InfoHub Logo

بۇگىنگى ۋاقىتتا، جۋرنال سانى كوپ ەكەنى جاسىرىن ەمەس، الايدا، ونىڭ سانى بولعانىمەن، ساپاسى اسىپ بارمايدى. وسى مارتتە، ەل ىشىندە تانىمال «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ مازمۇندىق قۇرىلىمى، تاقىرىپتىق ەرەكشەلىكتەرى  وزگەشە ەكەنىن بىردەن ايتقان ءجون دەپ ويلايمىن. وسى تۇرعىدا، 23.06.2020 جىلعى شىعارىلىمىنىڭ  «قازاق ءتىل ءبىلىمى عىلىمىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋى»  دەگەن ماقالاسى بىردەن كوزگە تۇسكەن  بولاتىن.

ماقالا ماعان ۇنادى. سەبەبى ەڭ بىرىنشىدەن، بۇل ماقالا ەلدىڭ قازىناسى – تىلگە قاتىستى. بۇگىنگى تاڭدا قازاق ءتىلى ساقتاۋ وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىنىن ءبارىمىز جاقسى بىلەمىز. وسىنداي وزەكتى تاقىرىپتاردى جازۋ مەنىڭ ويىمشا، قازىرگى ۋاقىتتا بارىمىزگە قاجەت دۇنيە. ماقالا بويىنشا ويىمدى ايتاتىن بولسام، ماقالادا تاريحي-دەرەك جانە تانىم بار، بۇل وتە جاقسى دەپ ويلايمىن، انىق مىسالدارمەن، ءتىل وزەكتىلىگى جايىندا ايتىلعانى، احمەت بايتۇرسىن ۇلى، ءاليحان بوكەيحان سياقتى الاش ارىستارىنىڭ ەڭبەگىن كورسەتىپ قانا قويماي، ناقتى مىسال رەتىندە بەينەلەگەنى ۇنادى.

ماقالا قۇرىلىمى بويىنشا جەڭىل وقىلادى، ەستە ساقتالادى، ۇزاق بولعانىمەن، ءبىر تىنىستا وقىلىپ، ماقالانىڭ سوڭىنا كەلگەنىن ۇمىتىپ تا كەتكەن بولاتىنمىن. كوبىنەسە ۇزاق ماقالالار قىزىقسىز، بوس اڭگىمە تولى بولىپ كورىنەدى. ءبىراق بۇل ماقالا مەنىڭ ويىمدى تولىقتاي وزگەرتتى دەسەم، وتىرىك ايتپاسپىن.

قوسىمشا، ماقالادا قازاق ءتىلىنىڭ قولدانۋى، قازىرگى ۋاقىتتا دامىپ كەلە جاتقانى، العا قاراي قادام باسىپ جاتقان ازاماتتاردىڭ ەڭبەگى تۋرالى ايتىلعانى ورىندى. ماقالا اۆتورى كوپ اقپارات ىزدەنگەنى بىردەن-اق كوزگە كورىندى. اۆتور قازاق ءتىلشى-عالىمدارى ءتىل ءبىلىمىنىڭ بارلىق سالالارى بويىنشا زەرتتەۋ جازىپ، تەوريالىق تەرەڭ عىلىمي ەڭبەكتەر تۋعىزعان ا. بايتۇرسىن ۇلى، ق. جۇبانوۆ، ح. دوسمۇحانبەت ۇلى، ق. كەمەڭگەر ۇلى، س. امانجولوۆ، ن.ت. ساۋرانبايەۆ، ءى. كەڭەسبايەۆ، ع. مۇسابايەۆ ەڭبەكتەرىن كەڭىنەن پايدالانىپ، وسىنداي  كەرەمەت  ماقالا  جازعانى  ۇنادى.
مەنىڭ ويىمشا، وسىنداي قازاق تىلىندە جەڭىل، وڭاي وقىلاتىن، ادەبي-كوركەم ستيلمەن جازىلىپ، ناقتى مىسال كەلتىرىلگەن ماقالالار كوپ بولسا، ءتىلىمىز ارى قاراي  دامۋعا  ۇشىرايدى  دەپ  ويلايمىن.

جۇلدىز جۋرنالىنىڭ «جاس تولقىن» بولىمىندە كوزىم ءتۇستى. نەشەتۇرلى كەرەمەتتەي ەڭبەكتەر جارىق كورگەن. سولاردىڭ ءبىرىن السام، دانا اسىلجانوۆا جازعان «ءۇش تۇعىرلى ءتىل اياسىندا اعىلشىن ءتىلىن وقىتۋدىڭ جۇيەسى» اتتى ماقالاسى بىردەن كوزگە تۇسكەن ەدى.

ماقالا ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ق.توقايەۆ ۇندەۋىنەن باستالعانى، ماقالانىڭ وزەكتىلىگىن كورسەتەدى، ماقالادا عىلىمي-سويلەۋ ستيل باسىمىراق بولىپ تابىلادى. ودان بولەك، ناقتى اقپارات بەرىلگەن، قۇرىلىمى تاقىرىبىنا ساي بولىپ تابىلادى. وعان دالەل، اۆتوردىڭ اتاپ وتكەن ناقتى قادامدارى بولىپ كەلەدى. ماقالا كولەمى بويىنشا كوپ ەمەس، ناقتى اقپاراتپەن قامتىلعاننان كەيىن، بۇل جەردە بىردە-بىر تاقىرىپقا ساي ەمەس سويلەم كورگەن جوقپىن. ماعان بۇل ماقالانىڭ جيناقتالعانى قاتتى ۇناعان بولاتىن.

سودان كەيىن، وسى 18.04.2021 جىلى جارىق كورگەن تۇرسىنحان زاكەننىڭ «ەل قاعان» تونىكوك ەسكەرتكىشىنىڭ 1300 جىلىنا ارنالعان ماقالاسىن تاڭدادىم.

ماقالا ولەڭ رەتىندە بەرىلگەن، ءبىراق ول تەك ءبىر كوزبەن قاراعان كەزدە عانا سولاي كورىنەدى. ونىڭ ءمان-جايىن وقۋ بارىسىندا تۇسىنە باستايسىن، بۇل جاي عانا ولەڭ ەمەس، تاريح تەربەلىسى مەن اۆتوردىڭ ويى جاتقان تەرەڭ سوزدەر جيناعى بولىپ تابىلادى. ولەڭدە اۆتوردىڭ سوزگە شەشەن، باي ەكەنى بىردەن كورىنگەن بولاتىن. اۆتور تاريح بەتتەرىنە ءۇڭىلىپ، اقپارات جيناعانى اب-ساتتە بايقالادى.

كەلەسى مەن بەلگىلەگەن ماقالا، نۇرلان سارسەنبايەۆ جازعان  «مۇقاعالي كۇندەلىگىنە زەر سالعاندا» اتتى شىعارىلىمى، حح عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسىنداعى قازاق بالاسى جايىندا، مۇقاعالي ماقاتيەۆ تۇلعاسىن قامتىعان بولاتىن. اۆتور ايگىلى جازۋشىنىڭ، «ءوز ۋاقىتىنىڭ سۇلتانى» جايىندا ءبىرشاما قىزىقتى اقپارات بەرگەن بولاتىن. مۇقاعاي ماقاتايەۆ الەم قازاقتارىندا ەڭ كوپ ناسيحاتتالعان ۇلى اقىن، بۇكىل قازاق پوەزياسىنىڭ التىن تىزگىنىن ۇستاعان زاڭعار تۇلعا ەكەنىنە، تاعى دا كوزىم جەتتى، وسى ماقالا ارقاسىندا، مۇقاعالي اتامىزدىڭ قانشاما ەڭبەكقور، جۇمىسىنا ادال، ءىسىن بەسكە بىلەتىن تۇلعا ەكەنىن كورۋگە بولادى. نۇرلان سارسەنبايەۆ دەگەن كىسىگە مىڭ راحمەت العىس بىلدىرەمىن. سەبەبى قازىرگى ۋاقىتتا، مۇقاعالي ماقاتايەۆ تۋرالى ماقالا شىعا بەرمەيدى، ال بۇل وكىنىشتى، سەبەبى بۇل كىسى سياقتى ادام ءبىر عاسىر ءبىر  تۋار   دەسەم،  ارتىق  ايتپاسپىن.

ەندى جالپى جۋرنال جايىندا ايتاتىن بولسام، وسى العان ماقالالاردىڭ ورتاق مازمۇندىق ەرەكشەلىگى، وقىرمان ادامنىڭ كوڭىلىنەن ورىن تابۋ دەپ ويلايمىن. مەن تاڭداعان ماقالالار سايكەستىك پە، بىلمەيمىن، ءبىراق وسى 4 ماقالا ءبىر تىنىستا وقىلاتىنى،ماعان قاتتى وڭ اسەرىن تيگىزدى. بۇل ماقالالاردى ءبىر ادام جازعان سەكىلدى بولىپ كورىنگەن ەدى العاشىندا، ماقالالارعا ءتان مىنالار: تاقىرىپ تولىق اشىلۋى، ارتىق اڭگىمەنىڭ بولماۋى، اتى زاتىنا ساي ەكەندىگى، اۆتوردىڭ ىزدەنىسى بولعانى. وسى بەلگىلەر مەن وقىعان ءاربىر ماقالا بولعان ەدى.
ماقالالاردى وقىعاننان كەيىن، ويلاناتىن اسەردە بولدىم.مىسالى «قازاق ءتىلىن دامۋى» ەڭ ءبىرىنشى ايتىپ وتكەن ماقالا، كادىمگىدەي ادامعا ويلاندىرىپ جىبەرەدى. ويلانعاندا، احمەت بايتۇرسىن ۇلى سەكىلدى ۇلى تۇلعالار قانشاما ەڭبەك قالدىرىپ كەتتى، ولاردىڭ بولاشاققا ءۇمىتىن، سەنىممەن قاراعانى كوڭىلدىڭ تورىنە تيگەندەي بولدى. تاريحي اقپارات بەرىلگەن سوڭ، ءۇڭىلىپ وقۋ بارىسىندا، بويىمدا  تولقۋ  اسەرى  ويانعان بولاتىن.

قورىتىندىلاي كەلە، بۇگىنگى «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ مازمۇندىق، تاقىرىپتىق ەرەكشەلىگى ول وقىرمان ورنىمەن ماقالاعا قاراۋ، ءاربىر اۆتور ءوزىن بىرىنشىدەن جازۋشى ەمەس، وقىرمان سياقتى ەلەستەتەدى دەپ ويلايمىن، سەبەبى كەيبىر ماقالالاردا اۆتور تەك ءبىرجاقتى عانا جازىپ، سويلەۋ ءمانىن ماقالا ورتاسىندا جوعالتىپ الاتىنىن ءجيى كورەمىز، ال بۇل تۇستا، ءسوز بايلىعى مەن كوركەمدىلىگى مول ەكەندىگىن بىردەي تانۋعا بولادى.
ماعان بۇل جۋرنالدىڭ بارلىق قىرلارى ۇنادى، جانە ءارى قاراي، وسى جۋرنالدىڭ ءجيى وقىرمانى بولامىن دەگەن ۇمىتتەمىن.

توقانوۆا اياۋجان

---