InfoHub Logo

الەۋمەتتىك جەلىنى اقتارىپ وتىرساڭىز، كەيبىر كومپانيالاردىڭ بيرجاعا شىعىپ، IPO وتكىزگەنى، سونىڭ ارقاسىندا بيزنەستىڭ ىرگەسىن قالاۋشىلاردىڭ ميللياردەر اتانعانى تۋرالى اقپاراتتى كەزدەستىرىپ قالۋىڭىز مۇمكىن. دەسە دە، جەكە كومپانيانىڭ كوپشىلىكتىڭ كومپانياسىنا اينالۋ پروسەسىنىڭ ارتىندا نە تۇرعانىن كوپ ادام بىلە بەرمەيدى. وقىرمان قاۋىم ءۇشىن بۇگىن ءبىز اتالمىش پروسەستى جىلىكتەپ وتىرىپ، ءتۇسىندىرىپ بەرمەكشىمىز.

الدىمەن – IPO دەگەن نە؟

ءوزىنىڭ اكسيالارىن كوپشىلىككە ساتۋعا ۇسىنعاندا كومپانيا IPO(Initial Public Offering – IPO) وتكىزەدى. البەتتە، ۇيىمنىڭ بۇل تۇرعىدا مارتەبەسى وزگەرەدى – ياعني، جەكە كومپانيا (كەز كەلگەن نيەت ءبىلدىرۋشى اكسيونەر بولا المايدى) كوپشىلىكتىڭ كومپانياسىنا اينالادى (كەز كەلگەن نيەت ءبىلدىرۋشى اكسيونەر بولا الادى).

جەكە كومپانيالاردىڭ قۇرامىندا دا اكسيونەرلەر بولۋى مۇمكىن، الايدا ولاردىڭ سانى اسا كوپ بولا قويمايدى. مۇنداي كومپانيالار رەتتەۋشى ورگانداردىڭ تالاپتارىمەن بەتپە-بەت كەلىپ جاتادى، ولاردىڭ تالاپتارى IPO عا جاسلعان تالاپتاردان وزگەشە بولادى. IPO اكسيالارىن العاشقى ساتىلىم شىعارىلىمىنا دايىنداۋ پروسەسى بىرنەشە ايدان ءبىر جىلعا دەيىن سوزىلۋى ىقتيمال. بۇل قادام كومپانيانىڭ ايتارلىقتاي قالتاسىن دا قاعادى.

كومپانيالار نەلىكتەن IPO وتكىزەدى؟

ءبارى دە اقشاعا كەلىپ تىرەلەدى — كومپانيا قارجى تارتۋدى ماقسات تۇتادى. قاراجات قولعا تۇسكەننەن كەيىن ول بيزنەستى دامىتۋعا نەمەسە ينفراقۇرىلىمنىڭ رەينۆەستيسياسىنا جۇمسالۋى مۇمكىن.

كومپانيا اكسياسىنىڭ جاريالى(كوپشىلىككە) تۇردە ساتىلىمعا شىعۋىنىڭ تاعى ءبىر ارتىقشىلىعى — ەڭ ۇزدىك مامانداردى تارتا وتىرىپ، توپ-مەنەدجەرلەرگە وپسيونداردى ۇسىنۋعا مۇمكىندىك تۋۋى. بۇعان قوسا اكسيالار كەلىسىم جاساۋ كەزىندە تولەمنىڭ ءبىر بولىگىن جابۋعا قولدانىلۋى مۇمكىن. ماسەلەن، Facebook-تىڭ WhatsApp-تى ساتىپ الۋى كەزىندە مەسەندجەردىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار بيرجاعا شىعىپ قويعان الەۋمەتتىك جەلىنىڭ $19 ميللياردتىق اكسياسىنىڭ ايتارلىقتاي بولىگىنە يە بولعان. NYSE نەمەسە NASDAQ سەكىلدى الەمدىك ءىرى بيرجالاردىڭ تىزىمىنە ەنۋ — وتە ۇلكەن ابىروي بولىپ ەسەپتەلەدى.

IPO دايىندىق كەزىندەگى العاشقى قادامدار

بيرجانى كوزدەگەن كومپانيا IPO پروسەسىن ۇيىمداستىرۋمەن اينالىساتىن ينۆەستيسيالىق بانكتى (نەمەسە بىرنەشە بانكتى) جالدايدى. تەوريالىق تۇرعىدا ءوز اكسيالارىن كومپانيالار وزدىگىمەن ساتىلىمعا شىعارا الادى، دەسە دە تاجىريبە جۇزىندە بۇل قادامعا ەشكىم بارمايدى. IPO پروسەسىن ۇيىمداستىرۋشى بانكتەر اندەررايتەرلەر دەپ اتالادى.

Goldman Sachs نەمەسە Morgan Stanley سەكىلدى بانك جالدانعاننان كەيىن — ولاردىڭ وكىلدەرى مەن كومپانيا باسشىلارى اراسىندا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلىپ، ونىڭ بارىسىندا ساتىلىمعا ۇسىنىلاتىن اكسيانىڭ قۇنى، ولاردىڭ تيپتەرى جانە تارتىلۋى كوزدەلىپ تۇرعان قاراجاتتىڭ جالپى مولشەرى انىقتالادى.

كومپانيا مەن اندەررايتەر اراسىندا كەلىسىمگە قول قويىلعاننان كەيىن بانك سول مەملەكەتتىڭ رەتتەۋشى ورگانىنا ينۆەستيسيالىق مەموراندۋمدى ۇسىنادى. مىسالى اقش-تا بۇل ورگان — قۇندى قاعازدار بويىنشا كوميسسيا (SEC) بولىپ تابىلادى. بۇل قۇجاتتا كومپانيا مەن ۇسىنىستار تۋرالى جان-جاقتى اقپارات — ياعني، قارجىلىق ەسەپتەن باستاپ، باسشىلاردىڭ ءومىربايانى، ۇيىمنىڭ زاڭنامالىق ماسەلەلەرى، قارجى تارتۋدىڭ ماقساتى، كومپانيا اكسيونەرلەرىنىڭ اعىمداعى تىزىمىنە دەيىن جازىلادى. بۇدان كەيىن رەتتەۋشى ورگان ۇسىنىلعان اقپاراتتى تەكسەرە كەلە قاجەتتىلىك تۋىنداعان جاعدايدا قوسىمشا مالىمەتتەردى سۇراي الادى. ەگەر بارلىق اقپارات شىندىققا ساي كەلسە، وندا IPO جۇرگىزىلەتىن كۇن بەلگىلى بولماق. ال اندەررايتەر كومپانيانىڭ بارلىق قارجىلىق مالىمەتتەرىن دايىنداي باستايدى.

اندەررايتەرلەردىڭ مۇددەسى قانداي؟

ينۆەستيسيالىق بانكتەر IPO ۇيىمداستىرۋعا ءوزىنىڭ قاراجاتتارىن سالىپ، بيرجانىڭ ليستينگىنە تۇپكىلىكتى تۇسكەنشە كومپانيانىڭ اكسيالارىن «ساتىپ» الادى. بانكتەر IPO-عا دەيىن تولەگەن اكسيالاردىڭ باعاسى مەن ساتىلىم باستالعان ۋاقىتتا بەلگىلەنگەن اكسيالاردىڭ باعاسى اراسىنان پايدا تابادى. IPO-عا الەۋەتتى كومپانيا شىققان كەزدە اندەررايتور قۇقىعىنا يە بولعىسى كەلەتىن بانكتەردىڭ باسەكەسى ودان ارى قىزا تۇسەدى.  

IPO جۇرگىزۋگە قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ ءۇشىن اندەررايتەرلەر ءجيى جارناما كامپانياسىن (Road Show) جۇرگىزىپ، ونىڭ بارىسىندا كومپانيالاردىڭ قارجىلىق كورسەتكىشتەرى بۇرىن جينالعان اقپاراتتاردى الەۋەتتى ينۆەستورلارعا ۇسىنادى. ءتىپتى كەيدە مۇنداي مالىمەتتەر دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىن شارلاپ كەتۋى مۇمكىن. ادەتتە، Road Show كوبىنەسە ءىرى ينۆەستورلار ءۇشىن ۇيىمداستىرىلادى. كوپ جاعدايدا مۇنداي ينۆەستورلارعا اكسيالاردى رەسمي ساتىلىم باستالعانشا ساتىپ الۋ ۇسىنىلادى — بۇل پروسەسس allocation دەپ اتالادى.

اكسيالاردىڭ قۇنى مەن بيرجا

IPO كۇنى جاقىنداعان كەزدە بيرجاعا شىعاتىن اندەررايتەر مەن كومپانيا اكسيانىڭ قۇنى بويىنشا ورتاق كەلىسىمگە كەلەدى. قۇن بىرنەشە فاكتورعا تاۋەلدى بولۋى ىقتيمال: اتاپ ايتقاندا كومپانيانىڭ الەۋەتتىلىگى نەمەسە كەلەشەكتەن كۇتتىرەتىن ۇمىتەرى، Road Show ناتيجەسى مەن اعىمداعى نارىقتىق جاعداي كوپ اسەرىن تيگىزەدى.

اندەررايتەرمەن بىرگە ءىرى جانە الەۋەتتى كومپانيالاردىڭ اكسياسىن ساتىلىمعا شىعارۋ بويىنشا بيرجالار دا باسەكەلەستىك كورسەتەدى. ليستينگتە مۇنداي كومپانيالاردىڭ پايدا بولۋى وتىمدىلىك پەن ساتىلىمنىڭ كولەمىن ارتتىرۋعا جول اشادى. بۇل رەتتە ابىرويدىڭ دا ايتارلىقتاي ءرولى بار. كومپانيا تانىمال بولعان جاعدايدا بيرجا وكىلدەرى كومپانيا باسشىلىعىنىڭ الدىندا ءوز الاڭىندا اكسيالاردى ساتىلىمعا شىعارۋدىڭ تيىمدىلىگىن ءتۇسىندىرىپ باعادى.

IPO كەزىندەگى اكسيالاردى ساتىپ الۋ

رەسمي ساتىلىم باستالماي تۇرىپ، جەكە ينۆەستورلار كومپانيالاردىڭ اكسيالارىن ساتىپ الا المايدى. العاشقى كۇندەرى ادەتتە جاڭا كومپانيالاردىڭ اكسيالارىنىڭ ساتىلىمى ءبىرشاما اۋىتقۋشىلىقتى باستان كەشىرەدى. سوندىقتان، اناليتيكتەر كەلىسىم جاساۋعا اسا اسىقپاۋعا، اكسيالاردىڭ باعاسى ايتارلىقتاي تۇراقتالۋىن كۇتۋگە كەڭەس بەرەدى.

IPO جۇرگىزۋدىڭ ارتىقشىلىقتارى مەن كەمشىلىكتەرى

IPO جۇرگىزۋدىڭ ءوزى كومپانيا ءۇشىن ادەتتە وڭ سەپتىگىن تيگىزەدى، سەبەبى ءمۇنداي جولمەن قارجى تارتۋ قادامى كومپانيانىڭ شىن مانىندە ايتارلىقتاي وسكەنىن كورسەتەدى — بۇل قادام ءىرى ماسشتابتى كەڭەيۋ بارىسىندا قاجەت بولعان قاراجاتتى تارتۋ ماقساتىندا جاسالادى. سونىمەن قاتار، جاريالى كومپانيالارعا كوپ نازار اۋدارىلعاندىقتان، پەرسونال الۋ مەن ماركەتينگ پروسەستەرى جەڭىلدەي تۇسەدى.

IPO جۇرگىزۋدىڭ كەمشىلىكتەرى اراسىندا بيرجاعا شىققاننان كەيىن كومپانياعا رەتتەۋشى ورگانداردىڭ تاراپىنان نازاردىڭ قاتايا تۇسەتىنىن ايتۋعا بولادى. بۇل رەتتە كومپانيالار ورىنداۋعا مىندەتتى بيرجالىق الاڭدار مەن مەملەكەتتىڭ قويعان تالاپتارى جەتىپ ارتىلادى. كوبىنە قارجىلىق ەسەپ بەرۋ جاعىنا قاتىستى. بۇعان قوسا، كومپانيانىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار IPO جۇرگىزگەننەن كەيىن اكسيالارىن ساتىپ، بىردەن ميلليونەر اتالماۋى دا مۇمكىن، ويتكەنى بۇل قادام كومپانيانىڭ باعىت-باعدارى مەن بيزنەستى كاپيتالعا اينالدىرۋىن باسەڭدەتۋى مۇمكىن.

---