ەكىباس زاۋىتىندا
ەكىباس زاۋىتىنان ورىنبورعا قازاقستاننىڭ كوممۋنيست پارتياسىنىڭ ايماقتىق 3-جالپى جيىلىسىنا قازاق جۇمىسكەرلەرىنەن ەلشىلەر كەلدى.
بۇلاردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ەكىباس زاۋىتىنىڭ ءوز ءحالى دە ءام سول زاۋىتتاعى جۇمىسشى حالدەرى دە وتە ناشار.
ەكىباس زاۋىتى كەرەكۋ (پاۆلودار) ۋەزىندە (سەمەي گۋبەرنەسى) قالادان جۇزدەن اسا شاقىرىم، اقمولا جاعىندا، كەرەكۋ قالاسىنان ەرتىس وزەنىمەن جوعارى ورلەگەندە 25 شاقىرىمداي جەردەگى «ەرماك» دەگەن پاروحود توقتايتىن جەردەن ەكىباسقا تەمىر جول بارادى.
بۇل زاۋىت 1888 جىلى جۇرە باستاعان. ءقازىر جەر استىنان تاس كومىر ءھام باسقا ءتۇرلى كەندەر شىعاراتىن 5 شاحتىسى بار. جانە شويىن قۇياتىن زاۋىت، كوكس زاۋىتى، كىرپىش فابريگى، تەرى زاۋىتى، مايقايىڭ زاۋىتى، كوكتاس زاۋىتى، ۋتاس زاۋىتى، يزۆەست زاۋىتى، اق توپىراق زاۋىتى، سابىن زاۋىتى، تاقتاي تىلەتىن، وت ديىرمەندەر، شەبەر ۇستالىق دۇكەنى ءام باسقا شارۋالار بار.
مىنە، وسى ايتىلعان زاۋىت، فابريكتەردى ىسكە جۇرگىزىپ تۇرعان كۇندە 15 مىڭعا جاقىن جۇمىسكەر كەرەك بولادى.
1913 جىلدا، 14، 15، 16، 17-جىلداردا بۇل ايتىلعان ەكىباس زاۋىتتارىندا 8—10 مىڭعا دەيىن جۇمىسكەرلەر قىزمەت قىلدى.
سوڭعى جىلدارداعى سىرتقى ءام ىشكى تاپتار سوعىسىنىڭ زاردابىنان، روسسيانىڭ جالپى شارۋاشىلىعىنىڭ بۇلىنگەندىگىنەن ەكىباس زاۋىتتارىنىڭ ءىسى ناشارعا اينالىپ، اقىرىندا توقتالىپ قالا جازداپ، قازىرگى ۋاقىتتا 6-اق ءجۇز جۇمىسكەر يە بولىپ قالىپ وتىر.
ەكىباس زاۋىتىنىڭ ءوز ءحالىنىڭ ناشارلىعىن ءازىر قويا تۇرىپ، سونداعى جۇمىسكەرلەردىڭ ناشار حالدەرى تۋرالى بىر-ەكى ءسوز ايتالىق.
كەلگەن جۇمىسكەرلەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ەكىباستاعى بيلەۋشىلەردىڭ كوبى بۇزىق ادامدار كورىنەدى. بۇلاردىڭ جۇمىسكەرلەرگە ىستەيتىن ىستەرى ناعىز «نەكەننىڭ» زامانىنداعى مىرزالاردىڭ ىسىندەي بولسا كەرەك. جۇمىسكەرلەردىڭ جاتاتىن جەرلەرى بىلعانىش، قاراڭعى، سۋىق، تاماق از، كيىم ناشار، قازاق جۇمىسكەرلەرىنە مونشا جوق، شكولا، مەكتەپ جوق. وقۋ ءام اڭ-بىلىك بەرەتىن مەكەمەلەر جوق. ساياسات، الەۋمەت ىستەرىنەن قازاق جۇمىسكەرلەرىنىڭ ەش ماعلۇماتتارى جوق. وقۋشى، ۇيرەتۋشى، باستىق، ءجون سىلتەۋشى جوق. جۇمىستارى بۇل شارتتارىنا قاراعاندا وتە اۋىر.
بۇل جۇمىسكەرلەردىڭ جوعارعى گۋبەرنيالىق ياكي ايماقتىق مەكەمەلەردەن بارىپ حالدەرىن ءبىلىپ، سونى جوندەۋگە ويلاعان ەشكىم بولماعان. كۇزدىگۇنى ەكىباسقا قازاقستاننىڭ كاسىپ-شارۋا دۇكەندەرىنىڭ باس مەكەمەسىنىڭ (كيرپرومبيۋرونىڭ) ءتوراعاسى بارىپ، جۇمىسكەرلەردىڭ ءحالىن كورمەي كەتكەن. اۋەلى جۇمىسكەرلەردىڭ كوبى بىلمەي قالعان.
قىستىگۇنى ادەيى ەكىباسقا جىبەرگەن قازاقستاننىڭ كوممۋنيست پارتياسىنىڭ ايماقتىق كوميتەتىنىڭ امزە ناقىمجانوۆ دەگەن كىسىسى وندا بارماپتى.
وزدەرىنىڭ بارلىق ءمان-جايلارىن ايتىپ ءام زاۋىتتىڭ ءوز ءحالىن ايتىپ ورىنبورعا كەلگەن جۇمىسكەرلەر تولىق قىلىپ جازىپ بايانداما بەردى.
بۇل بايانداماسىن قورىتىپ جازىپ كەلەسى نومىرلەردە باسارمىز ءام ءتيىستى مەكەمەلەرگە ول بايانداما سوزدەرىن كولدەنەڭ تارتامىز. ال ءقازىر مىنانى عانا ايتامىز. ەكىباستاعى ەسالاڭ جىندى بيلەردى تەكسەرۋگە سەنىمدى كىسىلەر جىبەرۋ كەرەك. ءتيىستى مەكەمەلەر ەكىباس زاۋىتىنداعى جۇمىسكەردىڭ حالدەرىن جوندەتۋگە تەز كىرىسۋلەرى كەرەك. ەكىباس زاۋىتىنداعى جۇمىسكەرلەرگە اڭ-بىلىك ۇيرەتىپ، داۋام قىزمەت قىلىپ تۇراتىن سەنىمدى، پىسىق كىسىلەر جىبەرۋ كەرەك.
بۇل ىستەلىنبەسە ەكىباستاعىلاردىڭ حالدەرى وڭالمايدى. راس، جاقىن ارادا قازاقستاننىڭ كاسىپ ۇيىمدارىنىڭ باس مەكەمەسىنە، سول ەكىباس زاۋىتىنا ءام باسقا مۇنداي كاسىپ جەرلەرىنە تەكسەرۋشى كىسىلەر جىبەر دەپ قازاقستاننىڭ سوۆناركومى 40000 سوم اقشا بەردى. جانە سوۆناركوم كەلەسى جىلعا ەكىباس زاۋىتىنا ءھام باسقا سونداي كاسىپ جەرلەرىنە شكولا، كوممۋنا ءھام باسقا اڭ-بىلىك مەكەمەلەرىن اش دەپ وقۋ كوميسسارياتىنا قاراجات بەرىپ، بۇيرىق قىلدى.
ەكىباستاعى قازاق جۇمىسكەرلەرىنىڭ تەزىرەك ءتانىن دە، جانىن دا تاربيەلەۋگە كىرىسۋ كەرەك.
1923 جىل
You Might Also Like
-
قازاقستاننىڭ كۇنشىعىسى مەن كۇنباتىسىنا، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنە قاراساڭ، جەرىنىڭ كەڭدىگى ەۋروپانىڭ الدەنەشە مەملەكەتتەرىنىڭ جەرلەرىن قوسقاندا سوعان شامالاس بولادى.
