عاجايىپ پلانەتا
(فانتاستيكالىق اڭگىمە)
— بيولوگ تۋرانوۆ، ءسىز ءوز پىكىرىڭىزدى كەسىپ ايتساڭىزشى، قاراپتان قاراپ وتىرىپ داعدارىپ قالدىق قوي. وسىلاي وتىرا بەرەمىز بە، جوق الدە تىسقا شىعىپ ولەمىز بە؟
«بايقوڭىر-12» كوسموس كەمەسىنىڭ كومانديرى ەلشىبەك ورازوۆ كرەسلودا شالقالاپ جاتقان بيولوگقا وسىلايشا ءشۇيىلدى.
تۋرانوۆ كوزىن تارس جۇمىپ سۋلىق جاتىر. ونىڭ قالىڭ وي ارپالىسىندا جاتقانىن سەزۋ ونشا قيىن ەمەس-تى. ول اقىرىن جىبىرلاپ كوزىن اشتى دا، كەۋدەسىن كوتەرىپ وتىردى. «بايقوڭىردىڭ» بارلىق ەكيپاجى مۇنى قاۋمالاپ تۇر. تۋرانوۆ الپامسا دەنەلى كەڭ ماڭداي كوماندير ورازوۆتى، انشەيىندە تالشىبىعىم دەپ ازىلدەيتىن كەمە دارىگەرى ءماريام تەمىربولاتوۆانى، كونسترۋكتور-مەحانيك بايسالدى مىنەز وسيپوۆتى كوز جۇگىرتە شولىپ ءوتتى. ءبارىنىڭ دە جانارىندا بۇلىڭعىر ءۇمىت ءىزى. «بايقوڭىر» بولسا كوسموس الەمىنىڭ ءبىر بەلگىسىز تۇكپىرىندەگى الدەقانداي جۇمباق سىرلى سارعىش پلانەتانىڭ تۇتقىنى. كەمە ەكيپاجىنىڭ بۇل پلانەتانىڭ ۇستىنە شىعۋ-شىقپاۋ جونىندەگى ايتىس-تالاسى، پىكىر الىسۋى ءبىر تاۋلىكتەن بەرى تولاسسىز.
ەكيپاج مۇشەلەرى تۇگەل دەرلىك شارشاپ-شالدىققان. ويدا جوقتا كەز بولىپ، باسقا تۇسكەن سەرگەلدەڭ بۇلاردى ءبىر مەزگىل اسىپ-ساستىرىپ ابىرجىتسا، ەندى بىردە كوڭىلدەرىنە قاياۋ ءتۇسىرىپ جابىرقاتقانداي. اركىم ءوز ويىمەن اۋرە. كومانديردىڭ اتى كوماندير عوي. قالاي بۇيرىق بەرسە، باسقاسى سولاي جۇرمەك. نە دەر ەكەن ءقازىر مىنا عالىم؟
بۇل جەردە ەكيپاجدىڭ بارلىق مۇشەسى بىردەي جابىرقاۋلى دەۋىمىز ارتىقتاۋ دا بولار. ويتكەنى، كەمەدە بەسىنشى مۇشە دە بار بولاتىن. ول كەۋدەسىن شاماسىنشا كورىپ كوڭىلدى تۇر. ەكى كوزى جاسىل وت شاشىپ جارق-جۇرق ەتەدى. بۇل جاساندى ادام فيزيومەحانيكالىق «كيبەر» ەدى.
كيبەر مايماڭداپ باسىپ تاقاپ كەلدى.
— قاستەرلىم،— دەدى ول بيولوگتىڭ يىعىنا قولىن سالىپ. (ونىڭ ءارقاشان وسىلاي سويلەيتىن ادەتى ەدى). سىزدەر مىنا مەن بولماعاندا باعاناعى كوسموس ايداھارىنىڭ اۋزىنا ءتۇسىپ، ءتاتتى تاعامعا اينالعان بولار ەدىڭىزدەر. مەن بىلمەيتىن ونەر سىزدەردە مول. ءبىراق وسى ءبىر قىزىقتى جۇمباققا ميلارىڭىز قالايشا جەتپەي تۇر؟ ونىڭ ءۇنى ەلەكتروندى مۋزىكاداعىداي اسەم دە نازىك ەستىلدى. بۇل كيبەر ءتۇپ تابيعاتىندا ءازىلقوي بوپ جاراتىلعان-دى. ونىڭ كەز كەلگەن نارسەنى ازىلگە اينالدىراتىنىن كوسموناۆتار جاقسى بىلەدى. سول سەبەپتى ەشكىم ءتىس جارمادى. بارلىعىنىڭ كوزى تۋرانوۆتا.
بيولوگتىڭ كوز الدىنان كەشەگى ءبىر عاجايىپ وقيعا تىزبەكتەلىپ وتە شىقتى. «بايقوڭىر-12» وزىنە جۇكتەلگەن تاپسىرمانى ويداعىداي ورىنداپ، «تۇڭعيىق» جۇلدىزدار جۇيەسىنەن ەكپىندەي كوتەرىلىپ، ورتالىق كوسموس ستانسياسىنىڭ مەكەن-تۇراعىنا قاراتا اقپا جۇلدىزداي زاۋلاپ كەلە جاتىر ەدى. ەكيپاج كەمەدەگى جۇمىستىڭ ءبارىن اۆتوكوسموناۆقا جۇكتەپ، ءۇش ايلىق تەرەڭ ۇيقىعا كەتكەن-دى. مۇنداي الىس جولداردى كوسموناۆتار انابيوزدىق ۇيقىدا وتكىزەدى عوي. ايتپەسە جۇزدەگەن جىلدارعا سوزىلاتىن كوسموستىق ساياحاتقا ولاردىڭ ءومىرى جەتە مە؟ «بايقونىر-12» كەمەسى مىلقاۋ تىنىشتىقتا كوسموس الەمىن ءتىلىپ ءۇنسىز ءجۇزىپ كەلەدى. ەڭ اقىرى ءازىلقوي كيبەر دە «شەشىنىپ» جاتىپ قالعان. كەنەت «اپات» اپپاراتىنىڭ كەرنەيى سارناپ قويا بەردى. «بايقوڭىر-12» ءجۇرىسىن باياۋلاتىپ كىبىرتىكتەپ قالىپتى. بۇعان الدىمەن كيبەر وياندى. ول جانۇشىرا جۇگىرىپ، مەحانيك وسيپوۆتى جۇلقىلادى. اپساتتە بۇكىل ەكيپاج اياعىنان تىك تۇردى. وسيپوۆ ەلەكتروندىق ميدى ىسكە قوستى.
— نە بوپ قالدى؟
— جانار وتىن سەكسياسىندا اپات!
— حاۋىپتىلىگى قانداي؟
— «بايقوڭىرعا» مىندەتتى تۇردە قونۋ كەرەك!
ورازوۆ ەلەكتروندىق ميدان كوورديناتتى سۇرادى.
ەلەكتروندىق مي ءوز ەكرانىنا كوسموس كارتاسىن جايىپ سالدى. ەكيپاج مۇشەلەرى الەم كارتاسىنا ءۇڭىلدى. «بايقوڭىردىڭ» كەلە جاتقان جەرى وت جەبە بولىپ جارقىرايدى، ۇلان-اسىر كوسموس مۇحيتى. گالاكتيكالىق جەكە-جەكە جۇلدىز جۇيەلەرى شوق-شوق بولىپ شاشىلىپ جاتىر. وقتا-تەكتە كوسموس ارالدارى جەكە-جەكە دوڭبەك وتتار، قۇيرىقتى جۇلدىزدار كوزگە شالىنادى. قايدا تارتۋ كەرەك؟!
ورازوۆ «بايقوڭىردىڭ» جولىنا ەڭ تاياۋ دەگەن قوس جۇلدىز شوعىرىنا بۇرىلۋعا ۇيعاردى. ول نەبارى ون جەتى پلانەتادان قۇرالعان. قوس جۇلدىز ەگىز كۇندەر ىسپەتتەس. ەكەۋىنىڭ ءدال ورتاسىنان وربيتا سىزىپ، ءبىر الىپ سارعىش پلانەتا اينالىپ ءجۇر. ەكى كۇن اتا-اناسى، ال انا پلانەتا ولاردىڭ كەنجەسى ءتارىزدى. ەكى شىراقتىڭ نۇرلى ساۋلەسىنە بولەنىپ، ەرەكشە جارقىرايدى ول. بۇكىل الەمدىك تارتىلىس زاڭىنىڭ ەڭ ءبىر عاجاپ قاسيەتىن ءبىر ءوزى پايدالانىپ تۇرعانداي. قاي جاعىندا بولسىن ماڭگى جارىق، بىركەلكى ماڭگىلىك تەمپەراتۋرا. شىركىن، ۇستىندە ءومىر بار ما ەكەن، جوق پا ەكەن؟
ورازوۆ «بايقوڭىردى» ءدال وسى پلانەتاعا باعىتتادى. ەكيپاج مۇشەلەرى ءۇنسىز يشاراتپەن بۇل شەشىمدى ماقۇلداعانداي. تەك ەركە كيبەر الاقانىن سوققىلاپ قۋانىپ قالدى. الاقاي، جاڭا پلانەتا كورەمىز!
ونىڭ بۇل قۋانىشى ورىندى دا ەدى. وعان سەبەپ كوسموس زاڭى بۇلجىماس قاتال زاڭ. قانداي ءبىر ەكسپەديسيا بولماسىن ءوقس-تىڭ (ورتالىق كوسموس ستانسياسىنىڭ) بۇيرىعىنا ءسوزسىز باعىنۋى ءتيىس. ايرىقشا ءبىر توتەنشە جاعداي بولماسا، بەلگىلەنگەن مارشرۋتتان اۋىتقۋعا ەشكىمنىڭ پراۆوسى جوق. ورازوۆتىڭ وقس-پەن بايلانىسۋعا ۋاقىتى بولمادى. ەلەكتروندىق مي اسا ءبىر ۇلكەن ءحاۋىپ بولماسا، كوسموس كەمەسىنە قونۋ كەرەك ەكەنىن ايتپايدى. ەكسپەديسيا جيناپ قايتقان ماتەريالدار وتە قۇندى ەدى. ونى امان-ەسەن ادامزات ۇرپاعىنا جەتكىزۋ بۇلجىماس بورىش. تۋرا جولدان اۋىتقۋدىڭ كەساپاتى مول-اق. كەمە ۋاقىتتان ۇتىلادى، جانار وتىنى تاۋسىلادى.
ورازوۆ مۇنىڭ ءبارىن ىشتەي مىقتاپ سەزىندى. الايدا شەشىم بىرەۋ عانا بولۋعا ءتيىس. ول— «بايقوڭىردى» جانە ونىڭ جيعان ماتەريالدارىن قايتكەن كۇندە امان ساقتاپ قالۋ.
ەكيپاج مۇشەلەرى ءارقايسىسى ءوزىنىڭ جۇمىس ورنىندا. جيعان-تەرگەن ماتەريالداردى سۇرىپتاپ كوسموستىق قوبديشا-راكەتالارعا سالىپ جاتىر. «بايقوڭىر» اناۋ-مىناۋ بوپ كەتسە، ماتەريالدار ولمەسىن. ءبارىنىڭ ويى وسى.
اۆتوكوسموناۆت «بايقوڭىردى» ەرەكشە ەپتىلىكپەن قوسجۇلدىز اتموسفەراسىنا الىپ كىردى. مىنە سارعىش پلانەتا ءورىسى.
گراۆيتوماشينا پلانەتانىڭ تارتىلىس كۇشى سفەراسىن سەزىنە باستادى. «بايقوڭىر» ءجۇرىسىن باياۋلاتىپ، وربيتا تاڭداي باستادى. جۇرتتىڭ كوزى ءدۇربىلى يلليۋميناتوردا.
«بايقوڭىر» پلانەتانىڭ ەڭ شەتكى وربيتاسىنا ەركىن ەندى دە، ونىڭ سپۋتنيگىنە اينالدى. سول كەزدە كۇتپەگەن جەردەن قىزىق قۇبىلىستار باستالدى. «بايقوڭىر» وربيتاعا تۇسىسىمەن جان-جاقتان مەتەوريت تارىزدەس ۇساق دەنەلەر جاۋىپ كەتتى. كادىمگى جەر ۇستىندەگى ادامدى باس سالاتىن شىبىن-شىركەي ءتارىزدى. قوزعالىستارىندا ەشبىر زاڭدىلىق جوق. جاپىرلاپ ۇشىپ تۇس-تۇستان «بايقوڭىردى» سوققىلاپ قۇلاپ جاتىر. ءبىرىنشى بوپ ايقايلاپ جىبەرگەن كەمە بيولوگى تۋرانوۆ بولدى.
— جولداستار، قۇتتىقتايمىن مەن سىزدەردى! سىزدەر ادامزات تاريحىندا تۇڭعىش رەت جاندى مەتەوريتتەر جاۋىنىن كورىپ وتىرسىزدار. كيبەر، دەرەۋ بيوماگنيتتى ىسكە قوس! — دەپ داۋىستاپ جىبەردى ول.
وسى كەزدە كيبەر استىڭعى وتسەكتەن سۇيرەتىپ بىرنەشە سۇلىك تارىزدەس جاندى زاتتاردى اكەلىپ تاستاي سالدى.
— قاستەرلىم، تۋرانوۆ! مەن ءسىزدىڭ وسىنداي بۇيرىعىڭىزدىڭ بولاتىنىن الدىن الا بال اشىپ ءبىلىپ ەدىم. بيوماگنيت سىزگە تاماشا كوسموس بالىقتارىن ۇستاپ بەردى. كانەكي، اۋىز ءتيىپ كورەلىكششى،— دەدى ول.
ەكيپاج مۇشەلەرى جاپىرلاي جۇگىرىسىپ كوسموس سۇلىكتەرىن كورە باستادى. ءماريام رەزينا قولعابىن كيىپ تە ۇلگەرىپتى. جۇگىرىپ كەلىپ ۇستاي الدى دا، جيىركەنىپ تاستاي سالدى.
— كيبەر-اۋ، مىنا بىرەۋلەرىڭ ىشكە كىرمەي جاتىپ ءولىپ قالدى عوي!
كوسموس بالىقتارى راسىندا دا تۇياق سەرىپپەي تارامىسشا تارتىلىپ قالدى. دەنەلەرىنەن جاسىل سۇيىق ءبولىنىپ جاتىر.
تۋرانوۆ بىرنەشە شىنى ساۋىت اكەلىپ، جالما-جان جاڭاعى سۇيىقتى قۇيىپ الىپ جاتىر. سۇيىق سۋسىما كىلەگەي ىسپەتتى. سىناپشا تولقىپ ۇستاتار ەمەس.
سۇيىقتاردى قۇيىپ العاننان كەيىن بيولوگ بۇيرىق بەردى.
— مىنا بالىقتار شىعارىلىپ تاستالسىن، ورنىن وتقا كۇيدىرىپ تازالاڭدار. نەندەي جۇقپالى اۋرۋ اكەلگەنىن قايدان بىلەمىز. كەمەنىڭ قورعانىش قالقانىن شىعارۋ كەرەك!
— بۇل كەزدە كەمە كومانديرى ورازوۆتىڭ كوزى ەلەكتروندىق تەلەسكوپتا ەدى. كەنەت ول شالقاسىنان تۇسە جازداپ كەرى بۇرىلدى.
— تۋرانوۆ، بەرى كەل! مىناۋ نە دەگەن سۇمدىق! پلانەتا دوڭبەكشىپ جىبىرلايدى عوي. بەتىندە بەينە ءبىر ۇلكەن داۋىل تۇرىپ، استان-كەستەڭىن شىعارىپ جاتقان سياقتى. مىنە بىزگە قاراتا ءبىر سنارياد ۇشىپ كەلەدى! ساقتانىڭدار، جاندى تورپەدو!
تۋرانوۆ تەلەسكوپقا جەتىپ ۇلگەرمەدى. الدەقانداىى ءبىر كۇشتىڭ اسەرىنەن كوزى قاراۋىتىپ قۇلاپ ءتۇستى. بارلىق سەزگەنى ونەبويىن، بارلىق ەرىك-كۇشىن عاجايىپ سيقىر بيلەپ، ءتاتتى ۇيقىعا بولەنىپ بارا جاتقانداي.
تۇلا بويىن ىستىق جالىن شارپىپ، ءتۇپسىز شىڭىراۋ اپانعا تۇنشىقتىرىپ اكەتىپ بارادى. ەڭ سوڭعى كوزىن اشقاندا كورگەنى باسقا ەكيپاج مۇشەلەرى دە قۇلاپ جاتىر ەكەن. ول بۇلقىنىپ كەۋدەنى باسقان ۇيقىنى تارقاتۋعا ارەكەت جاساپ كوردى. ءبىراق بەلگىسىز ءبىر كۇش تۇقىرتىپ اكەتە بەردى. سوڭعى مينۋتتا ول ەندى ءحالىمىز نە بولدى دەگەن ويمەن جانۇشىرا ءبىر تالپىندى دا سۋلىق جاتىپ قالدى...
مىنە ول قايتادان دوستارىنىڭ ورتاسىندا. «بايقوڭىر» ءوز ەركىنەن تىس جاڭاعى بوگدە پلانەتانىڭ ۇستىنە قونعان ەكەن. كوسموناۆتار وزدەرىن وزدەرى بەينە ءبىر تۇتقىن كەيپىندە سەزىندى. بارلىعى دا اۋرۋدان جاڭا تۇرعانداي. جۇزدەرى سىنىق، كوڭىلسىز. تەك جالعىز كيبەر عانا جابىرقار ەمەس. ماسايراپ ورتادا تۇر. اڭگىمەسىن قايتا-قايتا ساڭعىرلاپ ايتىپ تاۋىسا المايدى.
— ءبىر كەزدە قاراسام ءبارىڭ بىردەي سۋلاپ جاتىرسىڭ. دەرەۋ ەلەكتروندىق ميدى بۇراي قويدىم. ول: «بايقوڭىردى» شۇعىل قوندىرۋ كەرەك، ءبىر سەكۋند كەشىكسە كەمە الىپ بيوماگنيتتىڭ اۋزىندا كەتەدى دەدى. سودان كەيىنگىسىن اۆتوكوسموناۆت جاسادى. كەمە تورپەدوعا سوقتىقپاي مانيەۆر جاساپ جالت بەردى. ءبىراق تورپەدو جانى بار اڭ سياقتى ەكەن. ءبىزدى قۋالاپ نايجاعايمەن اتقىلادى. كەمەنىڭ قورعانىس قالقانى سىتىرلاپ سوگىلىپ كەتەتىندەي كورىندى. دەگەنمەن كەمەنىڭ ىشىنە بەلگىسىز ءبىر كۇشتى تولقىندار ەنگەن بولۋعا ءتيىس. سىزدەردىڭ تالىپ قالۋ سەبەپتەرىڭىز سودان با دەپ ويلايمىن.
ءحالىمىز تىم مۇشكىل بولۋعا اينالعان سوڭ مەن اتوم زەڭبىرەگىنەن ساۋلە سەمسەرىن سىلتەدىم. سول سول-اق ەكەن جاندى تورپەدو قاق ءبولىنىپ، تومەن قاراي قۇلادى.
اۆتوكوسموناۆت بۇدان كەيىن ءبىزدىڭ كەمەنى بوگدە پلانەتانىڭ اتموسفەراسىنا باياۋ الىپ كىردى. قونۋىمىز دا ەشبىر قيىندىقسىز ءوتتى،— دەپ اياقتادى اڭگىمەسىن كيبەر.
پلانەتانىڭ تابيعاتى وتە قىزىق ەكەن. كەمەنىڭ ۇلكەن تەلەەكرانىنان ويلى-قىرلى سارعىش القاپ كورىندى. ءبىر عاجابى كىلەمنىڭ تۇگىندەي عانا ءشوپ تارىزدەس بىردەڭە ەسكەن تاقىر دۇنيە. تەك وقتا-تەكتە عانا ارقان ءجىپ سياقتى شۋبالعان اعاشتار بوي سوزىپ شايقالادى. ءماريام تەلەدۇربىمەن جان-جاقتى تۇگەل شولۋلاپ قاراپ شىقتى. كوڭىلسىز دە قورقىنىشتى. العاشىندا قارايعان تاس سياقتى بىردەڭەلەر قاراۋىتىپ جاتىر ەدى، كەيىن ولاردىڭ ءبارى زىم-زيا بولىپ ۇشىپ كەتتى. ولاردىڭ جانى بار حايۋاناتتار ەكەنى ايدان انىق. سەزىم مۇشەلەرى دە ەرەكشە دامىعان. تومپاڭداعان بورسىق ءتارىزدى.
بۇل پلانەتانىڭ قوس كۇنى دە ءبىزدىڭ جاقتىڭ كۇنىندەي كىشكەنتاي ەكەن دەپ ويلادى ءماريام. سول ساتتە ونىڭ جۇرەگى دۇرسىلدەپ ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى جەرىن ساعىندى. پلانەتا اتموسفەراسى جوڭكىلىپ جۇرگەن سۇلىك ءتارىزدى «قۇستارعا» تولى. كادىمگى ءبىر مۇحيت سياقتى دوڭبەكشىپ، شالقىپ، تولقىن اتىپ جاتقانداي. ارەدىك-ارەدىك جارقىلداپ وت شىعادى. بەينەبىر بۇلتسىز كۇنگى نايزاعاي ىسپەتتى.
شىندىعىنا كەلسەك كوسموناۆتار مۇنداي جاعدايعا دۋشار بولامىز دەپ مۇلدە ويلاماعان-دى. ۇستەرىندەگى سكافاندرلارىنىڭ بيوتوكقا قارسى كۇرەسەر قورعانىشى جوق.
الىپ شىققان بيوماگنيت اپپاراتىنىڭ قۋاتى دا مىنا پلانەتادا تۇككە اسپاي قالدى. ماسەلە بيولوگقا كەلىپ تىرەلدى.
ەكيپاج مۇشەلەرى تۋرانوۆتىڭ اۋزىنا قارادى. بيولوگ عالىم «بايقوڭىر-12» قونعاننان كەيىن پلانەتا تابيعاتىنان كوپتەگەن ۇلگىلەر جيناپ زەرتتەۋلەر جۇرگىزگەن بولاتىن. ول ورنىنان تۇردى دا بيوانىقتاۋىش ەلەكتروندىق ماشينادان سوڭعى ينفورماسيالاردى الدى. وڭىندە سابىرلىلىق، تەرەڭ ويلىلىق نىشانى سەزىلەدى. ءماريام تۋرانوۆتىڭ جۇزىنە مۇڭايا قاراپ وتىر.
— ماعان كوپتەگەن نارسە تۇسىنىكسىز،—دەپ باستادى ول ءسوزىن. ەگەر جينالعان عىلىمي دەرەكتەردىڭ نەگىزىنەن قوزعاساڭ ءبىرتالاي قىزىق پىكىر ايتۋعا تۋرا كەلەر. اتموسفەرادا بەلوك پەن كومىرتەگى وراسان كوپ مولشەردە شوعىرلانعان. بۇعان قاراعاندا پلانەتاداعى تىرشىلىك مولشەرلى شاراسىنان مۇلدە اسىپ كەتكەن ءتارىزدى. كەمە اسپاپتارى پلانەتا ۇستىندە وتتەگىن ءبولىپ شىعاراتىن قۋاتتى كوزدەر بار ەكەنىن تىركەدى. بۇل وتە قىزىق قۇبىلىس. پلانەتاداعى فوتوسينتەز پروسەسى اتموسفەرانىڭ جوعارعى قاباتتارىندا جۇرەدى ەكەن. ياعني ءبىزدىڭ جەر بەتىندە وسىمدىك توپىراقتا ءوسىپ-ونىپ، ولار الۋان ءتۇرلى فورمادا تابيعاتتىڭ، اۋا رايىنىڭ ىڭعايىنا قاراي يكەمدەلسە، مۇندا ءتىپتى دە ولاي ەمەس.
وسىمدىك اتاۋلى اۋادا ءجۇزىپ جۇرەتىن كورىنەدى. شايتان ءبىلسىن ولاردىڭ قانداي فورمادا ەكەنىن؟! ۇساق پوليمەرلەر تىزبەگى بولۋى عاجاپ ەمەس. جاي كوزگە كورىنبەيدى. ءموپ-مولدىر. اناۋ كورىنگەن جاسىل جولاقتار سولاردىڭ كۇنگە شاعىلىسقان نۇرى.
ەكيپاج مۇشەلەرى تەلەەكرانعا قاراپ ايران-اسىر بولىستى.
— ءوزىمىز كۋا بولدىق قوي. پلانەتانىڭ اۋا رايى مۇلدە وزگەرمەيتىندەي بىركەلكى. سول سەبەپتى مۇنداعى وسىمدىكتەردىڭ جەر بەتىندەگى سياقتى تۇرلىشە فورماسى جوق. ولار اتموسفەراعا تاراپ كەتكەن.
— بۇل ءبىر ءبىز ەستىمەگەن عاجاپ ەكەن. وندا جاڭاعى «بايقوڭىرعا» قاراي ۇشقان سنارياد وسى پلانەتانىڭ بىزگە لاقتىرعان سەكسەۋىلى بولعان عوي شاماسى،— دەدى كيبەر.
ءبارى قارقىلداپ كۇلدى. كيبەر جۇرتتىڭ كۇلكىسى اياقتالماي جاتىپ:
— ەگەر ولاي بولسا ءماريام ەكەۋمىزگە رۇحسات بەرىڭىز. اۋادان قاۋىن-قاربىز، بۇلدىرگەن ءسۇزىپ قايتايىق،— دەپ قالدى.
— قالاي بولعاندا دا بىزگە سىرتقا شىعۋ كەرەك. كەمەنىڭ اقاۋىن جوندەپ الۋ ونشالىقتى قيىن ەمەس. ءبىراق قايتا ۇشىپ شىعا الاتىندىعىمىزعا ۇلكەن كۇمانىم بار،— دەدى سالدەن سوڭ تۋرانوۆ. ول ەكيپاج مۇشەلەرىنىڭ كوڭىلدى كۇلكىسىنە ىشتەي قۋانسا دا ءوزىن بايسالدى ۇستادى.— بۇل كۇلكى ەمەس دوستار. اتموسفەرا بيوتوكتىڭ اسا قۋاتتى رازريادىنا بوگىپ تۇر. ءبىز مۇندا تۇرعاندا، ارينە، ەشبىر ءحاۋىپ جوق. ال كوتەرىلىپ ۇشا باستاساق، پلانەتانىڭ تارتۋ كۇشىن ءبىزدىڭ ورگانيزم جەڭە المايدى. دەنەمىز ۇساق-تۇيەك بولشەكتەرگە ىدىراپ كەتۋى مۇمكىن.
— وسىنداي ۇلكەن پلانەتا تەك ۇساق بيوورگانيزمدەر قۇيىنىنان تۇرمايتىن شىعار. مۇندا دامۋ ساتىسى جوعارى اقىل يەلەرىنىڭ بولۋلارى دا ىقتيمال عوي،—دەدى ءماريام. مەن سىرتقا شىعىپ بارلاپ قايتۋعا قارسى ەمەسپىن. سىزدەردىڭ بارلىقتارىڭىزعا بيوماگنيت سكافاندر كيگىزىپ، ونىڭ پوليۋستارىن اۋىستىرىپ جىبەرەيىك. سوندا ەشبىر ميكروب بىزگە جاقىنداي المايدى.
دارىگەردىڭ بۇل سوزىنە ەشكىم ءتىس جارىپ قارسى بولمادى. كەمەدە وسيپوۆ پەن ورازوۆ قالاتىن بولدى دا، سىرتقى ەكسگىەديسياعا ءماريام، تۋرانوۆ جانە كيبەر شىعاتىن بولىپ ۇيعارىلدى.
ەكسپەديسيا مۇشەلەرى جول جابدىقتارىن جوندەپ بولعاننان كەيىن جۇمساق دوڭگەلەكتى امفيبيا اتوموبيلگە وتىردى. ۆەرتولەتتىك قوندىرعىنى ادەيى الماي تاستاپ كەتتى. مىناۋ اۋاداعى تولىپ جۇرگەن «بالىقتار» ونىڭ ءۆينتىنىڭ اينالۋىنا جول بەرمەس. اتوموبيل جاپ-جايداق تاقىرمەن جىلجي جونەلدى دە، الىستان قاراۋىتىپ كورىنگەن تاۋعا بەت الدى. كيبەر جولشىباي ماشينانى ءۇش-تورت رەت توقتاتتى. تۋرانوۆ ءار ايالداعان سايىن توپىراق ۇنتاعىن، وسىمدىك قالدىقتارىن ىزدەگەن بولادى. ءبىراق ونىسىنان تۇك شىقپادى. بىر-ەكى رەت اياق استىنا بۇرعى سالىپ كورىپ ەدى، قويمالجىڭ كوكشىل سۇيىق بۇرقىلداپ شىعا كەلدى.
— بۇل نە عاجاپ! جەردىڭ استىندا دا بەلوكتىق زاتتار شوعىرلانعان با؟ — دەپ كۇبىر ەتتى تۋرانوۆ.
— احمەت-اۋ، ءسىز ءوزىڭىزدىڭ قايدا تۇرعانىڭىزدى ۇمىتىپ كەتىپسىز-اۋ. ءسىز سيقىردىڭ ۇستىندە تۇرسىز،— دەپ ءماريام ونىڭ ءسوزىن ءبولدى. بۇرعىنى قايتەسىز، ونان دا انا بىرەۋ شۇبالىپ ءوسىپ تۇرعان ارقاندار اعاش پا، باسقا ما سونى بارىپ كورسەك قايتەدى.
تۋرانوۆ باسىن شايقادى.
— اعاشقا ۇقسامايدى. جىلانشا سۋسىپ تۇرعان بىردەمەلەر عوي. پالەسىنەن اۋلاق.
— قاراڭىزشى، ارقانداردىڭ تابان استى ۇڭىرەيىپ تۇر. قىپ-قىزىل بىردەڭە جىلتىرايدى، — دەدى ءماريام.
اتوموبيل اعاشتارعا 50-60 مەتر جاقىن كەلىپ تۋرا قالدى. كيبەر كينواپپاراتىن سۋىرىپ ارقانداردىڭ ءاربىر قوزعالىسىن سۋرەتكە ءتۇسىرىپ جاتىر. سول كەزدە تەلەراسيا قىزىل وت بەردى. ەكراننان ورازوۆتىڭ بەينەسى شىعا كەلدى.
— نەعىپ توقتاپ قالدىڭدار؟
— كىسى جەگىش اعاشتاردى باقىلاپ تۇرمىز،— دەپ جاۋاپ قاتتى كيبەر.
ەندى اعاشتى اتوموبيل ارقىلى كەمەدەگىلەر دە باقىلاي باستادى. اينالا تىمىرسىق، جەلسىز. ءبىراق سوعان قاراماي، اعاشتىڭ تارماق-بۇتاقتارى جان-جاعىن سوققىلاپ تەڭسەلىپ تۇر. سىرتقى ءتۇرى قورقىنىشتى-اق. كەنەت عاجاپ كورىنىس بولدى. اعاشتار ىسقىرعان دىبىس شىعارىپ، ءبىرىن-بىرى سوققىلاپ دۋىلداسىپ قالدى. بەينەبىر جەتىباستى اجداھا دەپ قالۋعا بولارداي.
كوسموناۆتار ەندى كوردى. الىستان بورەنە تەكتەس جاندى تورپەدولار ۇشىپ كەلە جاتىر ەكەن. ولار جانتۇرشىگەرلىك داۋىسپەن قيقۋ سالىپ كەلەدى. بەتالىسى «بايقوڭىر-12».
— زەڭبىرەكتى دايىنداڭدار. مىناۋ باعاناعى ايداھارلاردىڭ ءبىر توبى،— دەپ ايقايلاپ جىبەردى كيبەر. ءماريام قورىققانىنان ءبۇرىسىپ قالدى. تورپەدولار دۋىلداپ تۇرعان اعاشتاردىڭ ۇستىنە كەلگەندە ىسىلداعان، سىتىرلاعان ۇندەر ەستىلدى. ىلە-شالا قورقىنىشتى جاندىكتەر توپىرلاپ قۇلاي باستادى. حاندرى اعاش دەپ وتىرعاندارى جانى بار حايۋاناتتىڭ قولى سياقتى بىردەڭە بولىپ شىقتى. شىركىندەردىڭ ەپتىسى-اي، تورپەدولاردى جەرگە تۇسىرمەي قاعىپ الىپ، جۇمارلاپ، اۋىز سياقتى ءبىر قۋىسقا تىقپالاپ جاتىر.
— تاۋعا بەت الىڭدار. اعاشتاردىڭ نە ەكەنىن كوردىڭدەر عوي. مۇقيات ساق بولۋلارىڭدى سۇرايمىن. سىزدەردىڭ قولدارىڭىزدا «بايقوڭىردىڭ» تاعدىرى.
تۋرانوۆ پەن ءماريام ورازوۆتىڭ بۇل سوزدەرىن بۇيرىق دەپ ۇقتى. ەكران ءسونىپ قالدى. اتوموبيل كەدىر-بۇدىرى جوق جايداق جولمەن باياۋ قوزعالىپ جۇرە بەردى. ءاربىر سۇيەم جولدى ەلەكتروندىق اپپاراتپەن مۇقيات زەرتتەپ كەلە جاتىر. اتومدىق لوكاتور جۇرگەن جولدىڭ ءاربىر ءجۇز مەترىندە شىڭىراۋ تۇڭعيىققا تولقىن جىبەرىپ، ءتۇرلى دەرەكتەر جازىپ كەلەدى. ءبىر جارىم ساعاتتاي جول جۇرگەننەن سوڭ اتوموبيل ۇلكەن جارعا كەلىپ تىرەلدى. جاردىڭ استى اعىپ جاتقان قارا قوشقىل وزەن. وزەننىڭ ءۇستىن جۇپ-جۇقا ءمولدىر قابىق قىمتاپ جاۋىپ تۇر. وزەن ءۇستى قۇج-قۇج قايناعان ۇساق جاندىكتەردىڭ قارا قۇيىنى. قارا قوشقىل سۋدىڭ ىشىندە دە الۋان ءتۇرلى جاندىكتەر مول ەكەن. بىرەۋسى جىلانشا يىرىلگەن ۇزىن، ەكىنشىسى دومالاق، كەيبىرەۋى ءۇشبۇرىشتى جالپاق. ءبىراق ءبارىنىڭ دە تۇراقتى فورماسى جوق. بۇلتىڭداپ سىناپشا تولقىپ قۇبىلا بەرەدى. تۋرانوۆ پەن ءماريام جار باسىندا ۇزاق ۋاقىت تۇردى.
كيبەر وزەنگە اۋ سالىپ جاڭاعىداي بالىقتاردىڭ تورت-بەسەۋىن ۇستاپ الدى. ءبىراق ولار بالىق سياقتى اۋزىن اشىپ تۋلاماي، كادىمگى تيۋلەندەرشە دومالاپ قاشىپ بەردى. كيبەر ءماز بولىپ قۋىپ ءجۇر.
— احمەت اعاسى، نە بولسا و بولسىن مەن ءبىر بالىق سورپاسىن قايناتىپ جىبەرسەم قايتەدى؟
تۋرانوۆ كيبەردىڭ ازىلىنە سەلقوس قالدى. دەگەنمەن بالىقتاردىڭ بىر-ەكەۋىن الىپ توڭازىتقىشقا بەكىتتىرىپ تاستادى. سودان كەيىن ءوزى ءماريامدى قولتىعىنان الىپ وزەن جاعالاپ كەتتى. كيبەر ءاتوموبيلدى ارتتارىنان باياۋ جۇرگىزىپ كەلەدى.
— احمەت، ءسىز ايتىڭىزشى بۇل نەعىلعان عاجاپ پلانەتا؟ كوزىمىزگە ءتىرى جاندىكتەردەن باسقا ەشتەمە تۇسپەي قويدى عوي. مىنا اعىپ جاتقان سۋى دا جانى بار بىردەڭە سياقتى. مەن وتە قىسىلىپ كەلە جاتىرمىن. بىرەۋ (بالكىم وسى پلانەتانىڭ اقىلدى تۇرعىنى بولۋى عاجاپ ەمەس) ەكى كوزىن وڭمەننەن وتكىزە تەسىرەيىپ تۇرعان ءتارىزدى. ارقام توڭازىپ، قورقا باستادىم.
— توقتاشى، ءماريام، سەن مىناۋ دۇڭكىلدەگەن دىبىستى ەستيسىڭ بە؟ ءماريام ەندى عانا ەستىدى. راسىندا دا ءبىر دۇڭكىلدەگەن دىبىس الىستان ەمىس-ەمىس كەلىپ تۇر. ول ونىڭ جۇرەك سوعىسىمەن ءبىر ريتمدە سياقتى. ءماريام شوشىپ كەتتى. ءجۇر اتوموبيلگە قايتايىق. ولار ارتىنان بىرەۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي قالبالاقتاي ۇشتى. اياعىنىڭ استىندا ۇلكەن ءبىر جانۋاردىڭ دەنەسى سياقتى. ولار اتوموبيلگە ەنتىگە جۇگىرىپ كەلىپ قاراسا، كيبەر كابيناعا بۇك ءتۇسىپ جاتىپ قالىپتى.
ءماريام كيبەردىڭ باسىن اشىپ قارادى. ولاردا ەش اقاۋ جوق. بارلىق ەلەكتروندىق لامپالار قاز قالپىندا.
— احمەت، ەندى نە ىستەيمىز؟ كيبەرىمىز ءولىپ قالىپتى عوي.
تۋرانوۆ كيبەردىڭ.جۇرەك تۇسىن، ميىن اشىپ قارادى. ءبىراق ەشبىر مۇكىس تابا المادى. سودان كەيىن ولار كيبەردىڭ جوتاسىنداعى اككۋمۋلياتوردى الىپ كوردى. ءماريام شىداي الماي كۇلىپ جىبەردى.
— كيبەر ءوز اككۋمۋلياتورىنىڭ قۋاتىن رازريادتاپ جىبەرىپتى دە، ونىڭ ىشىنە جاڭاعى وزەندەگى قويمالجىڭ سۇيىقتى قۇيىپ قويىپتى.
— سابازىڭ وزىنە جان سالىپ الماقشى بولعان ەكەن عوي. يدەياسى دۇرىس-اق. ءبىراق قارسى ماندەس زاريادتى ۇمىتقانى نەسى مۇنىڭ.
تۋرانوۆ نەيلون سۇزگىمەن اۋادان جاندىكتەر ءسۇزىپ الدى. دورباعا ءۇش-تورت كيلوگرامداي شىبىن-شىركەي تارىزدەس قۇرتتار تولدى. احمەت ونى ەپتەپ وتىرىپ اككۋمۋلياتوردىڭ ىشىندەگى سۇيىققا قوستى. سول كەزدە كيبەردىڭ دەنەسىنەن توك ءجۇرىپ وعان جان ءبىتتى.
— ويپىراۋ مىنا جەردە توپىراق پەن كادىمگى سۋدان ادام جاساپ الۋعا بولادى ەكەن عوي،— دەدى ءماريام.
كيبەر ورنىنان تۇرىپ سانىن شاپالاقتاپ قۋاندى.
— ەندى قۇدا قالاسا، ءبىراز تەمىر-تۇمىردان ارىلىپ جەڭىلدەيتىن شىعارمىز.
— بايعۇس-اۋ وندا تاماق ءىشىپ اۋرە بولاسىڭ عوي. تەمىر بولعانىڭنىڭ ءوزى جاقسى ەمەس پە،— دەپ ءماريام شانشىپ الدى.
سول كەزدە ءاتوموبيلدىڭ تەلەەكرانى جارىق بەردى. ەكراندا ورازوۆ.
— تۋرانوۆ، قايتۋعا بەت بۇرىڭىزدار. بىزگە ەندى كوپ كۇتۋگە بولمايدى. قوس جۇلدىز سيستەماسى ءوزىنىڭ قوزعالىسىمەن ءبىزدى مارشرۋتتان بىرتە-بىرتە الىستاتىپ اكەتىپ بارادى. ەندى بىر-ەكى تاۋلىك كەشىكسەك ءجۇز جىلدىق شالعايدان ءبىر-اق شىعامىز.
اتوموبيلدەن ەشبىر دىبىس شىقپادى. كيبەر تومەنگى وتسەككە باسىن سۇعىپ جينالعان جاندىكتەردى قىزىقتاپ تۇر ەدى. ەشكىم ۇندەمەگەن سوڭ تاڭدانىپ ءوزىنىڭ جولداستارىنا كوز سالدى. ءماريام العان اسەردىڭ كۇشتىلىگىنەن بە، الدە شارشاپ ۇيقىسى كەلدى مە، ءاتوموبيلدىڭ جۇمساق ورىندىعىنا شالقالاپ قالعىپ كەتىپتى. وسى كەزدە تۋرانوۆتىڭ يىعىنان دا الدەقانداي كۇش باسىپ، تۇقىرتىپ اكەتكەن ەدى. كيبەر ەكەۋىن الما-كەزەك جۇلقىلاپ وياتا بەردى. ەكراننان ورازوۆتىڭ بەينەسى تەسىلە قاراپ تۇر.
— نە بولعان سەندەرگە، تاپاداي تال تۇستە ۇيىقتاعانى نەسى، جۇرمەيمىز بە؟ — دەدى كيبەر.
ءماريام ارەڭ-ارەڭ كوزىن اشتى.
— مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ سوعىسى قۇلاعىما وتە دۇدكىلدەپ ەستىلىپ تۇر. تۋرانوۆقا ايت،— دەدى دە سىلق ەتە قالدى.
ورازوۆ شۇعىل قايتۋعا بۇيىردى. رۋلگە كيبەر وتىردى. ونىڭ قۇلاعىنا سولقىلداپ ۇدەي سوعىپ تۇرعان جۇرەكتىڭ دىبىسى ەستىلدى. ونىڭ جاراتىلىسىندا قورقۋ دەگەن سەزىم جوق-تى. ءبىراق ادامزاتقا تونەتىن ءحاۋىپتى تۇسىنەتىن تەتىگى بار. سول تەتىكتىڭ قىزىل لامپاسى جالت-جۇلت جانىپ ەسىن شىعاردى. كيبەر ءاتوموبيلدىڭ ءجۇرىسىن جىلدامداتىپ كەمەگە ۇمتىلدى...
جىپ-جىلى ءتاتتى ۇيقى قۇشاعىندا جاتىپ تۋرانوۆ ءوزىن-وزى بىرەۋدىڭ قاتتى تارتقىلاپ وياتىپ جاتقانىن سەزىندى. قانشالىقتى كۇشتەنىپ قوزعالعىسى كەلسە دە، جالعىز باقايىنا شاماسى كەلمەي جاتىر. قانى ۇيىپ، جۇرەگى توقتاپ قالعان سياقتى. بىرەۋ الۋەتتى قولىمەن يىعىنان سىلكىلەپ-سىلكىلەپ جىبەردى. تۋرانوۆ تىستەنىپ كوزىن اشتى. كۇڭگىرت تۇماننان باسقا ەشتەڭە كورىنبەيدى. الدەقايدان تۇڭعيىق شىڭىراۋدان الدەكىمنىڭ ايقايلاعان داۋىستارى تالىپ ەستىلەدى. بىرتە-بىرتە ونىڭ دەنەسىنە قان جۇگىرىپ، كوزى كورە باستادى. ورازوۆ پەن ءماريام يىعىنان ۋكول سالىپ جاتىر ەكەن.
— سەندەر پلانەتانىڭ وربيتاسىن، ونىڭ تاۋلىك، ايلىق مەرزىمىن ەسەپتەدىڭدەر مە،— دەدى ول.
ورازوۆ ەلەكتروندىق ەسەپتەگىش ماشينادان پەرفولەنتانى سۋىرىپ الىپ، تۋرانوۆتىڭ قولىنا ۇستاتتى. ول كرەسلودا شالقالاپ جاتىپ، تەز كوز جۇگىرتىپ ءوتتى.
— ءبىز ەكى ساعاتتىڭ ىشىندە بۇل پلانەتانى تاستاپ شىعۋىمىز كەرەك. ايتپەسە جاڭاعى ءماريام ەكەۋمىزدى ۇيىقتاتقان ىستىق لەپ اقىرىنداپ وسىندا دا جەتەدى. قالعانىن پلانەتادان قۇتىلعاننان كەيىن ايتامىن.
ەكيپاج مۇشەلەرى ءارقايسىسى ءوزىنىڭ مىندەتىن اتقارۋعا كىرىستى. ەشقانداي بۇيرىقتىڭ قاجەتى بولمادى. اپساتتە «بايقونىر-12» قاناتىن قومدانىپ، گۇرىلدەي باستادى. كەمە سوپلوسىنان ۇشقىنداپ شىققان جالىن پلانەتانىڭ ءۇستىن كۇيدىرىپ قوڭىرسىعان ءيىس شىعاردى. كەنەت اياق استى تەڭسەلىپ، جەر سىلكىنگەندەي بولدى. «بايقوڭىر-12» تىك كوتەرىلىپ تارتىپ كەتتى...
مىنە بارلىق قورقىنىش ارتتا. كەمە ەكيپاجى جايلاسىپ ءوز جۇمىستارىن جۇرگىزە بەردى. «بايقوڭىر» كوسموس كارتاسىنداعى ءوزىنىڭ جولىنا ءتۇستى. ورازوۆ تۋرانوۆقا قاراپ ويلانىپ وتىر.
— احمەت، وسى ءبىزدىڭ جاڭاعى كورگەنىمىز نە پالە؟ ءسىز بيولوگسىز عوي، قانداي تۇجىرىمعا كەلدىڭىز؟
تۋرانوۆ از-كەم ءۇنسىز وتىردى دا، ءسوز الدى.
— مەن بىلسەم، ءبىزدىڭ كورگەنىمىز كوسموس الەمىندەگى ەڭبىر سيرەك ۇشىراساتىن عاجايىپ قۇبىلىس. جاڭاعى ءبىزدى تۇتقىنداعان پلانەتانىڭ جانى بار بولىپ شىقتى.
— جانى بار؟
بارلىق ەكيپاج مۇشەلەرى ايران-اسىر بولىپ ءۇرپيىسىپ قالدى.
— بۇتىندەي ءبىر پلانەتانىڭ الىپ جانۋار بولۋى مۇمكىن بە؟ بۇل اقىلعا سيمايتىن جاعداي ەكەن،— دەدى ءماريام. ايتىپ وتىرعانىڭىز ءتىپتى كوسموستا تىرشىلىكتىڭ پايدا بولۋ زاڭىنا دا قايشى عوي.
— تىرشىلىكتىس پايدا بولۋ زاڭىنا دەيسىز بە؟ — دەدى تۋرانوۆ.— ءسىز ءوزىڭىز قالاي پايدا بولدىڭىز؟ قوسموستىق تابيعاتتىڭ ادام سياقتى ءتىرى ورگانيزمدى دۇنيەگە تۋدىرۋى ءتىپتى دە عاجايىپ ەمەس پە! بۇل دا سونداي ءبىر قۇبىلىس. جەر بەتىندەگى تىرشىلىك اۋا رايىنا بايلانىستى مىڭ قۇبىلعان فورمادا ءوسىپ-وندى. ال بۇل پلانەتاعا ونداي فورمانىڭ قاجەتى جوق. ولار ورتاق بيوگراۆيتاسيالىق زاڭعا باعىنعان.
— ءبىزدى ءسىز اسىقتىرعاندا نەندەي حاۋىپكە سۇيەندىڭىز؟ جانە ءبىز وسىنداي الىپ پلانەتانىڭ تارتىلىس كۇشىن قالايشا جەڭدىك؟— دەپ سۇرادى ورازوۆ.
— مەن الدىمەن پلانەتا ۇستىندەگى جاندىكتەردىڭ ازايعانىن، ولاردىڭ قوزعالىستارىنىڭ سايابىر تاپقانىن بايقادىم. سودان كەيىن دۇڭكىلدەپ سوققان جۇرەكتىڭ دىبىسى ەستىلدى. ول وسى پلانەتانىڭ الىپ جۇرەگى بولۋى عاجاپ ەمەس. جۇرەك سوققاندا جان-جاققا جىلى لەپ تاراپ، ول بۇكىل پلانەتانى ۇيقىعا باۋرايدى ەكەن. ءبىزدىڭ ءماريام ەكەۋمىزدىڭ ۇيىقتاپ قالۋىمىز سول سەبەپتەن ەكەنى داۋسىز. پلانەتا ءبىر كوسموستىق تاۋلىكتە ۇزاق ۋاقىت ۇيقىعا كەتەتىن كورىنەدى. ءبىز سونىڭ كۋاسى بولدىق. «بايقوڭىردىڭ» بيوگراۆيتاسيانى جەڭىپ ۇشىپ شىعا الۋى دا وسى ۇيقىنىڭ ارقاسى.
ەكيپاج مۇشەلەرى تىم-تىرىس قالدى. ءارقايسىسى ءوزىنىڭ جيعان-تەرگەن ماتەريالدارىن ويلاپ ورتالىق كوسموس ستانسياسىنا قانداي قۇندى عىلىمي دەرەك الىپ كەلەتىنىنە قۋانىپ وتىرعان ەدى.
«بايقوڭىر-12» اۆتوكوسموناۆتىڭ باسقارۋىنا كوشىپ بارلىق ەكيپاج مۇشەلەرى انابيوزدىق ۇيقىعا جاتتى. تەك قانا كيبەر وياۋ وتىر. ونىڭ ماڭدايىنداعى جالعىز كوز جاسىل وت شاشىپ جىلت-جىلت ەتەدى...
You Might Also Like
