ەركىندىك سامالى
قانداي جۇمساق ەركىندىكتىڭ سامالى
كەۋدەلەرگە بىرلىك وتىن جاعادى.
ەمىن-ەركىن ءتورت تۇلىگىڭ جايلاۋدا،
بۇلاق قىردا ەمىن-ەركىن اعادى.
شىركىن-اي، ەركىندىكتىڭ سامالى بەتىڭە جۇپ-جۇمساق تيەدى. ايمالاپ وتەدى. تىنىسىڭ كەڭەيىپ، كەۋدەڭدى كەرە دەم الاسىڭ. ءان سالعىڭ كەلەدى. اسپانعا سامعاۋدى اڭسايسىڭ.
بۇل ەركىندىك سامالى (باس ارىپپەن جازىلاتىن) ءبىزدىڭ بەتىمىزدى قاشان جەلپىپ ەدى؟ بىلەم. ەسىمنەن كەتپەيدى. ءالى كۇنگە دەيىن كوز الدىمدا. ول 1991 جىلدىڭ 10-شى جەلتوقسانى بولاتىن...
رەسپۋبليكانىڭ بۇكىل حالقى ءبىراۋىزدان پرەزيدەنت ەتىپ سايلاعان نۇر-اعانىڭ ءوز قىزمەتىنە كىرىسۋىنە ارنالعان رەسپۋبليكا جوعارعى كەڭەسى سەسسياسىنىڭ سالتاناتتى ماجىلىسىنە قاتىسۋعا شاقىرىلعانىمدى ەستىگەندە قۋانىشىمدا شەك بولعان جوق. ويتكەنى بۇنداي راسىمگە قاتىسۋ باقىتىنا يە بولۋ اركىمنىڭ ماڭدايىنا جازىلا بەرمەيدى.
وسى سالتاناتتى ماجىلىستە تۇڭعىش پرەزيدەنت دەپۋتاتتار مەن ءار وبلىستان كەلگەن وكىلدەر الدىندا تۇڭعىش رەت انت قابىلداۋى ءتيىس ەكەن.
الىپ ۇشقان كوڭىلدى كەنەت سۋ سەپكەندەي باسىپ تاستاعان حابار كەلدى. الگى ءبىز ۇشاتىن رەيس جانارماي جوقتىقتان الماتىدان اقتاۋعا ۇشپاي قالىپتى. ءماسساعان... كۇندەلىكتى قاراپايىم رەيس بولسا ءبىر ءجون. تاۋەلسىز قازاق ەلىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتىنىڭ انتىن الۋعا بارا جاتقان بىلدەي ءبىر ولكەنىڭ وكىلدەرىن اكەلمەك سامولەتتى استانادان ۇشىرماي تاستاۋدى قاي ساققا دا جۇگىرتىپ، الىپ ۇشپا اڭگىمەلەر جەلىسىنە اينالدىرۋعا بولاتىن ەدى.
بۇل جەردە بىزدەردى باستاپ بارا جاتقان جەتەكشىمىز — ماڭعىستاۋ وبلىستىق كەڭەسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى دۇيسەنبى ءارىپوۆ سابىرلىلىقپەن «بۇلاي بولۋى ءتيىس ەمەس، استاناعا ۇشۋدىڭ بار مۇمكىندىگىن قاراستىرامىز» ، — دەدى. حاباردى كۇتۋگە تۋرا كەلدى. قاي تاراپتان بولسا دا، الماتىعا باعىت الاتىن وزگە رەيس جوق بولاتىن.
جەتەكشىمىز وبلىستاعى اەروفلوتتى باسقاراتىن ادامدى ىزدەسە تاپتىرماپتى، ءسويتىپ الماتىنىڭ اەروپورتىنا ءبىر-اق شىعىپ ءمان-جايدى ءتۇسىندىرىپتى. سونىمەن ۇزىن ءسوزدىڭ قىسقاسى، سوچي-اتىراۋ — جامبىل — الماتى مارشرۋتىمەن ۇشاتىن سامولەتتى اتىراۋ ەمەس، اقتاۋعا بۇرعىزىپتى.
قىرسىققاندا قىمىران ءىريدى دەگەندەي، الگى سامولەتتىڭ سالونىندا ءبارىمىز تۇگەل سياتىن ورىن بولماي شىعىپتى. بىزدەن ءتورت ادام قالۋى كەرەك بولدى. بۇل جەردە دە الگى جەتەكشىمىز مايموڭكەلەمەي، بىردەن وبلىستىڭ دا ءوز الدىنا تەرريتوريالىق اكىمشىلىك ەكەنىن، بۇل ادامداردىڭ جاي ساپارمەن ەمەس، رەسپۋبليكا ومىرىندەگى ساياسي ءمانى بار جيىنعا كەتىپ بارا جاتقانىن، سوندىقتان دا ەشكىمنىڭ دە قالۋىنا بولمايتىنىن اەروپورت قىزمەتكەرى پىسىقاي جاس قىزعا ءتۇسىندىرىپ (ال الگى جاس قىز تىم پاڭ ەدى)، ەگەر ماسەلە شەشىلمەيتىندەي جاعدايدا ەكيپاج كومانديرىن وزىنە جولىقتىرۋدى ءوتىندى. وسى جەردە بىزبەن بىرگە اقتاۋ قالالىق كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى دا ۇشقالى تۇر ەدى. وكىنىشكە وراي، ول قالالىق كەڭەستىڭ ءتوراعاسى رەتىندە شەشىمدىلىك تانىتا المادى، ونىڭ ەسەسىنە اەروپورتتىڭ ءوز زاڭى بار، ولارعا اكىمشىلىك جۇرگىزە المايمىن دەگەندەي سىڭاي تانىتتى.
نە كەرەك، ءبارىمىز دە الگى سامولەتكە سىيىپ كەتتىك. ەركىندىكتىڭ العاشقى سامالى بىزگە وسىلاي تۇڭعىش رەت اەروپورتتىڭ پىسىقاي كىشكەنە قىزىن ۇعىندىرۋدان باستاپ ەستى.
جوعارعى كەڭەستىڭ سالتاناتتى ءماجىلىسى ءتۇس قايتا، ساعات 3-تە رەسپۋبليكا سارايىندا وتەدى ەكەن. (بۇل بۇرىنعى ۆ.ي. لەنين اتىنداعى مادەنيەت سارايى) «قازاقستان» قوناق ءۇيىنىڭ ءدال جانىندا. بۇرىنعى «قازاقستان» مەيرامحاناسىن كارىستەر ارەنداعا الىپتى.
كارىستەردىڭ ۇلتتىق تاعامدارى عانا دايارلانادى ەكەن. ءبىز ارنايى تالون بويىنشا وسى مەيرامحانادان تاماقتاناتىن بولدىق. يىلىپ-بۇگىلىپ تۇرعان داياشى جاس قىزدار مەن جىگىتتەر. كەلۋشىلەرگە قىزمەت ەتۋدىڭ ادام تاڭعالارلىق ۇلگىسى بار. ءارى تاماعى دا ءدامدى بولىپ كورىندى...
سالتاناتتى ءماجىلىستىڭ دە مەزگىلى جاقىندادى. اتاقتى سارايعا ادامدار لەگى اعىلۋدا. ساراي الدىندا ۇلى ابايدىڭ الىپ ەسكەرتكىشى تۇر. جانىندا توپ-توبىمەن سۋرەتكە تۇسۋشىلەر. ءبىز دە سۋرەتكە تۇستىك.
اباي اتانىڭ ەسكەرتكىشى جانىنا توقتاعان ماشينا ىشىنەن ءبىر توپ ادام اق سارى باس قوشقاردى ءتۇسىرىپ جاتتى. «پرەزيدەنت انت بەرىپ جاتقان كەزدە قۇداي جولىنا شالىناتىن قۇرباندىق»، — دەدى الدەكىم.
جوعارعى كەڭەستىڭ سالتاناتتى سەسسياسى دا اشىلدى. ۋھ، بۇل كۇنگە دە جەتتىك-اۋ. كەيىن وسى ماجىلىستەن بەرگەن رەپورتاجىندا «ەگەمەن قازاقستان» بىلاي دەپ جازدى: «قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ بۇل ءماجىلىسىن كورگەن دە ارماندا، كورمەگەن دە ارماندا. بۇل كۇنگە جەتكەن دە بار، جەتپەگەن دە بار. اق كيىزگە وتىرعىزىپ، حان كوتەرۋ حالقىمىزدىڭ ساناسىندا قالعانمەن، كوزدەن بۇل-بۇل ۇشىپ ەدى. مىنە، وشكەنىمىز جاندى، ولگەنىمىز ءتىرىلدى. قازاقستاننىڭ جارقىن كۇنىن ارمانداپ وتكەن، سول ءۇشىن كۇرەسكەن مىڭ-مىڭداعان ايتۋلى ازاماتتاردىڭ، جۇزدەگەن قايراتكەرلەردىڭ كوكەيىندەگىسى ورىندالدى».
ءتوراعالىق ەتۋشى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتى ءوزىنىڭ قۇرمەتتى ورنىنا وتىرۋعا شاقىردى. بۇكىل زال تىك تۇرىپ، قول سوعىپ قارسى الدى.
پرەزيدەنت رەسپۋبليكا كونستيتۋسياسىنا جانە ەگەمەندىك جونىندە دەكلاراسياعا قولىن قويىپ تۇرىپ، حالىق الدىندا سالتاناتتى تۇردە انت بەردى.
«ءبىزدىڭ كوپۇلتتى رەسپۋبليكانىڭ حالقىنا قالتقىسىز قىزمەت ەتۋگە، پراۆولارى مەن بوستاندىقتارىنا كەپىلدىك بەرۋگە، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ وزىمە جۇكتەلگەن مارتەبەلى مىندەتتەرىن ادال ورىنداۋعا سالتاناتتى تۇردە انت ەتەمىن».
پرەزيدەنت ءوز ورنىنا بارىپ، ساحنا اشىلىپ، وركەستر رەسپۋبليكا گيمنىن ورىندادى. (ءوز گيمنىمىزدىڭ دەربەس تۇڭعىش وينالۋى بولار، بۇرىن ەڭ الدىمەن وداق گيمنى وينالاتىن). وركەستر گيمن ويناپ بولعان سوڭ، تورعىن ساحنا جايمەن ىسىرىلىپ، جابىلىپ كەلە جاتتى. ساحنا اۋەلى جوعارىدا ءىلۋلى تۇرعان رەسپۋبليكا تۋىن قاقتى. ارينە، بۇل ەشكىم كۇتپەگەن وقىس، كەلەڭسىزدەۋ وقيعا. تۋ وتىرعان پرەزيدەنتتىڭ ۇستىنە قاراي قيسايىپ قۇلاپ كەلە جاتتى. وسى ساتتە نۇر-اعا اسا سەرگەك، شاپشاڭدىقپەن تۋدى قۇلاتپاي ۇستاپ قالىپ، ءوز تۇعىرىنا تۇزەتىپ قويدى. ءسويتىپ، تۋ قۇلاماي قالدى.
وسى كورىنىس جونىندە «كومسومولسكايا پراۆدا» ءوزىنىڭ 11 جەلتوقسان كۇنگى 285-سانىندا بىلاي دەپ جازدى: «ا پوسلە وبەدا سوستويالوس تورجەستۆەننوە زاسەدانيە ۆەرحوۆنوگو سوۆەتا كازاحستانا، نا كوتوروم ن. نازاربايەۆ دال كلياتۆۋ پرەزيدەنتا. ۆو ۆرەميا زاسەدانيا نىنەشنيي، س سەرپوم ي مولوتوم فلاگ رەسپۋبليكي، چۋت نە سۆاليلسيا سو سۆوەگو پوستامەنتا، نازاربايەۆ ەدۆا ۋسپەل ەگو پودحۆاتيت. تاك چتو، ەسلي ۆەريت ۆ پريمەتى، ۆ كازاحستانە سكورو بۋدەت ۋتۆەرجدەن ي نوۆىي فلاگ».
ال «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى ءوزىنىڭ 11 جەلتوقسان كۇنگى 284-سانىندا وسى كورىنىستى بىلاي تۇجىرىمدادى: «ەل ومىرىنە توسىن وقيعالار بولىپ جاتاتىن سياقتى، بۇل جيىندا دا كۇتپەگەن وقيعا بولدى. رەسپۋبليكا گيمنى ويناعاننان كەيىن، ساحنا جابىلا بەرگەندە، شىمىلدىق قازاقستان تۋىن قاعىپ، تۋ قيسايا بەردى. ءبىراق قازاقستان تۋى قۇلامادى. ونى پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قۇلاتپاي ۇستاپ قالدى. العاشقىدا «ويپىرماي» دەگىزگەن وسى وقىس ساتتەن ءبىز ۇلكەن نىشان بايقادىق. نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەشقاشاندا، ەشقانداي ساتتە دە قازاقستان تۋىن قيسايتپايتىنىنا كامىل سەندىك».
ءيا، سالتاناتتى ماجىلىسكە قاتىسۋشىلاردىڭ ءبارىنىڭ دە كوكەيىندە «تۋدى قۇلاتپاي ۇستاپ قالدى، نۇرسۇلتان ەشۋاقىتتا دا قازاق تۋىن قيسايتپايدى، قازاق ەلى وسىپ-وركەندەپ، تاريح ساحناسىندا ءوزىنىڭ ەلەۋلى ورنىن الۋى ءتيىس» — دەگەن وي-پىكىر، بەرىك سەنىم كەتتى.
ءيا، قازاقستاننىڭ جۇلدىزدى ساعاتى سوقتى. «ءوز ەركىمەن وزگەگە بودان بولعان ەلدەن اسقان سورلى جوق»، — دەگەن ەكەن سەنەكا. ءدال ايتقان. ال ءبىز 70 جىل بويى روسسياعا ءوز ەركىمىزبەن قوسىلدىق، بودان بولدىق، راحاتقا جەتتىك دەپ بوركىمىزدى اسپانعا اتىپ ماقتانىپ كەلدىك ەمەس پە؟ نەتكەن سورلىلىق. ەندى وسى سورلىلىقتان ارىلاتىن، ءوز بەتىمىزبەن كۇن كەشەتىن مەزگىل جەتتى. مەيلى، مەملەكەتىمىزدىڭ قاز باسقان كەزەڭى بولسىن، ءبىر ءسۇرىنىپ، ءبىر تۇرارمىز، ءبىراق ۋاقىت تورەشى ەر جەتكىزەدى عوي، مەيلى، ءبۇل كەزەڭ اتىپ كەلە جاتقان تاڭىمىزدىڭ راۋانى بولسىن، شىعىپ كەلە جاتقان كۇن ءبارىبىر تاڭ اتىرىپ، ساسكەسىن، شاڭقاي ءتۇسىن العا توسادى ەمەس پە؟ دەمەك، ءبىز — بولاشاعى بار حالىقپىز. ومىردەن ەرتە كەتكەن عاجاپ اقىن دوسىم، مارقۇم كەڭشىلىك مىرزابەكوۆ «ءار حالىقتىڭ تاريح ساحناسىنا شىعاتىن ءوز كەزەڭى بولادى، مىڭ جىلدىق مەرزىم ىشىندە الگى حالىق ەڭ شارىقتاۋ بيىگىنە شىعىپ، قايتادان قۇلدىراپ، وزىنەن تومەندەگى حالىقتار قاتارىنا تۇسەدى دە، ەكىنشى ءبىرى بيىككە كوتەرىلەدى. قازاقتىڭ بولاشاعى الدا، ويتكەنى ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزگە 500-اق جىل، ال الدا ءالى 500 جىلدىق جول جاتىر عوي»، — دەيتىن. سول كۇنى داۋىرلەۋ جولىنا باستار كوشباسشى، كوسەمىمىزدى ءبىز تاعىنا وتىرعىزىپ قايتقانبىز.
كۇنگە بەت العان كەرۋەن كەتىپ بارادى. ول — قازاقستان اتتى تالاي ازاپ پەن توزاقتى باستان كەشىرگەن كونبىس حالىقتىڭ، سول ازاپ پەن توزاققا مويىماعان، رۋحىن اركەز بيىك ۇستاعان حالىقتىڭ كەرۋەنى. ءلايىم، ەركىندىك سامالى بەتتەن ەسكەن ساپارى ءساتتى بولعاي!
You Might Also Like
-
استانا قالاسىنا جولىمنىڭ تۇسكەنى بيىل عانا. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق مەديسينالىق عىلىمي ورتالىعىنا وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ كۆوتاسىمەن باراتىن بولعانداعى قۋانىش شەكسىز ەدى.
