InfoHub Logo

قازاق حالقىنىڭ اسىل ادەبي مۇرالارىنىڭ جارشىسى، بۇگىنگى مادەنيەت پەن قوعام ايناسى، ءوز تاريحىن سوناۋ XX عاسىردىڭ 20 جىلدارىنان باستاعان، باسپا ءسوز تاريحىندا ورنى ەرەكشە باسىلىمداردىڭ ءبىرى - جۇلدىز” جۋرنالى.

ءبارىمىز بىلەتىندەي قازاق باسپا ءسوز تاريحىندا ءار باسىلىم ءوزىنىڭ ەرەكشە ءبىر قىرىمەن، سونداعى جاريالانعان ماتەريالدارىمەن ءوز ورنىن ويىپ تۇرىپ العان. سول سەكىلدى “جۇلدىز”  جۋرنالىنىڭ دا وزىنە ءتان وزگەشەلىگىن، ونداعى جاريالانعان ماتەريالدارىنان اڭعارۋعا بولادى. XX عاسىرلاردا قازاق ادەبيەتىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتىپ، التىن قورىن بايىتا تۇسكەن ىرگەلى شىعارمالاردىڭ ءبارى دەرلىك وسى “جۇلدىز”  جۋرنالىندا جارىق كورىپ، الداعى وقىرماندار ومىرىنە ءوز جولداماسىن الدى. ال قازىرگى باسىلىم بەتتەرىندەگى كوتەرىلەتىن ماسەلەلەر، ماتەريالدار قانداي سارىندا جازىلاتىنىدىعىن بىرەر ماقالالارىن تالداۋ ارقىلى انىقتاپ كورەلىك.

“جۇلدىز” جۋرنالىنىڭ 2020 جىلدىڭ 11 مامىرىنداعى نومىرىندە جاس جۋرناليست الىبەك بايبولدىڭ “«قۇپيا وقۋلىقتا» نە ايتىلعان ەكەن” اتتى ماقالاسى جاريالانعان. بۇل ماقالانىڭ مازمۇنىن الىپ قارار بولساق، جۋرناليست بالالار جازۋشىسى وتەپبەرگەن اقىپبەكتىڭ 2004 جىلى جارىققا شىققان “قۇپيا وقۋلىق” اتتى بالالار جيناعىنىڭ ىشكى مازمۇنىن تالداپ، تارقاتىپ بەرەدى. اۆتور كىتاپ جايلى پىكىرىن ايتىپ، تالداپ قانا قويماي، سول وقۋلىقتان مىسالدار كەلتىرۋ ارقىلى ويىن دايەكتى دە ءدالدى ەتىپ جەتكىزگەن. ءجۋرناليستىڭ شاعىن عانا ماقالاسىنان-اق جازۋشى جيناعىنىڭ قانشالىقتى باعالى، تاربيەلىك ءمانى زور ەكەندىگىن بىردەن اڭعارامىز. ماقالانىڭ ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى جازىلۋ ستيلىندە، ياعني قارابايىر سوزدەرمەن ەمەس، كوركەم ادەبيەت تىلىندە وقىرماندارىنا جەتكىزىلۋى. وسىدان اۆتوردىڭ سوزدىك قورىنىڭ كەڭ ەكەندىگىن، وقىعان-توقىعان، ءوز كاسىبىنىڭ مىقتى مامانى ەكەندىگىن بايقاۋعا بولادى. بۇل ماقالادان كەيىن بىردەن وسى كىتاپتى قولىما الىپ وقىعىم كەلىپ كەتتى. مەنىڭ ويىمشا، ءجۋرناليستىڭ بويىنداعى ەڭ ءبىر كەرەكتى قاسيەتتەردىڭ ءبىرى، ءوز قالامىنان شىققان كەز-كەلگەن تاقىرىپتاعى تۋىندىلارىنا وقىرماندارىن سەندىرە ءبىلۋ، سول قوزعالعان ماسەلە اياسىندا قىزىعۋشىلىعىن وياتا الۋ، بەلگىلى ءبىر ارەكەتتەرگە تالپىندىرا ءبىلۋ كەرەك دەپ بىلەمىن.

كەلەسى تالدايتىن ماقالام الدىڭعى جىلدىڭ 10 مامىرىندا جاريالانعان دانا اسىلجانوۆانىڭ قالامىنان شىققان “ءۇش تۇعىرلى ءتىل اياسىندا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدىڭ جۇيەسى” اتتى ماقالاسى. تاقىرىبىنان-اق بايقاپ تۇرعانىمىزداي، ماقالادا بۇگىنگى تاڭنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى ءۇش تىلدىلىك ماسەلەسى جايىندا ءسوز قوزعالادى. اۆتور وسى ۇشتىلدىككە، اسىرەسە ونىڭ ىشىندە اعىلشىن تىلىنە اسا دەن قويادى. قازىرگى كەزدە ەڭ ءبىر كوپ قويىلاتىن سۇراقتاردىڭ بىرىنە، ياعني “اعىلشىن ءتىلىن قانشا جاستان باستاپ وقىتۋ كەرەك؟” دەگەن ساۋالعا ءوز ماقالاسىندا جاۋاپ ىزدەيدى. اۆتور اعىلشىن ءتىلىن باستاۋىش مەكتەپتەن باستاپ وقىتۋ دۇرىس ەمەس ەكەندىگىن ايتىپ، ءوز جاۋابىن شەتەل عالىمدارىنىڭ جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرىمەن، ايتقان، دايەكتەگەن پىكىرلەرىمەن بەكىتەدى. شىنىمەندە، ماقالانى وقي وتىرىپ الىپپەنى ەندى عانا ۇيرەنىپ جاتقان بالاعا باسقا ءتىلدىڭ ءارىپىن ۇيرەتۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ -دەگەن سۇراق تۋىندايدى. وسى ساۋالعا اۆتور جاۋاپ ىزدەپ، وقىرماندارعا جان-جاقتى تالداپ بەرۋگە تىرىسقان. ماقالانىڭ ەرەكشەلەگىن ايتار بولساق، جاس جۋرناليست وسى ماسەلەگە قاتىستى ءوز كوزقاراسىن جاي ءبىلدىرىپ، ايتىپ قانا قويماي، ۇستانعان پىكىرىنىڭ دۇرىستىعىن ىزدەنۋ ارقىلى دالەلدەپ بەرۋىندە، سول سەبەپتى ماقالاداعى ءار ءسوزى دالەلدى دە دايەكتى.

جالپى “جۇلدىز” جۋرنالىنىڭ بۇگىنگى كۇنى جاريالانىپ جاتقان، ياعني مەن وقىعان ماتەريالدارىنىڭ كوپشىلىگى دەرلىك تۇعىرلى تىلىمىزگە، ادەبيەت پەن مادەنيەت سالاسىنا، تانىمى تەرەڭ تاريحىمىزعا قاتىستى ماسەلەلەر ەكەندىگىن بايقادىم. باسىلىمنىڭ تاريحي ورنى ونىڭ ءمانىنىڭ نەگىزىن ايشىقتاپ تۇرعانداي، ال جۋرنالدىڭ مازمۇندى جيناعى ءاربىر ادامزات بولمىسىنا ۇلگى بولىپ قالا بەرمەك.

---