ەرلىك ەڭبەكتىڭ ۇلگىسى
تابيعي اسەمدىگى قانشالىق كوز تارتقانمەن، ادام قولى تيمەگەن، تىرشىلىكتىڭ بەلگىسى بايقالماعان جەر — ءبارىبىر بەدەۋ دۇنيە. ادام يگىلىگىنە اينالعان سوڭ عانا جەر-انا ناعىز اجارىنا سوندا كىرمەك. سوۆەتتىك داۋىردە جەتىسۋ ءوڭىرى ەڭبەك دۇبىرىمەن قايتا ويانىپ، بۇرىنعىدان دا گۇلدەنە ءتۇستى. تالدىقورعان وبلىسىنىڭ ەڭبەك شەجىرەسىندە تۇركسىبتىڭ ورنى ەرەكشە. تۇركسىب تەك ءبىر وبلىس ەمەس، بۇكىل قازاقستان، ورتا ازيا، ءسىبىر ولكەسى ءۇشىن دە ماڭىزدى جول تورابى بولعاندىعى بارشاعا تاريحتان بەلگىلى.
تۇركىستان — ءسىبىر تەمىر جولىن سالۋ تۋرالى شەشىم 1926 جىلى قابىلداندى، ال جۇمىس كەلەسى جىلى باستالدى. 1927 جىلدىڭ اپرەل ايىندا جولعا توپىراق ءۇيۋ، قيىرشىق تاس توسەۋ جۇمىستارى جەدەل قولعا الىنىپ، وعان رەلس توسەۋ جۇمىسى سەمەي جاقتا ءيۋلدىڭ ون بەسىندە، لۋگوۆوي جاقتا ءنويابردىڭ جيىرما بىرىندە باستالادى. ەكى جاقتان جاسالىپ
كەلگەن جول اينابۇلاق دەگەن جەردە تۇيىسەتىن بولىپ بەلگىلەندى. ءسويتىپ، ەلىمىزدىڭ ءبىرىنشى بەسجىلدىق جوسپارى بەلگىلەگەن ۇلكەن ەڭبەك ءدۇبىرى باستالدى دا كەتتى.
تۇركسىب ماگيسترالىنىڭ قۇرىلىسى حالىقارالىق ءمانى بار قۇرىلىس ەدى. جاس سوۆەت وكىمەتىنىڭ ول شەشىمىنە يمپەرياليستەر كۇمانمەن قارادى. سوندىقتان كوپ ۇلتتى ءبىزدىڭ ەلىمىزگە تۇركسىبتى سالۋ جۇمىسى ۇلكەن سىن دا ەدى. سوسياليستىك ءوندىرىس ءالى جوعارى قارقىندا دامي قويماعان، تەحنيكالىق كۇشتىڭ جەتىمسىز كەزى عوي. ءبىراق جىگەرلى جۇمىسشى تابى پارتيانىڭ باسشىلىعىمەن ءوز قۇدىرەتىن الەمگە تاعى دا تانىتا ءبىلدى.
رسفسر حالىق كوميسسارلار سوۆەتى تۇركسىب قۇرىلىسىنا جاردەمدەسۋ كوميتەتىن قۇرىپ، وعان رسفسر حالىق كوميسسارلارى سوۆەتى پرەدسەداتەلىنىڭ ورىنباسارى تۇرار رىسقۇلوۆ باسشىلىق ەتتى. ال تىكەلەي جول قۇرىلىسى باسقارماسىن ەجەلگى كوممۋنيست، ريەۆوليۋسيونەر ۆلاديمير سەرگەيەۆيچ شاتوۆ باسقاردى.
تۇركسىب تەمىر جولىن سالۋ بارىسىندا ونىڭ بويىنا كوپتەگەن جاڭا ەلدى مەكەندەر ورنادى. ماسەلەن، تالدىقورعان وبلىسىنداعى سارىوزەك، ماتاي، ۇشتوبە، اينابۋلاق ستانسيالارىنىڭ نەگىزى سول تۇركسىبتى سالۋ كەزىندە قالاندى.
تۇركسىب قۇرىلىسى مەرزىمىنەن 17 اي بۇرىن ءبىتتى. لۋگوۆوي مەن سەمەي جاقتان بىرىنە ءبىرى قاراما-قارسى سالىنعان جول 1930 جىلدىڭ 25 اپرەلى كۇنى اينابۇلاقتا ءتۇيىسىپ، سونىڭ قۇرمەتىنە 28 اپرەلدە سالتاناتتى ميتينگ ءوتتى، وعان 20 مىڭ ادام قاتىستى دەگەن دەرەك بار. سول جينالىستا تۇرار رىسقۇلوۆ ون ادامعا ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىن تاپسىرادى.
تۇركسىب قۇرىلىسىنا كەزىندە قازاق سسر حالىق سۋرەتشىسى ءابىلحان قاستەيەۆ تە جۇمىسشى رەتىندە قاتىسقان. 1932 جىلى ءابىلحان اعا ءوزىنىڭ ايگىلى «تۇركسىب» اتتى سۋرەتىن سالادى. تۇركسىب تاقىرىبى ءالى كۇنگە سان سالاداعى ونەر تۇرلەرىنە نەگىز بولىپ كەلەدى: قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ورالحان بوكەيەۆ «ءوز وتىڭدى وشىرمە» اتتى رومان جازدى، تالانتتى سۋرەتشى تالدىقورعاندىق اناربەك ناقىسبەكوۆ «تۇركسىب ارداگەرلەرى» اتتى ۇلكەن پولوتنو جاسادى. جاس جۋرناليست ەرعالي ساعاتوۆ «دالاداعى ۇلى ءىز» («جالىن» باسپاسى، 1983 ج.) اتتى دەرەكتى كىتاپ شىعاردى.
ەڭبەك داڭقى، ەڭبەك زەينەتى دەگەن قاسيەتتى سوزدەردى اتاعاندا، تالدىقورعاندىقتاردىڭ اۋزىنا الدىمەن نۇرمولدا الدابەرگەنوۆ تۇسەدى. جالپى، نۇراعاڭنىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىگى، ۇيىمداستىرعىش تالانتى كوزى تىرىسىندە-اق جالپاق ەلگە اڭىز بوپ جايىلىپ كەتكەن. ونىڭ ءومىرى مەن ەڭبەك جولىن بايانداپ اكادەميك-جازۋشى ءسابيت مۇقانوۆ «الدابەرگەنوۆ تۋرالى اڭىز» اتتى ولەڭدى اڭگىمە جازدى. جازۋشى ساۋىربەك باقبەرگەنوۆ «كۇن مەن كولەڭكە» اتتى رومان ارنادى. ال ن. الدابەرگەنوۆتىڭ ءوزى «ستالين اتىنداعى كولحوز» دەگەن كىتاپ جازدى.
ەلگە، جەرگە سىڭىرگەن ەڭبەگىن باعالاپ، ۇكىمەتىمىز ن. الدابەرگەنوۆكە ەكى مارتە سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعىن بەردى. ول ەكى رەت لەنين وردەنىمەن، ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ناگرادتالدى. قازاق سسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ، سسسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى بولدى. «سوسياليستىك مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرمەتتى شەبەرى»، «سوسياليستىك ەگىنشىلىكتىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرمەتتى شەبەرى» دەگەن اتاقتار الدى. 61 جاسىندا 1967 جىلى قايتىس بولدى.
ن. الدابەرگەنوۆ تالدىقورعان اۋدانىنا قاراستى شۇبار اۋلىندا تۋعان. جاس كەزىنەن بايعا جالشى بولعان. 1927—30 جىلدار ارالىعىندا جوعارىدا ايتقان تۇركسىب تەمىر جولىن سالۋعا قاتىناسقان. 1930 جىلى جاڭا قۇرىلعان «جاڭا تالاپ» كولحوزىنا مۇشە بولىپ كىرەدى، 1934 جىلى سوندا بريگادير، ال 1935 جىلى كولحوز پرەدسەداتەلى بولادى. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىناسىپ، ودان قايتىپ كەلگەن سوڭ، تاعى سول كولحوزدا پرەدسەداتەل (باسقارما) بولىپ ىستەيدى. 1950 جىلى «جاڭا تالاپ»، «قىزىل تۋ»، «جاڭالىق» كولحوزدارى بىرىگىپ، ىرىلەنگەن شارۋاشىلىق XXII پارتسەزد اتىنداعى كولحوز اتانادى، نۇراعاڭ سوندا پرەدسەداتەل بولادى. ەڭبەك قىزىل تۋ وردەندى XXII پارتسەزد اتىنداعى بۇل كولحوز ءقازىر تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، بۇكىل وداق كولەمىندەگى ءىرى شارۋاشىلىقتىڭ ءبىرى سانالادى. ونىڭ ەكونوميكاسى، مادەني جەتىستىكتەرى، كوللەكتيۆتىك ەڭبەك ۇلگىسى باسقا شارۋاشىلىقتار ءۇشىن وزات ەڭبەك مەكتەبى بولىپ تابىلادى.
XXII پارتسەز اتىنداعى كولحوزدىڭ ىرگەتاسى قالانعان كەزى «جاڭا تالاپ» كولحوزىنىڭ ۇيىمداستىرىلۋ مەرزىمىنەن سانالادى. العاش قۇرىلعان كەزىندە بۇل كولحوزدا بار-جوعى 14 قانا ءۇي بار ەكەن، سول شاعىن ارتەلدىڭ شارۋاشىلىعى 2 تۇيە، 3 ات، 5 سيىر، 20 قوي، 4 اعاش سوقا، تىرما مەن ءبىر اربادان قۇرالىپتى. ال بۇرىن شۇبار اتانعان، ءقازىر نۇرمولدا الدابەرگەنوۆ اتانعان بۇل ساۋلەتى سەلو قالاعا بەرگىسىز. ۇلكەن ساۋدا ورتالىعى، ءزاۋلىم مادەنيەت ءۇيى، ن. الدابەرگەنوۆ اتىنداعى مەكتەپ-ينتەرناتى، مەكتەبى، اۋرۋحاناسى، تۇرمىستىق ءۇيى، پاركى، ستاديونى، مۋزەيى، 9 مىڭعا تارتا حالقى بار تاماشا مەكەن. بۇل كولحوزدان 19 سوسياليستىك ەڭبەك ەرى، ءبىر سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى شىققان. جۇرت سوندىقتان «باتىرلار اۋلى» دەپ ماقتانىشپەن اتايدى. اۋدان دا، وبلىستا، رەسپۋبليكامىز دا باتىرلار اۋلىن ماقتان ەتەدى. كەزىندە بۇل كولحوزدىڭ جەتىستىگىن كورۋگە مونعوليادان، گرەسيادان، قىتايدان، نەپالدان قوناقتار كەلگەن.
«ءححىى پارتسەزد» كولحوزىنىڭ اتى ءاردايىم نۇرمولدا الدابەرگەنوۆتىڭ ەسىمىمەن قاتار اتالادى، ونىڭ ءوزى «ەلدىڭ اتىن ەر شىعارادى، ەردىڭ اتىن ەلى شىعارادى» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوزدىڭ شىندىعىن دالەلدەسە كەرەك. ەڭبەگىمەن ەلىن كوركەيتىپ، جەرىن گۇلدەندىرگەن جاقسى ادامدى سوۆەت حالقى سىيلاي بىلەدى. ونىڭ اقيقاتىن نۇرمولدا الدابەرگەنوۆكە بايلانىستى اڭعارۋعا بولادى. 1983 جىلى كۇزدە اكىمشىلىك جاعىنان XXII پارتسەزد اتىنداعى كولحوز باعىناتىن تالدىقورعان اۋدانىنا جولىمىز ءتۇستى. سوندا اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى ناجىمەدەن ىقسان ۇلى ەسقالييەۆ جولداس نۇرمولدا الدابەرگەنوۆ تۋرالى ۇلكەن ىلتيپاتپەن: «نۇراعاڭ وسكەن، قىزمەت جاساعان اۋىل بىزگە ءاردايىم تومەندەپ كەتپەڭدەر، ۇياتقا قالدىرماڭدار دەپ تۇرعانداي اسەر ەتەدى»،— دەدى. اعاعا دەگەن سىي كوڭىلمەن سۇيسىنە ايتتى.
كولحوزدىڭ قازىرگى پرەدسەداتەلى جاناتوۆ كوشكىنباي كولحوز كەڭسەسىنە باستاپ اكەلىپ، كەزىندە نۇراعاڭ وتىرعان ۇستەل مەن ورىندىقتى، سول كىسى جاساتقان، كولحوز تاريحىنا ارنالعان البومدى كورسەتتى.
— كوشەكە، قاشاننان بەرى بۇل كولحوزداسىز؟ — دەگەنىمىزدە، ول كىسى ويلانا تومەن قاراپ جىميدى. ءبىر سىردىڭ تەتىگىن تاپ باسىپ قالعانداي كورىندىك.
— مەن، جالپى، تۋعاننان وسى اۋىلدىڭ بالاسىمەن،— دەدى كوشەكەڭ.— شۇبار — ءوز اۋىلىم، نۇراعاڭ—ءوز اعام دەسەم بولادى.— تولقىپ سويلەگەن جىگىت اعاسىنىڭ ءسوزى ەرىكسىز ءبىزدى دە تولقىتتى. ونىڭ ۇنىندەگى، وڭىندەگى ىنىلىك ريزاشىلىق ايتىلعان ءسوزدىڭ مانىنەن بەتەر اسەر ەتتى. ءۇنسىز ەمىنىپ تىڭدادىڭ.— مەن اۋىلشارۋاشىلىق ينستيتۋتىنىڭ اگروفاگىن ءبىتىردىم،— دەدى پرەدسەداتەل.— 1960 جىلى 6 اي وندىرىستىك پراكتيكاعا كەلدىم. نۇراعاڭ قىرمانعا باستىڭ قويدى، اگرونوم عىپ ىستەتتى. بۇل اۋىلدىڭ كارىسىن دە، كىشىسىن دە نۇراعاڭ بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن عوي. كىمنىڭ اكە-شەشەسى كىم ەكەنىن، قانداي ادامدار بولعانىن، بۇرىن-سوڭدى كىمنىڭ قانداي جاقسىلىق جاساعاندارىن، قىلىقتارى مەن مىنەزدەرىن — ءبارىن بىلەتىن ەدى. سونىڭ ءبارىن بىلگەن سوڭ، كىممەن قالاي سويلەسۋى كەرەك ەكەنىن دە بىلەتىن. كىسى تانۋدا قاتەلەسپەيدى. ادامدار نۇراعاڭنىڭ سەنىمىن اقتاۋ ءۇشىن-اق بارىن سالاتىن. كىسىمەن سويلەسكەنى، جولىعا قالعانداعى امانداسقانى — ءبارى وزىنە جاراسىپ تۇراتىن ەدى. 1961 جىلى وقۋىمدى ءبىتىرىپ نۇراعاڭنىڭ الدىنا تاعى كەلدىم. قىزىلشاعا اگرونوم ەتىپ بەكىتتى. سول قىزمەتتە ءۇش اي ىستەدىم. سودان كەيىن و كىسىنى قىزمەتتەن بوساتتى عوي، وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر. مەن 5 جىل 7 اي وسى كولحوزدا بريگادير بولدىم. ودان كەيىن سارقانت اۋدانىنىڭ «قارابوگەت» سوۆحوزىندا ون ءبىر جارىم جىل ديرەكتور بولىپ ىستەدىم. 1978 جىلى 1 دەكابر كۇنى وسى كولحوزعا پرەدسەداتەل بولىپ سايلاندىم. جينالىس جاقسى ءوتى. جۇرت قۇتتىقتاپ، قۋانىسىپ جاتىر. جينالىستان سوڭ كەڭسەگە كىردىم. اۋدان باسشىلارى: «ورنىڭا وتىر. قۇتتى بولسىن!» — دەپ جاتىر. مەن جالتاقتاپ نۇراعاڭ وتىرعان ورىندىققا قاراي بەردىم. وتىرا المادىم. ادامداردى سوزگە اينالدىرىپ تۇرىپ، ۇستەلدىڭ بۇيىرىنە كەپ باسقا ورىندىققا وتىرا قويدىم. وعان ەشكىم ءمان بەرمەدى. ەرتەسى پارتكومنىڭ سەكرەتارى بار، ەكى-ۇش جىگىت نۇراعاڭنىڭ بەيىتى باسىنا بارىپ گۇل قويدىق، ەسكە الىپ قايتتىق. ونىڭ ەرتەسى جەكسەنبى ەدى، جالعىز كەلدىم دە، باسقا ورىندىققا وتىرىپ جۇمىسىمدى ىستەدىم. تەك دۇيسەنبى كۇنى عانا، ءۇش كۇن وتكەن سوڭ بارىپ، تاڭەرتەڭ كەلىپ وسى ورىندىققا وتىردىم. ىشتەي نۇراعاڭنان كەشىرىم سۇرادىم، باسقا قولىمنان كەلمەسە دە، ءسىزدىڭ اتىڭىز بەن ءىسىڭىزدى سىيلاپ وتەرمىن دەپ ۋادە ەتتىم.
اعا سىيلاعان باسشى بىزگە ءبىر ءتۇرلى جىلى تارتىپ كەتتى. ءبارىمىز وعان ىشتەي ريزا بولدىق. نۇرمولدا الدابەرگەنوۆتى ءدال وسىلاي سىيلايتىنداردىڭ مول ەكەنىن كۇندەلىكتى ومىردە از كورىپ كەلە جاتقامىز جوق.
نۇرمولدا الدابەرگەنوۆ 1965-67 جىلدار ارالىعىندا، ياعني ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن كارل ماركس اتىنداعى كولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى بولىپ ىستەيدى. ونىڭ بەيىتى باسىنا، سارىوزەكتەن بارا جاتقاندا مۇقىرىعا كىرەر جولدىڭ وڭ جاعىندا، ەسكەرتكىش ورناتىلعان. نۇرمولدا الدابەرگەنوۆ سەلوسىنداعى كولحوز كەڭسەسىنىڭ الدىندا داڭق اللەياسىندا ءمۇسىنى بار.
نۇرمولدا الدابەرگەنوۆتىڭ ەڭبەك ءداستۇرىن دامىتۋشى ارداگەرلەر مەن جاس ءىزباسارلار وبلىستا كوپتەپ سانالادى. ولاردىڭ ىشىندە كولحوز ءوندىرىسىنىڭ ايگىلى بىلگىرى، پانفيلوۆ اۋدانىنداعى وكتيابردىڭ 40 جىلدىعى اتىنداعى كولحوزدىڭ پرەدسەداتەلى، سوسياليستىك ەڭبەك ەرى نيكولاي نيكيتيچ گولوۆاسكييدىڭ ورنى ەرەكشە. ول باسقارعان كولحوز جۇگەرى ءوندىرۋ جانە قۇس ءوسىرۋ جونىنەن رەسپۋبليكا كولەمىندەگى وزىق تاجىريبەلى شارۋاشىلىق سانالادى. 1952-53 جىلدارعا دەيىن «وكتيابردىڭ 40 جىلدىعى» كولحوزى دا، بۇكىل جاركەنت ءوڭىرى ءداندى داقىلدان بيدايدى باسا ەگەتىن؛ بۇل ولكەگە جۇگەرى داقىلىن جەرسىندىرگەن، جۇگەرىلى جاركەنت اتانۋعا العاش ادىم جاساعان ادام باسقارما گولوۆاسكيي دە، ونىڭ يدەياسىن ءىس جۇزىندە ورىنداعان زۆەنوشى مارقۇم تۇرسىن ۋشۋروۆ ەدى. ءقازىر بۇل كولحوزدا جۇگەرىدەن مول ەنىم الۋشى ەڭبەك ساڭلاقتارى ون-ونداپ سانالادى، ولاردىڭ ىشىندە سوسياليستىك ەڭبەك ەرلەرى ماريام نيازوۆا مەن ءالىمجان باقتايەۆتىڭ تاجىريبەلەرى جاس جۇگەرىشىلەر ءۇشىن ناعىز ەڭبەك مەكتەبى بولىپ تابىلادى.
پانفيلوۆ اۋدانىنداعى وزات تاجىريبەلى شارۋاشىلىقتاردىڭ قاتارىندا «كالينين» جانە «كيروۆ» كولحوزدارى الدىمەن اتالادى. بۇل ەكى كولحوزدىڭ دا باسقارما پرەدسەداتەلى ءبىر كەزدە ن. ن. گولوۆاسكييمەن بىرگە ىستەگەن، سودان ەڭبەك تاجىريبەسىن ۇيرەنگەن ۇزدىك شاكىرتتەر. «كالينين» كولحوزىنىڭ پرەدسەداتەلى يمار مارۇپ ۇلى بەلالوۆ — سسسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ دەپۋتاتى، كولحوز ءوندىرىسىنىڭ رەسپۋبليكاداعى وزات شەبەرلەرىنىڭ ءبىرى. ال «كيروۆ» كولحوزىنىڭ پرەدسەداتەلى ىبىرايىمجان قوجاقمەتوۆتىڭ ىسكەرلىگىن كوز الدىمىزعا ەلەستەتۋ ءۇشىن، باسقارىپ وتىرعان كولحوز جايىندا قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ IX پلەنۋمىندا (1983، مارت) سويلەگەن سوزىندە كپسس ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى د. ا. قونايەۆ جولداستىڭ بەرگەن باعاسىن ايتىپ ەتسەك تە جەتكىلىكتى. «الماتى وبلىسىندا سۋارمالى جەرلەردەگى ەگىننىڭ شىعىمدىلىعى ازايىپ كەتتى،— دەگەن بولاتىن ول،— ال ونىڭ بەر جاعىندا تالدىقورعان وبلىسىنىڭ پانفيلوۆ اۋدانىنداعى كيروۆ اتىنداعى كولحوزدىڭ جالعىز ءوزى عانا وتكەن جىلى جۇگەرى ءدانىن كورشىلەس الماتى وبلىسىنىڭ ۇيعىر اۋدانىنداعى بارلىق شارۋاشىلىقتاردىڭ تاپسىرعانىنان اناعۇرلىم كوپ تاپسىردى». كولحوزدىڭ قۋاتىن دا، ادامداردىڭ ەڭبەك ناتيجەسىن دە بۇل باعا ايقىن ەلەستەتسە كەرەك.
وبلىستا ەت، ءسۇت وندىرۋدە؛ جۇگەرى، قىزىلشا ەگۋدە وزىندىك وزىق ەڭبەك ءداستۇرى قالىپتاسقان. جوعارى ەڭبەك ۇلگىسىن كورسەتكەن 132 ادامعا وبلىس بويىنشا سوسياليستىك ەڭبەك ەرى قۇرمەتتى اتاعى بەرىلگەن.
پارتيامىز بەن ۇكىمەتىمىز بەلگىلەگەن ازىق-تۇلىك پروگرامماسىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا تالدىقورعان وبلىسىنىڭ ءاربىر اۋدانى، ءار شارۋاشىلىعى ءوز جەرىنىڭ ەرەكشەلىگىنە قاراي ۇلەس قوسۋدا. ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ جوعارلاۋىنا، ۇيىمداستىرۋ، باسشىلىق جاساۋ جۇمىستارىنىڭ قازىرگى زامان تالابىنا ساي جۇرگىزىلۋىنە بايلانىستى وبلىستىڭ قالا، سەلو جانە اۋىل مادەنيەتى كۇن سايىن كوركەيىپ كەلەدى. وبلىس ورتالىعى تالدىقورعان قالاسىندا ءقازىر 30-عا جۋىق ونەركاسىپ ورىندارى بار، سونىڭ ىشىندە باستى ونەركاسىپ سالالارى ماشينا جاساۋ، قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋ، جەڭىل ونەركاسىپ پەن تاماق ونىمدەرىن شىعارۋ بولىپ تابىلادى. بۇكىلوداقتىق ماڭىزى بار اككۋمۋلياتور زاۆودى، تەمىر-بەتون بۇيىمدارى، ەكسپەريمەنتتىك، قانت، جەمىس-كونسەرۆ زاۆودتارى؛ تىگىن، اياق كيىم، مەبەل فابريكالارى، قۇرىلىس ماتەريالدارىن وندىرەتىن كومبينات جۇمىس ىستەيدى. بىرنەشە كاسىپتىك-تەحنيكالىق جانە مەديسينا ۋچيليششەلەرى؛ يندۋستريالىق. مال دارىگەرلىك تەحنيكۋمدارى، I. جانسۇگىروۆ اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋت بار. قالادا مادەنيەت وشاقتارى دا شوعىرلاندىرىلعان. مادەنيەت سارايى، كينوتەاترلار مەن كلۋبتار، كىتاپحانالار، تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيى، دراما تەاترى، فيلارمونيا، تاعى باسقا دا جۇرتشىلىقتىڭ مادەني قاجەتىن وتەۋ ورىندارى جۇمىس ىستەيدى. حالىققا قىزمەت كورسەتەتىن وبلىستىق، اۋرۋحانا، ارناۋلى بالالار اۋرۋحاناسى، 7 ديسپانسەر، 5 ەمحانا، 60-قا جۋىق دارىگەرلىك، 30-دان استام فەلدشەرلىك پۋنكت، اۆتوۆوكزال، «تالدىقورعان» ءقوناقۇيى بار.
قالانى كوركەيتە ءتۇسۋ، جەتىسۋدىڭ كورىكتى تابيعاتىنا وراي ادەمىلەندىرە بەرۋ جولىندا پارتيا، سوۆەت ورىندارى بارىنشا باياندى قىزمەت جاساپ كەلەدى. قالالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى كوبەس اقىلبەكوۆ، قالانىڭ باس ارحيتەكتورى تالعات سەيدالىم ۇلى تانەكەيەۆ جولداستار قالا بولاشاعى جايىندا قاشان دا قۇلشىنا اڭگىمەلەيدى.
«جەتىسۋ، شىركىن، جەر جانناتى عوي!» — دەگەندى اركىم ايتادى، ءوزىمىز دە ءجيى ايتامىز،— دەيدى كوبەس اقىلبەكوۆ قالا قۇرىلىسىنىڭ باس جوسپارىنا ويلانا قاراپ.— جەر جانناتىنا لايىق وبلىس ورتالىعىن دا اسەمدەي الساق دەپ ارماندايمىز. سالىنىپ جاتقان ۇيلەردىڭ ساپاسى، سىرت كورىنىسى نەگىزىنەن جامان ەمەس سياقتى. ماسەلە تەك ۇيلەر سالۋعا عانا تىرەلىپ تە تۇرعان جوق، باردىڭ ءوزىن بازار قىلا ءبىلۋ دە قاجەت. ءبىز سوڭعى كەزدە قالا ىشىندەگى ايالدامالاردى، الاڭداردى، شىعا بەرىس جانە كىرە بەرىس قاقپالاردى، باستى-باستى كوشە بويلارىن، كوشەلەر ارالىعىنداعى دەمالۋ ورىندارىن تابيعي سۇلۋلىققا ۇيلەستىرە ادەمىلەۋگە ۇلكەن ءمان بەرىپ وتىرمىز.
— كوبەس اعاي دا، ءبىز — قالا ارحيتەكتورلارى دا — قالا كەلەشەگىن قاتتى ويلايمىز،— دەدى تالعات جوسپار-ماكەتتەگى سالىنباق ۇيلەر مەن الاڭداردى كورسەتكىشپەن نۇسقاپ.— جاقىن جىلداردا قالا بويىنشا 12 الاڭ جاساماقپىز. ول الاڭدارعا كيوسكىلەر ورنالاستىرۋ، ايالدامالاردى بايلانىستىرۋ سياقتى جۇمىستاردى جان-جاقتى ويلاستىرۋدامىز. ەڭ ۇلكەن الاڭ «جەتىسۋ» اتالماق. قىسقاسى، قالانىڭ قامى كۇندىز-تۇنى ويىمىزدان شىققان ەمەس.
وعان سەنەسىڭ دە ءارى قۋاناسىڭ. ەلدىڭ، جەردىڭ قامىن ءبارىمىز دە كۇندىز-تۇنى ويلاۋعا ءتيىسپىز.
You Might Also Like
-
ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ 3 كۋرس ستۋدەنتى جەكسەنوۆ ەلامان اقىلبەك ۇلى
-
قىز-كەلىنشەك قاي اۋىل، قاي اۋداندا، قاي وبلىستا جوق؟ بارىندە بار. ءبىراق... نەگە ەكەنىن، ونەر مەن ەڭبەك داڭقىنا بولەنگەن قىز بەن كەلىنشەكتەر شوعىرى بۇل وبلىستا ايرىقشا. ول شوعىردىڭ باسى، ارينە، سونا...
