ءبىز — كادىمگى ەسەكپىز!
ءبىز دەگەن — ەسەكپىز عوي، ەسەكپىز! كادىمگى ەسەكپىز!.. جاراندار-اۋ، كۇنى كەشە عانا ءبىزدىڭ بابالارىمىز سەندەرشە ءوز تىلدەرىندە ەمىن-ەركىن سويلەسپەۋشى مە ەدى؟ تىلدەرى قانداي ەدى، شىركىن! كۇمىسشە سىڭعىرلاپ، قۇلاق قۇرىشىڭدى قاندىراتىن. ءسوز ەمەس، اسەم ىرعاقتى ءان بولاتىن! قانشا تىڭداساق تا جالىقپايتىنبىز. ول كەزدە ءبىز باقىرۋدى بىلمەيتىنبىز. ءقازىر عوي، باقىرىپ جۇرگەنىمىز. ءوزىمىزدىڭ بۇكىل تىلەگىمىزدى، ويىمىزدى، سەزىمىمىزدى، ءتىپتى قايعى-مۇڭىمىزدى دا باقىرىپ بىلدىرۋگە تىرىسامىز. ءبىراق، «ي-ا! ي-ا!» دەگەن ەكى سوزبەن قاي حالىمىزدى ايتىپ بەرمەكشىمىز؟ ءبىر كەزدەگى تاماشا باي تىلىمىزدەن بار-جوق قالعانى وسى بولعان سوڭ، قايتەيىك!..
ءبىزدىڭ ەسەك ءتىلىمىزدىڭ قالاي قۇرىپ كەتكەنىن، مۇمكىن، سىزدەردىڭ بىلگىلەرىڭىز كەلەتىن دە شىعار؟ مەن ونى ايتىپ-اق بەرەيىن. بىزگە ءوز ءتىلىمىزدى ۇمىتتىرعان ول وقيعا جان تۇرشىگەرلىك ناعىز سۇمدىق ەدى.
ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ ءبىرى — ابدەن قارتايعان ەسەكەڭ — ايدالادا جايىلىپ جۇرسە كەرەك. شاماسى جەتكەن ءشوبىن جۇلىپ جەپ، كوڭىلى كوكتەم بوپ اندەتىپ ءجۇرىپتى. ءبىر كەزدە الدەقانداي ءبىر جامان ءيىستى سەزىپتى. قاسقىردىڭ ءيىسى عوي باياعى.
قولاڭسى ءيىس كۇشەيە بەرەدى، قاسقىر جاقىنداي بەرەدى، اجال تونە تۇسەدى.
ال ەسەك ءوزىن-وزى جۇباتىپ:
— بۇل قاسقىر ەمەس! مۇنىڭ قاسقىر بولۋى مۇمكىن ەمەس!— دەيدى.
قورقىنىشتان جۇرەگى قىسىلىپ بارا جاتسا دا، ول ەشتەڭەنى سەزبەگەن بولىپ:
— ينشاللا، بۇل قاسقىر ەمەس. بۇل جەردەن قاسقىر نە الادى؟— دەپ كۇڭكىلدەيدى.
ءبىر ۋاقتا ىرىلداعان داۋىس ەستىلەدى. وعان ونشا ۇناي قويمايتىن قورقىنىشتى ىرىل — قاسقىردىڭ ىرىلى. ەسەك قۇلاعىن ساقتانا قايشىلايدى دا:
— بۇل قاسقىر ەمەس! بۇل قاسقىردىڭ ىرىلى ەمەس!— دەيدى.
ىرىل كۇشەيە تۇسەدى. شوشىعان ەسەك جالت قاراسا، قاسىنداعى توبە باسىندا، قالىڭ تۇماننىڭ اراسىنان، قاسقىردىڭ قاراسى كورىنەدى.
— ول قاسقىر ەمەس. قارايعان بۇتا عوي،— دەپ ەسەكەڭ ءوزىن-وزى جۇباتقان بولىپ، ءشوبىن شايناڭداي بەرەدى.
سول ەكى ورتادا قاسقىر دوڭكيىپ شىعا كەلەدى.
ەسەك قورىققانىنان قالتىراپ قويا بەرسە دە، قاسقىردى قاسقىر دەۋگە كوڭىلى داۋالامايدى:
— ءتايىر-اي، قاسقىر بۇل جاقتان نە ىزدەيدى؟ ءسىرا، مەنىڭ كوزىم ناشارلاي باستاسا كەرەك. بۇتانى قاسقىر ەكەن دەپ قالدىم-اۋ!— دەيدى.
قاسقىر جاقىنداپ قالادى. ەسەك قالش-قالش ەتەدى:
— و، ءتاڭىرىم! مىناۋ شىنىمەن قاسقىر ما؟ جو-جوق، قاسقىر ەمەس،— دەپ مىڭگىرلەيدى.— مىناۋ تۇيە عوي. الدە ءپىل مە؟ مۇمكىن باسقا بىردەڭە بولار. قاسقىر سياقتى بوپ كورىنەتىنى نەسى؟
قاسقىر ەكى-ۇش-اق قادام قالدى، ءتىسىن ىرسيتىپ، تارپا باسسالعالى تۇر.
ەسەك: «بۇل قاسقىر ەمەس. مۇنىڭ قاسقىر ەمەسىن سەزىپ تۇرمىن. ايتسەدە باس ساۋعالاعانىم ءجون بولار» دەپ وي ءتۇيدى دە، تومپاڭداي جونەلدى.
قاسقىردىڭ سىلەكەيى شۇبىرىپ، سوڭىنان ۇمتىلدى.
ەسەك اياعىن جەبەي باسىپ، توڭىرەككە كىرىستى. قاسقىر قالار ەمەس.
«بۇل ءتىپتى دە قاسقىر ەمەس. بۇل — جابايى مىسىق» دەپ ويلادى ەسەك، ارتىنا اقىرىن قاراپ قويىپ. قاسقىردىڭ كوزى شوقشا جايناپ، اۋزىنان اتىلعان ىستىق دەمى ەسەكەڭنىڭ قۇيرىعىن جالىنشا شالا باستايدى. ەسەك سوڭىنداعى پالەنىڭ قاسقىر ەكەنىنە سوندا دا سەنە المايدى. اقىرىندا، نە كەرەك، ەسەك ابدەن تيتىقتايدى دا، نە بولسا و بولسىنشى دەپ ويلاپ، كوزىن تاس جۇمىپ، قالت توقتاي قالادى. تىنىش تا تۇرماي:
— جوق، بۇل قاسقىر ەمەس. ينشاللا، قاسقىر ەمەس،— دەپ كۇڭكىلدەپ سويلەپ تۇرادى.
قاسقىر ونى باسسالىپ، تىراڭ ەتكىزىپ جىعا سالادى.
— مەن سەنى بىلەم، سەن قاسقىر ەمەسسىڭ. ءتاڭىر تىلەۋىڭدى بەرسىن، جارقىنىم، قىتىقتاماشى، مەن قىتىقتاعاندى جەك كورەم!—دەپ كۇڭكىلدەيدى ەسەك.
قاسقىر ونىڭ قوڭىنا تۇمسىقتى تىعىپ جىبەرەدى دە، بۇكىل قوڭ ەتىن قولق ەتكىزىپ جۇلىپ الادى. ءحالىنىڭ مۇشكىل بولعانىن ەسەك سوندا ءبىر-اق بىلەدى. جانى شىرقىراپ، ءتىلى بايلانىپ قالادى. بىردەڭە دەيىن دەسە، اۋزىنا ءسوز تۇسپەيدى. ال قاسقىر ازۋدى سالادى كەپ، سالادى كەپ. قانىن سۋشا شاشادى. ءبىر ساتتە عانا ەسەك تىلگە كەلىپ:
— بۇل قاسقىر ەكەن... ينش... ا... ين... ا... ي... ا...— دەپ باقىرادى.
قاسقىردىڭ كوزى تۇنىپ، قوماعايلانا جۇلقىلايدى. ال ەسەك بايعۇس:
— ي... ا... ي — ا... ي...— دەپ، «ينشاللاعا» ءتىلى كەلمەستەن جان تاپسىرادى.
بابامىزدىڭ باقىرعان اقتىق داۋىسىن ەستىگەن اۋلەتىمىزدىڭ كارى-جاسى تىلدەن تۇگەل ايرىلىپ قالىپتى. سول كۇننەن بەرى ءبىز بارلىق ويىمىزدى، مۇڭىمىزدى باقىرىپ بىلدىرەتىن بولىپپىز. ەگەر سول بەيشارا بابامىز ءوزىن-وزى جۇباتپايتىن جەردە جۇباتىپ، ءوزىن-وزى الداپ ءجۇرىپ الماعاندا، جانىنا تونگەن قاتەردەن قاشىپ قۇتىلىپ كەتكەندە، ءبىز بۇگىن دە ءوز تىلىمىزدە سويلەپ قارىق بولىپ جۇرەتىن ەدىك قوي!
امال نە، ەسەكپىز عوي ءبىز، ەسەكپىز!.. كادىمگى ەسەكپىز!.. ي-ا، ي-ا، ي-ا!..
ورىسشادان اۋدارعان عابباس قابىشيەۆ
You Might Also Like
-
ۋاقىت وتكەن سايىن قوعامدا ءدىن، ءسالت-داستۇر ماسەلەلەرى وزەكتى تاقىرىپتارعا اينالىپ وتىر. سەبەبى، بۇگىنگى كۇنى قوعامنىڭ دىنگە دەگەن وزىندىك كوزقاراسى ەكىگە بولىنگەن. سونىمەن قاتار، ءدىن ماسەلەسى...
-
بىزگە بەيمالىم ءبىر الەمنىڭ ايتەۋىر ءبىر جەرىندە بىزگە ودان ارمەن بەيمالىم ءبىر الەم بولىپتى دەسەدى. ول الەمدە التى قۇرىلىق جانە ولارعا قوسا جەتىنشى قۇرلىق بار ەكەن، جەتىنشىنىڭ بارىن التى قۇرىلىق ادام...
