جالتارىسسىز جايساڭ ەدى
قاسىم امانجولوۆ تۋرالى «كىشى اتا» اتالعان ەستەلىگىمدى كەيىنىرەك جازعاندىقتان دا ەكشەپ-ەلەپ ايتارىمدى سوندا قاپىسىز قامتىعان سەكىلدىمىن. ول ەڭبەگىم ماۋسىمدىق باسىلىمداردا جاريالانا كەلىپ، اقىرى «ءومىر ورنەگى» اتتى كىتابىما ورنىققان. بۇل جولعى ارا-اراسىندا جىرلاپ تا جىبەرەتىن از عانا سوزىمدە قاسىم مەنىڭ جەكە باسىم ءۇشىن كىم ەدى، ءقازىر مەن ونى قاي دارەجەدە تۇسىنەمىن دەگەندى قىسقا دا بولسا ادەيى قىسىلماي اڭعارتامىن. ويتپەسەم، «مىنا كىسى ماقتانىپ وتىر» دەيتىندەي جالاڭ قابات ويلاۋشىدان قايمىقسام، شىندىق شىرايىن سولعىنداتىپ الامىن. ارى-بەرىدەن سوڭ، وزىمە دەگەن قاسىم ىقىلاسىمەن ماقتانۋدان دا قاشپان.
— ءوزىم سەكىلدى جەتىمنەن جەتىلگەلى تۇرسىڭ با قالاي؟.. اقىرى باستاعان ەكەنسىڭ — تارتىنبا!..
بۇل قاسىم امانجولوۆتىڭ وتىز بەسىنشى جىلى ورال قالاسىندا، ورازعالييەۆ شاكىر ۇيىندە قويىن داپتەرىمنەن ولەڭ وقىعانىمدا ايتقان ءبىر لەبىزى ەدى.
— سەن بالا وسى ولەڭنىڭ ەندىگى تاعدىرىن ماعان تاپسىر دا، جونىڭە جۇرە بەر!
بۇل قاسىم امانجولوۆتىڭ وتىز التىنشى جىلى ورال وبلىستىق «ەكپىندى قۇرىلىس» گازەتىندە ءوزىنىڭ رەداكسيالاۋىمەن العاش رەت جاريالانعالى وتىرعان ولەڭىم قولىنا تيگەندە ايتقان اعالىق جارلىعى ەدى.
— وزىنە ءمالىم، مەن مايمەڭكەنى بىلمەيتىن كىسىمىن... قارا دا تۇر، سەنىڭ وسى دۇنيەڭ توڭىرەگىندە ساعان جاعىمدى كوپ ءسوز ايتىلادى. ال، تاپ مىنا جەرىنە كەلگەندە مەن سەن بولسام بۇيتەر ەم...
بۇل قاسىم امانجولوۆتىڭ قىرىق جەتىنشى جىلى الماتىدا «اكە سىرى» اتتى پوەمامدى قولجازبا كۇيىندە ءبىرىنشى بولىپ وقىعاننان كەيىن ءوز ۇيىندە وتىرىپ توپشىلاعان بولجامى بولاتۇعىن.
ال ەلۋ ەكىنشى جىلى «ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ قىزى» اتتى داستانىما ارنايى جازعان ماقالاسىنىڭ اقىرىندا ول:
قۇنانىڭدا كەكىلگە شوق تاققانسىڭ،
دونەنىڭدە توپتان وزىپ شاپقانسىڭ.
بەستى بول دا باس بايگەنى الا بەر،
دۇشپان كۇيىپ، دوستارىڭ ءبىر ماقتانسىن! —
دەپ ءوزىنىڭ تابيعاتىنا ءتان كەڭ جايساڭدىعىمەن اعالىق اق تىلەۋىن اقتارا سالعان. وسىنشا ناقتى، ماعلۇماتتاردان كەيىن ونىڭ ماعان ولە ولگەنشە ۇستازدىق قىلعانىن دالەلدەپ جاتۋدىڭ قاجەتى قانشا؟!. سويتە ءجۇرىپ ول مەنى وزىنە تەتەلەس جولداسى دا ساناعان.
اقىننىڭ الگى ولەڭىنە وراي، ونىڭ ارۋاعىنا قاراتا ەندى ايتارىم:
باس بايگەنى ال دەپ ەدىڭ ماعان سەن.
ودان بەرى اقتى قانشا اعار سەل...
شۇكىر، ءازىر جەلگە جەمتىك ەمەستەي
ءوزىڭ ولشەپ، جومارت كەسكەن باعاڭ سول.
وقپان-وقپان بەلدەن اسقان تالايعى،
مەنى دە جۇرت باپتى بوزعا بالايدى.
شۇكىر، ءازىر ەڭسەلىكتەن تەر كەپپەي
جانا بەرسەم، جانىم سونى قالايدى.
قاسىمنىڭ ماعان تانىتقان كوپ ىقىلاسىنىڭ ازعانتاي وتەۋى بالكىم سول بولعان دا شىعار، ءبىراق، ول ءۇشىن ەمەس، كۇنى بۇگىنگە دەيىن ايتىلماعان اششى ءبىر اقيقات باسىن اشا كەتۋدىڭ ورنى وسى دەپ، بىلگىزبەگىم بار. جادىڭا جايسىز ورنىققان ەستەلىكتىڭ ەسكەرتكىش قۋاتى بولادى. ايتايىن دەگەنىم — قاسىم دۇنيەدەن وتكەن تۇستىڭ جانە سوعان دەيىنگى تىرشىلىك ءتارتىبىنىڭ قاتىگەز، تار پەيىل مىنەزىن تانىتاتىن ءجايىت. سونىڭ ىزعارىنان بۇل كۇندەرى اققۇلا ارىلىپ كەتكەن بولساق، بالكىم، بۇنى ۇمىتقان دا بولار ەدىم.
اقىن كوز جۇمعان كۇنگى قونالقادا كىرپىك قاقپاي كۇزەتىندە بولعان ەسماعامبەت، قاپان ساتىبالدين ۇشەۋمىز قازالى حاباردى ءتۇنى بويى تەلەفون ارقىلى تاراتىپ، ساسكەلىكتە وداقتا پرەزيديۋم مۇشەلەرىنىڭ باس قوسۋىنا سەبەپشى بولدىق. ماجىلىستە جەرلەۋ كوميسسياسىنىڭ جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ پرەزيديۋم مۇشەسى رەتىندە ماعان جۇكتەلدى. زيرات باسىنداعى قارالى جيىننىڭ ەڭ اۋىر ءسوزىن دە ەڭىرەپ تۇرىپ ءوزىم ايتىپ شىققان ەدىم عوي. سوندا قاپتاپ تۇرعان قالىڭ ەل دە اسپان استىن كۇڭىرەنتىپ جىبەرگەن. بۇعان دەيىن ءوز قولىنان تاپ مۇنداي مەزگىلسىز اۋىر ءولىم اتقارىپ كورمەگەن ادەبيەتشىلەردىڭ ازا تۇتۋىندا شەك جوق ەدى دە، دارمەن كەمشىن بولاتىن. ول وزىنشە عوي، ال، الگى كابينەتتەگى ماجىلىستە، سول كەزدەگى ءبىرىنشى باستىعىمىز عابيدەن مۋستافين: «ال، بۇعان قانداي قام قىلار جاعدايىمىز بار؟» — دەپ، ەڭ الدىمەن اۋەزوۆكە، مۇقانوۆقا، Mءۇcipeپوۆ، جاروكوۆتارعا قاراتا ساۋال سالماعىن سالدى، ادەبي قوردىڭ بەرەكەلى بەرەرى جوعىن دا بىردەن ايتتى. سوندا كەمىندە ءۇش، ايتپەسە بەس مينۋت بويى ءىلام دەپ جاق اشقان جان باتاسى بولمادى. تەگىندە، ءبىزدىڭ ولگەن-جىتكەنىمىزگە نازارى قۇلاعانداي جوعارعى جاق بار دەيتىن ۇعىم ەشكىمنىڭ ميىندا قالماسا كەرەك. الگى ۇنسىزدىكتەن كەيىن اۋەزوۆ ءسال قوزعالاقتاپ اقىرىن جوتكىرىندى دە:
— اركىمنىڭ حاداري حالىنە قاراي جاردەم جيناستىرسا قايتەر ەدى؟.. — دەدى. ەندىگى جۇرت ۇيعارىمى سولاي قاراي ويىساتىن ءتۇرىن بايقادىم دا، ەسىككە تاقاۋ جاقتاعى ورنىمنان وقىس كوتەرىلىپ: «سوندا بۇل كىسىنىڭ ءومىر بويى جىرىن جىرلاعان، جاۋىنان دا قورعاسقان حالقى مەن ۇكىمەتى، پارتياسى قايدا قالادى؟.. — دەدىم. مۇقان و باستا ورتادان وسىنداي ءبىر تىلگە تيەك كۇتتى مە، كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر ونىڭ ىلە-شالا ايتقانى:
— ە، ءجون، ءجون، مىنا حاميت ءجون ايتادى. عابيدەن، سەن جوعارىڭا جول تاۋىپ كورشى!
ەگەر تاماشا ازامات، سوۆمين ءتوراعاسى تايبەكوۆ ەشكىممەن اقىلداسىپ-ماقۇلداسىپ جاتپاي-اق، ەسكى اقشامەن 25 مىڭعا قولدى قويىپ جىبەرمەگەندە «تىم جومارت ەكەنسىز» دەگەن مىستان مىسقىل ول كىسىنى ۇلكەنىرەك ءۇي جاعىنان قاعىتپاعان دا بولار ەدى. سول جىلى بالالارىمەن كورشى بولعان كەز1ىمدە وسىنى مەن ەلەكەڭ مارقۇمنىڭ ءوز اۋزىنان ەستىگەم. تىرلىگىندە جىلى ءسوز ەسىتىپ تە جارىماعان اسا ۇلكەن اقىننىڭ ءولىمى تۇسىندا ءبىزدىڭ وسىلاي قالتىراپ-دىرىلدەگەنىمىزدى دە بۇگىنگىلەر بىلۋگە ءتيىس. ويتكەنى، ءتىرىنى تانۋعا كەلگەندە ءالى دە سول مەجەدەن ۇزاپ كەتكەنىمىز شامالى. ونى مەن بيىلعى ءبىر ماقالامدا پروبلەما سيپاتىندا كوتەرگەم، جاڭعىرىعى كونە دەمەسەڭىز... ءجا، الگىدە بۇل كۇندەرى قاسىمدى قاي دارەجەدە تۇسىنەتىنىمدى ايتامىن دەدىم عوي. ەندى سونى جاقىن ارادا جازىلعان مىنا ءبىر كىشكەنە ولەڭىمنەن اڭعارىپ كورىڭىزدەر:
قايران مەنىڭ ماڭگى جاس قاسىم اعام!
دۋمانىڭنىڭ بۇيىردى اسى ماعان.
تەتەلەستىڭ قۇپتا سەن قۇلشىلىعىن
جەتپىس بەستە قۋاتى جاسىماعان.
بۇل تويدا مەن قالايشا قالىس تۇرام،
جۇرەگىمدى جۇيرىكپەن جارىستىرام!
ءبارىن كورگىش بۇگىن سەن سەكىلدىسىڭ
قالىقتاعان اسپاندا الىس قىران.
كوزبەن شولىپ كۇللىسىن جەردەگىنىڭ،
شاڭقىلدايدى قۇلاققا جەلدەگى ءۇنىڭ.
داۋىسىڭا دۇعا وقىپ ەل اعاسى،
باس جىعادى ءساجداعا جوندەپ ءىنىڭ.
بوس داۋرىعۋ كوڭىلدى كونشىتپەيدى،
پالۋانعا دا ورتاعا ەل شىق دەيدى،
ۇلان-اسىر جيىندا وسى جۇرگەن
ءار كىم سەنى وزىنشە مەنشىۋتەيدى.
سەن كورمەگەن مەن ايتسام شوبەرەڭدى،
ءپىر تۇتۋعا داڭقىڭدى شەبەر ەندى.
ەڭ اقىرعى دۇشپانعا قارعىسىڭ دا
قارا تاسقا ءبىرجولا شەگەلەندى.
ەش قاھاردان ەندى سەن توسىلمايسىڭ،
باياعىشا دەمەيسىڭ «دوسىم قايسىڭ؟..»
تىرلىگىڭدە شوق شايناپ، وت تۇكىرگەن
اقىن قاسىم، بۇل كۇندە وسىندايسىڭ!
1991 جىل
You Might Also Like
-
كوپ جانرلى قازاق ادەبيەتىنىڭ بىردەن-اق ىرگەسىن ىرىلەندىرگەن التى-جەتى ادامدى عابيت ماحمۇت ۇلى مۇسىرەپوۆ الىپتار توبى دەپ اتاعان ەدى. ابدەن ويلانىپ بولماي ءوز پىكىرىن بىلگىزە بەرمەيتىن وسى ادامنىڭ ءوزى...
-
ءبىر توپ اقىن-جازۋشىلار الپىسقا كەلگەن اقىننىڭ ۇيىندە مەيمان بولىپ وتىرمىز. قالتاي تاپىشكە كيمەي، شۇلىقشاڭ وتىر. مەن:
