InfoHub Logo

اسپەت — سافۋان شايمەردەنوۆتىڭ «ءماجنۇن تال» پوۆەسىندە بىرەگەي بوي كورسەتكەن اسا ۋىتتى، جاس بولسا دا، وقىپ-توقىعانى مول ويشىل، كەرەك جەرىندە ادۋىن دا، ارجايى قىز. جانەدە ول تاعدىردان تارتقان تاقسىرەتىن جان بالاسىنا ءتىس جارىپ ايتپاعان ارۋ، ۇستامدىلىقتىڭ دا ۇلاعاتتى بەينەسى — ءبىر ءوزى دەرسىڭ. بارىنەن بۇرىن وسى قارشاداي قىزدىڭ كوركەم دۇنيەنى تانىعىشتىعىن ايتساڭشى. ال، سافۋان سەكىلدى، قارتايا كەلگەن جاس شاماسىمەن شارۋاسى جوق، كۇندەلىكتى ۇعىم ۇستاستىرۋ، ءتانىم-بىلىم تالاستىرۋ ارقىلى شىندىق ارەناسىنا شىقپاي وتىرا المايتىن كىسىنى تاپ وسى اسپەت كوزىمەن كورۋ ماعان تيىمدىرەك: بىرىنشىدەن، كەيبىر جاعدايدا سول قىز اۆتوردىڭ وزىمەن مىنەزدەس، ساراپشىلىعىم ءسال جانساق باسقان جەردە سونىڭ وبال-ساۋابىن وسىناۋ جۇرەگى پاك پەندەگە جۇكتەي سالۋ دا ءتيىمدى. ويتكەنى، قىز تالعامىنا وكپە جۇرمەيدى. «قىز اۋزىنان شىققان ءسوز اششى بولسا دا پاك» دەپ سافۋاننىڭ ءوزى دە جازعان.

يلانساڭىز، وسى دوس ءازىلى ارالاس پىكىر ىشىندە تولىپ جاتقان شىندىق بار. جاڭا ءبىز تىزبەكتەپ شىققان قىز بويىنداعى قاسيەتتەرگە جەكە-جەكە ارەكەت قىلۋ مۇمكىندىگىن بەرسەڭىز، سولار سافۋان شىعارماشىلىعىنىڭ تۇگەلگە جۋىق باسىن قۇراستىرىپ شىعار ەدى. «بولاشاققا جول» رومانىنان باستاپ، «مىنەز»، «مەزگىل»، «قارعاش»، «جىل قۇسى»، «يت اشۋى»، «سىبىزعى سازى»، «قىزىل گۇلدەر» (اتتارىنان-اق كورىپ وتىرسىز) تاعى باسقالارى بولىپ، بىرىنە ءبىرى ۇلاسا كەلگەن كىتاپتاردىڭ «اعالار الاقانىنا» دەيىنگى ۇزىنا بويىنا قاراپ وتىرساڭ، ىلعي ءبىر ازابى مول سۇلۋلىقتىڭ قۇلاق كەستى قۇلدارىنا تاپ بولاسىڭ. ءبىر قىزىعى، سولاردىڭ ىشىندە سەن دە جۇرگەنىڭدى كورمەيسىڭ. ال، وندايدان باسى بوستاردى ساكەن وقىپ تۇرعان ادام ەتىپ كورسەتپەيدى. بۇنىڭ ءبارىن بۇتارلاپ ايتۋ ءۇشىن كوپ ءتوزىم مەن كولەمدى ءسوز كەرەك. ونىڭ ەكەۋى دە مەندە جوق. ول جاعىنا جەتىكتەر، شۇكىر، مەنسىز دە بار عوي. مەن ءوز تانۋىمداعى سافۋان جونىندە وندا دا اسپەتتىڭ كومەگىمەن، ازىن-اۋلاق پەيىل تانىتامىن.

و باستا ونەرىن ولەڭ-جىرمەن كورسەتكەن جاستاردىڭ كورىكتىرەك بىرەۋى وسى كىسى ەدى. ەسەيە كەلە قۇداي سونى پروزاعا ايىرباستاتسا امالىڭ قانشا. ومىردەگى جاعىمدى-جاعىمسىز قۋاتتى قوزعالىستاردى اقىنشا سەزىنۋ قاسيەتىن وزىندە قالدىرسا، باسقا جانرعا اۋىسقاندا تۇرعان نە بار دەپ، ءدال وسى اراعا مەن بىلەتىن اسپەت ءبىر كيلىكپەي قالماستى. راس، مەن ارادا قىزبەن ايتىسقان سايىن جىعىلىپ قالا بەرەتىن سۋرەتشى باعدان بولعىم كەلمەيدى. بۇل پىكىرمەن كەلىسە سالامىن. جالعىز-اق، سول كوزدىڭ وزىندە ەل ولەڭدى وسى جىگىتتەن، بۇل تاعدىرلاس تاحاۋي، تاكەن، زەينوللالاردان وسال جازاتىن كەيبىر ارىپتەستەرىنىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن اقىندىقتان اينىمايتىنىن ءارى ءوسىپ ماندىمايتىنىن اسپەت بولمە سالىق قىلماسا بولدى.

«اعالار الاقانى» اتتى كىتاپتاعى دەرەكتى كورىنىستەر سافۋاندى بىزگە بالا كەزىنەن باستاپ بىلگىزدى. سول كىتاپقا جازعان رەسەنزيامدا بۇل جىگىت جايلى كوپتەگەن ويلارىمدى مەن دە ايتتىم. سولاردى قايتالاماۋ ءۇشىن بۇل جولى نە دەسەم دە بۇگىنگى، وسىناۋ كۇرت وزگەرىستەردىڭ قىزىعى مەن قىستالاڭ شاعىنداعى سافۋاندى عانا توڭىرەكتەيمىن.

«ءوز جۇمىسىڭ تۇرعاندا باسقانى قايتەسىڭ» قاعيداسىن قاتاڭ ۇستايتىن، اسىرەسە ونەر ادامىن گارمونيا مەن حاوس ارالىعىنان سۇرىپتاپ تانيتىن اسپەتكە بۇگىنگى سافۋاننىڭ كۇندەلىكتى كۇش سالىپ جۇرگەن ارەكەتتەرى ۇناي قويادى دەپ ايتا المايمىن. بالكىم كوركەم قالامنان ۋاقىتشا بولسا دا قول ۇزگەن، قورالارىندا باسقا لاۋازىم ماشيناسىنىڭ تۇمسىعى قىلتيىپ تۇرعان جازۋشىلاردان ول قىز ءوز جاراتۋشىسىن اجىراتىپ الا دا بىلەر. ءبىراق، ءقازىر ونەردە وندىرە تۋىنداپ وتىرعان تۇلعا جوقتىعىن اسپەتتە كورمەي وتىرعان جوق. ءبارىمىز-اق جوعالتقانىمىزدى جوقتاۋدان، اردىڭ ءىسىن الدەندىرۋ جولىنداعى ايتىستاردان اۋىسپاي جاتىرمىز. تۇپتەپ كەلگەندە، بۇگىنگى ءۇمىت پەن كۇدىك، بەرەكەسى قاشقان تۇرمىس پەن سونىڭ وتەۋىنە كەلىپ جاتقان ۇلتتىق ۇتىستارىمىز، الدا تۇرعان قيىندىعى بەلگىسىز بەلەستەر — وسىلاردىڭ قوسىندىسى ەرتەڭگى ۇلى شىعارمالاردىڭ ۋىتى، ءتىپتى اشىتقىسى بولماسا نە قىلسىن... ايتۋلى ارت-كونونادا الدىندا دا وسىنداي اۋىر دا، ءۇنسىز ءبىر بولاتۇعىن.

اسپەتكە ۇناسا دا، ۇناماسا دا ءبىزدىڭ جولداسىمىز بۇل كۇندەردە دەگبىرسىز. ينتەلليگەنسيانى تەبىرەنتەر جايلاردىڭ قايسى بىرىنەن دە ساكەڭ تەجەلىپ قالا الماي وتىر. بالكىم بۇعان ءالىپتىڭ ارتىن باعاتىن ۋاقىت جوقتىعى سەبەپ شىعار. ادامدى ءوزىمسىنۋدىڭ سول بوگدە كىسىنىڭ ءوزىن ساعان جاقىنىڭنان دا جاقىنىراق، تارتىمدىراق كورسەتە بىلۋىندە. وسىنداي ادامداردىڭ ىشىندە جۇرەگىنىڭ تۇبىنە جەكە-دارا ورنىعاتىندارى دا بولادى. ادامدى باعالاۋدىڭ وسىناۋ شامادان تىس ولشەمىن شايمەردەنوۆ تالاپ نورماسى دەپ تۇسىنسە، ونىڭ دا سەبەبى بار. بۇل كىسىنىڭ باياعى وگەي اناسى بەيىسكە پەرزەنتتىك ماحابباتىمەن تانىس وقىرمان ونى جاقسى بىلەدى. بەيىس اپايدىڭ ەكى جەتىم بوبەككە سىڭىرگەن ەڭبەگىن جازۋشى انا سۇتىنەن دە اسىرىپ باعالايدى عوي. مىنە، وسىنشا اسقاق ادامگەرشىلىك سافۋان بارشانىڭ بويىنا دارىتۋ مۇمكىن ەمەسپىن بىلە تۇرا، سولاي قاراي بۋرا تارتىپ وتىرادى. ول — ول ما، ءتىپتى وسى كرەدونى ول جاقسى تۇگىلى كاززاپتىڭ الدىنا دا قاساقانا كولدەنەڭ تارتادى. جەلتوقسان وقيعاسىن اسقىندىرىپ، ءورتتى قوزدىرىپ قويىپ، ءوزى كابينەتتە بۇعىپ وتىرعان كولبينگە كەيىنگى ءبىر ورايدا شايمەردەنوۆتىڭ نە دەگەنى ەستىگەندەردىڭ ەسىندە شىعار:

—ءجۇر، ەكەۋمىز جاياۋ شىعىپ، الان-كوشەلەردى ارالايىق. سوندا ءيسى قازاقتان بىرەۋ ساعان تيىسسە، سونىڭ ءوزىن-اق قازاقتا ۇلتشىلدىق بولعانى دەپ ساناي سال. سونىڭ كۇيىگىنەن كوزىڭشە مەن-اق وتقا ورتەنەيىن ولەيىن.

— حا-حا، حا، حا!..

باسىن شالقايتا جىعىپ قارقىلداي كۇلگەن كولبينگە مىنبەدە تۇرعان شايمەردەنوۆ جاۋابى:

— مىنە، مىنە... وسى كۇلكىڭىزدىڭ ءتۇبىن تۇپتەڭىز! — دەگەن استارلى قارىمتا بولدى. بەيىس مەيىرباندىعىنا قاراما-قارسى جاراتىلعان بەزبۇيرەك قولىندا ەل تاعدىرى، قايمانا قانعىباس قولىندا ۇلت تاعدىرى تۇرسا تالانتقا تاعات، دەگبىر دەگەندەردى كىم بەرسىن؟.. جازۋشى جاراتىلىسىندا بۇلايشا كۇيىپ-پىسۋ بۇرىن دا بولعان. ءبىراق، ونى قاماعانىڭ قايتا شىعارمايتىن تەمىر تورلار تەجەپ كەلگەن. بۇگىنگى بەيمازانىڭ ۇلەسىنە سالاۋات، مىنبەسى تيگەنى ءۇشىن تاپ بۇگىنگى تاۋار-تاعام تاپشىلىعىنا رەنجىمەۋ كەرەك. وتارشىلىقتىڭ قورلىعىنان قورقىنىشتى ەمەس بۇل كەمدى كۇنگى كەدەيشىلىك.

تاعدىرى بىرەۋگە تاۋەلدى بولعان جەردە تون تونالماي، بەدەل بەرەكەسى ۇشپاي قالمايتىنىن ەكى حالىق باستان كەشسە، سونىڭ بىرەۋى قازاق شىعار-اق. سودان دا بولار، قازاق عاسىرلار بويىنا ەلدىگىنە ەركىندىك الا الماسا دا ۇل-قىزىن ولمەي بەرىسپەيتىن وجەتتىككە تاربيەلەدى. الىسقا بارماي-اق اسپەتكە قاراڭىزشى: ول جان دەگەندە جالعىز بوبەگى جەر بەسىككە بەرىلىپ، تىلەگى كەسىلسە دە ارامزاعا ارىن تاپتاتپاعان ارۋ. اسپەت، ول — ارامىزدا ءتىرى جۇرگەن ءاليا، مانشۇك، ول — كەشەگى جەلتوقسان قۇرباندارى — قايرات پەن ءلاززات رۋحىندا دا كورىنە الادى. جانە دە: «باياننان باسقاشا تانىلماسا ول نەسىنە ءايشا-بيبى بولىپ تاريح تورىنەن تاڭ اتىرادى؟!.» دەگەندى ايتا العان اسپەت. «توقتارداي جىگىت بولماسا قازاقتىڭ عارىشقا قاتىسى قانشا دەر ەدىك»ء-تى دە وسى وتىرعاندا سول قىز مەنىڭ قۇلاعىما قۇپتاتقانداي.

— سۋۆەرەنيتەت —دەربەس، ەركىن... مەيلى ول ەگەمەندىك بولا قويسىن... ال، ونىڭ ۇستىنە وزگە جۇرتتار «تاۋەلسىز» دەگەندى ايىرا-بولە ايتاتىن سەبەبىن بىلەسىز بە؟.. — دەپ الىپ، ساكەڭ سونى ءتۇسىندىرۋ ءۇشىن سان تاريحتارعا سامعاپ جونەلەتۇعىن. ويتەتىن ءجونى بولدى. قازاقستان تاۋەلسىزدىك جاريالانىپ بولعانشا، جاسىراتىنى جوق، پارلامەنتىمىزدىڭ قۇلاعىن شۋلاتىپ-اق باقتى:

— نەمەنەدەن توسىلادى، وسى ءبىز سونىڭ الا جۇرمەسەك، العى شەپتە اتىمىز سۇرىنە مە؟..

بۇل وزىنشە ءبىر ۇداي كوڭىل كۇيىن تانىتسا، ەندى بىردە:

— بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا ءبىرىنشى تىلەك بىزدەن ءتۇستى... ورتا ازيالىق اعايىندار نۇرسۇلتان ايتۋىمەن باس قوستى... نەمەسە:

— «يزۆەستيا» گازەتى ۇندىستانمەن قاتىناستى قازاقستان بۇرىن باستاپ، رەسەيدىڭ الدىن وراپ كەتتى دەپ جازدى. ا، بۇل ارادا قىزعانىشتا جوق ەمەس!.. — دەپ، سوعان رياسىز، قۇددى بالاشا قۋانادى. ءبىر عاجابى، بۇگىن دوستارىنا ايتقان سوزدەرىمەن اراعا از كۇن سالىپ، نە تەلەەكراننان، نە ەفيردەن، نە گازەتتەن كورىنىپ، ەسىتىلىپ، وقىلىپ جاتادى. ءيا، ەل ەركىندىگى، ەل ازاتتىعى تۋرالى زاڭدار قابىلدانعان تۇستاردا جارعاق قۇلاعى جاستىققا ءتيىپ جارىماعاندار ساناتىنان سافۋان ءجيى كورىندى. جاس جازۋشىنىڭ شىعارماسىنا شىلبىر تاستاۋ، كلاسسيك جازۋشىنىڭ مۋزەيىن اشقىزۋ، مازارىن كوتەرتۋ — ءبارى دە ونى مازالايدى. وسىدان جارتى عاسىر بۇرىن ادىلەتسىزدىكتىڭ قاندى قارماعىنا ىلىككەن ۇلى جازۋشىلاردىڭ اتىن بىلگەن جاستار زاتىنا دا عيبىراتحانا سيپاتىندا ەركىن ەنۋگە ءتيىستى عوي. ولارعا سافۋاندار الدىنان ءدارىس جەتەلەپ جەتكىزبەك پارىز ەمەس پە؟.. بۇل باعىتتا سافۋان تالاي تاعىلىمدى باياندامالار جاسادى. قىسقاسى، بۇنداي ىستەرمەن اينالىسۋدى ساكەڭ بۇل كۇندەرى ءتاڭىر تاپسىرماسى دەپ ۇعادى-اۋ دەيمىن: وسىنىڭ ءبارى ءوز شىعارمالارىنىڭ ءتورت تومدىعىن باسپاعا دايارلاۋ سەكىلدى اسا جاۋاپتى، ياكي، جۇكتى مەزگىلمەن قاتار، قاربالاس جۇرت جاتتى.

قىسقا كۇندە قىرىق مارتە قايتالاپ قوزعاساق تا تاعىنا تاقىمىن ورنىقتىرۋ ءالى الىستا جاتقان الديار — قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرى بولسا كەرەك. ارينە، زاڭ بار، زامان پەيىلى تۇزىك باعىت الدى، ەل قۇلاعى ەلەڭ ەتكەلى تىلىمىزگە تيەك ەمەس، تىرەك بولارداي ءتالىم-بىلىم ۇيالارى دا ودان-بۇدان ورىن تەبە باستاعانى بار. الايدا وسىلار ىشكى سارايىن تالايدان بەرى تات تۇتقان ماشينانىڭ وت العانى سەكىلدى عانا سەرپىن. ەگەر ول قاسقا جولدا قايتا زاۋلاپ ۇلگەرمەي تاعى سەنىپ قالسا، باستاپقى ەڭبەكتىڭ ءبارى زايا. ءتىل شەرۋىنىڭ الدىڭعى شەبىندە دابىل قاعىلدى دەگەنىڭىزبەن ارتقى قوسىندار ءالى ايىلىن دا جيناعان جوق. الماتى بيكەشتەرى باياعى سول داعدىلانعان تىلدەرىندە ساۋىسقانشا سامىرجاق. سولاردىڭ ساناسىنا ساڭىلاۋ بارماسا، سىرتتى قويىپ، ءىشتىڭ وزىنەن-اق تابالاۋشى تابىلادى. ال تابانىڭ زاھارى ءالجۋازداردى تاۋى شاعىلعان جاققا قايتىپ بەتتەتپەي قويادى. مىنە، وسىنى جازۋشىنىڭ ءبارى بىردەي سافۋانشا سەزىنسە عوي: ءتاڭىر جارىلقاعىر سماعۇل ەلۋبايەۆ ەكەۋى جيدىرمەلەتە قاققان دابىل تالاي قۇجاتتىڭ، دۇنيەگە كەلىپ، ىسكە قوسىلۋىنا سەبىن تيگىزدى. ءبارىمىز قول قويعان «ءتىل تاعدىرى — ەل تاعدىرى» اتتى ايتۋلى ۇندەۋدىڭ وزەگىنە وت دارىتقاندار دا وسىلار. جاسىراتىنى جوق، وسىعان قول قويار جەرگە كەلگەندە سوعان جۇرەگى داۋالاماعان جازۋشىلار دا بايقالىپ قالدى.

اسپەت، قاراعىم، سەن اڭعارىپ جۇرەسىڭ بە، ءوزىڭنىڭ ەر مىنەزدى بولمىسىڭدى جالپىعا جاريا قىلعان سافۋان اعاڭدى وسى جۇرتتىڭ ءبارى بىردەي جاقسى كورە بەرمەيدى. جەكە باستىڭ توپشىلاۋى بولماسا، سەبەبىن كەسىپ-پىشىپ ايتۋ قيىن. ءوز باسىم «تۋرا بيدە تۋعان جوق» پرينسيپىنەن شەگىپ جۇرگەن زاپالى شىعار دەپ ويلايمىن، ايتەۋىر، ول دا بەدەلدىڭ بەت-جۇزىمەن ساناسپاي، اششى شىندىقتى قاتتى ايتاتىندار قاتارىندا وزىنە تيەسى ءناپاقاسىنا كەشەۋلەپ جەتىپ جۇرەدى. ەشكىمگە جالا جاپپاي، ادالىنا باققان سىنعا قالتارىستان قارىمتا دايارلاۋ بەدەلدىڭ ءىسى مە؟.. ايتپاقشى، اسپەتجان، سەنىڭ «پىكىر تالاستا بەدەل قارۋ بولا المايدى» دەگەن ءوز ءسوزىڭ دە بار ەكەن-اۋ.

راس، «ەشتەن دە كەش جاقسىنىڭ» يگىلىگىن سافۋان دا از يگەرىپ جۇرگەن جوق. وبالى كانە، الماتىدا تەجەلگەن تەگەرشىك ماسكەۋدە قالىپتى قوزعالىسىنا ەنىپ، بۇكىلوداقتىق كاسىپوداق سىيلىعىنا لاۋرەات تا بولا الدى. بالكىم «اعالار الاقانىنىڭ» شاراپاتى شىعار، سوڭعى ازىردە دەسەڭىز دە، اقىرى وسى كىتاپ ءۇشىن قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك سىيلىعى دا بەرىلدى. سافۋان، تاحاۋيلاردى حالىق ءوز جازۋشىمىز دەپ تانىعالى قاشان. بالكىم سول اتاق تا ءبىر كۇنى الدىڭعىلارشا جاي باسىپ، جالپاق الىپ كەلە جاتىر. ايتپاقشى، ەندىگى جەردە ءوز پارلامەنتىمىز ەڭبەك، ەرلىك قاھارماندارىنا جاڭادان تۇرلىشە تۇيمەلەرىن دە زاڭداستىرار. بۇل ءانشيىن ءسوز ۇتىرىنا قاراي ويعا ورالىپ جاتقان جايتتەر عوي. ايتپەسە، بەدەل حاقىندا ءوزىڭ ايتقانداي، تالانت جۋعان جاعدايدا اتاق تا جالعان جاراق.

— دەگەنمەن اتاق ەڭبەككە بەرىلەدى عوي. بەدەل قولدان جوعارىلاتۋ ارقىلى دا جاپسىرىلا بەرەدى.

— قاراعىم اسپەت-اي، الدىمدى وراي بەرىپ، ايتپاستى ايتقىزاتىن بولدىڭ-اۋ. سەنىڭ ەل تانىعان ەرەكشە قىز بولۋىڭا سىڭىرگەن مەنىڭ دە ەڭبەگىم بار: مەن «مانشۇك تالدىڭ» العاشقى نۇسقاسىنا توعىز تىلەك ايتقام. سوڭعى رەداكسياسىندا سولاردىڭ كوبىن-اق سافۋان ەسكەرگەن. اۆتور سونى ەر قاشان «كولباقا تەرىسىنە جازىلعان توعىز تالاپ» دەپ ەسكە الىپ وتىرادى. شىعارما قاتتى ۇناعاننان كەيىن اۆتوردى مەن رەستورانعا شاقىرىپ، پىكىرلەرىمدى سونداعى قول سۇرتەتىن قاعاز سۇلگىگە جازىپ بەرە سالعام. «كولباقا تەرىسى» دەپ جۇرگەنىمىز سول. اڭگىمە جەلىسىنە سەنەن دە مىقتىراق ينەشتى ارالاستىرماي، ساعان ءىش تارتۋ سەبەبىمدى ءبىلىپ قويعانىن ابزال. ارينە، وسى ارادا سەن تاعىدا: «اعا، ۇرىسپاڭىزشى، مەنىڭ جاڭاعى ايتقانىم نەگە ءجونسىز. اتاق ەڭبەككە بەرىلەتىنى وتىرىك پە؟..» دەگەلى وتىرسىڭ. العان اتاعىنا ەڭبەگى تاتىماسا-شە؟.. وندايلار از با؟..

تاعى ءبىر ايتايىن دەگەنىم — سافۋان ەكەۋمىز جازۋشىلار وداعىنىڭ اپپاراتىندا جۇمىستاس بولعاندا اڭعارعاندارىم: بۇل جىگىت پارتياعا مۇشەلىك جارناسىن مەزگىلىمەن تولەي بەرمەيتىن. ءبىر كۇنى جينالىسقا سالىپ، جانىن سىرىدەي قىستىق. ول ءوز ايىبىن كادىمگىدەي مويىنداعان بولدى. ودان شىعا بەرە قاينەكەي جارماعامبەتوۆ ەكەۋمىزگە ايتقان سونداعى ءسوزىن ەندى ەسكە تۇسىرسەم، سوعان كۇلگەنىمىز بەكەردەي: «تورەلەردىڭ سالىعىنان ۋاقىتىندا قۇتىلماسام، سول يتتەرىڭ اشتان ولە قالا ما؟..» دەگەنى ءالى ەسىمدە. اپپاراتتاعى ءوز مىندەتىن مۇنتازداي ەتىپ ورىنداۋىن ورىندايدى-اۋ، ءبىراق، ساعات پەن سافۋان اراسى كوبىنشە ۇيلەسىپ تاپپاي، جۇمىسقا كەشىگىپ كەلە بەرەتىن. قجو-عا (قازاقستان جازۋشىلار وداعى) ۋاقىتىمەن كەلىپ، التىنى تولتىرماي كەتپەۋ — سافۋانشا، ەڭبەك ءتارتىبى ەمەس، ەڭبەك ادامىن بەكەر قاڭتارىپ ارىتاتىن فورماليزم. وسى ۇعىم دا ونى ءبىر كۇنى باستىعىمىز عابيدەن ءمۋستافيننىڭ الدىنان ءبىر-اق شىعاردى. مەن شايمەردەنوۆتىڭ جۇمىستان شىعارۋعا قارسى ەرەۋىل ۇيىمداستىردىم (سافۋان وسى كۇندە «ەرەۋىل سىزدەن باستالعان» دەپ كۇلەدى). ايتقانىنان قايتۋى قيىن عابەكەڭ بۇيرىققا قولدى قوياتىن ەدى، ونى مىناداي ءبىر وقىس «وقيعا» توقتاتتى: شامكەنوۆ ءوز تاناۋىنان قوزى قۇمالاعىنداي بىردەڭەنى جۇمىرلاپ الىپ، شەرتىپ كەپ جىبەرگەندە سونىسى الدە قالاي Fابەكەڭنىڭ، الدىنا، تۋرا ستول ۇستىندەگى اينەككە بارىپ توپ ەتە قالسىن. ونىمەن قويماي، الگىسى ۇلكەن كىسى ۇرلەگەندە تۇسكەن جەرىنە جابىسىپ جاتىپ السىن... سونى كورگەن جۇرتتىڭ قىران-توپان كۇلكىسى اعايدىڭ اشۋىن لەزدە تاراتىپ جىبەردى. بۇل ارادا ايتپاعىم — زادى، ويدا جوق جەردەن قيسىن (تەوريا) ءتۇزۋ اسپەتكە وسى كىسىنىڭ وزىنەن اۋىسقان.

ءجا، اسپەتجان. جاناعى ءبىر باستالا ءتۇسىپ ءۇزىلىپ قالعان اڭگىمەنى تىرىلتەيىكشى. ءيا، كىتاپتارىنىڭ اتتارى ايتىپ تۇرعانداي، سافۋان بىتىمىندە سۇلۋلىقتىڭ، ماحابباتتىڭ ميحناتكەش جارشىسى. انانىڭ، اكەنىڭ بالاعا، اعالاردىڭ ءىنى-قارىنداسقا ماحابباتى، قىز بەن جىگىتتىڭ قىزعىن ماحابباتى، ەرلى-زايىپتىلار اراسىندا ەسەيىپ ءوسىپ، كەيبىرەۋلەرىندە ءوشىپ جاتاتىن ماحاببات (سوڭعىسىن سولاي دەپ اتاۋ دا قيىن) — بۇنىڭ ءبارى دە جارشىعا تىنىم تاپتىرماي جىرلاتاتىن، جىلاتاتىن دا كۇردەلى كۇشتەر قۇدىرەتى. بۇل دا اتوم ەلەكتر ستانسياسى سەكىلدى ساۋشىلىعىندا راحات، ءبىر جەرى زاقىمدالسا — اپات. وسى راحات پەن اپات ارالىعىندا جەتپىس جاس جاساعاندا دا قايسارلىعىنان قايتپاۋ وڭاي شارۋا ما؟.. تىنىش وتىرۋدى قۇداي ءاۋ باستا بۇيىرتپاعان سوڭ ولاي دا، بۇلاي دا شارق ۇرىپ ارەكەت قىلاسىڭ. باياندى دا، ءايشا-بيبىنى دە قايتالامايتىن بىرەۋلەردىڭ دۇنيەگە كەلمەگىن كوكسەپ، سول باعىتتا تەر توگەسىڭ. سونىڭ ءبارى كوڭىلدەگىدەي كورىكتى بولىپ شىعا بەرە مە؟.. «قايدان-اۋ...» دەيسىڭ بە، دۇرىس ايتاسىڭ. ءبىراق سەن قىزدى مەن بىلەمىن، سۋرەتشى باعدانعا وتكىزگەن سىنىڭدى جازۋشى سافۋانعا دا جۇرگىزە الاسىڭ. تاعىدا: «اعا، ۇرىسپاڭىزشى، دەپ الىپ، اعا، ءسىز ءبارىبىر گاۆريەل گارسيا ماركەس ەمەسسىز دەگەندى سەن سافۋانعا دا ايتا الاسىڭ (سەنەن ونى كۇتۋگە بولادى). شىنىندا دا سولاي ويلاساڭ مىنا سۇراعىما جاۋاپ بەر: حالىققا سەندەي قازاق قىزى ارقىلى شىققان جاعدايدا سەنىڭ سول ماركەسىڭ سافۋانعا اينالىپ كەتپەسىنە كىم كەپىل؟.. رومان جانرىنىڭ ءوزى قازاق ءۇشىن جاڭاشا جازۋ بولسا-شە؟.. بىزدە اتى رومان، زاتى ولاي ەمەستەر ءالى كوپ...

— ءمولدىر دەگەنگە نەگە سونشا جارماساسىڭ، اسپەت؟.. «ءمولدىر» دەگەن ءسوزدىڭ ءوزىن سەن قالاي تۇسىنەسىڭ؟-

— ءسىز شە؟..

— ايتايىن: بۇلاق تا باستاۋىنان مولدىرەپ شىعىپ، جۇرە-بارا قۇلا-قۇبا كۇي كەشەدى. باياعى ءتۇبىت يەك بالاڭ سافۋاندى «مەنى قالاي ۇيلەندىرمەك بولدى» دەگەن اڭگىمەدەن وقىدىڭ عوي. سوندا بۇل ءوزى ءوز بولىپ العاشقى قىزىققان قىزىنا قورا-قوپسى سىرتىنداعى وڭاشا ءبىر قالتارىستا كەزدەسۋدەي-اق كەزدەسكەن. بىردەڭە دەمەك ويى بارىن اڭعارعان ەستى قىز ءىلتيفاتىن دا ىرىكپەي، بۇنىڭ لەبىزىن كۇتكەن. سويتسە بۇنىڭ قىز اۋلىنا ەرتىپ كەلگەن اۋلەكىلەۋ اعاسى «وسىنى ايت» دەپ ۇيرەتىپ قويعان نوقايلىقتان باسقا وزىنەن ونەر لەبىزى جوق ەكەن. سونداعى بار ايتقانى: «سەن التايى قىزىل تۇلكىسىڭ دە، مەن قيادان كورەتىن قىرانمىن. سەن زىتىپ بەرگەندە مەن سەنى ءىلىپ تۇسەمىن!.. «وسى ارادا سەن تۇرساڭ، سەن دە اناۋ ەستى قىزشا اقىرىن عانا سىرت اينالىپ تايىپ تۇرار ەدىڭ عوي، اسپەت. ءجون-جوسىقسىز اساۋ ماحاببات القىمىنا كەپتەلگەن بايعۇس بالا جىلارمان كۇيدە قالدى دا باردى. مەنىڭشە، «ءمولدىرىڭىز» — وسى. ەندى مىقتى بولساڭ، وسىناۋ ەكى سافۋان ارالىعىندا جاتقان ەلۋ بەس جىلدى ساراپقا سالىپ كور.

ءدال وسى جەمە-جەمگە كەلگەن جەردەگى اسپەت جاۋابىن مەن دە قۋاتتايمىن. ول باياعى ەرنىن عانا تيگىزگەن شامپان قۇيۋلى فۋجەرىن ەكى الاقانىمەن سىرتىنان سيپاي، ۇزاق ويلانا وتىرىپ بىلاي دەر ەدى.

— سافۋان اعاعا ءومىرىن قايتادان باستاۋ قۇقى بەرىلسە وتكەن جىلدارىنىڭ، ايلارىنىڭ، كۇندەرىنىڭ، بىرەۋىنەن دە باس تارتپاس ەدى. وسىنشانىڭ بارلىعىن ازاپتان جيناعان ازاماتقا باسقاشا بولۋدىڭ قاجەتى قانشا؟!.

— سولاي... كومەگىڭە راحمەت، كورىكتىم!

1992 جىل.

---