ىزدەگەن اعىن
«اقىن بوپ تۋىپ ءوز باقىتىمدى جاسىرار بولسام دۇنيەدەن، ءتىلىمدى كەسىپ تاستاۋىم كەرەك وندا مەن» — دەپ ت. ايتبەرگەنوۆ ايتقانداي، ءوزىنىڭ باقىتىن دا، مۇڭىن دا جاسىرماي حالىق تارازىسىنا سالىپ جۇرگەن اقىن — فاريزا وڭعارسىنوۆا. «ءوزىنىڭ» دەگەندى جەكە باسقا قاتىستى دەپ قانا ۇعىنباعان دۇرىس. ول ءوزىمىزدىڭ، وتانىمىزدىڭ، الەمنىڭ باسىنداعى باقىت پەن مۇڭ.
ءيا، باقىت پەن مۇڭ. باس ارىپپەن جازىلۋعا ءتيىستى وسى ەكى سوزدە قانشاما ءمان-ماعىنا جاتىر. بىر-بىرىنە قاراما-قارسى ەگىز ۇعىم. مۇڭ بولماسا باقىتتىڭ ءقادىرىن، ال باقىت بولماسا مۇڭنىڭ قاسىرەتىن سەزبەس ەدىك. مۇمكىن جارىق دۇنيەنىڭ قاسيەتى دە وسىندا شىعار.
...رەسپۋبليكالىق جاسوسپىرىمدەر تەاترىنىڭ ساحناسىندا «باقىت پەن مۇڭ» اتتى سپەكتاكل ءجۇرىپ جاتتى. ونە بويى فاريزانىڭ ولەڭىمەن ورىلگەن شىعارما كورەرمەنىن سىلتىدەي تىندىرعان. تەك ءبىر ادام عانا مازاسىز. ول رەجيسسەر رايىمبەك سەيتمەتوۆ. ءبىر وتىرادى، ءبىر تۇرادى. ەكى كوزى ساحنادا. اكتريسا كازاقبايەۆا داۋىلپاز مىنەزدى، جۇرەگىندە عاشىق وتى الاۋلاعان، تەنتەك قىلىقتى اقىن قىز بەينەسىندە. نازىك جىرلار، تاسقىن جىرلار، سەمسەر جىرلار، جىرلار، جىرلار... ال رەجيسسەر مازاسىز. نەگە؟ باقساق، زالدىڭ الدىڭعى جاعىندا اۆتور فاريزا اپامىزدىڭ ءوزى وتىر ەكەن. باقساق، پوەزيانىڭ تالاي ءىنجۋ-مارجانىن ساحنالاندىرىپ جۇرگەن تالانتتى رەجيسسەر ءوز ەڭبەگىنىڭ فاريزاعا ۇنايتىنىن، ۇنامايتىنىن بىلە الماي تىپىرشۋلى ەكەن. باقساق، ومىردەگى فاريزا مەن ونەردەگى فاريزا بەتپە-بەت كەزدەسىپ قالىپتى. مىنە، عاجاپ، ومىردەگى فاريزا ونەردەگى فاريزانىڭ بەتىنەن ءسۇيدى. شاتىرلاعان قول سوعىلدى. ەكى فاريزاعا دا گۇل شوقتارى ۇسىنىلدى. باقساق، ومىردەگى فاريزانىڭ شوقتىعى تىم بيىك ەكەن.
وسىنداي اتاق-دارەجەگە، سىي-قۇرمەتكە، تالعام مەن تابىنۋعا قاراماي، كورنەكتى اقىنىمىزدىڭ الدە ءبىر دەرتكە داۋا ىزدەيتىنى نەسى؟
نەگە وسى مەن ەلپىلدەپ قۋانبايمىن؟
ىلىنگەن بە موينىما تۇمارداي مۇڭ؟
قايدا بارسام سۋماڭداپ شىعادى الدان
شۇبارلانا ىسىلداپ جىلان-قايعىم.
جوق سونشالىق وكىنەر، جىلار ءىسىم،
مەنى دە ءومىر باسقاداي سىنادى شىن.
وزگەلەردەي مەنىڭ دە ءبىر باسىما
جەتكىلىكتى سەكىلدى قۋانىشىم.
سوندا ونىڭ جۇرەگىن تىنىشتاندىرمايتىن، سەزىم ارپالىسىن تۇتاتاتىن نە نارسە؟
شارشادىم جۇرەگىمە ءالىم كەلمەي،
كەۋدەمدى قۋسىرادى دامىل بەرمەي.
تۇساعان تۇلا بويدى وسى دەرتتى
قويدى ءبىر اقىلىم دا، ءانىم جەڭبەي.
ءالىم جوق. سانام قالدى كىسەندەلىپ،
داۋا ىزدەپ، دارى-دارمەك ىشەم كەلىپ...
سوندا دەيمىز-اۋ تاعى دا، اقىننىڭ تۇلا بويىن مەڭدەپ بارا جاتقان نەعىلعان دەرت؟ سول دەرتتەن قۇتىلۋدىڭ داۋاسىن ىزدەپ الاسۇرعان جۇرەك شىرىلى شەكەگە شىعىپ تۇرعان جوق پا؟
باقساق، ول دەرت جالعىز فاريزانىڭ جان-دۇنيەسىن ەمەس، بۇكىل ەلىمىزدىڭ كۇرە تامىرىن جاۋلاپ العان، توزدىرا باستاعان توقىراۋ كەزەڭىنىڭ دەرتى ەكەن. اقىن جانى قوعامىمىزدى جايلاپ بارا جاتقان وسى كەسەلدى ەرتە سەزگەن.
شىرماعان جۇرەگىمدى قايداعى دەرت،
تاستايمىن دەي مە مەنى سايعا كۇرەپ؟
كوڭىلىم الدەنەگە تاۋەلدىدەي،
الدەكىم قاداعانداي نايزانى كەپ.
بۇل حالىقتىق ءداستۇردىڭ، سالت-سانانىڭ، ءتىلىمىز بەن ءدىلىمىزدىڭ ءسۇرتىلىپ بارا جاتقانىنا ارا ءتۇسۋ عوي!
جەتەر جولدا شىرقاۋ كوك-ارمانىما،
قىراندارداي قايىرىلماس جان قامىنا،
كەرەگىپ ءجۇر ماعان دا باسقا ءبىر ءان،
ۇمتىلىس پەن وت بەرەر بار ماڭىما! — دەپ، سول دەرتتەن ايىعۋدىڭ داۋاسىن ىزدەيدى. تۇسىندە ءبىر جىبەك جەلدىڭ جەلپىپ كەلىپ، قوعامىمىزدىڭ تۇرىپ قالعان شاڭ-توزاڭىن ۇرلەپ جىبەرەتىنىنە سەنەدى. وقىپ كورەلىك:
جۇرەم كەيدە جاۋىنسىز جەردەي جۇدەپ،
تۇڭىلۋدەن ەشكىمگە سەنبەي جۇرەك.
سەنەتىنىم — تۇبىندە اقىل-دانا
قيىندىقتى تەرىدەي شەلدەيدى ىرەپ! — ءيا، اقىن اڭساعان اقىل-دانا ەلىمىزگە جاڭا قوزعالىستار اكەلدى. ءبىزدىڭ بۇلاي دەپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى وسى ولەڭدەر جاريالانعان فاريزانىڭ «داۋا» اتتى كىتابى باسپادان 1985 جىلى جارىق كورگەن. دەمەك، ولەڭدەر — توقىراۋ كەزەڭىنىڭ ناعىز بەل ورتاسىندا تۋعان تولعانىستار.
دەرتكە داۋا تابىلدى. دەرت — قوڭىراۋ، داۋا — جاڭعىرۋ. ەلىمىز دە، ءار ۇلتتان تۇراتىن حالقىمىز دا ساۋىعىپ كەلەدى.
توعىشارلىققا، اتاق-داڭققا بوي ۇرماي، «قۇداي، بەرگەنىڭە شۇكىر» دەپ قاعاناعى قارق بولماي، جۇرەككە مازا تاپتىرماۋ كەز-كەلگەن اقىننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيتىن ءىس. ويتكەنى ىشىپ-جەگەنىن، قوناقتا توست كوتەرگەنىن، ءبىر بەدەلدى باسشىمەن تانىسقانىن جىرعا قوسقان اقىنداردى دا كورگەنبىز. جانە دامە قىلىپ جۇرگەن ازامات اقىندار دا بولدى سونىڭ ىشىندە.
جالپى فاريزا اپامىز اقىن حالقىن ەر اقىن، ايەل اقىن دەپ بولۋگە قارسى. اقىن — ءبىر-اق اتاۋ. ونىڭ ءوي-ورىسىن تۆورچەستۆوسى عانا باعالايدى. جەڭىلدىك بولماۋى ءتيىس. كىم بولسا دا تالانتىمەن جەڭىپ شىقسىن، — دەيدى ول. فاريزا جىرلارىندا كايسارلىق پەن نازىكتىك، ەرلىك پەن ەركەلىك، شاتتىق پەن مۇڭ تىندەرى ارالاس ءورىلىپ جاتادى. وسىلاردىڭ ىشىندە، بىزدىڭشە، ءبارىبىر فاريزانىڭ ايەلگە ءتان نازىكتىگى، ەركەلىگى، مۇڭدىلىعى باسىمداۋ. فاريزانىڭ قولتاڭباسىنىڭ دارالىعى، ءوز وقىرماندارىن تابىنتقانى سونداي، ەگەر وزگە ءبىر ايەل اقىن فاريزاشا جازباق بولسا، ونى وقىرمان قابىلداماس پا ەدى، قايتەر ەدى. ال فاريزا... و، ونىڭ ءجونى مۇلدە بولەك.
وسى ساتتە قازاق حالقىنىڭ ماڭدايىنا فاريزا اقىندى بەرگەن مىرزا تابيعاتقا العىس قانا جاۋدىرۋىمىز كەرەك. قازاقتا اباي بىرەۋ، ساكەن بىرەۋ، ماعجان بىرەۋ، مۇحتار بىرەۋ، ءابىش بىرەۋ. سول سياقتى فاريزا دا بىرەۋ عوي. ەندەشە فاريزا — جىر — اسپانعا شارىقتاي بەرسىن!
بەينەۋ اۋدانى. 1987 ج.
You Might Also Like
-
فاريزا وڭعارسىنوۆا قازاق پوەزياسىنا ويناقى دا، جالىندى، باتىل دا ادۋىندى جىرلارمەن كەلگەن ەدى. نە جازسا دا، بار ەت-جۇرەگىمەن ەلجىرەپ، سەزىمگە بەرىلىپ، تەبىرەنىپ جازاتىن اقىن العا قويعان ماقساتىنان ...
-
جىلدىڭ ءتورت مەزگىلىن كوشىپ-قونۋمەن قارسى الاتىن حالقىمىزدىڭ بۇكىل تىرشىلىگى ولەڭمەن ورىلگەن ەكەن. دالانىڭ شەكسىز كەڭدىگى، تاۋلاردىڭ تازا شىڭدارى، وزەندەر مەن بۇلاقتار، جۇمباقتاي سۇلۋ جەرلەر، «...
