ەتى سەنىكى، سۇيەگى مەنىكى
اينالانى بوز قىراۋ باسقان تاڭەرتەڭگىلىكتە ۇلكەن شەشەم مەنى مەكتەپكە الىپ كەتتى. مەن ودان وقشاۋلاۋ، قىراۋلى ءشوپ ۇستىمەن ءجۇرىپ كەلەمىن.
"بالانىڭ وقيتىن كەزى كەلدى، جىلقى قىسقى تەبىنگە كەتكەندە توعىزعا تولادى، — دەدى ول كىشى شەشەمە — مۇعالىمىنە الدە ءوزىڭ ەرتىپ باراسىڭ با؟" كىشى شەشەم مەنىڭ كوزىمە ۇزاق قاراپ تۇردى دا: "ءوزىڭ ەرتىپ بارشى، بايبىشە، سەن سويلەسە بىلەسىڭ عوي..." دەدى.
مەكتەپ سايدىڭ ار جاعىندا، مەشىت كوشەسىنىڭ تومەنگى باسىندا. مەن ونى سىرتىنان كەرگەنمىن. ىشىنە كىرگەن ەمەسپىن ءالى. كىرۋگە دە اسىقپايمىن. ماعان نە بار ول مەكتەپتە؟ "وقىعاننىڭ ءبارى مولدا بولماس، شوقىعاننىڭ ءبارى قارعا بولماس" دەدى انەۋگۇنى ۋالەتدين، بالالار ساباق وقۋ تۋرالى سوز قوزعاعاندا. راس ايتادى. وقىعاننىڭ ءبارى مولدا بولىپ كەتسە، اتقا پىشەن كىم سالار؟ ونىسى وز الدىنا، پىشەنى بولسا، سالۋشى دا تابىلار-اۋ. ەڭ جامانى: مولدادان جۇرتتىڭ ءبارى قورقادى. الباستى سياقتى كىسى قورقىتىپ ءومىر سۇرگەننىڭ نەسى جاقسى...
— مەنىڭ مولدا بولعىم كەلمەيدى، — دەدىم مەن نەگە ايتقانىمدى ءوزىم سەزبەي قالىپ.
— نەگە ولاي دەيسىڭ، قالقام؟
— وقي-وقي مولدا بولىپ كەتىپ، ارتىنان وكىنىپ جۇرسەم...
— قۇداي قالاسا، مولدا بولا قويماسسىڭ. ءمۇعالىم بولارسىڭ، الدە جەر ولشەۋشى. ايتپەسە، ءىنشاللا، ءۇي تولى سوقىردىڭ اراسىندا كوزى اشىق كىسى بولارسىڭ، — دەپ ءتۇسىندىرىپ بەردى ۇلكەن شەشەم. — نادان كىسى ءبۇل زاماندا سوقىرمەن بىردەي. ءبىز ءبارىمىز نادانبىز، بالام. سوندىقتان ءبىزدى، قارا حالىقتى، قارا قويعا سانايدى.
— بۇگىن بارمايىق مەكتەپكە، ەرتەڭ بارايىقشى! — دەدىم مەن كەنەت توقتاي قالىپ. وسى كەزدە مەنىڭ كوز الدىمدا مەكتەپ تولى قارا قوي قاپتاپ كەتكەندەي بولدى. ولار ءبىرىن-بىرى باسا كوكتەپ، جامىراسىپ جاتقانداي.
— بۇگىن تەك توبەمىزدى كورسەتىپ، تىزىمگە تىركەلىپ قايتامىز. ساباق ءبىر اپتادان سوڭ باستالادى، — دەدى ۇلكەن شەشەم، جولدا كەلە جاتىپ.
ۇلكەن شەشەم ايتقانىنان قايتپايدى، جولىنان بۇرىلمايدى. ءبىزدىڭ الدىمىزدا عانا قايىستاي قاتقان بالاسى عىلمەتديندى ەرتىپ تەمىرشى ۇستا اعلام كىرىپ كەتتى مەكتەپكە. مەن سول عىلمەتديندى تانيمىن. تىم جۋاس پا، الدە اقىلى قىسقا ما، جۇرگەن ءبىر بوزاي، قۇيتتاي بالالاردان دا قورقادى.
ۇلكەن شەشەمدى ماحمۋد دەگەن ءمۇعالىم قۇراق ۇشا قارسى الدى.
— كەلىڭىز، اپاي، مارحابات! مىندا وتىرىڭىز، مىنا جاققا... اعلام اعايدىڭ بالاسىن تىركەيمىن دە...
— جارايدى، ءبىز اسىقپايمىز، — دەدى ۇلكەن شەشەم، — بالاڭ بويشاڭ ەكەن، اعلام، يگىلىگىن كورگەيسىڭ.
اعلام ونىمەن قول الىسىپ كورىستى دە عىلمەتديندى جەتەكتەپ، ءمۇعالىمنىڭ الدىنا باردى. بالانىڭ شۇقىر جەلكەلى قىلدىرىقتاي موينى ءۇزىلىپ كەتسە، تىقىر باسى ەدەنگە دومالاپ تۇسەتىندەي. قالايشا ءىلىنىپ ءتۇر ەكەن سول باس؟
— مىنەكي، ماحمۋد، — دەدى ۇستا قارلىققان داۋىسپەن، — ۇلكەن ۇلىمدى اكەلدىم، ەتى-مايى سەنىكى، سۇيەگى مەن تەرىسى مەنىكى. ارام ەتپە، ادام ەت.
مەن العاش "ەت" دەگەنى نە، قايداعى "ماي" ەكەنىن تۇسىنبەي تۇردىم. تۇسىنگەن كەزدە شىداي الماي، ىشەك-سىلەم قاتتى، كەيىن زارەم ۇشتى. بىلايشا دا كويلەگىنىڭ ىشىندە سۇيەگى سالدىراپ جۇرگەن عىلمەتديندى، مىنە، قانداي قاسىرەت كۇتىپ ءتۇر؟ ەگەر ماحمۋد مەنىڭ دە ەتىم مەن مايىمدى سورىپ الىپ، تەرىم مەن سۇيەگىمدى عانا قالدىرسا شە؟... ءقازىر-اق تۇرا قاشقىم كەلدى.
— جارايدى، قولدان كەلگەنشە، اقىلىمىزدىڭ جەتكەنىنشە تىرىسىپ باعارمىز، اعاي، — دەپ سەندىردى ءمۇعالىم.
الگىلەر شىعىپ كەتتى. ءمۇعالىم قالىڭ كىتابىنا مەنى دە تىركەپ قويدى.
— مىنە، ءمۇعالىم، بالامدى ءوزىڭنىڭ قولىڭا سەنىپ تاپسىرامىن. وجەت، وكپەشىل، ەركە مىنەزدى، ءبىراق كوڭىلى نازىك، جالعان سويلەمەيتىن بالا. سەنىڭ قولىڭدا باسىنان ءبىر تال شاشى تۇسسە دە ريزا ەمەسپىن، كەلىسە المايمىن. كەشىرمەيمىن. وسىنى كۇن بۇرىن ەسكەرتكەنىم، — دەدى ۇلكەن شەشەم. داۋىسى باياۋ ەستىلگەنىمەن، قاتاڭ سەزىلدى.
— بۇل جايىندا مۇلدەم قام جەمەڭىز، اپاي، يمانداي سەرتىم، — دەپ ماحمۋد تاعى دا ورنىنان تۇردى، — ءوزىڭ سياقتى قۇرمەتتى انانىڭ بالاسىنا تىرناق تا تيمەس. ابىرجي كورمەڭىز تىپتەن.
— ايتقاندى تىڭداعانىڭىز ءۇشىن راقمەت، ءمۇعالىم! — دەدى ۇلكەن شەشەم، — وسىلاي باستان ءتۇسىنىسىپ العان جاقسى. قوش بولىپ ءتۇر.
مەكتەپكە پالەندەي تاڭىرقاي قويمادىم. بورەنەگە جابىستىرىلعان ءتۇرلى-تۇرلى قاعازدارعا دا، قارا تاقتاعا دا، قارا پارتالارعا دا تاڭدانبادىم. ءمۇعالىمنىڭ كوگىلدىر كوزدەرى دە ۇنامادى ماعان.
ونىڭ "يمانداي سەرتىم" دەگەنى دە، نەگە ەكەنىن قايدام، كوڭىلىمە قونا قويمادى. ايتەۋىر، قايتىپ كەتكەنىمىز جاقسى بولدى.
ءمۇعالىم ءبارىبىر سوزىندە تۇرمادى. راس، تىرناعىن تيگىزبەسە دە، ودان باسقاشا تاكيت جەدىم. وقۋ باستالىپ، ءۇش-تورت كۇن وتكەن سوڭ ءۇزىلىس كەزىندە جاسىرىنباق ويناپ ءجۇرىپ، پەشتىڭ قۋىسىنا جاسىرىنعانىم ءۇشىن مەنىڭ قۇلاعىمدى جۇلىپ الا جازدادى. بۇدان سوڭ مەن شاپپانىڭ ۇشىمەن ويىپ، "ك" ءارىپىن جازعانىم ءۇشىن ۇزىن اعاش سىزعىشتىڭ قىرىمەن قولىمنىڭ سىرتىنان قويىپ قالدى. ءۇشىنشى رەت باسقا بىرەۋدىڭ كەسىرىنەن تاكيت جەدىم. مەنەن كەيىنگى قاتارداعى الدە حاميتجان، الدە عىلمەتدين مەنى ءتۇرتىپ ويناپ وتىرعان، قارا تاقتاعا بورمەن جازىپ تۇرعان ءمۇعالىم مۇنى كورىپ، الگى قىلجاقباستى بورمەن ۇرعىسى كەلگەن. بور مەنىڭ ماڭدايىما سارت ەتتى. ءتىپتى كوزىمنەن الدەقانداي دوڭگەلەك ۇشقىندار جارق ەتتى. ءمۇعالىمنىڭ ءوزىنىڭ دە زارەسى ۇشتى: مەنى الدارقاتىپ، جۇباتۋعا تىرىستى. مەن ادەيى جىلامادىم، اشۋىمدى ىشكە ساقتاعان بولىپ.
وزىمشە كوپتەن كوڭىلىمدە جۇرگەن نيەتىمە جەتكەندەي، ەندىگارى مەكتەپكە كەلمەۋدى ۇيعاردىم. بۇل جاعداي قار جاۋىپ، تاۋدان شانامەن سىرعاناۋ، ءشايحاتتاردىڭ تەمىر كونكيىن ءبىر تيىنعا جالداپ، اق جۇماعۇلدىڭ كوشەسىنەن قۇستاي ۇشىپ تۇسەتىن كەزدە بولعان ەدى. ەشكىمگە ەشتەڭە ايتپاي، مەن ءبىلىم الۋدى توقتاتتىم. سول ءۇزىلىس ەكى جىلعا سوزىلدى.
ەكى جىلدان سوڭ قارىنداسىم ساليسامەن بىرگە مەن تاعى دا ءبىرىنشى سىنىپقا كەلدىم. مەنى ەڭ كەيىنگە، قارىنداسىمدى ەڭ الدىنا وتىرعىزدى. ءبىزدى جاپ-جاس اپاي وقىتادى. العاشقى كۇندەرى ءبىزدى تاياقشا سىزۋعا ۇيرەتتى ول مەنىڭ قارىنداسىم ءبىر تاياقشانى سىزادى دا، مۇعالىمگە قايىرىلىپ قاراماي، ماعان جۇگىرىپ كەلەدى. "اعا، دۇرىس پا؟" دەپ سۇرايدى. ءمۇعالىم كورمەگەن بولادى، مەن ىڭعايسىزدانىپ قالامىن.
ەكى جىل بوس جۇرگەننىڭ ورنىن ءبىر قىستا تولتىردىم. كوكتەمگە سالىم انا جىلى بىرگە وقىعان جولداستارىما كەلىپ قوسىلدىم. ءبارى تانىس، تەك ءمۇعالىمىمىز باسقا.
ال الگى قىستىڭ، مەن وقىماي كەتكەن ءبىرىنشى قىستىڭ اپپاق قارىنىڭ ۇستىنە كوپ وتپەي قىپ-قىزىل قان تامدى. اۋەلى تامىپ تۇردى دا، جوسىلا اعىپ كەتتى...
You Might Also Like
-
اۋىلدا ءولىم-جىتىم بولا قالسا، سالت اتتى ەكى بالا كوشەنىڭ ەكى جاعىنان ءار ءۇيدىڭ تۇسىنا توقتاپ: "جانازاعا بارىڭدار! جانازاعا بارىڭدار! جانازاعا بارىڭدار!" دەپ ايقايلاپ وتەدى. وسىدان ازا بويى...
