سالىڭدار!» –  دەگەن  داۋسى ەستىلەتىن.  بۇگىن ولاي بولمادى. ىلە جازاعاڭنىڭ ماشيناسى سىنىپ قالعانى بەلگىلى بولدى. سول ءسات مەن بايقوجاعا قالاي جەتەر ەكەنمىن دەپ ويلاۋمەن بولدىم. شومانعا كەلگەن تۇستا يگىلىك اعا مەنى كۇندە بريگادير بايقوجاعا اپارىپ تاستايتىنىن، ءۇيىم سوندا تۇراتىنىن ايتىپ كورىپ ەدى. جۇرگىزۋشى: «مەن ەشتەڭە بىلمەيمىن»، – دەپ ءتۇسىرىپ تاستادى. كۇن قاسقارايىپ بارا جاتتى. جۇگىرىپ كەڭسەنىڭ تۇسىنان وتە بەرگەنىمدە: «توقتا، توقتا دەدىم عوي مەن ساعان»، – دەگەن ءزىلدى داۋىس ەرىكسىز ىركىلۋگە ءماجبۇر ەتتى. ءىزىمدى الا ىلە جەتكەن داۋىس يەسىسى كەكەشتەنىپ: «نەگە سالەم بەرمەيسىڭ؟» –  دەدى.

– اعا،  اسىعىپ بايقاماي...

– ءا، بۇل اسىعادى، بۇل بايقامايدى... ءوزى قايدا ىستەيسىڭ؟ – دەپ سۇرادى.

– جازۋبايدىڭ بريگاداسىندا.

– ءا-ا سولاي دە،ءاي، سەن ەندى ول بريگادادا جۇمىس ىستەمەيسىڭ.

مەن ءتىرى تۇرعاندا...ساعان جۇمىس ىستەتپەيمىن ءبىلدىڭ بە؟ –دەدى اكىرەڭدەپ. –مەنىڭ كىم ەكەنىمدى بىلمەي ءجۇر ەكەنسىڭ. اكەڭدى تانىتام. كوزىڭە كوك شىبىن ۇيمەلەتپەسەم اتىمدى باسقا قوي. ەرتەڭنەن باستاپ جۇمىستاڭ بوسسىڭ ۇقتىڭ با؟..

بايقوجاعا قاراي باياۋ ءىلبىپ كەلەمىن. ءجۇرىسىم ونەر ەمەس. ءتۇن قاراڭعىلىعى قويۋلانا باستاعان سايىن ەڭسەنى ەزگەن اۋىر وي ىلگەرى باسقان قادامىمدى كەيىن تارتاتىنداي. انا كىسىنىڭ ىزبارلى دا ىزالى ءۇنى قۇلاعىمنىڭ تۇبىندە ىزىڭ قاعىپ تۇرىپ الدى. «ەرتەڭنەن باستاپ... بوسسىڭ، مەن  ءتىرى تۇرعاندا جۇمىس ىستەتپەيمىن» دەپ ول قايتا- قايتالاپ تۇرعانداي. بايقاماي قالعانىمدى ايتىپ كەشىرىم سۇراسام دا، ونىڭ ءبىر ءسوزىن قايتالاي بەرگەنى قالاي؟ سالەم بەرمەدىڭ دەپ سونشاما شامدانعانى نەسى ەكەن؟.. سول ءسات وقۋ جىلىنىڭ باسىندا بولعان مىنا ءبىر جايت ويىما ورالعان. ءبىر ءۇيدىڭ قاسىنان وتە بەرگەندە الدىمنان تايشاداي قارا توبەت اتىپ شىعىپ تاپ بەردى. جان دارمەن جەردەن تاس الىپ ۇلگەردىم. يتكە تاس لاقتىرىپ ايعايلاي باستادىم. ابىروي بولعاندا، تاس تيسە كەرەك يت قاڭسىلاپ قاشا جونەلدى.

 ەرتەڭگىسىندە يت يەسى ماناعى اعاي مەنى مەكتەپ ديرەكتورىنا شاقىرتتى.

– سەن مەنىڭ يتىمە تاس لاقتىراتىن، بوقتايتىن كىمسىڭ؟ –دەپ تەپسىنگەن. ءتىپتى مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ: «سابىر ساقتاڭىز»، – دەگەنىنە قاراماستان:

– سەن مەنىڭ كىم ەكەنىمدى بىلەسىڭ بە؟ – دەپ اقىردى. سول ءسات ديرەكتور:

– يتكە نەگە تاس لاقتىردىڭ؟ –دەپ سۇرادى.

– قاۋىپ الا جازدادى.

–تاس لاقتىرعانىڭمەن قويماي سونشا نەگە بوقتادىڭ؟

– بوقتادى دەيسىز بە؟ مانادان ءۇنسىز وتىرعان سىنىپ جەتەكشىسى اپاي سوزگە ارالاسىپ. – مۇنىڭ اۋزىنان بوقتىق تۇسپەيدى، بوقتاعاندا بار عوي ورىسشا بوقتايدى.

–جوق، جوق، – دەدىم جان داۋسىم شىعىپ. –ورىسشا بىلمەيتىن ءيتتى ورىسشا بوقتايتىن جىندى دەيسىز بە؟ بۇل جولى اكەسىنەن قازاقشا سىقپىرتتىم.

– انە كوردىڭىز بە؟ –دەدى انا كىسى قاتۋلانىپ. –مۇنىڭ يتىمە تاس لاقتىرعانى– ماعان قول كوتەرگەنى ەمەس پە؟ ال اكەسىنەن بوقتاعانى، مەنى بوقتاعانى دەپ بىلەم. مۇنداي مەكتەپ ءتارتىبىن بۇزاتىن بۇزىققا اياۋشىلىق بولماۋ كەرەك. سوندىقتان بۇگىننەن باستاپ مەكتەپتەن شىعارۋىڭىزدى...

  وسى ساتتە ونىڭ ءسوزىن بولگەن مەن:

– ءسىز نە؟ ءيتتىڭ... –دەي بەرگەنىمدە:

– بار جوعال! –دەپ ديرەكتور مەنى بولمەدەن قۋىپ شىقتى. سول جولى قانشا جۇگىرسە دە ول مەنى مەكتەپتەن شىعارتا الماعان ەدى. ەندى مىنە...

– كوڭىلسىزسىڭ عوي، نە بولدى، بالام؟ الدە ءبىر جەرىڭ...

–جوق  اۋىرعام جوق، –دەي كەلىپ، – الگى اتى كىم ەدى؟ كەڭسەدەگى تاسباقا «جۇمىستان بوسسىڭ دەپ» قىسقا قايىردىم. –ەرتەڭ مەنى تاڭ سارىدەن وياتپاڭىز، – دەپ جاتۋعا ىڭعايلاندىم. باسىم جاستىققا تيە بەرگەن ساتتە مانادان تۇنجىراپ ءۇنسىز وتىرعان شەشەم:

–ءجا، جۇمىستى قويشى. سەنىڭ تاپقان تيىن-تەبەنىڭە قاراپ وتىرعان جوقپىن.  تەك انا اعاڭمەن نەگە رەنجىستىڭ ەكەن؟ ول– ءبىر. ەكىنشىدەن، ۇلكەن كىسىنى تاسباقا دەگەنىڭ نە؟ بۇل ادەپسىزدىك قوي، بالام! – دەدى باياۋ ءۇن قاتىپ. مەن  ۇندەمەدىم. الدەن سوڭ: «جۇمىستان اياق استى شىعىپ قالعانىم با؟ بۇل قالاي بولدى ءوزى؟» –دەپ ويعا بەرىلدىم. شالعىنى الا الماي. ورنىنا سالا الماي مىقشىڭداپ جاتقاندا: «قانە، كىلتىڭدى بەرى اكەلشى»، – دەپ ءوزى بىلەك سىبانىپ، كىرىسىپ كەتەتىنى ەسىمە ءتۇستى. ەشقاشاندا مەنىڭ تەحنيكاعا بەيىمىم جوق ەكەنىن بەتىمە باسپايتىن ەدى. «ەندى يگىلىك اعانىڭ ءاي ۇل دەگەنىن ەستۋىم ەكى تالاي-اۋ»، – دەپ، وكىنىپ جاتىپ كوزىم ءىلىنىپ كەتىپتى. سىرتتان بالاعانعا الدەكىمدەردىڭ ءوزارا سويلەسىپ كىرىپ كەلە جاتقان داۋىستارىنان وياندىم.

– ول كىسى كەڭسەدە ىستەگەنمەن سۇلەيمەندى جۇمىستان شىعارىپ تاستاۋعا قاقىسى جوق، اپا؟! بۇل جازاعاڭنىڭ داۋسى. –ونى مەن شەشەمىن. سول ءسات شەشەمنىڭ:

– تۇر، جازۋباي اعاڭ كەلدى، – دەگەن كوڭىلدى داۋسى ەستىلدى. الدەن سوڭ بريگادا ماشيناسىمەن شابىندىقتى القاپقا بەتتەپ كەلە جاتتىق. رۋلدە جازاعاڭ ارا-تۇرا اينادان بىزگە قاراپ جىمىڭداپ قويادى. جۇمىسقا كىرىسەر تۇستا: «سەن ول اعاڭدى قايتەسىڭ الدەكىمگە  قاتتى اشۋلانعان بولار. سودان «يت اشۋىن تىرنادان الادى» دەگەندەي  ساعان ۇرىسقان بولار، ۇمىت»، – دەگەن ارقامنان قاعىپ. مەن ۇمىتقانمەن، ول ۇمىتا الماسا كەرەك. ەكى-ۇش كۇننەن كەيىن جازاعاڭ مەنى بايقوجاعا اپارىپ سالماق بوپ ماشيناسىنىڭ رۋلىنە وتىرا بەرگەندە، ەكى قولىن ەربەڭدەتە كوتەرىپ، القىنا جەتكەن ول:

–جازەكە، الگى سۇلەيمەن دەگەن بۇزىق سەندە ىستەپ ءجۇر مە؟ مەن ونى...

– ەستىدىم، – دەدى جازاعاڭ ونىڭ ءسوزىن ءبولىپ.

– ەستىسەڭ سونى جۇمىستان قۋىپ جىبەر. ءسويت. مەن مۇنى سەنەن  اكتيۆ مۇشەسى، سەحتىڭ پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى رەتىندە ...

– ءسىز، – دەدى جازاعاڭ، – ءسوزىڭىزدى قايتا –قايتا بولگەنىم ءۇشىن مەنى عاپۋ ەتىڭىز. اكتيۆتى دە پارتيا ۇيىمىن دا جايىنا قالدىرىڭىز. ال سۇلەيمەن ءسىز ايتقانداي بۇزىقتىق جاساسا، ونى كوللەكتيۆ تارتىپكە شاقىرادى. جۇمىستان شىعارۋ جايلى ءسوز بولۋى مۇمكىن ەمەس. ال جاقسى، –دەي بەرىپ...

– ءاي، سۇلەيمەن، سەن ءالى كۋزوۆتا وتىرسىڭ با؟ بەرى كەل! –دەپ شاقىردى . مەن جەرگە سەكىرىپ تۇسكەندە، جازاعاڭا الدەنە دەگەلى كەلە جاتقان انا كىسى مەنىڭ بەرگەن سالەمىمدى الماستان: «كورەرمىز ءالى»، – دەدى سۇستانىپ.

 ... شومان اۋىلىنىڭ جەتكىنشەك جاستارىن مەحانيزاتورلىق كاسىپكە، ەڭ باستىسى، ادالدىققا ، ادامگەرشىلىككە، ەڭبەكقورلىققا باۋلىعان بىردەن-بىر تالىمگەر ول. ءبىزدىڭ جازاعاڭ  قاراماعىنداعىلارعا قاجەتى ساتتە قامقورلىق جاساۋعا، ارا تۇسۋگە ايبىنبايتىن، قولىنان كەلگەنىن ءبارىن جۇزەگە اسىراتىن ادال جان ەكەنىن اراعا جىلدار سالىپ بارىپ ۇقتىم. 

---