InfoHub Logo

قازاقستاننىڭ كۇنشىعىسى مەن كۇنباتىسىنا، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنە قاراساڭ، جەرىنىڭ كەڭدىگى ەۋروپانىڭ الدەنەشە مەملەكەتتەرىنىڭ جەرلەرىن قوسقاندا سوعان شامالاس بولادى.

ەۋروپا مەملەكەتتەرىنىڭ قاي-قايسىسىن الىپ، جەرىن قازاقستاننىڭ ايماعىمەن سالىستىرعاندا جەر ايماعى كەم شىقسا دا، ول جەردىڭ ۇستىندەگى ادام بالاسىنىڭ كۇش-قۋاتىمەن، ادام بالاسىنىڭ بىلىم-قايراتىمەن سالىنعان مۇلىكتەرى قازاقستانعا قاراعاندا ارتىقتىعى نەشە كوش ىلگەرى.

قازاقستاننىڭ ءبىر شەتى مەن ءبىر شەتىنە تۋرا جۇرسە اتپەن ياكي تۇيەمەن جۇرۋگە كەرەك. اتپەن، تۇيەمەن جۇرگەندە قازاقستاننىڭ ءبىر شەتى مەن ءبىر شەتىنە (ماسەلەن، زايسان قالاسىنان بوكەي ورداسىنا دەيىن) 2 اي، 3 اي جۇرەدى.

ال ەۋروپادا ونداي اتپەن، تۇيەمەن جۇرمەيدى. ونداي ۇزىن جولعا وتاربامەن نە اۋە كەمەسىمەن، اەروپلانمەن جۇرەدى.

بۇل رەتتە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ىستەگەن ءام ىستەمەك بولىپ وتىرعان كوپ ىستەرىنىڭ ءبىرى — ەل اراسىنىڭ قاتىناس جولىن تۇزەۋ.

ەل اراسىنىڭ قاتىناس ءىسى دەگەنىمىز تەلەگرامم جولىن سالۋ، تەمىر جول سالۋ، اۆتوموبيل ءۇشىن جاي قارا جولداردى جوندەۋ، سۋ كەمەسى، پاروحود جۇرگىزۋ ءۇشىن بەلگىلى وزەندەردى قاراپ، ولاردىڭ ءتۇبىن، ارناسىن ءام باسقالارىن جوندەۋ، اۋە كەمەسىن جۇرگىزۋ.

ال بۇل رەتتە قازاقستاندا نە ىستەلدى؟

ول ىستەلگەن نارسەلەر مىنالار — سەمەي، بايان، اقمولا، اتباسار، ورسك بويىنداعى سالىنا باستاپ قيراپ قالعان تەلەگرامم جولى ءقازىر تۇزەتىلىپ، ءىس جۇرە باستادى.

اقمولا گۋبەرنياسىندا قىزىلجار قالاسىنان كوكشەتاۋ قالاسىنا شەيىن (200 شاقىرىمداي جەرگە) تەمىر جول سالىندى.

قازاقستان 2 اي، 3 اي جۇرەتىن جەرىنە وتاربامەن، اەروپلانمەن جۇرگەندە 2 كۇن، 3 كۇن عانا جۇرەدى.

كۇللى قازاقستاندا ورىنبوردان تاشكەنتكە باراتىن تەمىر جولدان باسقا ەش جەرىندە تەمىر جول جوق دەسە بولادى.

پاتشا زامانىندا سالىنعان تەمىر جولداردىڭ ءبارى قازاق دالاسىمەن جۇرمەي، جاعالاپ، اينالىپ كەتىپ وتىرعان. ماسەلەن، سەمەيدەن التاي گۋبەرنياسىن باسىپ جاعالاپ، ومبى، قىزىلجارلاتىپ كەتكەن، ودان كەلىپ قوستاناي قالاسىنا كىشكەنە بۇتاعىمەن جالعاسىپ كەتكەن. ەكىنشى جاعىنان ورسك قالاسىنا سوعىپ كەتكەن. ءۇشىنشى جاعىنان ورال وبلىسىن، بوكەي ورداسىن جاعالاپ كەتكەن.

قازاقستان جەرىنىڭ كارتاسىنا قاراپ وتىرساڭ، پاتشا ۇكىمەتى قازاقتىڭ ءتىرى ءام ءولى مالدارىن تۇس-تۇسىنان جيناپ تاسىپ الىپ كەتىپ وتىرۋ ءۇشىن عانا وتاربالاردى قازاقستان ايماعىن جاعالاتىپ سالعان.

پاتشا ۇكىمەتى جويىلىپ، كەڭەس ۇكىمەتى ورناعاننان كەيىن پاتشا ۇكىمەتىنىڭ بۇرىنعى ارام قۋلىقتى، بوتەن ۇلتتارعا سۇقتانعان ساياساتى دا جوعالدى.

كەڭەس ۇكىمەتى روسسيادا ورناعالى ىشكى ءام سىرتقى جاۋلارىمەن جاعالاسىپ ءجۇرىپ تە، قان مايداندا سوعىسىپ ءجۇرىپ تە، حالىق شارۋاشىلىعى ءبۇلىنىپ، جۇرت مۇقتاجدىق، جالاڭاشتىق، اشارشىلىققا ۇشىراپ جاتقان ۋاقىتتا جالپى جۇرتتىڭ بىلىم-ونەر جولىندا، مادەنيەت جولىندا العا باسۋىن دامىل الماي قاراستىرۋدا.

ورىنبور مەن ورال قالاسى ارقىلى گۋريەۆكە دەيىن جايىق (ورال) وزەنى ارقىلى سۋ كەمەسىن جۇرگىزۋگە كوميسسيا سايلانىپ، جايىق وزەنىن تەكسەرۋگە كىرىستى.

سەمەي گۋبەرنياسىندا، سەمەي — اياگوز اراسىنىڭ ءام سەمەي — كەرەكۋ اراسىنىڭ قارا جولدارىنىڭ جوندەلۋىن، ساقتالۋىن جالپى مەملەكەتكە پايدالى ءىس دەپ تاۋىپ، قازاقستاننىڭ ايماقتىق شارۋا مەكەمەسى ونىڭ راسحودىن جالپى روسسيانىڭ مەملەكەت قازىناسىنا ارتتى.

باسقا دا قازاقستانداعى قارا جولداردى ساقتاۋ، ولاردى تۇزەتۋ ىستەرىن جالپى مەملەكەت قازىناسىنا ارتتى.

قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ەل اراسىنىڭ قاتىناسى جۇمىسىن جونگە سالۋ رەتىندە ەندىگى ىستەمەك بولىپ وتىرعانى — اۋە كەمەسىن جۇرگىزۋ.

جەرى قيىرسىز كەڭ، كولبەگەن شالعاي، وزگە ونەرلى باي ەلدەردەي ەرسىلى-قارسىلى سالىنعان تەمىر جولى جوق قازاقستانعا اۋە كەمەسى وتە قولايلى. ءقازىر قازاقستاننىڭ حالىق كوميسسارلارىنىڭ كەڭەسى اۋە كەمەسىن قازاقستاندا جۇرگىزۋ نيەتىمەن سوعان جاردەم، قاراجات، پۇل جيناۋعا كوميسسيا سايلادى. ول كوميسسيا ءقازىر ىسكە كىرىستى.

ءبىر شەتى مەن ءبىر شەتى «اتان تۇيەمەن التى ايلىق جول» دەپ، ۇشى-قيىرى جوق دەپ جۇرگەن قازاقستاندى كۇنبە-كۇن ارالاپ تۇرۋعا اۋە كەمەسى وتە قاجەت. اۋە كەمەسىن جۇرگىزۋگە جۇمىلا كىرىسۋ كەرەك.

1923 جىل

---