InfoHub Logo

قارىم-قاتىناس دەگەنىمىز نە؟ ەڭ الدىمەن وسى سۇراققا جاۋاپ بەرىپ كورەيىك. قارىم-قاتىناس – ادامدار اراسىندا  بايلانىس ورناتاتىن كۇردەلى پروسەسس؛ ەكى نەمەسە ودان دا كوپ ادامداردىڭ اراسىنداعى تانىمدىق نەمەسە ەموسيونالدى اقپارات، تاجىريبە، بىلىمدەر، داعدىلار الماسۋ. قارىم-قاتىناس تۇلعالانىڭ دامۋى مەن قالىپتاسۋىنىڭ قاجەتتى شارتى بولىپ تابىلادى. جالپى تۇردە ايتاتىن بولساق، قارىم-قاتىناس ادامداردىڭ باسقا ادامدارمەن سويلەسۋ نە بولماسا باسقا دا قاتىناستارعا ءتۇسۋ ارقىلى اقپارات الماسۋ جانە قورشاعان ورتاسىن تانىپ ءبىلۋ.

ادام ءومىرىنىڭ اسا ءبىر قاجەتتىلىگى رەتىندە قارىم-قاتىناس پروسەسىن قاراستىرساق بولادى، سەبەبى ادام قوعامنان تىس ءومىر سۇرە المايدى. قارىم- قاتىناسقا ءتۇسۋ ارقىلى ونىڭ پسيحولوگياسى، جان دۇنيەسى، سانا سەزىمى قالىپتاسادى. ادامنىڭ باسقا توپتارمەن قاتىناسقا ءتۇسۋى ونىڭ ادام رەتىندە دامۋىنا ىقپال ەتەدى، ياعني ءوز ويىن ءبىلدىرۋى، ءتۇرلى اقپارات الماسۋى، سويلەۋ ماشىعىن قالىپتاستىرۋى وسىنىڭ ءبارى ادامنىڭ رۋحاني ءومىرىنىڭ كەمەلدەنۋىنە اكەلەدى.

ادام ومىرىندە قارىم-قاتىناس پروسەسى ۇزدىك ءجۇرىپ وتىرادى. ءتىپتى ءبىز دۇنيەگە كەلگەن كەزدەن باستاپ انامىزدىڭ بىزگە قامقورلىعى، سويلەپ، ەركەلەتكەنى ءبارى قاجەتتى قاتىناستارعا جاتادى. ەگەر اناسى سابيىمەن قارىم-قاتىناس ورناتپاسا، بالانىڭ پسيحولوگياسى دۇرىس قالىپتاسپاي، قاتىگەز ءارى تاس جۇرەك بولىپ ءوسۋى ابدەن مۇمكىن. وسىدان قارىم-قاتىناس پروسەسىنىڭ ادام ومىرىندەگى الاتىن ورنىنىڭ ماڭىزىن بايقامايمىز.

قارىم-قاتىناس تەك ادامنىڭ رۋحاني دۇنيەسىنە عانا اسەر ەتىپ قويماي، ونىڭ تانىم كوكجيەگىنە، اينالاسىنا بەيىمدەلۋىنە دە وڭ اسەرىن تيگىزەتىن فاكتور.

مىسالعا، ءبىز باسقا ادامدارمەن ەكونوميكا ماسەلەسى جايلى سويلەسىپ تۇرمىز دەلىك، ولار وسى سالاعا قاتىستى ءتۇرلى پىكىرلەرىمەن، ءوز ويلارىمەن جانە ەلدەگى حال احۋال جايلى بىر-بىرىمەن بولىسەدى. سول كەزدە بىزدە ەكونوميكا جايلى باسقا ادامداردىڭ پىكىرىنەن وي تۇيەمىز، نە بولماسا بۇرىن سوڭدى بىلمەگەن تىڭ اقپارات الامىز. سول ارقىلى سالدە بولسىن تانىم كوكجيەگىمىزدى كەڭەيتەمىز.

باسقا مىسال الىپ قاراستىرايىق، ءبىز شەت ەلگە ساياحات جاسادىق، سول ەلدىڭ ءتىلىن بىلەمىز، الايدا مادەنيەتى جايلى بىزدە مالىمەت از. ەگەر باسقا ەلدىڭ مادەنيەتىن، سەنىمىن يا بولماسا تۇرمىس-تىرشىلىگىن بىلگىڭ كەلسە ەڭ دۇرىسى سول ەلدىڭ ادامدارىمەن قارىم-قاتىناس ورناتۋ، سەبەبى باسقا ەلدىڭ ادامدارى ءوز ءداستۇرى، سالت-ساناسى جايلى باسقا اقپارات كوزدەرىنە قاراعاندا اناعۇرلىم سەنىمدىرەك ءارى ناقتى ايتىپ بەرە الادى. باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس ورناتقان سايىن، بىزدە قورشاعان ورتامىزعا جاڭاشا كوزقاراسپەن قاراي باستايمىز. ادام ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، تانىمىن، سانا سەزىمىن ۇنەمى بايىتىپ وتىرسا وندا ول ءبىر زاتقا، يا بولماسا تۋىنداعان پروبلەماعا ءبىر جاقتى عانا ەمەس سان قىرىنان قاراپ، تالداپ، اناليز جاساۋعا ۇيرەنەدى.

ەگەر ادامعا باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناس جەتىسپەسە، وندا ول پسيحولوگيالىق اۋرۋلارعا شالدىعۋى مۇمكىن. ماسەلەن ادام ءوز قيىندىقتارىن، ىشكى جان تولعانىسىن، سىرىن دوسىنا يا بولماسا جاقىندارىنا ايتۋ ارقىلى سترەسستەن، تۇيىقتالۋدان ارىلادى. “ساعان ءبارىن ايتىپ ءىشىم ءبىر جەڭىلدەپ قالدى، ارقامنان اۋىر جۇك تۇسكەندەي بولدى” دەپ ايتۋى دا بەكەر ەمەس. ەگەر ادام قيىندىعىمەن، تۋىنداعان پروبلەماسىمەن ەشكىممەن بولىسپەسە بۇل پروبلەما ادامدى ىشتەي الاڭداتادى، قىسپاققا الادى، سودان پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق اۋرۋلارعا اكەپ سوقتىرادى. (دەپرەسسيا، سترەسس، السىزدىك، كۇيبەلەڭدىك جانە ت.ب.) قازاقتا ايتادى ەمەس پە “ۋايىم مەن كۇدىك جەيدى ءىشتى ۇڭگىپ”. ايتىپ وتىرعان ويىمىز دا، قارىم-قاتىناستىڭ ماڭىزدىلىعىن ايقىندايدى.

جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي، ادام قوعامنان تىس ءومىر سۇرە المايدى. ەگەر ول قوعامنان ءبولىنىپ كەتسە، نە بولماسا قوعامنان تىس ءومىر سۇرسە، وندا ونىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى مۇمكىن ەمەس بولادى. بۇل سوزىمە دالەل رەتىندە مىنا ءبىر وقيعانى مىسالعا كەلتىرەيىن. “ينديادا 1912 جىلى ايەل بارسى ەكى جاسار بالانى اۋىل اۋلاسىنان ۇرلاپ اكەتتى، ءبىراق ونى ولتىرمەدى، كەرىسىنشە ونى ءوز بالاسى رەتىندە ءوسىردى. ءۇش جىلدان كەيىن اڭشىلاردىڭ ءبىرى جانۋاردى ءولتىرىپ، ونىڭ ۇرپاقتارىنا كەزدەيسوق تاپ بولعاندا: ەكى مىسىقتى جانە بەس جاسار بالانى كورىپ قالادى. بالا وتباسىنا قايتارىلدى، الايدا جابايى مىسىقپەن وتكىزگەن جىلدارى ءىز-تۇسسىز وتپەدى: ول ءتورت اياقتاپ وتىردى جانە سولاي قوزعالدى، ساۋساقتارى الاقانعا دۇرىس ورنالاسپادى، ول ەرەسەكتەردەن الدە قايدا تەز جۇگىرە الدى.

ءبىراق سويلەي المادى، ونىڭ ورنىنا ول ايقايلاۋ ارقىلى ءتۇرلى دىبىستار شىعاردى. ۇزاق ۋاقىت بويى ول ادەتىنشە تىستەپ، اگرەسسيۆتى ارەكەت ەتتى، ءتىپتى ءبىر كۇنى تاۋىقتى ۇستاپ الىپ، جەدى. ءبىراز ۋاقىتتان سوڭ ادامدار اراسىندا ءجۇرىپ، ءتۇرلى قارىم قاتىناس پروسەستەرى نەگىزىندە سويلەۋگە جانە تىك تۇرۋعا ۇيرەندى. قوعامعا بىرتىندەپ ءسىڭىستى”. بۇل وقيعانى مىسالعا الىپ وتىرعان سەبەبىم، قاراپ تۇرساق، ەگەر ادام قوعامنان مۇلدە وقشاۋلانسا، باسقا توپتارمەن قارىم-قاتىناسقا ءتۇسۋىن توقتاتسا، وندا ول ادام بولۋدان قالادى. ءتىلىن، ءوزىنىڭ كىم ەكەندىگىن ۇمىتىپ، ادامي قاسيەتتەرىنەن ايىرىلادى. كەمەلدەنۋدىڭ ورنىنا، دەگراداسياعا ۇشىرايدى. ءتىپتى تۋا بىتكەن ادام بويىنداعى قاسيەتتەردىڭ ءوزى دە، ادامدارمەن قارىم-قاتىناس پروسەسىندە شىڭدالاتىنىن بايقايمىز. وسى ورايدا “ادامنىڭ كۇنى اداممەن” دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك.

باسقا ادامدارمەن قارىم-قاتىناسقا ءتۇسى مالىمەت الماسۋ ول وتە قاجەت، الايدا بۇل جەردە دە قارىم-قاتىناسقا تۇسەتىن ادامداردىڭ وزدەرىنە تىكەلەي بايلانىستى، ياعني دۇرىس مالىمەتتەردى قابىلداپ، بۇرىسىن ىسىرىپ تاستاي الۋ كەرەگىن تاڭداي الۋ قابىلەتىنىڭ بولۋى دا وتە ماڭىزدى.

جوعارىدا كەلتىرگەن مىسالداردان، ءوزىمىز كورىپ وتىرعانداي، قارىم- قاتىناس تەك كوممۋنيكاتيۆتى قۇرال عانا ەمەس، ادامنىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىندا، وي ءورىسىنىڭ دامۋىندا، كوكجيەك تانىمىنىڭ شىڭدالۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعىن بايقادىق.

---