InfoHub Logo

اقىندار تۋرالى ەڭ بەدەلدى پىكىر: «كۇلۇبۇ-ش ءشۋارا ءھازاينۋللاھ».

اش-شاريد ەسىمدى ءبىر ساحابا جازعان: «ءبىر كۇنى مەنى حازىرەت پايعامبار شاقىرىپ الىپ، «بىلەتىن بولساڭ، ماعان ۋماييا بين ءابۋ-س-سالتتىڭ ءبىر جاقسى جىرىن وقىپ بەرشى» دەدى. ماقۇل دەدىم دە وقىدىم. «وھ، نە دەگەن عاجاپ، تاعى وقىشى!» دەدى. مەن دە وقي بەردىم، سويتە-سويتە ءجۇز ءبايىتتى ايتىپ شىقتىم. ءراسۋلاللاھ (س. گ. ا) «ادامداردىڭ اراسىندا مۇسىلمانعا ەڭ جاقىنى اقىندار شىعار» دەدى. كەيىن ول «اقىنداردىڭ جۇرەگى اللانىڭ قازينەسى — ءدۇر» دەگەن بايلام جاسادى». ارينە، «كۇرىشتىڭ ارقاسىندا كۇرمەك تە سۋ ىشەدى». كەز كەلگەن كىسىنىڭ قولىنان قاتتى نامىستانعاندا، قاتتى قۋانىپ نە نالىعاندا نەمەسە قاتتى قورىققاندا ەكى اۋىز جايساڭ ولەڭ شىعارۋ كەلە بەرەتىن قازاق «كەمە كەلسە، قايىقتى سۋدان شىعارۋدى» كەشەگە دەيىن ۇمىتىپ كورمەگەن. سەبەبى «كۇرىشتى كۇرمەكتەن ايىرا بىلگەن»...

ءقازىر جالعىز ولەڭدە ەمەس، باسقا سالالاردا دا الگى «ايىرا ءبىلۋدى» ءسال-پال ۇمىتا باستاعاندايمىز.

ايتۋدىڭ ءجونى وسى ەكەن دەپ، نەبىر قاسيەتتى ۇعىم، نەبىر سالماعى اۋىر ءسوزدىڭ بارلىعىن ايتا-ايتا، ارزانداتىپ، اقجەم ەتىپ الدىق.

ساۋدايى مەن ساپپاستىڭ اۋزىنان شىعىپ، اتقامىنەرى مەن «ارقا سۇيەرىنە» قاراي باعىشتالا بەرەتىن ەسەپسىز قولپاشتى ەستىپ، جاۋىر بولاتىن قۇلاق سورلى ميعا مىناداي ساۋال قويادى: «سورى قالىڭ بولا ما پايعامبارى كوپ ەلدىڭ؟!». رەسمي، رەسمي ەمەس تۇرعىدا قازاقى پايعامبارلىق دارەجەگە ءوزىمىز، مىنا ءبىز كوتەرىپ قويعانداردىڭ از ەمەستىگى بەلگىلى. ەندەشە، «پايعامبارلار حالقى» بولساق، الەمگە ۇلگى-ونەگە ۇيرەتپەي نەعىپ ءجۇرمىز؟ ەڭ بولماسا، الەم ادەبيەتىنە...

فاريزا اپامدى، ونىڭ جاڭا كىتابىن ماقتاعىم كەلمەيدى.

ونى بوپسا ماداق، بوس ءسوز، جورتاقى جورالعىعا قيعىڭ كەلمەيدى... اسىرەسە، ءقازىر قۇلقىن مەن قۇرساقتىڭ، ءورىسى تار ويماقتاي «مەنى» بار، كوزى جوق قۋىس كەۋدەنىڭ قاجەتى مەن ازىعى ادام ايتقىسىز قىمباتتاپ، ادامدى اڭنان اجىراتىپ تۇراتىن اسقاق دۇنيە — رۋحاني دۇنيەنىڭ قادىرىنە جەتىپ، قاسيەتتەۋشى ازايعان، سول سەبەپتى دە جالعان پايعامبار مەن جاساندى پۇت كوبەيىپ، «ول كىسىلەر دە مىقتاسا بىزدەي-اق شىعار» دەيتىن مىسىقتىڭ جولبارىسسىنعانى سەكىلدى، كىم كورىنگەن تولەسىپ، قازىبەكسىپ، ايتەكەسىپ... ابايسىپ، بۇحارسىپ، ماحامبەتسىپ... احمەتسىپ، گيل-گامەشسىپ... — بولعانسىپ — جاتقاندا.

ءدال سونى ول قاجەتسىنىپ تە وتىرعان جوق.

ءبىز بىلەتىندە مۇسىلمانشىلىقتى اللا ادامدارعا تاڭباعان، پايعامبارىنا «ولارعا ايت!».. — دەگەن: دىنىنە ۇيىسا — ءوزىنىڭ باقىتى مەن ادامي اسقاقتىعى، ۇيىماسا — سورلى بولىپ وتۋگە كەلىسكەنى. قۇرانداعى «كوزدەرىڭ بار — كورمەيسىڭدەر، قۇلاقتارىڭ بار — ەستىمەيسىڭدەر!...» دەگەن اللاھۋلىق نالىس، كەيىس ادامزاتقا جانى اشىپ، سوعان كۇيىنگەن، ءبىراق، «...مۇمكىن، كوشىن تۇزەر...» دەگەن ءۇمىتتى الاڭداۋشىلىقتان تۋسا كەرەك. شىنايى پوەزيانىڭ ميسسياسى دا سولاي. فاريزا سول شىنايىلار توبىنا باياعىدا ەنگەن.

فاريزانىڭ ۇزدىكسىز بيىكتەگەن ولەڭ الەمىنە ءار قايتا ورالعان سايىن، ونەردىڭ، پوەزيانىڭ «پايعامباردان ءسال تومەن، پاتشالاردان كوپ جوعارى» ەكەنىنە تاعى ءبىر كوز جەتكىزگەندەي بولاسىن.

ونىڭ پوەزياسى — مىنا قىسقا جالعاننان بىردەمە دامەتەتىن، قولىنا بىردەمە ىرىمداپ ۇستاتساڭ، راحاتقا بولەنىپ، ماناۋراپ، كوزىن جۇماتىن، سول كوز جۇمۋ ارقىلى ادامعا كەرەك ارزان الدانىش ەمەس، كۇردەلى باقىت پەن اسقاقتىقتى كورۋدەن، سوعان ۇمتىلۋدان قالاتىن بوكەنە، قورتىق سانانىڭ قۋانىشىنداي تاتتىلىك، دامدىلىك، ايتقىشتىق، «ايىز قاندىرعىشتىق» ەمەس. فاريزا پوەزياسى — «يت تىرلىكپەن»قوسىلىپ، يت بوپ ۇرۋگە دەيىن تومەندەي الاتىن ءقاۋىپتى مۇمكىندىگى بار پەندەلىكتىڭ ەسىنە ادامدىق اسقاقتىقتى سالاتىن، ءتاننىڭ ەمەس، جاننىڭ تۋبەركۋلەزىن ەمدەيتىن پوەزيا. باعزىدا اسانقايعى:

مۇنان سوڭ قيلى-قيلى
زامان بولار،
زامان ازىپ، زاڭ توزىپ،
جامان بولار،
…ول كۇندەر قاراعايدان
شايىر كەتەر،
حاننان كۇش،
قارىنداستان قايىر كەتەر…

— دەپ ۋايىم ايتقانعا ۇقساس مىنا زاماننىڭ اقىرىندا نان دا، دۇنيە دە ءتۇبى جەتىسىپ كەتەر، ءبىراق ءبارىمىز ىشىمىزدەن بىلگەنمەن، سىرتىمىزعا شىعارۋعا تاۋەكەل ەتە بەرمەيتىن ۇلى ءقاۋىپ — تۋبەركۋلەزدىڭ سيمپتومدارىن سەزدىرە باستاعان سانا مەن جان كەسەلى.

مۇمكىن، ماعان قالام ۇستاتىپ وتىرعان ماقسات تا سول كەسەلدىڭ انىق ەمىنىڭ ءبىرى — فاريزا پوەزياسىن ونى قادىرلەيتىن حالىقتىڭ ەسىنە جانە ءبىر سالىپ قويسام دەگەن ءۇمىتتى الاڭداۋشىلىق شىعار.

سالتتى قۇرمەتتى فاريزاعا ۇكىمەت تە، حالىق تا كورسەتىپ جاتىر. دەگەنمەن، اقتامبەردى دە، اياز بەتبايەۆ تا باسپا ءسوز بەن باسقا ءسوز ارقىلى قازاققا بىردەي دارەجەدە ناسيحاتتالىپ جاتقاندىقتان، حالىقتىڭ باسىم كوپشىلىگىنىڭ شىنايى، قۇدىرەتتى پوەزيا تۋرالى، اقىن تۋرالى تۇسىنىگى ارزانداڭقىراپ كەتتى — ول ءۇشىن ۇيقاسقان ءسوزدى باس-كوزسىز توپەي بەرەتىننىڭ... نەمەسە ارتىستىك قاسيەتى باسىم ولەڭشىنىڭ ءبارى — اقىن، ماڭدايىنا «قازاعىم — حالقىم!» دەگەن ۇران جەلىمدەپ العاننىڭ ءبارى — پايعامبار. قۇدايدىڭ ءوزى بەرگەن تالانتتى ساۋدا-ساياساتقا جالداپ، اكەسى جوق قازاققا «اكەڭمىن!»... دەپ، سودان پەندەلىك يگىلىك كورىپ جۇرگەندەر دە، شۇكىر، تابىلادى...

سونى ويلانعاندا عانا، ءبىر قاراعانعا ءوزىمىز سەكىلدى ادام بولعاندىقتان ونشا تاڭدانىپ، تابىنا قويمايتىن، ءبىراق اقىن، جالپى جازۋشى دەگەن تۇسىنىكتى اسقاق ۇستاپ كەلە جاتقان ساناۋلى توپتىڭ بارىنا توبا ايتىپ، ءقادىرىن سەزىنەسىڭ. ەس تۇتاسىڭ. ەستۇتارلارىڭنىڭ دا كەيبىرىنىڭ قونعان ارۋاقتى ۇستاۋعا مىقتىلىعى جەتپەي، ساۋداعا سالامىن دەپ نالاسىنا قالىپ، جازاسىن الارىن بىلە بەرمەيتىن كەيبىر ارۋاق قونعاندار سياقتى وڭا باستاعانىن تاعى ويلايسىڭ… مىنا زامان وزگەدەن بۇرىن مىقتى دەپ ءپىر تۇتىپ جۇرگەندەرىمىز ءۇشىن ۇلكەن سىن بولدى — كوبىسى «زامانعا كۇيلەپ»، بولمىسىنان تانىپ، بوياۋىن وڭدىرىپ الدى. سول وڭعاق شىركىننىڭ «ادەبيەتتىڭ قۇنى كەتتى» دەپ ەلدەن بۇرىن زار يلەيتىنىن قايتەرسىڭ...

وسىعان، وسى قاتال تالاپقا سايساڭ دا باياعى قۇدىرەتىنەن تانىپ، بيىگىنەن تۇسپەيتىن از تۇلعانىڭ ايقىن بىرەۋى — فاريزا.

گازەت جازىپ، راديو ايتىپ، اتىن ايگىلەمەسە، پايعامباردى دا تانىمايتىن، قۇلاعىنا عانا، «جۇرت ايتسا...» (اباي) عانا سەنەتىن قازاقى وقىرمان كىمدى اۋليە تۇتپاي جاتىر: «ادەبي ۇكىمەتتىڭ» ادامدارى قولداعان، قاسىنا باستىق ەرتىپ جۇرگەننىڭ ءبارىن قوشەمەتتەيدى.

ال فاريزا ولەڭدەرى حالىق جۇرەگىنە و باستان-اق كەدەرگىسىز، قوسىمشا كومەكسىز ەنىپ، ەلدىڭ ورتاق ەنشىسىنە اينالىپ كەتكەن. مۇنىڭ سىرى دا قۇپيا ەمەس — فاريزا ادەبيەت دەيتىن ۇلىق الەمگە كەلگەلى ونىڭ تۋا دەگدار، تۋا اسقاق، جارتى ءتۇيىر جاساندى بوياۋى جوق، بيىك رۋح پەن ءورشىل نامىسقا تولى ولەڭدەرى دۇنيەدەن ساۋلە، ىزگىلىك، رۋحاني بيىكتىك پەن جاساندى بوياۋسىز سۇلۋلىق ىزدەيتىن قازاق ساناسىنا بەرىك ۇيالاپ، حالىق كەۋدەسىنىڭ تورىنەن ورىن تاپتى.

بۇل تۋرالى جازىلىپ تا، ايتىلىپ تا ءجۇر. ءبىراق، ءالى تولىق قالىپتاسپاعان، «ورىستار وسىلاي دەيدى، بىزدە سولاي ايتىپ كورەيىكتەن» ءارى اسا قويماعان سىن كىنالى مە، كەشەگى ءتىرى ولەڭدى ءولى راماعا قاماپ، تەوريا جاساعان، ءوز دەگەنىنەن ءارىنى كورە المايتىن ادەبيەتتانۋ كىنالى مە، ايتەۋىر، قازاقى ماقتاۋ قۇر تاڭداي قاعۋ مەن اقىنعا «وتتى... جالىندى... قۇلاگەر... تارلان...تارپاڭ...» ت.ت. سياقتى انىقتامالار تىركەۋدەن ارى اسپايدى دا، اۋىزعا ىلىنگەن اقىننىڭ بارلىعى بىردەي دەگەن قاتە، تار تۇسىنىك قالىپتاستىردى. ءبارىمىز شۋلاعانىمىزبەن، دارىندىنىڭ ءارقايسىسى نەسىمەن مىقتى ەكەنىن اسا باي قازاق پوەزياسىنىڭ كونتەكسىندە الىپ قاراپ، انىقتاي قويعان جوقپىز. سوسىن دا اقىنداردى فۋتبولشىداي نومىرلەپ، كىمنىڭ كوبىرەك گول سوققانىن سانايمىز… بۇل، ەندى، ادەبيەتتانۋشىلاردىڭ جۇمىسى — ول جاقتىڭ دا كۇرىشى مەن كۇرمەگى ءالى اجىراعان جوق، سوندىقتان ايتەۋىر ادەبيەتتى اڭگىمە ەتكەننىڭ ءبارى — كانديدات، كەيدە ءتىپتى...

كونتەكست دەمەكشى، فاريزا قازاق پوەزياسىنا كەلگەن كەز — قازاق ولەڭىنىڭ جاڭا ساپاعا اۋىسىپ، ءبىر-بىرىن ەش قايتالامايتىن، ءبىر-بىرىن ەش تومەندەتە دە المايتىن اقىندار شوعىرىنىڭ ادەبيەتتەگى ءوز ەسىمىن الاڭسىز تانىتا باستاعان كەزەڭى. مۇقاعالي، جۇمەكەن، تولەگەن، قادىر، تۇمانباي، مۇحتار (شاحانوۆ)، ساعي، وتەجان، تولەۋجان، زەينوللا (شۇكىروۆ)، بەكەن... بۇعان ءابدىلدا، ءابۋ، عافۋ، سىرباي... باسقا دا اعالار ۇرپاعىن قوسىڭىز. فاريزانىڭ ءوزى «اساۋ تولقىن» اتاعان قانجىعالاس ىنى-سىڭلىلەرى اقۇشتاپ، كۇلاش، يرانبەك، جاراسقان، يسرايل، جۇماتاي... بۇعان ونىڭ بىزبەن — ۇلىقبەك، ەسەنعالي، سەرىك (اقسۇڭقار ۇلى)، بايبوتا، تىنىشتىقبەك، ابۋباكىر، گۇلنار (سالىقبايەۆا)، ەرتاي، ءشامشيا، سۆەتقاليلارمەن، ءبىزدىڭ ىنىلەرىمىزبەن زامانداس ەكەنىن قوسىڭىز. «ءوزى بولعان قىز توركىنىن تانىمايدى» دەگەنگە سايىپ كەتپەسەك، «ءبىز قوينىنان شىققان ۇجىمدىق شەكپەننىڭ» قۇندىز جاعاسى وسى فاريزا. ءبىراق، بۇل وزگە اڭگىمەنىڭ ەنشىسى.

فاريزانىڭ مىقتىلىعى نەدە؟

بۇل ساۋالعا جاۋاپتىڭ ەڭ دۇرىسى — ونىڭ ولەڭدەرىن وقۋ دا، بىلايعى الەممەن سالىستىرۋ. سوندا ونىڭ قازاق پوەزياسىندا عانا ەمەس، الەم پوەزياسىندا تۇلعالىق دارەجەگە كوتەرىلگەنىن، ونىن تۆورچەستۆوسىنىڭ ۇلتتىق مۇراعا — ۇلت، مەملەكەت ماقتان ەتەتىن مۇراعا اينالعانىن سەزىنۋگە بولادى. ارينە، تاكاپپار الەم بىزدەن دۇنيەتانىمى، كوزىنىڭ قيىعى وزگە الەم باحىت كەنجەيەۆتى توبەسىنە كوتەرىپ ءماز. ول ەندى، ءبىزدىڭ شارۋا ەمەس...

ۇلى ونەر دە اللا تابيعاتتاس — اركىم ونى ءالى، رۋحاني بويى جەتكەنشە كورەدى. اقىن بولام نەمەسە بولدىم دەۋشى كوپ تە، اقىن از بولاتىنى سوندىقتان. قورتىق سانا-تۇيسىك ءۇشىن قولى جەتپەگەن بيىك — قۇداي. ال قۇداي دەگەنىمىز شەكسىز تۇسىنىك، وي-ساناڭىزعا، سەزىم-تۇيسىگىڭىزگە لايىق اسقاقتاي بەرەدى.

فاريزا ولەڭگە و باستان ەشكىمگە ۇقسامايتىن كۇردەلى دە قۇدىرەتتى بولمىسپەن، تۇلعاعا ءتان تۇتاستىقپەن كەلدى. ومىرگە تەك وزىنە عانا ءتان كوزبەن — سەزىم، جۇرەك كوزىمەن قاراۋ، بيىكتىكتى وزىنە ءتان، ەرەكشە بولمىسپەن سەزىنۋدەن تۋىندايتىن پوەزيانىڭ وسىنداي بىرەگەي قۇبىلىسى ونىڭ تۆورچەستۆوسىنا ۇڭىلە بىلگەن كىسىگە عانا سەزىلمەك.

جەتپىسىنشى جىلداردىڭ باسىندا قالىڭ ەلگە ءۇنى ەستىلە باستاعان فاريزا پوەزياسى سىرتقى ءپىشىن، ىشكى-سىرتقى ىرعاق، ۇيلەسىم، ولەڭدى وقي باستاعاندا جۇرەككە عانا ەستىلەتىن ىشكى اۋەز-اۋەن سياقتى باسقالار ۇزاق يگەرەتىن، ءبىراق پوەزيانىڭ الىپپەسى سانالاتىن العىشارتتارىنىڭ ەرەكشەلىگىن بىلاي قويعاندا، ولەڭدە بەينەلەنەتىن وبەكتىنىڭ بۇرىندارى ەشكىم كورمەگەن قىرىنان كورىنىس بەرۋىمەن، ەموسيالىق اساۋلىق پەن جىگەرگە، ىشكى سەزىم نايزاعايىنا تولى اسىرە قىزىلسىز، تابيعي ءومىر بوياۋىنان تۇراتىن، سەمسەردىڭ جارقىلى مەن قيالداعى عاجايىپ باقتىڭ سۇلۋلىعىن قوسىپ كورسەتكەندەي توسىن سىمبات سومداۋىمەن تاڭداندىراتىن جاڭا ءبىر الەمنىڭ بار ەكەندىگىن پاش ەتتى. كوزىقاراقتى عانا ايىرا الاتىن جاتتاندى سەزىم مەن ۇيرەتىندى ۇيلەسىم، ەڭ باستىسى — «ولەڭ، اقىن وسىنداي بولۋى كەرەك» دەگەن باكەنە ۇعىمنان تۋىندايتىن اسىرە قياليلىقتان، كىتابيلىقتان، جاساندى، عۇمىرى قىسقا ايتقىشتىقتان فاريزا ولەڭى اۋلاق، بيىگىرەك تۇردى.

تۇلعالىق بولمىسقا كوتەرىلەر شىنايى دارىن قاشان دا وسىلاي — پوەزيا دەيتىن اسقارى مەن اسقاعى جەتكىلىكتى ۇلى الەمدى جاڭا ءبىر قاسيەتپەن بايىتىپ، ونىڭ بۇرىن بولماعان جاڭا بولمىسىن، ۇلى مۇمكىندىگىن اشادى. سول قۇدىرەتكە فاريزا دا يە ەكەنى داۋسىز.

«قىزشا كيىنگەن ماحامبەت» دەيتىن ول تۋرالى ءوزىن دە، ءسوزىن دە ارزانداتىپ كورمەگەن ايگىلى مەتر اسقار سۇلەيمەنوۆ. ول تۋرالى، مەنىڭشە، تاڭدانباي، سۇيسىنبەي ايتقان قالامگەر، ەڭ باستىسى، وقىرمان جوق-اۋ دەيمىن.

فاريزا ولەڭىڭدە قاراپايىم نارسەنىڭ ءوزى اسقاقتاپ سالا بەرەدى، ال اسىرە قىزىل ءومىردىڭ وپ-وتىرىك جىلاعانسىپ، كۇلگەنسۋى، تۇسىنگەنسۋى مەن سۇيسىنگەنسۋى عازىرەتالىنىڭ قىلىشىن كەرگەندەي سۇمىرەيىپ قالادى. ونىڭ ەكى سەبەبىن عانا بايقايمىن: ءبىرىنشىسى — تەرەڭ دە اسقاق سەزىنۋ — تۇسىنۋدەن تۋاتىن اقيقات، ەكىنشىسى — بەيشارالىق پەن پەندەلىكتەن جوعارى تۇراتىن رۋح كۇشتىلىگى. الەم پوەزياسىنىڭ اقتى-قاراسىن ايقىن ايىرىپ، ادامزاتقا ورتاق رۋحاني يگىلىكتەردى بويىنا سىڭىرگەن فاريزا مەن قازاقتىڭ ەڭ وزىق رۋحاني اسىلىن بويىنا سىڭىرگەن توميريس تەكتەس قازاق قىزى فاريزا قوسىلا كەلىپ، كەمشىنى جوق، كەرەمەت اقىن فاريزانى سومداعانعا ۇقسايدى.

مەندە ءبىر تولعانىس بار
(كەيدە ءوزىم دە تۇسىنبەيمىن)
داۋىل كۇنگى داريانىڭ كۇشىندەي ءبىر...
... ءوزىم سوندا تۇتاس ءبىر عاسىردايمىن،
جۇرگەندەيمىن جارقىلداپ قاسىندا ايدىڭ،
مارعاۋ، بەيجاي دۇنيەنى سىلكىندىرىپ

ءبىر تاڭ قىلماي مەن، ءسىرا، باسىلمايمىن... — دەپ ءبىر كەزدەرى ادەبيەتكە ەركىن كىرىپ كەلگەن جاس دارىننىڭ، سول وت، سول ەكپىن مەن تەكتى تاكاببارلىقتى ءسال دە باسەڭسىتپەي بۇگىنگە جەتىپ، ەرتەڭگە بەتتەگەن ۇلى جولىندا ءبىر ءوزى عانا «ءبىر ەلدىڭ مۇراسى» بولارلىق وزگەشە ءبىر الەم — فاريزانىڭ پوەتيكالىق الەمى دۇنيەگە كەلىپ، ماڭگىلىككە بەتتەدى. و باستا-اق، جانتولى، جىبەك، اقبوبەك اتىنان سويلەگەن فاريزا كەيىن قازاق الەمىنە ورتاق سارا، مايرا، تاعى باسقا يدەالدىق ەسىمدەر عانا ەمەس، ماحامبەت تە، ۆييون دا، نەگر قىزى دا، ءبىر توپ قازاق اقىندارى دا، دوسات تا، ەسسىز عاشىق بوزبالا دا، تاكاببار دا، نازىك قىز دا، انا دا، دالا دا، جۇرەك تە، باتىر دا، ءتىپتى... پەندە دە «بولىپ سويلەپ» بەردى.

رۋحى كۇشتى ولەڭنىڭ قۇدىرەتىمەن سەزىمدەر، ىشكى الەمدەر ەنسيكلوپەدياسىن جاسادى، يدەالدار گالەرەياسىن ورناتتى.

مۇنىڭ ءوزى ادەبيەتتە بار ءادىس بولعانىمەن، وسىنشا سەزىمدەر الەمىن ءبىرىنشى جاقتان سويلەيتىن اقىندىق «مەنگە» اركىم ءوز الىنشە سىيعىزادى، ول — الگى ايتقان قۇداي مەن سانا اراسىنداعى قاشىقتىققا قاتىستى شارۋا. اقىن قۇدىرەتىنىڭ قاجەت تۇسى دا، مەيلىنشە كورىنەرى دە وسى. اڭعال وقىرمان سارا نەمەسە ماحامبەت وسىلاي دەگەن ەكەن دەپ تۇسىنسە مەيلى، فاريزا سومداعان يدەالدىڭ ءبارى ءبىر عانا سونىڭ پوەتيكالىق «مەنى» بولىپ، فاريزا عانا بولىپ اسقاقتايدى، اداسۋى مەن وكىنىشى كوپ ادام — پەندەنى بيىككە، ناعىز ادامعا ءتان اسقاقتىققا، تازالىققا، ار مەن نامىسقا شاقىرادى، كوزقاراس پەن سەنىم تۇيىندەرىن باتىل دا ايقىن مىنەزبەن شەشىپ بەرەدى. ايگىلى

«ايەلدىڭ مونولوگىندا»:
… ءبىراق ءوزىڭ اينىدىڭ،
ۇمىتتىڭ دا جاستىقتىڭ جۇماق
كۇنىن،
سەن مىسقىلداپ، مەن — بولسام
جىلاپ تۇردىم.
ءومىر اتتى بۇرقانعان دارياعا
بۇرىمىمنان ۇستاپ اپ
لاقتىردىڭ...
سەنىڭ وت قۇشاعىڭدا
اردان اتتاپ، قالدىردىم
پاكتىگىمدى،
ءلاززاتقا باتىرعان اق ءتۇنىمدى.
ايىردىم مەن اياۋسىز ەندى كيمەس
اق كويلەكتى تىگىلگەن ءساتتى كۇنگى...
... مەن كىنالى ەمەسپىن ار الدىندا
قۇدايىڭ دا كەشەدى تاپ مۇنىمدى!

— دەپ كەلەتىن جولدار الماس قانجارداي اياۋسىز ايتىلىپ، ىرجاڭشىل اقىماققا ەس كىرگىزبەي مە! تۇرمەدەگى اقبوبەكتىڭ:

سەلتيگەن سارى!
... تىرىلەي سەنىڭ قۇشاعىڭا ەنبەن،
ءجۇن ەرىن،
ايۋ موينىڭا اسىلا المايدى
قايىپتى وراعان بىلەگىم!
اسقاقتىعىم اسىپ، اشۋىڭ قىسسا،
جارىپ جە

جابايى قىزدىڭ جۇرەگىن! — دەيتىنى نەمەسە قازاق ەكەنى مۇمكىندىك تۋعاندا عانا ەسىنە ءتۇسىپ، داۋرىعىسىپ جاتقانداردىڭ ويىنا دا كەلمەگەن ۇلتتىق اشۋ-ىزانى بىردە نەگر قىزىنا، ەندى بىردە تاعى بىرەۋگە جورتا تاڭا وتىرىپ، قىلىشپەن شاپقانداي ەتىپ ايتقانى، كەشەگى زاماننىڭ كەزىندە-اق ادىلەت پەن اقيقاتتى (جەكە ومىردەن ساياساتتارعا دەيىنگى) باتىل جاقتاپ، ەرلىك پەن ورلىكتىڭ پەرزەنتى بوپ قالعانى فاريزا الەمى ءالى زامانىمىزدىڭ ءىرى تۇلعالارىنىڭ ءبىرى ەتكەنىنە ەشكىم كۇمان كەلتىرە قويماس.

فاريزا الەمى — ءالى ءوزىمىز سىرىنا تەرەڭدەي قويماعان، ءبىراق ايتۋلىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قازاقپەن بىرگە ماڭگى جاسايتىن الەم. ونى ايتىپ ۇقتىرۋدى مىندەت ەتپەدىك. فاريزا سومداعان مايرانىڭ ءبىر مونولوگىندا:

... تاعدىر عۇمىر كەشتىرمەي مالشا ماعان،
كەمتار ەتپەي، كەندە ەتپەي ار-سانادان
ءومىر ءبىتتى.
مەن كەشكەن ءساتتىڭ ءبىرىن

سەزىنە الماي وتەدى قانشاما ادام؟! — دەگەن جولدار بار. وسى اسقاق يدەال مەن ادام قىزىعارلىق تاعدىر فاريزاعا و باستان ومىرلىك مۇرات بولسا، ەندى فاريزانىڭ ءوزى، ءوز الەمى، اقىندىق تاعدىرى كەيىنگى سانالى ۇل-قىزعا، كۇنى ەرتەڭگى قازاق حالقىنا يدەال بولىپ وتىر.

باڭگى بولا جازداعان قوعامنان كۇنى كەشە شىعىپ، ءالى ەس جيىپ، ەتەك جاۋىپ ۇلگەرمەگەن ءسابي مىنەز حالقىمىزعا ۇلتتىق يدەولوگيا ىزدەپ جاتقان مىنا الماعايىپ زاماندا قازىرگى جاس-كارىنىڭ بارىنە قاجەت مۇرانىڭ ءبىرى، بىرەگەيى — فاريزانىڭ پوەتيكالىق الەمى، ول سومداعان ۇلتتىق ليريكالىق كەيىپكەردىڭ اسقاق، قايسار، نامىستى، تەكتى بەينەسى.

ەركەك پەن ايەلدىڭ جولىعا سالىپ، جاتا كەتەتىنىن ماحاببات دەپ، اقشاعا وتان دا، ادام دا، جان دا، ءتان دە ساتىلۋى مۇمكىن ەكەنىن — پراگماتيزم دەپ، باۋىرىنا جانى اشىماس قايىرىمسىزدىقتى — ينديۆيدۋاليزم دەپ، وي-ساناڭدى بيلەپ الىپ، سەمىز قۇل ەتۋگە جانىن سالىپ جاتقاننىڭ الدارقاتقانىن جاقسىلىق دەپ... اداسا باستاعان جاستارعا، كەشەگىسىن ۇمىتىپ، كەرەناۋ تارتقان ءوز حالقىنا دەگەن سەنىمى مەن ۇمىتىنەن اجىراپ، رۋحاني الجۋعا بۇرىلعان كەيبىر ۇلكەندەرگە... سول فاريزا الەمى — جان مەن رۋح تۋبەركۋلەزىن ەمدەيتىن پوەزيا جازباي تابىسىپ، جانىندا بولعاي.

1997 ج.

---