ىبىراي التىنسارى ۇلى
ىبىراي التىنسارى ۇلى قوستاناي ماڭىندا 1841 جىلى تۋىپ، 1889 جىلى ولگەن.
ىبىراي ءبىر جاعىنان اقىن بولسا، ەكىنشى جاعىنان حالىق اعارتۋ مايدانىندا قىزمەت قىلعان ادام. ەڭ ءبىرىنشى رەت قازاقتىڭ انا تىلىندە وقۋ قۇرالىن جازعان جانە سول، انا تىلىندە قازاق بالاسىن وقىتقان ەڭ العاشقى تۇڭعىش وقىتۋشىسى بولعان. جانە ول قازاق ادەبيەتىن ەۋروپا جولىنا، ونەر جولىنا بۇرىپ، باستاعان ەڭ تۇڭعىش جاڭاشىل كۇرەسشىل اقىن.
ىبىرايدىڭ شىعارمالارىنىڭ ءمانى، ساناسى — نەگىزىندە بيلەر (فەودالدار) تابىنىكى، سول زاماڭداعى ورىس ەلىنىڭ، ونەرگە، ونەركاسىپتەرىنە اياق باسۋ ارقاسىنداعى ورىس وقىعاندارىنان شىققان، جاڭاشىلداردىڭ اسەرىمەن جانە قازاق دالاسىنا ساۋدا كاپيتالىنىڭ، وتارشىلدىقتىڭ مىقتاپ شەڭگەل سالۋىنىڭ، اسەرىمەن ىبىراي جاستاردى وقۋعا، ونەرگە شاقىردى. ەندى ودان باسقا جولدىڭ جوق ەكەنىن ءبىلدى.
ونسوڭ ىبىراي، اراب الىپپەسىنىڭ قازاق ەلىنىڭ ءبىلىم مايدانىندا تەز ىلگەرىلەۋىنە ۇلكەن بوگەت بولاتىنىن ىبىراي سول زاماندا-اق بىلگەن. اراب قارپىنا قارسى بولعان. سوندىقتان قازاقتىڭ انا تىلىندە جازعان ءوزىنىڭ وقۋ قۇرالىن ورىس قارپىمەن جازعان. بۇل رەتتە ىبىرايدى ورىس ميسسيونەرلەرى پايدالانباق بولىپ، ىبىرايمەن جاقىنداسقان. ىبىراي ولاردان قاشپاي ولاردى ءوزى پايدالانىپ جۇرگەن. سوندىقتان، قازاق ەسكىشىلدەرى ونى شوقىندى دەپ شىعارعان تالاي وسەكتەر تاراتقان.
وسى كۇندە كەيبىرەۋلەر ىبىرايدىڭ ىستەرىمەن تانىس بولماعاندىقتان، سول بۇرىنعى ەسكىشىلدەر تاراتقان وسەكتەرىنىڭ قالدىق سارىنىمەن «ىبىراي ءوز زامانىندا قازاق كوپشىلىگىنە ءقادىرسىز بولعان ەدى» دەگەن سياقتى تەرىس سوزدەردى مالداناتىن سياقتى. راسىندا، وقۋعا تالپىنا باستاعان قازاق جاستارىنا ىبىراي ايرىقشا ءقادىرلى بولعان ادام. جاس بۋىنعا ارناپ شىعارعان ىبىرايدىڭ «كەل، بالالار وقىلىعىن» جاتقا بىلمەگەن وقۋشى بولماعان. ال، جاس بۋىن قادىرلەگەن ىبىرايدىڭ قازاق كوپشىلىگىنە ءقادىرى جوق ەدى» دەۋشىلىك — تەك قازاقتىڭ كەشەگى كۇنىنەن ەشتەمە بىلمەگەندىكتەن تۋعان ءسوز. ادەبيەت تاريحىمىزعا كەرەك بولسىن دەپ ازىرشە ىبىرايدىڭ وسى سوزدەرىن جيناپ جىبەردىك.
20ء-ساۋىر، 1934 جىل.
الماتى
You Might Also Like
-
ورىسشا ۋسپەنسكيي رۋدنيك زاۋىتىن جەرگىلىكتى قازاقتار «ءنىلدى زاۋىتى» دەيدى.
-
اقموللا 1839 جىلى تۋىپ 1895 جىلى ولگەن. بۇل كىسىنىڭ اكەسى قازاق، شەشەسى تاتار. اقموللانىڭ شىن اتى — مۇپتاقيتدەن. اقموللا دەپ قازاقتار اتاپ، لاقاپ اتى قىلىپ جىبەرگەن. اقموللانىڭ اكەسى مۇقاممەد...
