گۋگۋسەنىڭ باسىنان كەشكەندەرى
(اۋدارما)
سپيريدون ۆانگەلي، مولدوۆا
گۋگۋسە ءوزىنىڭ قاۋقيعان بوركىن كيىپ ۇلگەرمەي-اق، قىس ءتۇسىپ كەتكەنى. شاماسى، تەنتەك ايازعا بالا دا، ونىڭ ءداۋ بوركى دە ۇناپ قالعان عوي.
گۋگۋسەنى كورۋ ءۇشىن دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنان اقشا قار ۇشىپ كەلدى. ولار بىردەن-اق بالانى باسىنان اياعىنا دەيىن وراپ الدى. گۋگۋسە بولسا، قاردان سوعىلعان بالا سەكىلدى: جۇپ-جۇمىر، اپپاق بولىپ تۇر. تەك بوركىنىڭ استىنان ءتۇتىن بۇرقىرايدى.
— ويپىر-اي! — دەپ تاڭداندى اقشا قار. — مىناۋ بوركىنىڭ استىندا وت جاعىپ جاتىر-اۋ! مىناداي بورىكتى كيىپ السا، ونىڭ ىشىنەن ايازىڭنىڭ ءوزى دە قاشىپ شىعار!
ءبىراق ول گۋگۋسەنىڭ اۋزىنان شىققان دەمى تۇتىندەي بۋداقتاپ تۇرعانىن تۇسىنە المادى. اقشا قار ءوز دەگەنىن ىستەپ جاتىر: ەسىكتىڭ الدىن، قورا-قوپسىنى تۇگەل جاۋىپ الدى، بالانى دا شارباققا تىقسىردى.
گۋگۋسە كوزىن ءسۇرتىپ جىبەرىپ، جان-جاعىنا قاراپ ەدى، تاڭ-تاماشا قالدى. كۇنى كەشە سايراپ جاتقان جول جوق بولىپ كەتىپتى! دالادا جاسىرىنىپ قالدى ما ەكەن دەپ شارباققا شىعىپ قاراپ ەدى، ءبىراق ول ورنىندا ەكەن. توبەلەر دە تۇر. تەك ءبارى اپپاق بولىپ كەتىپتى. ءتىپتى اۋىلعا جاقىنداپ قالعان سياقتى.
«قاراي گور! — دەپ ويلادى گۋگۋسە. — بۇلار قايدا بارادى ءوزى؟ ءا-ا... توبەلەر دە بىزبەن بىرگە قىستاپ شىققىسى كەلگەن ەكەن عوي».
گۋگۋسە بوركىن كوزىنە ءتۇسىردى دە:
— وي، بىزگە قانشاما قىس كەلگەن! — دەپ قويدى.
ال اقشا قار بولسا، ونىڭ جانىنان ءالى قالماي، توپتالىپ ءجۇر. بۇلت سەكىلدى بۋعا قارايدى دا، گۋگۋسە بوركىنىڭ استىندا نەگە وت جاعىپ جاتىر دەپ تاڭىرقايدى.
گۋگۋسەنىڭ بوركى
مۇنىڭ ءبارى اكەسىنىڭ گۋگۋسەگە ارناپ تىم ۇلكەن بورىك تىگىپ بەرگەنىنەن باستالىپ كەتتى. مەيلى، بالا ءبىر جىل عانا كيىپ قويماسىن دەگەنى ەدى.
— كوزىمە تۇسە بەرەدى، كوكە.
— سەن ونى كوتەرىپ قوي، گۋگۋسە. مىنە، ساعان قىس بويى ءىس تابىلادى سوندا.
— ءا، سولاي ما! ياعني گۋگۋسەنىڭ مۇنان وزگە شارۋاسى جوق ەكەن عوي. ەندەشە كورسىن ولار!
تاڭەرتەڭ گۋگۋسە جۇرتتىڭ بارىنەن بۇرىن تۇردى. اياعىنىڭ ۇشىمەن ەپتەپ باسىپ دالاعا شىقتى دا، قويلاردى جەمدەي باستادى. اكەسى كەلگەن كەزدە، گۋگۋسە قويعا ءمىنىپ الىپ، قورانىڭ ىشىندە شاپقىلاپ ءجۇر ەدى.
— حال قالاي، گۋگۋسە!
— ءا-ا! جاقسى، كوكە!
سونان سوڭ بالا جەمدى اكەتە بەر دەپ قولىمەن بەلگى بەردى.
سول كۇننەن باستاپ گۋگۋسە قويلاردى كۇتەتىن بولدى. كۇن وتكەن سايىن اۋىلدا اياز كۇشەيە ءتۇستى. كوشەمەن جۇرگەنىڭدە، قار سىقىرلاپ قانا قويماي، سىم ىشەك سياقتى سىڭعىر-سىڭعىر ەتەدى. ادامدار قىمتانىپ كيىنىپ العان.
گۋگۋسە سىڭعىرلاعان قارلى جولمەن ءجۇرىپ وتىرىپ، ءبىرىنشى كلاسس وقيتىن قىزدى قۋىپ جەتتى. ءبايعۇس توڭعاننان كوگەرىپ كەتىپتى. گۋگۋسە ونىڭ كىتاپتارىن الدى؛ ال قىز قولدارىن جەڭىنە سۇعىپ، ونىڭ سوڭىنان سەكىرە باسىپ ەرىپ وتىردى. گۋگۋسە كىتاپتاردى قولتىعىنا تىعىپ ءجۇرىپ كەلەدى، ءجۇرىپ كەلەدى. كەنەت ونىڭ باسىنا تاماشا وي كەلە قالدى. كىتاپتاردى بوركىمە سالىپ الايىن، ونىڭ ىشىندە كىتاپقا دا، باسىما دا ورىن جەتەدى دەپ ويلادى.
گۋگۋسە بوركىن الدى. ءبىراق قىزعا تاعى ءبىر قاراپ ەدى، بۇرىنعىدان بەتەر اياپ كەتتى.
— توڭدىڭ با؟ شىنىڭدى ايت.
— ازداپ. — قىزدىڭ ءتىسى تىسىنە تيمەي تۇر.
— وندا مەنىڭ بوركىمدى ال.
— جوق، گۋگۋسە، ءوزىڭ توڭىپ قالاسىڭ عوي. جانە مۇنداي بورىكتى قىزدار كيمەيدى.
— مەيلىڭ ەندەشە، — دەدى گۋگۋسە. — وندا جولدا-اق قالسىن.
ول بوركىن قاردىڭ ۇستىنە قويدى.
ەكەۋى ءجۇرىپ كەلەدى. گۋگۋسە الدىندا، قىز سوڭىندا، وقتىن-وقتىن ارتتارىنا قاراپ قويادى. يەسى تاستاپ كەتكەن بورىك جەتىمسىرەگەندەي، جول ۇستىندە تۇر. اقىرى بورىك شىدامادى، بار كۇشىن جيناپ اۋانى ىشىنە تارتىپ قالىپ ەدى، ۇپ-ۇلكەن بولىپ ءوسىپ كەتتى.
گۋگۋسە بوركىن الىپ، جالما-جان ءوزىنىڭ باسىنا دا، قىزدىڭ باسىنا دا كيگىزە قويدى. ەكەۋى بىرگە ءجۇرىپ كەلەدى، ال بورىك ولاردى ايازدان جاسىرىپ كەلەدى.
سول كەزدەن باستاپ ءبىرىنشى كلاسس وقۋشىلارى مەكتەپ قاقپاسىنان شىعار-شىقپاستا-اق، ولاردىڭ جانىنا گۋگۋسە جەتىپ كەلەتىن بولدى. قەلەدى دە، قاتارىنان جەتى-سەگىز قىزدى بوركىنىڭ استىنا الىپ، ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالادى. بوركى دە گۋگۋسەنى تىڭدايتىن بولدى — قانشا كەرەك بولسا، سونشا كەڭيدى. ءبىر كۇنى ءتىپتى ءمۇعالىم اپايدىڭ ءوزى دە بالالارمەن بىرگە سول بورىكتىڭ استىندا ۇيىنە بارعان. جۇرتتىڭ ءبارى بۇعان قاراپ، باستارىن شايقاپ تاڭداناتىن.
بورىك دەپ وسىنى ايت! ءدال ءبىر شومەلە پىشەن ءتارىزدى. عاجاپ ەكەن دە!
گۋگۋسە بالالاردى ۇيلەرىنە جەتكىزىپ سالادى، ال بوركى سول بويدا كىپ-كىشكەنە بولا قالادى.
دەگەنمەن ءبىر كۇنى بورىك بالانى ۇياتقا قالدىردى. گۋگۋسە ونى سيپاپ تا، جالىنىپ تا كوردى — ءبارىبىر بورىك وسپەي قويدى. ءدال سول كۇنگى سۋىقتىق سونشا، ءتىپتى ايازدان قوڭىراۋ ءۇنى دە شىقپاي قالدى جانە بۇكىل اۋىلدا بىردە-بىر يت ۇرۋگە شاماسى كەلمەي كويدى.
گۋگۋسە ۇيگە كەلگەن سوڭ ءبارىن ءتۇسىندى: ەرتەڭگىسىن ول قويلارعا جەم بەرمەگەن ەكەن عوي! گۋگۋسە سوندا عانا سانىن ءبىر سوقتى: ءوزىڭنىڭ ءىسىڭدى ۇمتۋشى بولما! ەندى بوركى دە ونى قايتا تىڭدايتىن بولدى.
سونان كەيىن گۋگۋسە بۇكىل اۋىلدى ۇيلەرمەن قوسا بوركىمەن جاپقىسى كەلدى. بۇل جايلى ويلاعانى سول-اق ەدى، بورىك ءوسىپ بارادى، ءوسىپ بارادى، ءتىپتى اسپاندى تۇتاس جاپقانشا ءوستى.
بورىكتىڭ استىندا كوكتەم شىقتى. راس، كۇندىز دە ەلەكتر شامدارى جانىپ تۇردى. ءبىراق بورىكتىڭ استىنداعى ءومىر بۇرىنعىسىنداي وتە بەردى...
ال ادامدار بورىكسىز جۇرەتىن بولدى. بىرىنشىدەن، ونسىز دا جىلى، ەكىنشىدەن، بورىك بىتكەننىڭ ءبارى گۋگۋسەنىڭ ۇلكەن بوركىنە سىيىپ كەتتى. بۇكىل اۋىلدا از عانا بورىك قالدى. ولاردىڭ ءوزى دە تەك حالۋا نە توقاش الۋعا، نە باسقا شارۋامەن قالاعا باراتىندار ءۇشىن عانا ەدى. ويتكەنى سيقىرلى بورىكتىڭ استىنان شىقساڭ-اق بولدى، قىس بيلەگەن جەرگە تاپ بولاسىڭ.
بايشەشەكتەر
ءبىر كۇنى گۋگۋسە ءوز زاتتارىنىڭ اراسىنان جەتى تيىن تاۋىپ الدى. ارتىق تا ەمەس، كەم دە ەمەس — جەتى تيىن عانا (باسقا باسقا عوي، ال گۋگۋسە جەتى ەمەس، ءتىپتى ونعا دەيىن ساناي بىلەتىن). تيىنداردى قالتاسىنا سۇڭگىتىپ جىبەردى دە، سوسىن ءۇش كۇن بويى ولارعا قول تيگىزگەن جوق. ونىسى تاعى دا جاڭا تيىندار قوسىلىپ قالار ما دەگەن ءۇمىت ەدى. ءبىراق الگى جەتى تيىنعا جامان شەگەدەن باسقا ەشنارسە قوسىلمادى. كىشكەنە قارىنداسى ءوز قالتاسىندا ەشقاشان اقشا ءونىپ كەرمەگەنىن ايتتى. ال ەندى اكەسىنىڭ قالتاسىندا اقشا ونە مە، ونبەي مە — بۇل تۋرالى اعاسى مەن قارىنداسى ەشتەڭە ايتا المادى، ويتكەنى اكەسى ۇيدە جوق بولاتىن.
ءدال سول كەزدە جىلىنا ءبىر-اق رەت كەلەتىن كۇن جاقىنداپ قالعانى. بۇل كۇنى بارلىق ەر ادام ايەل ادامدارعا سىيلىق اپەرىپ، قۇتتىقتايدى عوي. اۋىلداعى ەر اتاۋلىنىڭ بارىنەن بۇرىن دۇكەنگە گۋگۋسە كەلدى. جولشىباي ول شەشەسىنە ماشينا، ال قارىنداسىنا ۆەرتولەت ساتىپ اپەرۋدى ويلادى. قارىنداسىن ماشيناعا وتىرعىزىپ بالاباقشاعا، ال شەشەسىن بازارعا اپارىپ كەلەتىن، ارينە، گۋگۋسەنىڭ ءوزى بولماق.
بالا دۇكەنگە كىردى. ءبىراق ويلاپ كەلگەنى دۇكەندە بولماي شىقتى. شاماسى، اۋىلدىق دۇكەننىڭ ىشىنە ۆەرتولەت سىيماعان بولسا كەرەك، ال ساتىلىپ جاتقان ماشينالارعا شەشەسىن بىلاي قويعاندا، گۋگۋسەنىڭ ءوزى دە سىياتىن ەمەس.
مۇنى كورگەن سوڭ گۋگۋسە ءبىر تۇيمە ساتىپ الدى. قالتاسىندا ءۇش-اق تيىنى قالدى. ەندى تۇيمەنى قادايتىن كويلەك ساتىپ العان دۇرىس بولار ەدى. كەز كەلگەنىن ەمەس، تەك كوك كويلەك الۋى كەرەك. ءبىراق كوك كويلەك تە بولماي شىقتى. مۇمكىن، انە ءبىر بيىك وكشە ءتۋفليدى الا سالۋ كەرەك شىعار؟ گۋگۋسە ساتۋشىدان ءتۋفليدى الىپ بەر دەپ سۇراپ قالا جازدادى دا، ءبىراق قاي رازمەر الۋ كەرەكتىگىن بىلمەدى.
جۇگىرىپ ۇيگە كەلدى دە، كەش ءتۇسىپ، شەشەسىنىڭ ۇيقىعا جاتۋىن كۇتۋگە بەل بايلادى. شەشەسى تەزىرەك ۇيىقتاۋى ءۇشىن، گۋگۋسە وعان ەرتەگى ايتتى. ەرتەكتىڭ جارتىسىن ايتقاندا، اناسى ۇيىقتاپ كەتتى دە، ەكىنشى جارتىسى بالانىڭ باسىندا قالدى. مەيلى، حانشا ءوزىنىڭ فەت-فرۋموسىن كەلەسىگە دەيىن كۇتە تۇرسىن. گۋگۋسەنىڭ ولاردا شارۋاسى قانشا.
ول ەپپەن باسىپ بولمەدەن شىقتى دا، ءجىپ الىپ كەلدى. ءجىپتى اناسىنىڭ اياعىنا اپارا بەرىپ ەدى، كەنەت ونىڭ قولى قوزعالىپ كەتكەنى. گۋگۋسە شەشەسىنىڭ قولىن الاقانىمەن سيپاپ قويىپ، الديلەي باستادى:
مامىق توسەك، تىمىق تۇندە،
ۇيىقتا، قولىم، تىنىش تۇردە،
ءالدي، ءالدي، ءالدي-اۋ!
گۋگۋسە ولەڭدى ايتۋى-اق مۇڭ ەكەن، قول ۇيىقتاي قويدى. ول شەشەسىنىڭ اياعىن ولشەپ الدى دا، ءجىپتى جاستىعىنىڭ استىنا قويىپ، توسەگىنە جاتتى.
تاڭەرتەڭ گۋگۋسە قولىنا ءجىبىن الدى دا، دۇكەنگە جۇگىردى. ءتۋفليدىڭ ءبارىن جىپپەن ولشەپ كوردى دە، ورنىنا قويىپ جۇرە بەردى.
ەگەر سەن سول ماڭدا بولعان بولساڭ، گۋگۋسەنىڭ شوشايعان بوركى اعاراڭداپ، جولعا ءتۇسىپ الىپ، اۋىل سىرتىنا قاراي قالاي ادىمداي باسىپ كەتكەنىن كورگەن بولار ەدىڭ. ال ودان كەيىن قۇشاعىن بايشەشەككە تولتىرىپ توبەدەن ءتۇسىپ كەلە جاتقانىن دا كورگەن بولار ەدىڭ.
باتەڭكەسى دە جۇرىستەن جالىقسا كەرەك، اياعىن اتتاتار ەمەس. ال بوركىنىڭ شارشاعانى سونداي، ءتىپتى بۇلعاڭداپ باسىنا تۇرماي قويدى. ءبىراق بەيشارا باتەڭكە مەن بورىككە قاراعاندا، گۋگۋسە الدەقايدا كۇشتى بولاتىن. ول بايشەشەكتەردى بىردەن دۇكەنگە الىپ كەلدى. ەڭ ۇلكەن شوق گۇلدى ساتۋشىعا، قالعاندارىن دۇكەننىڭ ىشىندەگىلەرگە ءبولىپ بەردى.
بۇل بيىلعى جىلدىڭ تۇڭعىش بايشەشەگى ەدى. جۇرتتىڭ ءبارى گۋگۋسەنى ماقتاپ، ال ساتۋشى اپاي ءتىپتى ونىڭ بوركىن سيپادى. سول جەردە گۋگۋسە ساتۋشىنىڭ كوزىنشە ءۇش تيىنىن الىپ جىبەرىپ ءۇش رەت سانادى دا، تۋفليگە قاراپ كۇرسىنىپ قويدى. ءبىراق ساتۋشى ەش نارسەگە تۇسىنگەن جوق.
كۇن ەڭكەيىپ، اسپان بەتىن اقشا بۇلتتار جاپتى. ال گۋگۋسەنىڭ شەشەسىنە سىيلايتىن ەشتەڭەسى جوق، كوڭىلسىز.
— تۇك تە ەتپەيدى، — دەپ ول ءوزىن-وزى جۇباتتى. — ەرتەڭ تاڭ اتىسىمەن تۇرامىن دا، بايشەشەك اكەلەمىن.
الايدا كەشكە قاراي قار جاۋىپ كەتتى. ءتىپتى گۋگۋسە بۇرىن-سوڭ كورمەگەن الاقانداي جاپالاق قار. اسپان قاراۋىتىپ، توبەشىكتەر اق قار جامىلدى، ال بالا ۇيىقتاپ كەتتى. شەشەسى ونى تەرەزە الدىندا سۇيەنىپ ۇيىقتاپ وتىرعان جەرىنەن تاپتى. بالا ءۇش تيىن مەن جالعىز تۇيمەنى الاقانىنا قىسىپ الىپتى. جانە مىنانداي كوك تۇيمە اناسىنا وتە قاجەت ەدى.
گۋگۋسەنىڭ اندەرى
گۋگۋسە يواننا كەمپىردىڭ تاۋىعىنا كەسەك لاقتىرعاننان بەرى اۋىل ادامدارىنىڭ ەشقايسىسى وعان قاراپ بۇرىنعىداي ەزۋ تارتپايدى. گۋگۋسەنى كورسە بولدى، قاباقتارىن ءتۇيىپ، تۇمسىقتارىن كوتەرەدى. ءتىپتى شەشەسى دە بۇرىنعىداي كۇلىمدەمەيدى.
نە ىستەۋ كەرەك؟ بىرگە كۇلەتىن دە ەشكىم جوق...
جول بويىندا تاۋىق، ۇيرەك، تۇيەتاۋىقتار كەزدەسەدى. ولارمەن سويلەسە الاسىڭ با؟! تەك جەم جەپ، سۋ ىشكەندە عانا اۋىزدارىن اشادى.
گۋگۋسە لۋكا شالدىڭ ۇيىنە كەلدى. لۋكا اتاي باسقالارداي ەمەس. ول بىلتىر گۋگۋسەگە قاربىز بەرگەن. گۋگۋسە قاقپانى سوعىپ ەدى، ءدالىزدىڭ ەسىگى سىقىر ەتىپ اشىلدى دا، لۋكا اتايدىڭ بوركى كورىندى.
— نەمەنە، گۋگۋسە؟
— اتا! مەنىمەن بىرگە كۇلەسىڭ بە؟
— مەن تاماق ىشكەلى جاتىرمىن. بالام، سەن وكپەلەمە، ءبىراق مەن ەشقاشان اش قارىنعا كۇلىپ كورگەن ەمەسپىن.
گۋگۋسە ءارى قاراي جۇرە بەردى. جولدا كەتىپ بارا جاتقان گۋدورا اجەيدى قۋىپ جەتتى.
— اجە، ەكەۋمىز كۇلسەك قايتەدى؟
— قوي، اينالايىن! مەن سيىر ايداپ بارامىن، — دەپ، كەمپىر قولىنداعى شىبىقپەن سيىردى جاسقاپ قويدى.
گۋگۋسە كەلەسى كوشەگە بۇرىلىپ ەدى، بىرەۋلەر قۇدىق قازىپ جاتىر ەكەن. ولار سۋ ىزدەپ ءجۇر، ال ءازىر توپىراقتان وزگە ەش نارسە شىعاتىن ەمەس. گۋگۋسە قۇدىقتىڭ ەرنەۋىنە تىزەرلەپ وتىرا قالىپ قاراپ ەدى، تۇبىندەگى ادامدار ونىڭ بوركىنەن دە قۇرتتاي بولىپ كورىندى. وسىلاي قازا بەرسە، امەريكاعا دا جەتەتىن ءتۇرى بار، ءبىراق ءالى سۋ شىعاتىن ەمەس.
— ەي، اعاتايلار، كۇلەيىك! — دەپ ايقايلادى گۋگۋسە.
— انانى ۇستاڭدارشى-ەي! — دەپ اشۋلاندى ولار.
گۋگۋسە ۇيىنە كوڭىلسىز ورالدى. بۇل ادامداردى قايتكەندە كوڭىلدەندىرۋگە بولادى؟
— تۇربانىڭ ىشىنە ءتۇسىپ، ءۇستى-باسىم قاپ-قارا كۇيە بولىپ اۋىلدى ارالاپ جۇرەيىن. جۇرت كۇلىپ ءماز بولادى دا، سوسىن ماعان وكپەلەۋدى قويادى. ەگەر اپامنىڭ كويلەگىن كيىپ الىپ جۇرسەم، ءتىپتى كەرىم بولادى، — دەپ ويلادى گۋگۋسە.
ءبىراق ونىڭ باسىنا تاعى ءبىر وي كەلدى. «مۇنىمنان ەشتەڭە شىقپايدى. يواننا كەمپىردىڭ تاۋىعىنا كەسەك لاقتىرعانى از بولعانداي، ەندى سۇمىرايعا ۇساپ جۇرتتى كۇلدىرگىسى كەلگەن ەكەن. ناعىز ۇياتسىز دەپ جۇرت تاعى ايتادى».
ەندى نە ويلاپ تابۋ كەرەك؟ گۋگۋسە ويلانىپ تۇر، ويلانىپ تۇر، ءبىراق باسىنا ەشتەڭە كەلمەيدى. ول ۇيىلگەن توپىراقتىڭ ۇستىنە وتىرىپ ويلاپ ەدى، وندا دا تۇك شىقپادى. سونسوڭ گۋگۋسە شارباققا شىقتى دا، سول جەردە ءبىر اقىل ويلاپ تاپتى. ونىسىن جۇرتقا ايتقانشا اسىق بولىپ جۇگىرە جونەلدى. ءبىراق ەشكىم كەزدەسە قويمادى. جولدىڭ شەتىندە ءبىر تراكتور تۇر ەكەن. تراكتورشى ولاي قىزدىرادى، بىلاي قىزدىرادى، ءبىراق وت المايدى.
— اعاتاي، اعاتاي! — دەپ ايقايلادى گۋگۋسە. — سەن وعان ءان سالىپ بەرسەڭشى!
— نە قىلعان ءان؟ — دەپ تراكتورشى جاقتىرماي قارادى.
— مىنە، مىنانداي ءان:
تراكتور، تراكتور، قىز جىلدام،
جۇيتكىپ اتتا ءجۇز قىردان.
تراكتورشى ءماز بولىپ كۇلدى، ال تراكتور بولسا سو بويدا وت الىپ، ورنىنان ىتقي جونەلدى. تراكتورشى ونى ارەڭ قۋىپ جەتىپ، كابيناعا سەكىرىپ ءمىنىپ الدى دا، كۇلىمدەگەن كۇيى بالاعا قول بۇلعادى.
گۋگۋسە ودان ءارى جۇرە بەردى. ءجۇزىم باعىنىڭ ىشىندە قارتتار جەردى كەتپەنمەن قوپسىتىپ جاتىر. ماڭداي تەرلەرىن جەڭدەرىمەن ءسۇرتىپ قويادى. ولاردىڭ اراسىندا لۋكا اتاي دا ءجۇر.
— اتا، اتا، سەن ول كەتپەندەرگە ءان سالىپ بەر، سوندا ولار وزىنەن-وزى جەردى قوپسىتادى.
— و نە قىلعان ءان؟ — دەپ قارتتار ءمان بەرمەدى. گۋگۋسە لۋكا اتايدان كەتپەندى الدى دا، اندەتە جونەلدى:
قەتپەن، كەتپەن، كەتپەنىم،
نەگە بۇگىن وسىنداي
جالقاۋ بولىپ كەتكەنىڭ؟
اتايلار ءجۇر جەر وڭدەپ
نەگە تۇرسىڭ قوسىلماي؟!
قارتتار دۋ كۇلىپ جىبەردى. سول-اق ەكەن، كەتپەندەر وز-وزىنەن جەردى قوپارىپ، جۇمىس ىستەي جونەلدى. قارتتار وزىنەن-وزى ىستەلىپ جاتقان جۇمىستى كوردى دە، كوڭىلدەنە قول ۇستاسىپ ۇيلەرىنە قايتتى.
گۋگۋسە دە ادىمداپ ۇيىنە كەلە جاتتى. جول بويى كىمدى كەزدەستىرسە دە، ءبارى بۇعان كۇلىم قاعىپ، قولدارىن بۇلعادى. ءبىراق ول اۋىلدىڭ ىشىنە كىرگەن سوڭ، كەزدەيسوق يواننا كەمپىردىڭ ءۇيىنىڭ جانىنان وتپەۋ ءۇشىن، تار كوشەگە قاراي بۇرىلىپ كەتتى.
جاڭبىر
اسپانداعى بۇلتتار كۇنىمەن جاسىرىنباق ويناپ ءجۇر. بىرەۋى كۇن كوزىن تاسالاي قويادى، قالعاندارى قايدا جاسىرىنارىن بىلمەي بىرىنەن سوڭ ءبىرى جوڭكىلىسەدى. جەر بەتىندە بولسا جاسىرىنۋ وڭاي عوي: قورانىڭ ارتىنا نەمەسە ۇيىلگەن ءشوپتىڭ تاساسىنا تىعىلا قويۋعا بولادى. ال اسپاندا جاسىرىناتىن ونداي ەشتەڭە جوق.
— مەن سەندەردى ءقازىر-اق تاۋىپ الام! — دەپ كۇن كوڭىلدەنە ايقاي سالادى. شوعىر بۇلتتار اسپاننىڭ قاي تۇكپىرىنە تىعىلسا دا، كۇن ءوزىنىڭ شۋاق ساۋساقتارىمەن ۇستاپ الادى.
كەنەت ءبىر كىشكەنە بۇلت ايلا تاپتى: ول ەڭبەكتەپ كەلدى دە، وزىندەي ءبىر بۇلتقا جاسىرىنا قويدى. ءسويتىپ، كىشكەنە ەكى بۇلتتىڭ ورنىنا ۇلكەندەۋ ءبىر بۇلت پايدا بولدى.
بۇل اقىل باسقا بۇلتتارعا دا ۇناپ قالدى بىلەم — ءبارى بىرىنە-بىرى جاسىرىنىپ، اسپاندى ۇلكەن قارا بۇلت جاپتى. كۇن تاعى دا ولاردى ىزدەپ شىعىپ ەدى، تانىس بۇلتتاردىڭ ەشقايسىسىن كورە المادى. ءسويتىپ، ول ەندى جاسىرىنباق وينايتىن دا ەشكىم تاپپادى، الگى ۇلكەن قارا بۇلت اسپان بەتىن تۇگەل جاۋىپ الىپتى. كۇن اشۋلانىپ كەتتى دە، جارقىلداعان قىلىشىمەن بۇلتتى ءتىلدى-اي كەپ! بۇلت شىتىناپ جارىلدى دا، گۇرىلدەپ جاڭبىر قۇيدى.
ءتۇۋ-ۋ، سونداعى ابىگەردى كورسەڭ عوي!
اتەش تاۋىقتارعا بۇيرىق بەردى: — تىڭداڭدار مەنى! تەز قوراعا كىرىڭدەر؟
قۇستار جاپىراقتاردى پانالاپ، اۋىزدارىن باسىپ وتىردى. ويتكەنى دىبىس شىعىپ كەتسە، جاڭبىر ەستىپ قالادى دا، سابالاي جونەلەدى عوي. ادەمى كوبەلەك ءدىر-دىر ەتىپ ۇسقىنسىز وشاعاننىڭ استىندا وتىر. «مەنى گۇلدەر كورىپ قالسا عوي، بۇل كوبەلەك وشاعاندى بىزدەن جاقسى كورەدى ەكەن دەپ ويلاپ قالادى-اۋ»، — دەگەن وي وعان مازا بەرەر ەمەس.
ال انالار جايۋلى كىرلەردى الىپ، تەرەزەلەردى جاۋىپ ءجۇر. بالالارىن ايقايلاپ شاقىرعان داۋىس ەستىلەدى.
جالعىز گۋگۋسە عانا قاقپا جانىندا تۇرىپ قالدى. الاقانىن جاڭبىرعا توسىپ ەدى، ەكى تامشى ۇستاپ الدى.
— ءاي، ماجنۇندەر! سەندەر، نەمەنە، مەنىڭ الاقانىمدا بيداي سەبىلگەن دەپ ويلادىڭدار ما؟
ءسويتتى دە، اندەتە باستادى:
جاسىل تۇسكە بويانسا دالا، ماڭاي،
ۇيدە شىداپ وتىرسىن بالا قالاي؟!
جاڭبىر، جاڭبىر، جاۋساڭشى جايلاپ قانا
ءۇي توبەسىن تامشىمەن سابالاماي!
جاڭبىر ءاندى نە قىلسىن، ءۇي توبەسىن ساتىرلاتا تىلگىلەي بەردى. سوندا گۋگۋسە شالبارىن ءتۇرىپ الدى دا، جول بويىنا شىعىپ، جاڭبىرعا ايقايلادى:
— ەرىڭدەر مەنىڭ سوڭىمنان!
جاڭبىر گۋگۋسەنىڭ ارتىنان شاپقىلاپ ەرىپ وتىردى. جاڭبىر تامشىلارى ۇيلەرگە سوقتىعىسىپ، شارباقتاردان سەكىرىپ ارەڭ ىلەستى.
دالادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەندەر باستارىنا قاپ بۇركەپ الىپتى. بىرەۋلەر — ماشينانىڭ ۇستىندە، كەيبىرەۋلەر — اربادا، ەندى بىرەۋلەر جالاڭ اياقتانىپ سۋ كەشىپ ءجۇر. تەك گۋگۋسە عانا باتىل باسىپ، جاڭبىردى سوڭىنان ەرتىپ كەتىپ بارادى.
تامشىلار قۋىپ جەتىپ، ونىڭ قۇلاعىن تىستەلەپ، مۇرنىن تۇرتكىلەپ كويادى. ءبىراق گۋگۋسە ولارعا كوڭىل اۋدارعان جوق: مەيلى ولار دا كوڭىلدەرىن كوتەرسىن. وسىلايشا ول جاڭبىردى ەگىن دالاسىنا ەرتىپ كەلدى. جاڭبىر تامشىلارى وزدەرى ءتارىزدى نازىك تە جىڭىشكە ماساقتاردى كورىپ، قۋانعانىنان ولارمەن قوسىلا بيلەي جونەلدى.
گۋگۋسە ۇيگە سۋ-سۋ بولىپ ورالدى. قاراسا، كەمپىرقوساق شىعىپ تۇر ەكەن. اۋىلداعى انالاردىڭ ءبارى وعان قارسى تەرەزەلەردى اشىپ ءماز-مايرام بولىپ ءجۇر. ال اتەش تاۋىق قورانىڭ باسىنا شىعىپ الىپ، ماڭعازدانىپ كەمپىركوساققا قاراپ تۇر: ونىڭ ويىنشا، كەمپىرقوساقتىڭ ۇستىنە شىعىپ شاقىرسا، جەر ۇستىندەگى اتەش بىتكەننىڭ ءبارى وعان ءۇن قوساتىن ءتارىزدى.
قارىنداس
كىشكەنە قاربىزشا گۇلدىڭ اراسىنان باس كوتەرىپ قارادى، ءبىراق ول ءوزىنىڭ باسقا قاربىزدارداي دوپ-دوڭگەلەك ەمەس، قيار ءتارىزدى سوپاقشا ەكەنىن بىلگەن جوق ەدى.
ال ونىڭ دوڭگەلەك اعاسى قاربىز جاپىراعىن جارىپ جەرگە تۇسكەن. بۇل قاربىز جاسى ۇلكەن بولعاسىن، قارىنداسىن قامقورلىققا الدى. ويتكەنى قاربىزشا ءالى كىپ-كىشكەنتاي بولاتىن. ول ءتىپتى قاشان جاتىپ، قاي مەزگىلدە تۇرۋدى دا بىلمەيتىن، كۇن مەن ءتۇندى دە ايىرا المايتىن.
قاربىز كىشكەنە قارىنداسىن ءتۇن سايىن الديلەپ، تاڭەرتەڭ وياتاتىن بولدى. وعان ءتۇرلى ەرتەگىلەر ايتىپ بەردى. اقىرى قارىنداسىنا اقىل ەنە باستادى.
— اعاتاي، مەنى مىنا قاربىزدىڭ ساباعى قايدان الدى؟
— ساتىپ الدى عوي.
— ول مەنى قۇرتتاي كەزىمدە ساتىپ العانى نەسى؟ مەن وسكەنشە كۇتە تۇرسا قايتەدى ەكەن؟
قاربىز نە دەپ جاۋاپ بەرەرىن بىلمەگەندە، اشۋلانا باستايتىن:
— سەن نەگە بالشىققا بىلعانىپ جاتىرسىڭ، ونان دا سونى ايت؟
— وينادىم، اعاتاي.
— بۇعان اقىلىڭ جەتەدى ەكەن، ەندەشە ساناۋدى ۇيرەنسەڭشى.
— بىرەۋ...
— ءارى قاراي!
— مەن تەك بىرگە دەيىن بىلەم.
— اقىلىڭ قىسقا. سەن ناعىز اقىماقسىڭ.
قاربىزشا جاپىراقتى جامىلدى دا، قاشان ونى تۇسكى تاماققا شاقىرعانشا، ءۇنسىز جاتىپ الدى.
تۇسكى تاماقتان سوڭ قاربىز قارىنداسىنا تاعى دا اقىل ۇيرەتپەك بولدى:
— تاماق بەرگەنى ءۇشىن ساباققا نە دەۋ كەرەك؟
— تاعى دا تاماق بەر!
قاربىز ابدەن اشۋعا بۋلىعىپ، قارىنداسىن قوماعاي جانە وڭباعان دەپ اتادى.
ولار وسكەننەن كەيىن، قاربىز ان-كۇيدى جاقسى كورەتىن بولدى. ول ىلعي ەكپەتىنەن جاتىپ الىپ، جاقىن توعانداعى باقالاردىڭ كونسەرتىن تىڭدايتىن. قارىنداسىن ونشا جاقتىرمايتىن. ويتكەنى قاربىزشانىڭ مۋزىكادان حابارى جوق ەدى. شاماسى، ونىڭ باسىنىڭ تىم كىشكەنەلىگىنەن بولار.
ءبىر كۇنى تۇندە قاربىزشا اعاسىن وياتىپ جىبەردى:
— اعاتاي، ايتشى، انا اسپاندا بيداي ەككەن كىم؟
— ول بيداي ەمەس، جۇلدىزدار عوي.
— جۇلدىزداردىڭ ساباعى بولا ما؟
— بولماي ەندى.... بولادى.
— اعاتاي، وسى باقالار نەگە باقىلدايدى؟
— قاربىزدار جاقسى ءوسسىن دەپ باقىلدايدى.
— الداما.
كۇندەردىڭ ءبىر كۇنى باقشادا ءبىر كۇركە پايدا بولدى. قاربىزشا اڭ-تاڭ.
— اعاتاي، مىنا كۇركەنىڭ اۋزى نەگە مۇنشا ۇلكەن؟
— باقشانى تۇگەل كورىپ وتىرۋ ءۇشىن.
— سەنىڭ ءوزىڭ دە اقىماق ەكەنسىڭ عوي، اعا. اۋىزبەن كورە مە ەكەن؟
— ەندى كوپ مازامدى الما، — دەپ، قاربىز جاقتىرماي تەرىس اينالىپ جاتىپ الدى. قاربىز ۇيقىلى-وياۋ جاتىپ بىرەۋلەردىڭ جۇرگەن دىبىسىن ەستىدى. ءبىراق نە بولعانىن بىلگەن جوق.
ەرتەسىنە ول قارىنداسىن وياتايىن دەپ قاراپ ەدى، سىلەيىپ قاتتى دا قالدى: قارىنداسىنىڭ ءىزى مەن ساباعى عانا جاتىر ەكەن.
قۇپيا سىر
ەگەر سارى اۋىز بالاپاندار اپپاق ۇيرەك بولۋعا جەتسە، ال كىشكەنە اتەشتەر تەرەزەنىڭ الدىنا تۇرىپ الىپ شاقىرا باستاسا، بۇل — گۋگۋسەنىڭ تۋعان كۇنى جاقىندادى دەگەن ءسوز. بالا بۇل كۇندەرى اتتاردى سۋارۋدى دا ۇمىتىپ كەتەدى. ءبىر اپتا بويىنا ول ءتۇرلى ءتۇستى جالاۋشالار جاساپ، ولاردى شارباقتىڭ باسىنا، ءۇي توبەسىنە، قوراعا جەلبىرەتىپ ءىلىپ قويادى. مەيلى، جۇرت گۋگۋسەنىڭ مەرەكەسى ەكەنىن ءبىلسىن.
اجەسى ۇيقىدان ويانعان بويدا جالاۋشالاردى كورەدى دە، گۋگۋسەگە جۇگىرىپ كەلەدى، ەتەگىن تولتىرىپ وعان تاتتىلەردى الا كەلەدى. سوندا گۋگۋسەنىڭ قۇلاعىن سيپايدى دا، ءومىرىنىڭ مىناۋ جالاۋشالار سياقتى كوڭىلدى دە ۇزاق بولۋىن تىلەيدى. باسقا ادامدار دا كەلەدى. ولاردىڭ ءبارى گۋگۋسەنىڭ ۇلكەن جانە مىقتى بولىپ ءوسۋىن تىلەيدى، ويتكەنى ەلىمىزگە وسىنداي بالالار كەرەك قوي. گۋگۋسە «ەل» دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە، بەلىنە اعاش سەمسەرىن بايلاپ الادى.
شەشەسى تۋعان كۇنىنىڭ قۇرمەتىنە بالاسىن قالاعا ەرتىپ باردى. بازارعا كەلدى. شەشەسى جايمانىڭ ۇستىنە تاۋىقتىڭ جۇمىرتقالارىن شىعارىپ قويدى، ال گۋگۋسە قولىنا شۇبار اتەشتى ۇستاپ تۇردى. بۇل — اشۋلانسا تىستەپ الاتىن كادىمگى اتەش. بازارداعى ادامدار باعاسىن بىلگىسى كەلىپ، گۋگۋسەنىڭ قاسىنان شىقپاي قويدى. كوزىلدىرىكتى ءبىر ادام شۇبار اتەشتى قولىنا الىپ سالماقتاپ كوردى، ەكىنشى بىرەۋى ونىڭ ايدارىن سيپاپ قويدى. ال ءبىر ايەل قاۋىرسىندارىن ءۇرىپ كوردى.
— جىگىتىم، شۇبار اتەشىڭ شاقىرا بىلە مە؟ — دەپ بىرەۋ سۇراي قالسا:
— و، نە دەگەنىڭىز! ءوز قۇلاعىممەن تالاي تىڭداعام! — دەپ جاۋاپ بەرەر ەدى گۋگۋسە.
— بالاقاي، سۇراعانىڭدى الا عوي، — دەپ، ءبىر ايەل اقشاسىن ۇسىنادى.
— قوي، ساتقىم كەلمەي قالدى، — دەپ، گۋگۋسە قاباعىن ءتۇيىپ، شۇبار اتەشىن باۋىرىنا قىسا ءتۇستى.
جۇرت تاراي باستاعاندا، بالانىڭ قاسىنا ءبىر مورياك كەلدى:
— ءيا، جىگىتىم، اتەشىڭ جاقسى شاقىرا ما؟
— شاقىرعاندا قانداي! — دەدى گۋگۋسە. — سەن مۇنى جەپ قويمايسىڭ با؟
— و نە دەگەنىڭ؟ — دەپ تاڭداندى مورياك. ءسويتتى دە، بالاعا كوزىن قىسىپ قويدى.
گۋگۋسە اقىرى وعان شۇبار اتەشىن ساتتى.
ونىڭ اقشاسىنا شەشەسى گۋگۋسەگە ءتاتتى توقاش، جاڭا ءىش كيىم الىپ بەردى. سونسىن ونى شاشتارازعا، مۋزەيگە اپاردى.
اۋىلعا قايتاتىن اۆتوبۋس اۋزى-مۇرنىنان شىعا لىق تولدى. جولاۋشىلاردىڭ اراسىندا ەڭ ماڭعازدانىپ وتىرعانى گۋگۋسە بولدى، ويتكەنى ول بالالارعا ءبىر قۇپيا سىر اكەلە جاتىر.
ۇيگە كەلگەسىن گۋگۋسە جاڭا شالبارىن كيىپ، باقشاعا جۇگىرىپ شىقتى دا، اعاشتىڭ باسىنا شىعىپ سىرناي تارتتى. سول-اق ەكەن، ونىڭ قاسىنا قولدارىندا دۇربىلەرى بار، تاياقتى ات قىپ مىنگەن بالالار جەتىپ كەلدى.
— تىك تۇرىڭدار! — دەپ بۇيرىق بەردى گۋگۋسە. — سەندەرگە سەنىپ، سوعىس قۇپياسىن ايتقالى وتىرمىن. اۋىزدارىڭا بەرىك بولىڭدار!
اتتىلار اۋىزدارىن اشىپ، ونى قورشاپ الدى.
— مەنىڭ شۇبار اتەشىمدى بىلەسىڭدەر مە؟
— بىلەمىز، بىلەمىز! — دەپ شۋلادى بالالار.
— بىلسەڭدەر مىناۋ. ول بۇگىننەن باستاپ اسكەري كەمەدە قىزمەت ەتەدى. ءار تاڭ سايىن قارا تەڭىزدەگى فلوتتى وياتاتىن بولادى.
— ۋرا-ا-ا! — دەپ شۋلاعان بالالاردىڭ داۋسى اۋىلدى باسىنا كوتەردى.
گۋگۋسە وسى ساتتەن باستاپ قىزىل اتتى اسكەرلەردىڭ كومانديرى بولدى. ال كەشكىسىن اتتى اسكەرلەر كوپكە دەيىن ۇيىقتاي المادى. شۇبار اتەش قانداي باقىتتى ەدى دەپ ويلادى ولار.
دەگەلەكتەر
ولار ۇيا سالۋ ءۇشىن اۋىلداعى ەڭ ادەمى ءۇيدى تاڭداعان جوق. كەمپىر مەن شال تۇراتىن جۇپىنى عانا ءۇيدى پانالادى. كەمپىر-شالدىڭ بالالارى ءوسىپ العاسىن ءوز باعىتتارىمەن كەتە بەرگەن. بار بولعانى اناسىنىڭ جۇزىنە قالىڭ ءاجىم، ال اكەسىنە اق سەلەۋدەي شاش پەن سۇيەنەتىن تاياق تاستاپ كەتكەن.
ونىڭ ەسەسىنە كوكتەم سايىن دەگەلەكتەر ۇيا سالىپ بالاپاندارىن وسىرەتىن. كۇن سايىن ەرتەمەن قارتتاردى ەشكى وياتاتىن. كەمپىر مەن شال قولدارىنا ءبىر-بىر ورىندىق الىپ، ەشكىنىڭ ەكى جاعىنان ەكەۋلەپ ساۋاتىن.
— تۇرىڭدار، — دەپ ۇياباسار دەگەلەك بالاپاندارىنا سى — بىرلايدى. — قارتتار ەشكىسىن دە ساۋىپ بولىپ قالدى.
كەمپىر ءسۇتتى قازانعا ءقۇيىپ پەشكە قويعاندا، بالاپاندار اسپانعا ورلەپ بارا جاتقان تۇتىنگە قاراپ وتىراتىن. سوسىن ءۇي يەلەرى تاماق ىشۋگە كىرىسكەندە، قارت ىلعي دەگەلەكتەرگە قاراپ داۋىستايتىن:
— ءاي، ءۇيدىڭ توبەسىندەگىلەر! قەلىڭدەر، بىزبەن بىرگە تاماق ىشىڭدەر؟
بالاپاندار بولسا ۇزىن تۇمسىقتارىن سىرتىلداتىپ كۇلەتىن دە قوياتىن. ولار ناعىز اۋىز جاپپاستىڭ ءوزى. بىرەسە كولباقا جەيدى، بىرەسە بالىق جەيدى. ايتپەسە ۇياباسارعا نەشە ءتۇرلى سۇراق جاۋدىرادى. «انە ءبىر قارت جالعىز اياقپەن نەگە تۇرمايدى؟ كەمپىر شەلەكپەن قۇدىقتان نە الادى ەكەن؟» سۇراقتارى وسى تارىزدەس. اناسى بۇلارعا نە دەپ جاۋاپ بەرەرىن بىلمەيدى. ال اتا دەگەلەكتىڭ اڭگىمەلەسۋگە ۋاقىتى جوق، ول كۇنى بويى توعاننان شىقپايدى.
كۇن سايىن كەشكىلىكتە اناسى بالاپاندارىن الديلەيتىن:
كوپ وسسە بالىق كولدەردە،
سەندەردىڭ قورەك قامدارىڭ.
ءتۇن كەلدى، دەم ال سەندەر دە،
ۇيىقتاي عوي، بالاپاندارىم!..
سوندا بالاپاندار اناسىنىڭ باۋىرىنا تۇمسىقتارىن تىعىپ ۇيىقتايتىن دا، كۇن كوزى شىققاندا ءبىر-اق وياناتىن.
بالاپانداردىڭ قاناتى قاتايا باستاعان كەزدە، قارت ولارعا ارناپ قاعازدان باتپىراۋىق جاسادى. باتپىراۋىقتىڭ قۇيرىعى ۇپ-ۇزىن، ءتىپتى توعانعا دەيىن جەتەتىن. كۇندىز بالاپاندار ونىڭ اسپاندا قالىقتاعانىن كورىپ، تۇندە وزدەرى دە ۇشىپ جۇرگەندەي تۇستەرىنە ەنەتىن.
— اتاي بىزگە تاماشا باتپىراۋىق جاساپ بەردى! — دەپ قۋانىستى بالاپاندار.
— بۇل نە ءتايىرى! مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە وسى اتاي ماعان اعاشتان دەگەلەك جاساپ بەرگەن. انە، اناۋ قۇدىق باسىندا جالعىز اياقپەن تۇرعان سول، — دەدى ۇياباسار.
— مەن وسكەندە قارتتاردىڭ ەشكىسىن باعاتىن بولامىن! — دەدى ۇلكەن بالاپان.
— ال مەن، — دەدى ورتانشىسى، — ءوزىمنىڭ تۇمسىعىممەن ەسىكتەرىنىڭ الدىنا توعان سوعىپ، وعان بالىق جىبەرەمىن.
— مەن... مەن... — دەپ كىشكەنتايى ساسىپ قالدى. — مەن سەندەرگە كومەكتەسەمىن.
ەرتەڭىنە اتا دەگەلەك بالاپاننىڭ ۇلكەنىن ەرتىپ كەتەتىنىن ايتتى. وعان ءبىراز پايدالى كەڭەس بەردى دە، ءۇيدىڭ توبەسىنەن ءۇش اينالىپ، بالاپان اكەسىنىڭ سوڭىنان ۇشىپ كەتتى. ولار جولداعى ۇيلەردىڭ توبەسىنە بىرنەشە رەت قوناقتاپ دەم الدى دا، اقىرى توعانعا جەتتى. كەلەسى كۇنى ورتانشى بالاپان ۇشتى. ال ەڭ كىشىسى قايعىدان اۋزىنا قارا سۋ الماي قويدى.
— اپا، مۇمكىن، مەن قاز بولارمىن؟ اناۋ اعالارىم سەكىلدى نەگە ۇشپايمىن؟
— قاز ەمەسسىڭ، — دەپ جۇباتتى اناسى. — سابىر ەت، سەنىڭ دە ۇشاتىن كەزەگىڭ كەلەدى.
ءۇشىنشى كۇنى اكەسى ەكى ۇلكەن بالاپانمەن بىرگە كەتتى دە، اناسى كىشكەنتايىن ەرتىپ ۇشتى. توعان دەگەن نەتكەن تاماشا! جاعاسىندا قانشا جۇرسەڭ دە، قۇجىناعان باقالاردى شەتىنەن ۇستاپ الساڭ دا، قويا بەرسەڭ دە، ءوز ەركىڭ. كوكقۇتان مەن جابايى ۇيرەكتى بىلاي قويعاندا، دەگەلەك قانداي كوپ دەسەڭشى!
ۇلكەن بالاپان باقالار ەلىن كورگەندە، ءتىپتى ماڭعازدانىپ كەۋدەسىن كوتەرىپ الدى. ورتانشىسى كورشى اۋىلدان دوستار تاۋىپ، سولارعا قونىپ قالاتىن بولدى. قارتتاردىڭ ەشكىسىن باعاتىن دا، توعان قازىپ بەرەتىن دە ەشكىم بولمادى. مۇنىڭ ءبارىن ۇمىتپاي جۇرگەن تەك كىشكەنتاي بالاپان عانا. ءبىراق جالعىز ونىڭ قولىنان نە كەلەدى! سەيتىپ جۇرگەندە سالقىن تۇسە باستادى. قارت ەسىك الدىنا شىقسا دا بورىك كيىپ الاتىن بولدى. باقالار دا سۋدان شىعۋدى قويدى. قۇستار ۇياسىمەن قوشتاسىپ، كورشى اۋىلداعى دەگەلەكتەردى كۇتىپ، دالادا وتىراتىن بولدى. الدىمەن بىر-ەكەۋى ۇشىپ كەلدى، سوسىن توپ-توبىمەن كەلە باستادى. باستىعى قۇستىڭ ءبارىن سانادى دا، تۇگەل ەكەنبىز دەگەن بەلگى بەردى. ءسويتىپ، دەگەلەكتەر قاناتتارىن جايىپ، جىلى جاققا قاراي ۇشا جونەلدى. تەك كىشكەنتاي بالاپان عانا جەردە جاتقان بۇتاقشانى كورىپ، الدەنەنى ەسىنە تۇسىرگەندەي بولدى. بۇل بۇتاقشانى تۇمسىعىمەن قىسىپ الىپ، قارتتاردىڭ جيناپ قويعان وتىندارىنا قوستى. سونان كەيىن ەسىك الدىندا اينالىپ ءجۇردى-جۇردى دە، دەگەلەكتەر توبىنا جەتۋ ءۇشىن ۇشىپ كەتتى.
كۇزەتشى اتاي
ەڭ قىزىق كەز كۇزدىگۇنى باستالادى: اۋىلعا قاراي ءجۇزىم تولعان اربالار بىرىنەن-سوڭ ءبىرى اعىلادى-اي دەيسىڭ كەپ. گۋگۋسە ولاردىڭ ءبارىن قاشان ءوزىنىڭ ەسەبى تاۋسىلعانشا ساناي بەرەدى، ساناي بەرەدى... ال ءجۇزىم تولى اربالار تاۋسىلار ەمەس. اتتەڭ، سولاردىڭ بىرەۋى گۋگۋسە ءۇيىنىڭ قاسىندا سىنىپ قالسا عوي. ءبىراق اربا جەككەن وگىزدەر مۇيىزدەرى قاقىرايىپ ءجۇزىمنىڭ ءبارىن جانىندا بوس بوشكەلەرى ءۇيىلىپ جاتقان شاراپ جاسايتىن پۋنكتكە اكەتىپ جاتىر.
جۇزىمدىك اۋىلدان قاشىق ەمەس. ءبىر رەت گۋگۋسە اكەسىمەن بىرگە بارعانى دا بار. ەگەر كوڭىلى سوقسا، ءقازىر دە بارا الادى. وندا مىناۋ اربالاردىڭ ىزىنە ءتۇسىپ تارتىپ وتىراسىڭ. گۋگۋسە ءتىپتى ىزگە دە تۇسكەن جوق، تىكە كەتتى. ول ءيتى بار ۇيلەردىڭ جانىنان وتكەندە شارباقتىڭ ساڭلاۋىنا قولىنداعى تاياعىن قىستىرۋدى دا ۇمىتقان جوق. ويتكەنى يت دەگەن جارىقتىعىڭ شابالاڭداپ جارماسۋعا سىلتاۋ ىزدەپ، سونى اڭساپ تۇراتىن ادەتى عوي.
اۋىلدىڭ شەتىندە گۋگۋسە ءجۇزىم ساباقتارىنا تاپ بولدى، جان-جاعىنا قاراپ ەدى، ەشكىم كورىنبەدى.
— ەي، بۇل جەردە كىم بار؟ — دەپ دىبىستادى. ەشكىم جاۋاپ بەرمەدى.
— ءبىر شوق ءجۇزىم الۋعا بولا ما؟
تاعى ءۇن جوق. تەك ءبىر قۇس ۇشىپ ءوتتى. ەندى سۇراماي-اق الۋعا تۋرا كەلەدى. ءبىراق ەشكىم كۇزەتپەي تۇرعان ءجۇزىمدى ۇرلاۋ قىزىق ەمەس.
گۋگۋسە ءارى قاراي جۇرە بەردى دە، قىپ-قىزىل ءجۇزىم شوقتارىن تاۋىپ الدى، اينالادا ادام جوق. ول قىزىل ءجۇزىمدى وتە جاقسى كورەتىن ەدى. اينالادا ەشكىم بولماعان سوڭ، ۇلىقسات سۇراۋدىڭ كەرەگى جوق. گۋگۋسە ەڭ ۇلكەن قىزىل ءجۇزىمدى تاڭداپ، وعان قول سوزا بەرىپ ەدى، ءجۇزىم ساباعىنىڭ ارعى جاعىندا قاتارلاسقان ەكى ەتىك، سوسىن شالبار مەن بەشپەت، بەشپەتتىڭ ۇستىندە تىكىرەيگەن مۇرت پەن مىلتىقتىڭ اۋزىن كوردى. گۋگۋسە قولىن سوزعان كۇيى قاتتى دا قالدى. كۇزەتشى اتاي ەكەن.
— بىزگە قوناق كەلىپ قالىپتى عوي، — دەدى مۇرتتى كۇزەتشى وعان ەڭكەيىپ. — كىمنىڭ بالاسىسىڭ؟
— ءبىزدىڭ، — دەپ سىبىرلادى گۋگۋسە مىلتىققا قاراپ. ول ءقازىر ءوزىن ۇستاپ الادى دەپ ويلادى، ءبىراق كۇزەتشى اتاي ونى ۇستاۋدىڭ ورنىنا باسىنان سيپادى دا، يىعىنان مىلتىعىن الىپ بالاعا بەرە سالدى:
— تەمەكى وراپ العانشا ۇستاي تۇرشى.
بالا ءوز قۇلاعىنا ءوزى سەنبەي، مىلتىققا قوس قولىمەن جارماستى.
وسى ساتتە ناعىز ۇرى كەلسە عوي!
كۇزەتشى اتاي تەمەكىسىن تارتىپ بولىپ، اسىقپاي تاعى بىرەۋىن وراي باستادى، ءبىراق ۇرى كەلمەدى. كۇزەتشى اتاي قوشتاساردا گۋگۋسەگە ەڭ ءىرى ءجۇزىم شوقتارى قاي جەردە ەكەنىن ايتتى دا، ءوزى مىلتىعىن اسىنىپ الىپ، اسىعا باسىپ ءجۇرىپ كەتتى.
ايلاكەر اتقورا
قار قيىرشىقتارى گۋگۋسەنىڭ اۋلاسىن كوردى دە، شىر اينالىپ اتقورانىڭ ۇستىنەن شىقپاي قويدى. ويتكەنى قورانىڭ ىشىندەگى ەكى قوڭىراۋ قايتا-قايتا سىڭعىرلاپ ولاردى قىزىقتىرا بەردى.
— قوڭىراۋلاردى بىزبەن بىرگە جىبەرسەيشى! — دەپ قار قيىرشىقتارى اتقوراعا جالىنا باستادى. — جۇرت قىس كەلە جاتقانىن ەستىسىن.
ءبىراق اتقورا ەسىگىن اشقىسى كەلمەدى:
— اۋەلى ماعان جاقسى ەتىپ بورىك جاساپ بەرىڭدەر.
قار قيىرشىقتارى جارتى كۇن بويى جۇمىس ىستەدى. اتقوراعا توبەسى شوشايعان اپپاق بورىك ىستەپ بەردى.
— ەندى تەرەزەمنىڭ الدىنا گۇل كەرەك! قيىرشىقتار ايتىسىپ جاتپادى. ەندى، مىنە، تەرەزەنىڭ الدىندا اق گۇلدەر پايدا بولدى.
— ءبىز سەنىڭ تىلەگىڭنىڭ ءبارىن ورىندادىق. — دەدى قار قيىرشىقتارى. — ەندى قوڭىراۋلاردى بوسات!
— قۋلىقتارىن قاراي گور! — دەپ كەيىدى اتقورا. — ەندى مۇندا جاسىل پاتشانى اكەلىڭدەر، ول مەنى تازالاسىن.
— ءقۇلاعىڭ سال، اتقورا! — دەپ قار قيىرشىقتارى شوشىپ كەتتى. — ەلىنە جالعىز ءتۇيىر قار قيىرشىعى بارىپ كورمەگەن جاسىل پاتشانى ءبىز قالاي اكەلەمىز؟
اتقورا ودان بەتەر اشۋلاندى:
— ەندەشە وزدەرىڭ بىلىڭدەر! قوڭىراۋلار وزىمدە قالادى. امال تاۋسىلدى. قار قيىرشىقتارىنىڭ جارتىسى ۇشىپ كەتتى دە، قالعاندارى اتقورانىڭ ۇستىندە اينالىپ ءجۇردى.
اتقورا اق بوركىنىڭ استىنان ولارعا جاقتىرماي ءبىر قاراپ الدى دا:
— ال، سەندەر نەمەنەگە توپىرلاي قالدىڭدار؟ — دەدى. — بارىپ قىزىل پاتشانى الىپ كەلىڭدەر. كۇزەتشى بوپ جۇمىس ىستەيتىن بولسىن. ەگەر اكەلمەسەڭدەر، قوڭىراۋدان دامەلەرىڭ بولماسىن.
— اتقوراجان، — دەپ جالىندى قار قيىرشىقتارى، — قىزىل پاتشا ەلىنىڭ الىستىعى سونشا، ءبىز وعان جەتە الماي جولدا قالامىز.
— ەندەشە شارۋالارىڭ ءبىلسىن، — دەپ شىتىندى اتقورا. سۇيدەدى دە، قوڭىراۋلارىن تاعى ءبىر سىڭعىرلاتىپ قويدى.
قار قيىرشىقتارى ۇشا جونەلدى جانە سول كەتكەننەن قايتىپ ورالمادى. جالعىز قالعان اقساق قار قيىرشىعى عانا ەسىك الدىندا اينالىپ ءجۇردى. قەنەت ول اياق تىسىرىن ەستىدى.
— پاتشا كەلدى! — دەپ ويلادى اقساق قيىرشىق. — قايسىسى ەكەن — جاسىلى ما، قىزىلى ما؟
بۇل كەلگەن گۋگۋسە ەدى. ول اتقورانىڭ ەسىگىن شالقاسىنان اشىپ جىبەرىپ، وندا تۇرعان قوس قوڭىراۋلى جۇيرىك اتتى شىعاردى. ونى شاناعا جەكتى دە، قوڭىراۋ ءۇنىن سىڭعىرلاتقان كۇيى جەلمەن جارىسىپ كەتە باردى.
ءسويتىپ ايلاكەر اتقورا قار قيىرشىقتارىن الداپ-الداپ، اقىرى گۋگۋسەنىڭ ات-شاناسى ءۇشىن اپپاق جول توسەتتىرىپ قويدى.
اياز اتالار
اياز اتالاردىڭ قايدان شىعاتىنىن گۋگۋسە جاقسى بىلەدى. ولاردىڭ ءوز ەلى بار. وندا بۇلتتار ايازدان دىرىلدەپ جۇرەدى، ال كۇن مۇلدە بولمايدى، ويتكەنى ول ەلدە كۇن ورنىنا ايدىڭ سىنىعى مەن بىرنەشە جۇلدىزدار عانا بار.
ول ەلدە ءتۇرلى-تۇرلى اياز اتالار بولادى: جاسى دا، كارىسى دە، ءتىپتى قۇرتاقاندايى دا بار. قىس اجە ولاردى بىلاي جاسايدى: اۋەلى قار بەتىنە تۇيىرشىكتەر سەبەدى دە، ءارقايسىسىنا بورىك كيگىزەدى. ەرتەڭىنە الگى تۇيىرشىكتەن باسىندا بوركى بار كىشكەنە اياز اتا ءوسىپ شىعادى. قىس اجە ولاردىڭ ءبارىن ءۇش كۇن بويى ۇيدە ۇستايدى دا، تەك قار تۇيىرشىكتەرىمەن تاماقتاندىرادى. ءسويتىپ، ولاردىڭ مۇرىندارىنىڭ استىنا اپپاق مۇرت پەن ساقال شىققانشا ۇيدەن شىعارمايدى. سودان كەيىن ولاردى اۋلاعا ەرتىپ شىعارادى دا، ءوزى جاڭا اياز اتالاردى وسىرۋگە كىرىسەدى.
كىشكەنتاي اياز اتالار قار ۇستىندە ءبىرىن-بىرى قۋىسىپ، تاۋ باسىنان شانامەن سىرعانايدى، بورىكتەرىن اق ايۋلارعا لاقتىرىپ وينايدى. ال ولاردىڭ ۇيدە قالعانى قاردان قۋىرشاق جاسايدى. اياز اتالار مەكتەپكە بۇعىعا ءمىنىپ بارادى. مەكتەپتە ولارعا گەوگرافيا مەن شەت ەل تىلدەرىن عانا وقىتادى. سەبەبى اياز اتالار دۇنيە جۇزىندەگى بارلىق ءتىلدى جانە جولداردى جاقسى ءبىلۋى كەرەك قوي. ولار قارا تاقتانىڭ ورنىنا اق قارعا جازادى.
قارت اياز اتالار ويىنشىقتار جاسايتىن فابريكادا جۇمىس ىستەيدى. ولار كەنەتتەن ەرىپ كەتپەۋ ءۇشىن فابريكانىڭ توبەسىن جاپپايدى. ۇيلەرىن اق قار باسقان كەزدە جاڭا جىلدىڭ الدىندا، اياز اتالار ويىنشىقتاردى قاپقا سالىپ الادى دا، بۇعىعا ءمىنىپ جولعا شىعادى. بۇعىلار دالادا اياقتارىمەن، ال ورماندا مۇيىزدەرىمەن وزدەرىنە جول جاساپ الادى. اياز اتالار ەشكىمنەن قورىقپايدى. ءتىپتى قاسقىرلار دا ولارعا يت ورنىنا قىزمەت ەتەدى. اياز اتالار ءجۇرىپ-جۇرىپ، اقىرى اپپاق اتقوراعا جەتەدى. وندا جارقىلداعان ۇلكەن كەزدەرىمەن تۇندە دە جولدى كورىپ وتىراتىن اق بوز اتتار كۇتىپ تۇر. سول جەردە بۇعىلار كەيىن قاراي، ياعني سولتۇستىككە قايتادى دا، ال اق بوز اتتار اياز اتالاردى مىنگىزىپ الىپ، ءبىرىن شىعىسقا، ەكىنشىسىن باتىسقا، بىرەۋىن وڭتۇستىككە اكەتەدى. اقشا قاردى سىقىرلاتا سىرعىعان شانا ۇستىندە جەلمەن جەلبىرەگەن اق ساقالدارىمەن اتتاردى ايداپ قويىپ اياز اتالار وتىرادى. ولار بارلىق اۋىلدار مەن قالالارداعى بالالارعا سىيلىق اكەلەدى. اياز اتالار ويىنشىق تولى قاپتارىن بوساتقان سوڭ، شىرشا جانىندا بالالاردىڭ، بارلىق تىلدە ايتقان تاقپاقتارى مەن اندەرىن جاتتاپ الىپ ۇيلەرىنە قايتادى. ولار ەندى بالالاردان ەستىگەن اندەرىن بىر-بىرىنە ايتادى. تاقپاقتار وقيدى. ەندىگى جاڭا جىلدىڭ كەلۋىن اسىعا كۇتەدى.
وسى ۋاقىتتىڭ بارىندە دە اياز اتالار ەلىندە بۇلتتاردىڭ ءبارى توڭعاننان دىردەكتەپ جۇرەدى. ال اسپاندا ايدىڭ سىنىعى مەن بىرنەشە جۇلدىزدار عانا جىلتىرايدى.
جاڭا جىل كەشى
جاسىل شىرشا ءوزى ەسىك اشتى دا، ۇيگە كىرىپ كەلدى. ونىڭ سوڭىنان قىزدىڭ اكەسى كىردى. ورمانشىنىڭ قىزى دوينا اۋەلى الاقانىن شاپالاقتاپ الدى دا، سونسىن شىرشاعا ءوزىنىڭ كىشكەنە كەرەۋەتىن جانە ونىڭ جانىنداعى شىرشانىڭ تۇراتىن ورنىن كەرسەتتى. قۇستار، تيىندار، قوياندار شىرشانىڭ وسىندا ەكەنىن بىردەن بىلە قويدى دا، بىرەۋلەرى بۇتاقتىڭ ۇستىنە، بىرەۋلەرى بۇتانىڭ استىنا راقاتتانىپ وتىردى. سويتكەنشە بولماي، شىرشا ساۋلەلەرگە بولەندى. بارلىعى دا جاڭا جىلدى قارسى الۋعا دايىن بولدى.
جاڭا جىل مولداۆان اۋىلدارىنا جايدان-جاي كەلە قويمايدى. بۇل جاقتا جاڭا جىل كەشىندە ۇيدى-ۇيگە كىرىپ قۇتتىقتايدى. تەرەزە الدارىندا «گەي-گەي!» دەگەن قۋانىشتى داۋىستار سىڭعىرلاعان قوڭىراۋ ۇندەرىنە قوسىلىپ جاتادى.
دوينا تەرەزەنىڭ الدىنا وتىرىپ، قاراڭعى دالاعا قارادى. ونىمەن بىرگە شىرشا دا تەرەزەگە كوز جۇگىرتىپ قويادى. جول بويىندا ەشكىم كورىنبەيدى. تەك الىسىراقتان، اناۋ اۋىل ماڭىنان قوڭىراۋ ءۇنى ەستىلەدى.
— اۋىلعا جاڭا جىل كەلىپ قالىپتى، — دەدى قىز وزىنە-وزى. — كوكەم ءبىزدىڭ ءۇيدى ورمانعا نەگە سالدى ەكەن؟ ءبىزدىڭ تەرەزەنىڭ الدىندا قوڭىراۋ سىلدىرلامايدى، ءتىپتى جاڭا جىل ءبىزدى تابا المايتىن شىعار. مەنى قۇتتىقتاۋعا گۋگۋسە دە كەلمەيدى. ول اۋىلدا قورىقپايدى عوي، وندا يتتەر بار. ال مۇندا ورماندا شە؟
دوينا قاباعىن شىتتى. شىرشا دا ءوزىنىڭ وتتارىمەن كوڭىلسىز جىمىڭداپ قويدى.
ءتۇن ورتاسى بولدى. اكەسى مەن شەشەسى، اتاسى دوينانىڭ بەتىنەن ءسۇيىپ جاڭا جىلمەن قۇتتىقتادى، كوپ سىيلىقتار بەردى. ءبىراق تەرەزە الدىندا «گەي-گەي» دەپ ەشكىم ايقايلاماسا، قوڭىراۋ ءۇنى ەستىلمەسە، بۇل قانداي جاڭا جىل بولماق؟ اكەسى ءۇيدى ورمانعا سالعانى نەسى ەكەن؟
قىز قاراڭعىعا قاراپ وتىرا بەردى. ءبىراق ۇيقى اتاي كەلدى دە، ونى تەرەزەنىڭ الدىنان الىپ كەتتى. دوينانىڭ كىرپىكتەرى جۇمىلعانى سول ەدى، تەرەزەنىڭ الدىنان قاردىڭ سىقىرى مەن اندەتكەن داۋىستار ەستىلدى:
ءۇي يەسى، تۇرىڭىز!
ۇيقى بۇلتىن قۋىڭىز!
كوڭىلدەردى كوتەرسىن
ءبىزدىڭ ايتقان جىرىمىز.
گەي-گەي!
قوسىلىڭدار بۇل جىرعا،
قوڭىراۋلار، سىڭعىرلا!
مىنا بالالاردىڭ ىشىندەگى قولىندا ۇلكەن قوڭىراۋى بار ەڭ كىشكەنتايى كىم ەكەن؟ گۋگۋسە ەكەن عوي!
ءان سالامىز، بيلەيمىز،
تۇنجىراۋدى سۇيمەيمىز.
— بىزدەن رۇقسات، رۇقسات! — دەدى دوينانىڭ اكەسى. قوڭىراۋلار سىڭعىرلاپ، بۋگاي1 ءۇنى ەستىلدى. شىرشادا وتىرعان اڭداردىڭ ءبارى دە وياندى. ءۇي ءىشىن كوڭىلدى داۋىستار كەرنەدى. دوينا قۋانعاننان سەكىرەم دەگەندە، ماڭدايشاعا توبەسىن ۇرىپ السا دا، اۋىرسىنبادى.
دالادا قار جاۋىپ تۇر. بالالار تىزەسىنە دەيىن قار كەشىپ تۇرسا
دا، اندەتۋلەرىن قويمادى. قار بەلۋاردان جاۋدى، سوندا دا ءان مەن كۇيدى ەشكىم توقتاتار ەمەس. ۇلكەندىگى دوينانىڭ قولقابىنداي جاپالاق قار جاۋا باستادى. قاردىڭ قالىڭدىعى يىقتارىنان كەلسە دە، بالالار قوڭىراۋ ءۇنىن باسەڭدەتەر ەمەس.
قاتتى بولسا قىس مىنا،
كوكتەمەدە كوڭىلدى،
كۇزدىگۇنى التىن ءدان
تەربەتەدى ءوڭىردى.
گەي-گەي!
قوسىل، ورمان، بۇل جىرعا،
قوڭىراۋلار، سىڭعىرلا!
— مەن اكەم ءۇيدى ورمانعا سالعانى نەسى دەپ وكىنىپ جۇرسەم! — دەپ، قىز ەندى قۋانا باستادى.
كەنەت ول قار ۇستىندە بالالاردىڭ تەك باستارى قىلتيىپ قالعانىن
بايقادى. ال گۋگۋسەنىڭ بوركىنىڭ توبەسى مەن قولىنداعى قوڭىراۋى عانا كورىنەدى. دوينا شاپشاڭداپ تونىن كيدى دە، قولىنا كۇرەك الىپ، بالالاردى ارشي باستادى. سونسىن ونىڭ ءوزى دە ءتۇنى بويى بالالارمەن قوسىلىپ «گەي-گەي» دەپ ءان سالدى. ال اكەسى، شەشەسى، اتاسى ولارعا تەرەزەدەن قاراپ تۇردى. ولارمەن بىرگە تۇنىمەن ۇيىقتاماعان شىرشا دا قاراپ تۇر ەكەن.
تاڭەرتەڭ دوينا تەرەزەنىڭ جانىنا جۇگىرىپ كەلدى. اسپاننان قار تۇيىرشىكتەرى قۇيىلىپ تۇر ەكەن. ولار:
اق بيداي عوي اقشا قار،
شاشىپ جاتىر اق اسپان.
قىس وسىنداي بولعاندا،
كوپ بولادى قالاش نان! -
دەپ اندەتىپ ءجۇر. ءسويتىپ، اق تۇيىرشىكتەر اۋلادا دا، ورماندا دا، تەرەزە الدىندا دا تولىپ جاتتى. اينالانىڭ ءبارى اپپاق. جاڭا جىلدىڭ العاشقى تاڭى وسىنداي ەكەن عوي!
ورمانشىنىڭ قىزى ەتەگىن جاڭعاق پەن ءتاتتى نانعا تولتىرىپ، اقشا قاردىڭ الدىنان شىقتى. ءبىراق بۇل سىيلىقتى كىمگە بەرۋ كەرەك؟ اقشا قاردىڭ قالتاسى دا جوق، وعان ءتاتتى نان دا، جاڭعاق تا كەرەك ەمەس.
اقشا قار اندەتىپ ءجۇرىپ بالامەن قوشتاستى دا، اپپاق بوركى
جىلتىلداپ ارمەن قاراي ونى ساعىنىپ كۇتكەن ورماندارعا، دالا مەن اۋىلدارعا اسىعىپ بارا جاتتى.
بارابانشى
گۋگۋسەنىڭ كورشىسىندە قىز تۋدى.
ول قىزدىڭ شەشەسى ءتۇنى بويى شامىن سوندىرمەيدى — شاماسى، قۋانعاننان بولار. ال ونىڭ اكەسى ميحاي اعاي كوشەدەگى بار بالانى جيىپ الىپ، ارباعا مىنگىزەدى. ءتىپتى ءبىر كۇنى اربا جەككەن اتتار ورتالىق كوشەمەن قۇيعىتىپ بارا جاتقاندا، گۋگۋسەگە دەلبەنى ۇستاتىپ قويعانى بار.
ميحاي اعاي گۋگۋسەنى ءوز ادامىنداي كورەدى. ەكى ءۇيدىڭ اراسىن اپ-الاسا شارباق قانا ءبولىپ تۇرادى: ءبىر سەكىرسەڭ، ارعى جاعىنان شىعاسىڭ. وندا بەسىكتە جاتقان كىشكەنە قىز بار. ءوزى ۇلكەن ادامشا كوزدەرىن جىپىلىقتاتىپ قويادى. شەشەسى ول ۇيىقتاپ جاتىپ كۇلەدى دەيدى.
ول قىزعا ليلي دەپ ات قويىلاتىنىن جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. ءبىراق سابيگە ات قويۋ ءۇشىن الدىمەن شىلدەحانا جاساۋ كەرەك. سوندىقتان دا ءليليدىڭ ءبىر اجەسى اشىمال اشىتىپ، ەكىنشى اجەسى جاڭا تۋعان اي ءتارىزدى ءتاتتى نان، توقاش ءپىسىرىپ الەك بولىپ ءجۇر. ال ميحاي اعاي اۋىلدى كەزىپ انشى-كۇيشىلەر ىزدەۋدە.
گۋگۋسە ۇلكەندەرگە بوگەت بولعىسى كەلمەيدى. ۇيگە دە مەزگىلىندە كەلەدى. ول ءوزىنىڭ كورشى بالالاردى سالىپ جۇرگەن سۋرەت داپتەرى مەن قارىنداشىن تاۋىپ الدى دا، ەسىك الدىنا وتىرىپ، ءوز ۇيىنە قاراپ تۇرعان كىشكەنە قىزدى سالا باستادى. سول جەردە ونىڭ جانىنا ميحاي اعاي كەلە قالدى.
— گۋگۋسە، سەن بارابان سوعۋ بىلەسىڭ بە؟
— بىلگەندە قانداي، ميحاي اعا!
— مىنانداي جۇمىس بولىپ تۇر، گۋگۋسە. مەنىڭ كىشكەنتاي قىزىم بار ەكەنىن بىلەسىڭ عوي. بۇگىن كەشكە قالاي بولعاندا دا ءبىزدىڭ ۇيدە كوڭىلدى ان-كۇي شالىقتاۋى كەرەك! ال اۋىلداعى كۇيشىلەردىڭ ءبارىن جان-جاققا تويعا الىپ كەتىپتى. تاڭ اتقالى جۇگىرسەم دە، اككوردەونشى جالعىز جىگىتتەن باسقا جان تابا الماي، شارشادىم. ءبىراق شىلدەحاناداعى ەڭ باستىسى بارابان ەكەنىن ءوزىڭ بىلەسىڭ عوي.
— ەشكىم تابىلماسا، بارابان سوعۋعا مەن كەلەيىن، ميحاي اعا. تەك مەندە بارابان جوق قوي.
— اينالىپ كەتەيىن گۋگۋسە، بارابان تابىلادى!
ميحاي اعاي سول بويدا كرەسۋلياك دەگەن جەسىر ايەلدىڭ ۇيىنە بارىپ، ءبىر كەشكە ونىڭ كۇيەۋىنەن قالعان باراباندى سۇراپ الدى. ايەل ءىلۋلى باراباندى الىپ، شاڭىن ءسۇرتىپ بەرگەن سوڭ، ميحاي اعاي ونى يىعىنا سالىپ ۇيىنە اكەلدى.
كۇن ۇياسىنا باتار كەزدە، گۋگۋسە شارباقتان سەكىرىپ ءتۇسىپ، كورشىنىڭ ۇيىنە كەلدى. تاياقشالارىن ازىرلەپ، باراباننىڭ جانىنا تۇرا قالىپ ەدى، اككوردەونشى بالا جىگىت وعان قىزىعا قاراپ قالدى.
وعان جانى اشىعان گۋگۋسە:
— شىداي تۇر، ساعان دا سوققىزامىن، — دەپ قويدى.
اككوردەون مەن بارابان ءۇنى قوسىلىپ، كوڭىلدى كۇي باستالىپ تا كەتتى. اككوردەون ءۇنى شارباقتان ءارى شىقپاعانمەن، ونىڭ ەسەسىنە بارابان داۋسى بۇكىل اۋىلدى اياعىنان تىك تۇرعىزدى.
توادەر كرەسۋلياك قايتىس بولعاننان بەرى بۇل باراباننىڭ ءۇنى ەستىلىپ كورگەن ەمەس-تى. ءبىر عاجابى — بارابان شاڭ-شاڭ بولعان كۇيى ءۇن-تۇنسىز شارباقتا جاتسا دا، بىردە-بىر ءاندى ۇمىتپاپتى.
— ەستيسىڭ بە، — دەپ تاڭدانىستى جول بويىنداعى ادامدار ءبىر-بىرىن توقتاتىپ. — مىناۋ توادەر كرەسۋلياكتىڭ بارابانى ەمەس پە؟ ءيا، ءيا، ءدال ءوزى! شىركىننىڭ ءۇنى بولەك قوي! ال، بارابانشى قانداي؟ كىم بولدى ەكەن ءوزى؟
بارابان ءۇنىن ەستىگەن حالىقتىڭ ءبارى ءليليدىڭ ۇيىنە قاراي اعىلدى. ميحاي اعاي قوناقتاردى قارسى الۋعا ارەڭ ۇلگەرىپ تۇردى. گۋگۋسە اككوردەونشىمەن قوسىلىپ مارش ويناپ وتىرعان. قوناقتاردىڭ ءبارى باستارىن ءيىپ:
— ءان مەن كۇي جاساسىن! — دەپ ايقايلادى. بارابان ءۇنىن ەستۋگە كرەسۋلياك اپاي دا كەلگەن ەدى. گۋگۋسە بارابان تارتقاندا ءبىر ورىندا تۇرۋ مۇمكىن ەمەس. جۇرت بيلەپ، سەكىرىپ، ەكەۋ-ەكەۋ دوڭگەلەنىپ ءجۇر.
— ەي، گۋگۋسە! ءبىر مينۋت دەمالۋعا مۇرشا بەر! ابدەن سىلەمىزدى قاتىردىڭ!
ءبىراق گۋگۋسە قوياتىن ەمەس. اۋلاداعى اعاشتارعا دەيىن باس شايقاپ تاڭدانادى. قۇستار گۋگۋسەنىڭ قالاي بارابان تارتاتىنىن تىڭداسىن دەپ ۇيالارىنداعى بالاپاندارىن وياتىپ جاتىر.
سول كەشتە اۋىلدا قاتارىنان ءۇش توي بولىپ جاتىر ەدى. ءۇش ۇيدە دە بارابان سوعىلدى. ءبىراق بارابانشىلاردىڭ قاي-قايسىسى دا گۋگۋسەمەن تەڭدەسە المادى. ميحاي اعاي جان-جاعىنا قاراپ ەدى، بيلەپ جۇرگەن ادامداردىڭ كوپتىگى سونشا، ولار ەسىك الدىنا سىيماعاسىن كوشەگە شىعىپ بيلەپ ءجۇر ەكەن. سول جەردە ميحاي اعايعا ءۇش كۇيەۋ جىگىت جۇگىرىپ كەلدى: «ءبىزدىڭ تويىمىزدا ادام قالعان جوق، قوناقتارىڭنىڭ ءبىرازىن بىزگە بەرسەيشى»، — دەيدى.
گۋگۋسە باراباندى سوعىپ جىبەرىپ ەدى، ءۇش جىگپتىڭ وزدەرى دە شىداي الماي، بيلەي جونەلدى. كۇيەۋ جىگىتتەردى ىزدەپ قالىڭدىق كەلدى. «بىزگە قوناقتاردىڭ قاجەتى جوق، — دەيدى ولار، — تەك جىگىتتەرىمىزدى بەرىڭىز». ءبىراق وسى ءسوزدى ايتىپ ۇلگەرمەي، وزدەرى دە بيگە ارالاسىپ دوڭگەلەنىپ كەتتى.
كۇيەۋ مەن قالىڭدىقسىز توي بولا ما! ەندى، مىنە، ءۇش تويعا جينالعان مۋزىكانتتاردىڭ ءبارى گۋگۋسەنىڭ ۇيىنە قاراي اعىلىپ كەلەدى. ولاردىڭ الدىندا ءۇش بارابانشى كەلە جاتىر.
گۋگۋسە كىشكەنتاي ءليليدىڭ قۇرمەتىنە قانشا ادام بيلەگەنىن، اسپاندى دا جۇلدىزدار قاپتاپ كەتكەنىن كوردى دە، جانىنداعى اككوردەونشىعا باراباندى بەرىپ، ءوزى ۇيىقتاۋعا ۇيىنە كەتتى. ادامدار ونىمەن كوشتاساردا بوركىن تولتىرىپ كونفەت سىيلادى. ال توادەر كرەسۋلياكتىڭ جەسىرى كۇيەۋىنەن قالعان باراباندى گۋگۋسەگە تۇپكىلىكتى بەرەتىنىن ايتتى.
تارازى
بىردە گۋگۋسە قالاعا بارعاندا ۇلكەن تارازى كوردى. تارازىنىڭ جانىندا اق حالاتتى شال كوشەدە ءوتىپ بارا جاتقانداردى ولشەپ تۇر.
گۋگۋسە ۇيگە قايتىپ كەلە جاتىپ، سارايدا باياعىدان ءبىر تارازى جاتقانىن ەسىنە الدى. تاڭەرتەڭ اكەسى مەن شەشەسى جۇمىسقا كەتكەن سوڭ، گۋگۋسە كىشكەنە قارىنداسى ەكەۋى تارازىنى سارايدان شىعارىپ، قاقپانىڭ الدىنا قويدى. گۋگۋسە ۇستىنە كويلەك كيىپ، ەتەگىن شالبارلانباي قويا بەردى (قالاداعى ستۋدەنتتەر وسىلاي جۇرەتىنىن كورگەن).
كويلەك اق، ءارى ۇزىن، حالاتتان اۋمايدى. قارىنداسى ۇلكەندى-كىشىلى كىردىڭ تاسىنان اۋمايتىن بىرنەشە كارتوپ قازىپ اكەلدى.
گۋگۋسە قاعازعا «4» سانىن جازىپ، قاسىنا تيىننىڭ سۋرەتىن سالدى. قاعازدى تارازىعا جاپسىردى دا، ءوزى جانىنا تۇردى.
وتكەندە قالادا كورگەن تارازىدان، ءوزى ونىڭ جانىنداعى شالدان اۋماي قالدى. ءبىراق تارازىعا ەشكىم كەلمەيدى. جانىنان ءوتىپ جۇرە بەرەدى. ول «4» سانىن ءسۇرتىپ تاستاپ، «3» سانىن جازدى. ءبارىبىر ەشكىم كەلمەدى. ەندەشە باعاسىن ءبىر تيىنعا دەيىن تومەندەتۋ كەرەك.
ءبىر كىسى جاقىنداپ كەلدى دە، تارازىعا قارادى. ءبىر نارسە ايتقىسى كەلدى بىلەم. ءبىراق ۇندەمەدى، ءارى قاراي جۇرە بەردى.
گۋگۋسە جاپسىرعان قاعازدى جۇلىپ الدى. مۇنىسى تارازىعا تەگىن ولشەنۋگە بولادى دەگەنى. ءبارىبىر ەشكىم جاقىندامادى. سونسوڭ قارىنداسى ءبىر ەتەك الما، ءبىر ەتەك المۇرت الىپ كەلدى. تارازىعا شەگىلگەنى ءۇشىن، ەر ادامعا ءبىر-بىر الما، ال ايەلدەرگە ءبىر-بىر المۇرت بەرۋگە ۇيعاردى. ءبىراق ادامداردىڭ ءبارى كەلىسىپ قويعانداي، جالعىزى تارازىعا جولامايدى. ونىڭ ەسەسىنە كورشى ۇيلەردىڭ بالالارى جۇگىرىپ كەلىپ، بورىكتەرىنە دەيىن ولشەتىپ، اقىرى الما مەن المۇرتتى جەپ تاراستى.
تۇسكە قاراي ەسىك الدىمەن گۋگۋسەنىڭ ەسكى دوسى، ارباشى كەتىپ بارا جاتتى. ول اتتارىن توقتاتىپ، گۋگۋسەنىڭ حال-جاعدايىن سۇراپ ءبىلدى.
— قايعىرما، — دەدى، — مەن ساعان ۇيرەتەيىن. تارازىڭدى اكەل، ارباعا سال، قىرمانعا بارامىز. حالىقتىڭ ءبارى سوندا عوي.
ولار قىرمانعا كەلىپ، تارازىنى جەرگە ءتۇسىردى. راسىندا دا حالىقتىڭ ۇشى-قيىرى جوق ەكەن.
— ەي، حالايىق! — دەپ ايقايلادى ارباشى. — وزدەرىڭنىڭ سالماقتارىڭدى بىلگىلەرىڭ كەلسە، مىنا جاس جىگىتكە كەلىڭدەر.
الايدا جۇرتتىڭ ءبارى جۇمىستان باس الاتىن ەمەس. گۋگۋسە تارازىنىڭ قاسىندا جاپادان-جالعىز تۇردى دا قويدى. ەشكىم ولشەنبەيتىن بولعاسىن نە قاجەتى بار دەپ، ول تارازىسىن قىرمانعا تاستاپ، ۇيىنە قايتۋعا ىڭعايلانعاندا، كۇن دە باتۋعا تايانىپ ەدى.
كەنەت يون اعاي توپتان شىقتى دا، ماڭدايىنان شىپ-شىپ شىققان تەرىن ءسۇرتىپ تاستاپ، گۋگۋسەنىڭ جانىنا كەلدى.
— قانە، جىگىتىم، مەنى ولشەپ جىبەرشى!
يون اعاي گۋگۋسەگە كىردىڭ تاسىن اكەلىپ، ءوزى تارازىنىڭ ۇستىنە شىققاندا، قۋانعاننان گۋگۋسەنىڭ كوزى وتتاي جايناپ كەتتى.
گۋگۋسە كىردىڭ تاسىن بىلاي قويىپ، قۇلاعىنا قىستىرۋلى تۇرعان قارىنداشىن الىپ جىبەرىپ ەسەپتەي قويدى.
— يون اعا، سالماعىڭىز مىنانداي ەكەن.
— شىن با؟ — دەپ، يون اعاي جىميىپ مۇرتىنان كۇلدى.
گۋگۋسە ەندى باسقا كوك قارىنداشىن الىپ، تاعى ەسەپتەدى. ۇزىن سانى الدىڭعى ولشەگەنمەن ءدال كەلىپ تۇر.
— ەندەشە مىنانى ولشەپ كورشى، — دەپ، يون اعاي كۇلىمسىرەگەن كۇيى ءبىر قاپ بيدايدى تارازى ۇستىنە تاستاي بەردى.
گۋگۋسە قاپتى ولشەدى دە، ونىڭ سالماعىن يون اعايدىڭ ءوز سالماعىنا قوسىپ ايتىپ ەدى.
— دۇرىس ەمەس سەكىلدى. مىنا ءبىر بيدايدى قوسىپ ولشەشى، — دەدى اعاي.
گۋگۋسە سودان قاراڭعى تۇسكەنشە تارازىعا ولشەۋمەن بولدى. قارا قارىنداش تا، كوك قارىنداش تا تاۋسىلىپ ءبىتتى.
— جىگىت ەكەنسىڭ! — دەپ، يون اعاي ماقتاپ قويدى. — مىنا ءبىر قاپ ءداندى دە ولشەي قويشى.
بۇل ولشەگەنى بۇرىنعىدان جەتى ەسە كوپ بولىپ شىقتى.
جۇمىستان جالىعاتىن گۋگۋسە ەمەس قوي. ءالى كەتەتىن ءتۇرى جوق. سوندا يون اعاي تاعى دا ۇلكەن كىردىڭ تاسى مەن ەكى كومەكشىنى قوسىپ بەردى. گۋگۋسە ءبىر اپتا بويى قىرماندا جۇمىس ىستەدى. قارىنداسى وعان تاماق تاسىپ، قارىنداش، داپتەر اكەلىپ بەرۋمەن بولدى. كۇندە ءبىر داپتەر بىتەدى. ال قارىنداش دەگەنىڭ ءتىپتى شاق كەلەر ەمەس. گۋگۋسەنىڭ ءبىر كومەكشىسى تەك قارىنداشتىڭ ۇشىن شىعارۋمەن تۇردى.
سەگىزىنشى كۇن دەگەندە گۋگۋسە ءداننىڭ ءبارىن ولشەپ بولىپ، شىققان ساندى يون اعايعا كورسەتتى. يون اعاي قاباعىن شىتتى دا:
— ءالى دە دۇرىس ەمەس، ۇلىم. تاعى ولشەۋ كەرەك، — دەپ، اسپانمەن تالاسىپ ءۇيۋلى جاتقان جۇگەرى مەن شەكىلدەۋىكتى، اربا-اربا بولىپ تۇرعان ءجۇزىمدى كورسەتتى. يون اعاي گۋگۋسەگە ءۇشىنشى كومەكشى قوسىپ، تاعى دا جاڭا كىردىڭ تاستارىن بەردى.
كۇز بولاتىن. مەكتەپتە ساباق باستالعالى قاشان. گۋگۋسە داپتەرلەرىن چەمودانعا سالدى دا، ولشەگەندەرىن ەسەپتەتۋ ءۇشىن، قارت مۇعالىمگە كەلدى. ءمۇعالىم ءۇشىنشى كلاستى تۇگەل وتىرعىزىپ، ەسەپ شىعارتا باستادى. بالالاردىڭ ءبارى سياساۋىتتاعى سيا تاۋسىلعانشا قوسىپ، الىپ ەسەپ شىعارا بەردى. اقىرى ولاردىڭ ەسەبىنىڭ شىعىندىسى كەرۋەن سياقتى ۇزىننان-ۇزاققا سوزىلعان سان بولدى.
گۋگۋسە ولارعا تاعى دا ەسەپتەتە بەرەر ەدى، ءبىراق ول بيىلعى سەبىلگەن بيدايدى، جاز بويى اۋىلداعى بالالار جەگەن ءجۇزىمدى، قۇستار جەپ كەتكەن ءداننىڭ سانىن بىلمەدى. ول يون اعايدى تاۋىپ الىپ، جاڭاعى كەرۋەن سەكىلدى ۇزىن ساندى كورسەتىپ:
— يون اعا، سەنىڭ سالماعىڭ ءجۇز مىڭ ءپۇت ەكەن! — دەدى.
— بولسا بولار. ەندى ءبىرشاما دۇرىس سەكىلدى، — دەپ، يون اعاي مۇرتىن سيپاپ قويدى.
— گۋگۋسە، دەنىڭ ساۋ، مىقتى بولىپ ءوس! سەنەن تۇبىندە جاقسى وقۋشى شىعادى، — دەدى سوسىن ول.
گۋگۋسەنىڭ پارتاسى
بىرنەشە كۇننەن بەرى گۋگۋسە ەسىك الدىندا ويناۋدى قويدى. ۇلكەن بالالارمەن دوس بولىپ ءجۇر. ويتكەنى ولاردان مەكتەپكە اپاراتىن كىتاپ الادى. ول اۋىل بالالارىنان ءتورت الىپپە تاپتى، نەمەرە اعاسىنىڭ اسپالى سومكەسىن سۇراپ الدى.
ەرتەڭ ءبىرىنشى قىركۇيەك دەگەن كۇنى كەشتە گۋگۋسە بۇرىنعى بىرگە وينايتىن بالالارعا باسقا دوس تاۋىپ الىڭدار دەدى. ال قارىنداسىنا ءوزىنىڭ بار ويىنشىعىن، ءتىپتى رۋلدە شوفەر وتىرعان ماشيناسىن دا بەردى.
ول كەشكىسىن كۇندەگىدەن، ەرتە جاتقانمەن، ۇيىقتاي المادى. يت ۇرەدى. ەگەر بالالارعا جاقسى ءتۇس كورگىزەتىن ەنە اتاي كەلىپ، مۇنىڭ سومكەسىن الىپ كەتسە شە؟ گۋگۋسە ەسىك الدىنا جۇگىرىپ شىعىپ، بايلاۋلى تۇرعان تارزاندى بوساتىپ جىبەردى. تاڭەرتەڭ توبەت ءۇيدىڭ ىرگەسىندە ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. شاماسى، تۇنىمەن ەنە اتايمەن ارپالىسىپ شىققان بولار. ايتەۋىر سومكە ورنىندا ەكەن.
گۋگۋسە ەكى قۇلاعىن دا ابدەن جۋىپ، جاڭا كوستيۋمىن كيدى. سونسىن سومكەسىن يىعىنا اسىنىپ، باقشادان ءبىر ءتۇپ گۇل جۇلىپ الدى دا، مەكتەپكە تارتتى.
— ءبىر كىتابىڭ بولسا، ءبىرىنشى كلاسقا باراسىڭ، ەكى كىتابىڭ بولسا ەكىنشى كلاسقا، — دەپ ويلادى گۋگۋسە ءجۇرىپ كەلە جاتىپ. — ال ءتورت كىتاپپەن نەشىنشى كلاسقا بارۋ كەرەك؟
مەكتەپتىڭ الدىندا ديرەكتور تۇر ەكەن.
— گۋگۋسەمىسىڭ؟ — دەپ تاڭداندى ول. — سەن مىنا سومكەڭنەن دە كىشكەنتايسىڭ عوي! ءبىرىنشى كلاسقا بارۋ ءۇشىن ساعان اناۋ بوركىڭنىڭ توبەسىنە دەيىن ءوسۋ كەرەك. جاقسى ەندى. قەلىپ قالعان ەكەنسىڭ، مەكتەپتىڭ تاجىريبە ۋچاستوگىنان قاربىز جەپ كەت.
گۋگۋسە ۇيالعاننان جەرگە كىرە جازدادى. سومكە تولى كىتاپ الىپ كەلگەن ادامعا بۇكىل بالانىڭ كوزىنشە قاربىز جەۋگە بار دەگەنى قىزىق ەكەن!
گۋگۋسە اشۋلانىپ كەتىپ، ۇيىنە قاراي بۇرىلا جونەلدى.
ديرەكتور اعاي گۋگۋسەنىڭ اشۋلانىپ كەتكەنىن ءبىلىپ، كەشكە قاراي ونىمەن تاتۋلاسۋعا كەلدى. بالانى بىلاي ۇگىتتەيدى، الاي ۇگىتتەيدى — ءبىراق گۋگۋسە كونەر ەمەس، ءالى اشۋلى.
— ەندەشە، گۋگۋسە، مەن ساعان ءۇزىلىس كەزىندە مەكتەپ قوڭىراۋىن سوعۋعا رۇقسات ەتسەم، بۇعان قالاي قارايسىڭ؟ — دەدى ديرەكتور.
— كەرەگى جوق.
— وندا سەن مەيرامداردا مەكتەپ ساحناسىنان تاقپاق ايتساڭ قايتەدى؟
— تۇك تە ايتپايمىن.
ديرەكتور اقىرى ەشتەڭە شىعارا الماي كەتتى. گۋگۋسە اكەسىنە ايتتى:
— كوكە، ماعان ەسىك الدىنان مەكتەپ جاساپ بەر.
— مەكتەپ بولسا، كادىمگى شىن مەكتەپ سالۋ كەرەك. ال مەندە كوتەرگىش كران دا، ساموسۆال دا جوق، — دەپ، اكەسى جەلكەسىن قاسىدى.
— وندا ماعان پارتا جاساپ بەر، — دەپ قويمادى گۋگۋسە.
— نەسى بار، پارتا جاساۋعا بولادى...
ءبىر اپتا وتكەندە گۋگۋسەنىڭ پارتاسى دا ءازىر بولدى. مەكتەپ جاقتان قوڭىراۋ دىبىسى ەستىلگەندە، گۋگۋسە پارتاسىنا وتىرا قالادى، وقي باستايدى. اۋىلداعى كىشكەنە بالالاردىڭ ءبارى شارباقتىڭ تەسىگىنەن سىعالايدى. ولاردىڭ قىزىعاتىنى سونشالىق، گۋگۋسەنىڭ پارتاسىنا ءبىر-اق رەت وتىرۋ ءۇشىن نەنى بولسا دا بەرۋگە دايار.
گۋگۋسە ولاردى اياپ كەتتى: مەيلى وزدەرى كىتاپ تاۋىپ السىن دا، قۇلاقتارىن تازالاپ، بىر-بىردەن كەلسىن دەپ ويلادى.
گۋگۋسەنىڭ پارتاسى تۋرالى حابار اۋىلعا تۇگەل تارادى. ءتىپتى ۇلكەندەر دە باقشانىڭ جانىنان وتە بەرىپ، شارباقتىڭ ىشىنە كوز جۇگىرتەتىن، ءبىزدىڭ اۋىلدان تاعى ءبىر وقىمىستى ادام شىعادى دەپ قۋاناتىن. ال ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى باقشانىڭ ىشىنە دە كىرىپ، پارتانى كورىپ كەتىپ ءجۇردى.
ءبىر كۇنى گۋگۋسەنىڭ ءۇزىلىسى كەزىندە مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ ءوزى كەلدى:
— گۋگۋسە، پارتاڭا وتىرۋعا ماعان دا رۇقسات ەت.
— جارايدى، — دەدى گۋگۋسە. — تەك الدىمەن ءبىزدىڭ باقشادان الما جەپ ال.
You Might Also Like
-
ءححى عاسىر - الەۋمەتتىك جەلىلەردىڭ دامۋى قارقىن العان كەزەڭ. الەۋمەتتىك جەلى قازىرگى تاڭدا كوپتەگەن الەم ەلدەرىن قامتىپ وتىر، تيىسىنشە قوعامعا دا ءوز اسەرلەرىن بەرىپ جاتقانى بەلگىلى.
-
(ماقاتايەۆتىڭ ەكى تومدىق شىعارمالار جيناعىنىڭ جارىق كورۋىنە وراي)
