InfoHub Logo

قازىرگى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتتارى زامانىنا ساي  يننوۆاسيالىق باعىتقا قاراي ويىسۋدا. اقپاراتتىق وزگەرىس تەك قانا ءبىلىم سالاسىنا عانا ەمەس، مەملەكەتتىڭ بارلىق باسقارۋ، وقىتۋ، دامىتۋ قۇرىلىمدارىنا اسەر ەتىپ، جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلىپ جاتقانى شىندىق. “يننوۆاسيا” ۇعىمىن قاراستىرساق، عالىمداردىڭ كوبى وعان ءارتۇرلى انىقتامالار بەرگەن. مىسالى، امەريكالىق الەۋمەتتانۋشى ە.رودجەرس يننوۆاسيانى: “يننوۆاسيا- ناقتىلى ءبىر ادامعا جاڭا بولىپ تابىلاتىن يدەيا”،-دەپ تۇسىندىرەدى. 

 ەلباسىنىڭ تاياۋدا تانىستىرعان قازاقستان  حالقىنا  جولداۋىندا: «بارلىق جاستاعى ازاماتتاردى قامتيتىن ءبىلىم بەرۋ ىسىندە ءوزىمىزدىڭ وزىق جۇيەمىزدى قۇرۋدى جەدەلدەتۋ قاجەت. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىنىڭ نەگىزگى باسىمدىعى وزگەرىستەرگە ۇنەمى بەيىم بولۋ جانە جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرۋ قابىلەتىن دامىتۋ بولۋعا ءتيىس...ورتا ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا جاڭارتىلعان مازمۇنعا كوشۋ باستالدى، ول 2021 جىلى اياقتالاتىن بولادى. بۇل – مۇلدە جاڭا باعدارلامالار، وقۋلىقتار، ستاندارتتار جانە كادرلار» دەپ جاڭارتىلعان ءبىلىمنىڭ بولاشاعى مەن اتقارىلاتىن جۇمىستارىنا توقتالىپ وتكەن بولاتىن.

رەسپۋبليكا مەكتەپتەرىنىڭ  باسىم كوپشىلىگى جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا كوشىپ، ونداعى ۇستازدار مەن شاكىرتتەرگە دەگەن تالاپتار دا ارتا تۇسكەندەي. جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىنا ساي ءمۇعالىم يننوۆاسيالىق ادىس-تاسىلدەردى ەركىن مەڭگەرۋى شارت. ءداستۇرلى ءبىلىمنىڭ كەمشىلىكتەرىن نەگىزگە الا وتىرىپ، الەمنىڭ وزىق ەلدەرىنىڭ ءبىلىم جاڭالىقتارىن قابىلداۋدامىز. كەزىندە ۇلى ابايدىڭ ءوزى 25-قاراسوزىندە «ورىسشا وقۋ كەرەك، حيكمەت تە، مال دا، ونەر دە، عىلىم دا - ءبارى ورىستا تۇر. زارارىنان قاشىق بولۋ، پايداسىنا ورتاق بولۋعا ءتىلىن، وقۋىن، عىلىمىن بىلمەك كەرەك. ونىڭ سەبەبى ولار دۇنيەنىڭ ءتىلىن ءبىلدى، مۇنداي بولدى. سەن ونىڭ ءتىلىن بىلسەڭ، كوكىرەك كوزىڭ اشىلادى»،-دەپ ءىلىم-بىلىمدى ورىستاردان ىزدەسە، بۇگىندە جاڭا ادىس-تاسىلدەردى الەمنىڭ جەتەكتى مەملەكەتتەرىنەن الىپ، ۇيرەنىپ، ءوز قولدانىسىمىزعا ەنگىزىپ جاتقانىمىز جاسىرىن ەمەس.  

جۋىردا الماتى قالاسى، الاتاۋ اۋدانىندا ورنالاسقان №180 جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتە اۋداننىڭ ۇزدىك ۇستازدارى قاتىسۋىمەن «يننوۆاسيالىق ادىستەمەلىك ورتا-جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىن وقىتۋ مەن كوشباسشىلىقتى قالىپتاستىرادى» تاقىرىبىنداعى سەمينار-پراكتيكۋم بولىپ ءوتتى. شارانى اتالعان مەكتەپ  باسشىسىنىڭ  عىلىم جونىندەگى ورىنباسارى شولپان قاسىمجان قىزى ءوز دەڭگەيىندە ۇيىمداستىردى. سەميناردىڭ باستى ماقساتى- يننوۆاسيالىق-ادىستەمەلىك ورتادا جاڭارتىلعان ءبىلىم بەرۋ مازمۇنىندا مۇعالىمدەردىڭ كاسىبي شەبەرلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ادىستەمەلىك جۇمىستار مەن ىقشام ساباق تاجىريبەسىمەن ءبولىسۋ. جيىنعا قاتىسۋشىلار جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنىمەن تانىس، ءوز تاجىريبەسىندە قولدانىپ كەلە جاتقان ۇستازداردىڭ ىقشام ساباقتارى مەن كوۋچينگتەرى وتكىزىلدى. اسىرەسە، وقۋشىلارمەن بىرگە وتكىزىلگەن دەڭگەيلىك كۋرستى ءتامامداعان جوعارى ساناتتى ۇستازدار مىرقاسىموۆا گۇلجامال جانە احمەتوۆا قۇرالاي جاس وقىرماندار كونفەرەنسياسىن ۇيىمداستىرىپ،  دارىندى بالالارمەن جۇمىس جاساۋ ادىس-تاسىلدەرىن ۇسىندى. قاتىسقان مۇعالىمدەر وقۋشىلارمەن توپتىق جۇمىس تۇرلەرىمەن تانىس بولىپ، جوعارى دەڭگەيدە وتىلگەنىن اتاپ ءوتتى. 

     قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى ديلتانوۆا مارينا «ورتا ءبىلىم بەرۋدەگى كوشباسشىلىق» تاقىرىبىنداعى كوۋچينگىندە ۇستازدار وقۋشىلاردىڭ كوشباسشىلىعىن دامىتۋ ماسەلەسىن كوتەردى. كوۋچينگ كورنەكىلىگى مەن ۇيىمداستىرۋى جوعارى دەڭگەيدە بولدى. بالانىڭ بويىنداعى كوشباسشىلىقتى دامىتۋ، مۇعالىمدەر اراسىنداعى كوشباسشىلاردى انىقتاۋ، ولاردىڭ قابىلەت-تانىمدارىنا باعا بەرۋ سياقتى ماسەلەلەرگە كەڭىرەك شولۋ جاسالدى. سونداي-اق، جوعارى ساناتتى گەوگرافيا ءپانى ءمۇعالىمى وڭالبايەۆا ءلاززاتتىڭ «ديالوگتىك وقىتۋ ارقىلى سىني ويلاۋعا داعدىلاندىرۋ» اتتى كوۋچينگ ساباعى قاتىسۋشىلاردىڭ كوڭىلىنەن شىقتى. ۇيىمداستىرۋ ساتىنەن باستاپ، قاتىسۋشىلار اراسىندا جاعىمدى قارىم-قاتىناس ورناتا الدى. توپتىق جۇمىس بارىسىندا ءتيىمدى سۇراقتار قويا وتىرىپ، ديالوگتىك وقىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تۇسىندىرۋدە شەبەرلىك تانىتتى.  

سونىمەن قاتار شەبەرلىكپەن ۇيىمداستىرىلعان ىقشام ساباقتاردان باستاۋىش سىنىپ  ءپانى ءمۇعالىمى  جاڭىل تىلەۋجان قىزىنىڭ دۇنيەتانۋ ءپانى بويىنشا وتكىزىلگەن ساباعىن اتاپ وتۋگە بولادى. ءمۇعالىمنىڭ جاڭارتىلعان ءبىلىم مازمۇنى بويىنشا يننوۆاسيالىق ادىستەرى وتە ورىندى پايدالانعان. تاريح ءپانى ءمۇعالىمى ابديماناپوۆا جادىرا «ەجەلگى ادامداردىڭ انتروپولوگيالىق سيپاتى» تاقىرىبىنداعى ىقشام ساباعىندا 20 مينۋت ارالىعىندا وقۋشى رولىندە بولۋعا مۇمكىندىك بەردى. ەجەلگى ادامداردىڭ ناسىلدەرىن تۇستەرى ارقىلى اجىراتۋ، عۇن تايپالارىنىڭ نەگىزىندە موڭعولدىق ءناسىل پايدا بولۋ سەبەپتەرىن ناقتى تۇسىندىرە الدى.

ورتا مەكتەپ ۇستازدارىنىڭ بىلىكتىلىگى مەن تاجىريبەسىن ارتتىرۋدا مۇنداي سەمينار-پراكتيكۋمداردىڭ پايداسى وراسان زور. ويتكەنى بولاشاق ۇرپاقتىڭ تاعدىرى-ۇستازداردىڭ قولىندا. شىعىس ويشىلى ج.بالاساعۇننىڭ «قانشا بىلسەڭ، ىزدەن تاعى، تاعى دا، بىلىكتى ادام جەتەر تىلەك، باعىنا» دەگەن سوزدەرى زامان اعىمىنا قاراي جان-جاقتى ىزدەنگەن ءمۇعالىم ءبىلىمدى، وزىق ويلى شاكىرتتەر تاربيەلەي الادى. ال ونداي ۇستازداردىڭ بىلىكتىلىگىن شىڭداۋعا، جەتىلدىرۋگە جاعداي جاساۋىمىز ءتيىس جانە وتە قاجەتتى.  

---