جانجىگىتتىڭ جەتى ساپتاياعى
ءبىزدىڭ اۋىلدا كۇنى بۇگىنگە دەيىن قۇدايى قوناق كەلسە دە داستارحانىن جايىپ وتىرىپ ءۇي يەسىنىڭ:
— جانجىگىت اتاڭنىڭ ساپتاياعىنا قۇيىپ بەرەيىن بە، الدە سىرلى كەسەمەن سىزىلىپ وتىرىپ ىشەمىسىڭ؟ — دەپ سۇرايتىن ادەت بار.
مۇنان سوڭ، الدىنداعى اسىن تاۋىسا الماعان الدەكىمگە:
— جانجىگىت اتاڭ جەتى ساپتاياقتى دا بۇيىم قۇرلى كورمەگەن، جەتى قاسىقتى جۇك ساناساڭ، اتاڭا تارتپاعان ەكەنسىڭ! — دەپ سوككەندەي بولادى.
جىگىتتىڭ جىگىتتىگىن دە جانجىگىتتىڭ ساپتاياعىمەن ولشەيتىن كەدەي جومارت استى كەيكيمەي، كەكىرمەي تازا جەپ، تازا تۇرىپ كەتكەن قوناعىن:
— جانجىگىت اتاسىنىڭ سارقىتىن ىشكەن عوي! — دەپ مۇسىركەپ، ماقتانىشىن تاعى دا ءوزىنىڭ اتاسىنىڭ ەسەبىنە جىعا سالادى.
بۇل ادەتتىڭ ءۇي يەسىنىڭ سىباعاسىنا تيەر سىنى دا جوق ەمەس. داستارحان قوراش بولسا، قوناعى:
— نەمەنە، بۇل ۇيدە جانجىگىت اتامنىڭ ساپتاياعى جوق پا ەدى؟ — دەپ قىرسىقسا، قازاندى قايتا كوتەرۋگە تۋرا كەلەدى، بولماسا كەشىرىم سۇراۋعا ءماجبۇر.
كازىر بار-جوعىن كىم ءبىلسىن، كەزىندە شاعىن اۋىلدىڭ، سادىق جەزدەمىزشە ايتساق — «التى تازدىڭ اۋىلىندا» ءتۇتىن باس سايىن بىر-بىردەن جانجىگىت اتامىزدىڭ ساپتاياعى بولۋشى ەدى. ول ساپتاياقتىڭ سيىمى ءۇش ليتر. سول ساپتاياقتى جاسايتىن جۇماحان:
— ءۇش ليتردەن ءبىر تامشىسى كەم بولسا، مەنىڭ اۋزىمدى تىگىپ تاستاڭدار! — دەپ انت-سۋ ىشەتىن.
ەرىككەن جۇرت ولشەپ تە كورگەن. اعاش كورسە اياعىمەن دە جونا بىلەتىن شەبەر قاشان دا جاڭىلعان ەمەس، ءبىر تامشىنىڭ ارتىق-كەمى بولعان دا شىعار، ايتەۋىر جۇماحان اعامىزدىڭ اۋىزى تىگىلمەي كۇنى بۇگىنگە دەيىن امان-ەسەن ءجۇرىپ جاتىر. ال جانجىگىت اتامىز ەلۋىنشى جىلدارى ءجۇزدىڭ ونىنا جەتەر-جەتپەس، جەتەر-جەتپەستە الجىماي، اقىلىنان اداسپاي، اللادان اجال تىلەپ وتىرىپ اۋىرماي، سىرقاماي دۇنيەدەن وتكەن. ارتىندا جەتى ساپتاياقتىڭ اڭىزى قالدى. «داۋدىڭ باسى دايرابايدىڭ كوك سيىرى» دەمەكشى، اڭىزدىڭ باسى ءاۋ باستا ناۋرىزدىڭ كوجەسىنەن شىقسا كەرەك. جانجىگىت جەتى ۇيدەن جەتى ساپتاياقتان كوجە ءىشىپتى-مىس، جەتى ءۇيدىڭ ءارقايسىسىنان جەتى ساپتاياقتان ىشپەسە دە بىر-بىردەن جەتى ساپتاياقتى تاۋىسسا ادامعا ەداۋىر جۇك، ءىشتى مە، ىشپەدى مە، ونى دا كىم ءبىلسىن، «ءىشتى» دەپ جۇماحان سەكىلدى انت بەرەتىندە ەشكىم جوق. سەنبەيىن دەسەڭ، ناۋرىزدىڭ كۇنى ءار ۇيدە داستارحان جايىلىپ، ءار ادام جەتى ۇيدەن ءدام تاتاتىن ەجەلگى سالت تاعى بار...
...جانجىگىت اتامىز سول كەزدىڭ وزىندە بويى ەكى مەتردەن ءسال قالقىڭدى، بىردەمەنى ىستەپ وتىرماسا ەكى قولى الدىنا سىيمايتىن ەرەسەن ءىرى كىسى ەدى. قوراسانعا قاراماستان قاراسۇر بەتى، تابيعاتتىڭ ساراڭدىعىنان استاۋداي يەگىنە جەتپەي قالعان الاڭ-قۋاڭ جۇقالاۋ ساقال-مۇرتى قازانداي باسىنا جاراسىپ تۇراتىن. جۇرت ونى سەكسەنگە كەلدى دەۋشى ەدى، «مەن سەكسەنگە كەلدىم» دەپ اتامىز جۇرتقا ەسەپ بەرگەن ەمەس، ايتەۋىر، ادام تۇگىلى الباستىسىنان دا بوتەندى وزدىرعىسى كەلمەيتىن «اتتى تازدىڭ اۋىلى» شال بىتكەننىڭ مىقتىسى مەن ادەمىسى جاكەڭ بولار دەپ ونىڭ الدىندا جان سالماۋعا تىرىساتىن.
قىسى قاسقىر ىشىكتىڭ ءوزىن قاۋسىرتاتىن ءارى سۋىق، ءارى ۇزاق بولعاندىقتان با، ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ەسىگى الاسا، بوساعاسى سىپايى عانا سياتىن سىبىزعىداي قىسىڭقى كەلەدى دە وتىنعا وكپەلەگەن جىقپىل-جىقپىلى ۇنەمى جىلاپ تۇرىپ تابالدىرىقتى مۇزعا قيقىرايتىپ قوياتىنى ءوز الدىنا ءبىر ءسان. ءبىر كەرىگى بولسىن بولماسىن، ەرتتەۋلى اتقا ءمىنۋ ءۇشىن دە كۇنى بۇرىن ەتەگىن كەسىپ ءى استايتىن ەرىنشەك جۇرتتىڭ قىرسىزدىعى ما، الدە قىزىق ءۇشىن بە، ول مۇزدى ويىپ تاستايتىن ەركەك-ۇرعاشىدا قۇلىقتا جوق. قاق توردە قايناعاسى وتىرعانداي كىرە بەرە ەتبەتىنەن ءتۇسىپ سالەم بەرىپ، شىعا بەرە توڭقايىپ جاتىپ ەتەگىن تۇرمەي كەتكەن ءبىر ادام، ءاي، ءسىرادا بولماعان شىعار-اۋ!.. جانجىگىت اتامىزدى قينايتىن جالعىز قيانات وسى ەسىگى بار بولعىر. نە ەڭكەيمەي نە شالقايماي، جارتاستاي تىپ-تىك جۇرەتىن الىپ دەنە ەكى بۇكتەتىپ، ءبىر قىرىمەن بوساعانى قاقىراتا كىرىپ كەلە جاتىپ:
— ازاپ قوي مىناۋ، ازاپ! — دەۋشى ەدى.
ازاپ تا بولسا اتامىز ساپتاياعىنا بولا سول بوساعانى قۇرىپ كەتكەندە جىلىنا ءبىر دۇركىن كەڭىتىپ شىعاتىن. تورعاي سۋ ىشكەن كۇنى. تورعاي بايقۇس سۋ ءىشتى مە، ىشپەدى مە، ونى دا كىم الدادى دەيسىڭ، ايتەۋىر، ناۋرىز كۇنى شاتىردىڭ شالعايى تۇماۋراتىپ، ىرگەنى سىلپ-سىلپ ۇرعان تامشىنى دا تاماشالاپ، قىس بويى پەش توبەسىنەن تۇسپەيتىن قارا سيراقتاردىڭ جەتى ساپتاياق بولماسا دا قارا كوجەگە جەتكەنىنشە قارق بولىپ قالاتىنى راس ەدى. قايىزعاق پەن ءشوپتىڭ قوقىمىنان باسقا نە تاباتىنىن قايدام، كۇنشۋاقتى ساعالاپ، مالجاڭ-مالجاڭ كۇيىس قايىرعان سيىرلاردىڭ قىر ارقاسىن بازارلاعان تورعايلار دا شىر-پىر جىرعاپ جاتاتىن.
— ءاي، اناۋ ارامقاتقىردى ايداپ تاستاڭدارشى، تەرەزەنى سىندىرادى-اۋ! — دەپ وتىراتىن ۇلكەندەر.
— الگى جانجىگىت اتاڭ قايدا، ىزدەسەڭدەرشى، — دەپ كوجەگە جەتە الماي ومەشەگى قۇرىعان الدەكىم انشەيىندە سالەمىن بۇلداسا دا ءداپ سول كۇنى جانجىگىت اتاسىن ساعىنا قالاتىنى بار.
ءبىر عاجابى ناۋرىز كۇنى بولماسا، جاكەمدى تاماق ۇستىندە كورگەن ەشكىم جوق. قۇددى ءوزىن ناۋرىزدىڭ كوجەسىنە ساقتاپ جۇرگەندەي ءۇي-ىشى اسقا جۇگىنگەندە ول مال جايعاپ، نە وتىن جارىپ، نە قار كۇرەپ، ءتىپتى تۇك تاپپاسا سوناۋ مەكالاي زامانىنان بەرى ادىرە قالعان كەتىك بالتا، كەرەكسىز سايمانعا ساپ جونىپ وتىرعانى.
— قوراعا جۇگىرىڭدەر، قورادان تاباسىڭدار! — دەيدى «ەلگەزەكتىگىمەن» ەل اسىراعان ەرىنشەكتىڭ ءبىرى كوش جەردەگى كوشەدەگىنى جۇمساپ.
«التى تازدىڭ اۋىلى» تايلى-تۇياعىمەن الا جازداي ءشوپ شاپسا دا ناۋرىز تۋا اتى اقىرعا جەتە الماي تۋلاق بوپ، سيىرى كوتەرەمنەن كۇرەسىندە قالاتىن جىلداعى تاۋقىمەتى. جالعىز ساۋىندى ارى سۇيرەپ، بەرى سۇيرەپ جامباسىن تەسسە، كولحوز قوراسىنداعى اياق ارتىپ، اربا مەن شانا سۇيرەگەن كۇش-كولىك اڭىراعاندا التايدى كۇڭىرەنتەدى. ول شىركىندەردىڭ اسقازاندارىن ساپتاياقپەن ساناپ تا الا المايسىڭ. قارا جۇمىسقا كەلگەندە شەتىنەن قاراتاياق بوپ شىعا كەلەتىن، قاراتاياقتىڭ قالامىن ۇستاتساڭ قارا تانىماي قالاتىن «التى تازدىڭ» پىسىقتارى بىرەۋدىڭ كۇشىن، بىرەۋدىڭ ءىسىن سىناعاندا تۋرا تولىبايدىڭ اۋزىنان ءتۇسىپ قالعانداي، ىسقىرعاندا جات تۇگىلى اعايىننىڭ ءوزى جاعاسىن ۇستايدى-اۋ!.. توقسانى جيىلىپ ءبىر تورپاقتىڭ بوكسەسىن كوتەرە الماي:
— ويباي، بۇل نەمە جانجىگىت اتاڭ كەلمەي تۇرمايدى ەندى، — دەپ شۋلاسىپ جاتقانى.
اتاسى قازاق سيىردى ساسىق دەپ مەنسىنبەيتىن «قاراتاياقتار» ول شىركىننىڭ قالاي جاتسا دا ارتىمەن تۇراتىنىن قايدان ءبىلسىن. ارينە، جانجىگىت اتاڭ ىزدەتپەي-اق ءوزى كەلەدى. كەلەدى دە تورپاقتى قويىپ اتان وگىزدىڭ ءوزىن الدىمەن بوكسەسىنەن كوتەرىپ، توڭقايتىپ بۇتىنىڭ اراسىنان قاراۋىل قاراتىپ قويادى دا القىمىنان كوتەرىپ اياعىنان تىك تۇرعىزادى. «قاراتاياقتار»: «پاي-پاي، باياعىنىڭ باتىرلارىنان قالعان جۇرناق قوي!» دەپ تاڭداي قاعىسىپ بىلاي شىعا بەرە: «وسى شۇبار شال بولماسا بۇل اۋىل اشتان ولگەندەي ەكەن-اۋ!» دەپ كۇڭكىلدەسەتىنىن قايتەرسىڭ. قالاي دەسە دە الا جازداي اۋىلدىڭ قاراتاياعى مەن قارا جاياۋىنان ارقاسى جاۋىر، ساۋىرى قايىس بولعان كۇش-كولىك قاشان كوك جەتىلگەنشە جاكەمە ءمىنىپ ەسە قايىرادى... كوك جەتىلگەن سوڭ...كوتەرەمى تۇگىل كوشەلىسىنىڭ كوسەۋ ۇستاۋعا جارايتىن كوك باقايىنا دەيىن بۇكىل كولحوز بولىپ يتارقا قوسپەن كوشىپ كۇرەدى: قاراتاياعى اتتا، قارا جاياۋى قۋ جانىن قامشىلاپ، ەل قامى ءۇشىن ەتىگىن شەشپەي «سوسيالدى ەكپىندى ەڭبەككە» كىرىسەدى. اۋەلگى كوكتەمگى ەگىس، ودان سوڭ پىشەن، وعان جالعاسىپ كەلەدى. بۇل كەزدە جاكەمنىڭ شارۋاسى شاش-ەتەكتەن: نوقتا كورمەگەن جال-قۇيرىقتىنىڭ شۋ اساۋىن ارباعا تەلىپ، قارا كىرسە قاسقىر قاماعانداي وكىرەتىن وگىزدىڭ تاعىسىن دا تاناۋىن تەسىپ سوقاعا سالاتىن جاكەم. ايتەۋىر، سوعىس دەگەن زاۋال ءتۇرىپ جاتتى دا قاتىن-قالاشتىڭ ەتەگى بىتەۋ، ايتپەسە ارقان كەرىپ، تولعاتقان كەلىنشەكتىڭ بەلىن ۇستاۋ دا جاكەمنىڭ مىندەتىنە قالار ما ەدى...
...كولحوز بولعان سوڭ باستىق بار، باستىق بولعان سوڭ ونىڭ ورىنباسارى بار، متف، وتف، كتف دەيتۇعىن فەرمالارعا باستىق كەرەك، پىشەن مەن ەگىن دە ەگەسىز قالمايدى، قۇداي ساقتاپ ايتەۋىر شوشقا باققانىمىز جوق، ايتپەسە جەتىنشى جاستىقتى كورشى كەرجاقتاردان قارىزعا الار ما ەدىك؟.. قوش، سونىمەن اتىشۋلى الپىس تۇتىنگە التى باستىق. ساتىنە قاراي التاۋى بىردەي تاز بولسا، سولاردىڭ شاشىن باپتايتىن، اتىن، بوركىن كيگىزەتىن كومەكشىلەرىن قوسقاندا ءار تۇتىنگە بىر-بىردەن ايعايشى. ايتەۋىر سوعىسقا جاراماعانداردىڭ قامشىعا جاراپ تۇرعان زامانى عوي، كارى-قۇرتاڭ، قاتىن-قالاش، بالا-شاعا جورتا بولسا دا سولاردى ءپىر تۇتىپ جاماندىعىن «التى تازدىڭ اۋىلىنان» اسىرماي، جاقسىلىعىن التايدان الاسارتپاي التاۋ ءۇشىن ءار ۇيدە ءبىر-بىر تاراق ۇستاپ وتىرعان كۇندەر-اي! بيلىك بولىسىندە باۋىرىنان دارەتكە وتىراتىن ەركەك ساناتىنداعى باسى بوس جالعىز جاكەمە پورتفەل جەتپەي قالعان سوڭ بار سالماق سوعان تۇسپەگەندە قايتسىن!..
تورعاي شىرىلىمەن تۇرىپ كەتەتىن اتامىزدى ازانعى التى ساماۋىر شايدان سوڭ سيىر ساسكەدە شىقتاعى ىزىنەن تاۋىپ الاتىن ەدىك. انشەيىندە دە التايدىڭ شىڭىن كولەڭكەسىمەن جاسىرىپ، تالتايىپ قاراعان تازدىڭ بوركىن تۇسىرەتىن الىپ دەنە تۇيە كىرسە جىرتىلمايتىن شالعىندى ەل كوشكەندەي جاپىرىپ كەتەدى: ەكى جامباسىنا كەزەك تەڭسەلىپ، ەكى يىعىمەن بىتقىلدى قاعىپ وتىراتىن ادەتى قول شالعىنىڭ ىرعاعىنان جۇقسا كەرەك. سوعىس كەزىندە زاۋىتتارىمىزدىڭ قانشا تاڭكى شىعارعانىن اعامىز كامال سەيتجان ۇلى بۇگىن عانا ساناپ تۋىستى عوي، ال ول كەزدە بالالارعا ارناپ جاسالعان ءبىر تۇتام شالعىنى ءار كولحوزعا اكەلىپ ءۇيىپ تاستاعان. باعىمىز با، سورىمىز با، ون جاسقا جەتەر-جەتپەستە شالعى ۇستادىق، ونى دا ۇستاتقان جانجىگىت اتامىز: سابىن ۇزىن قىلىپ، قولتۇرماشىن كىندىگىمىزدەن كەلتىرىپ ساپتاپ بەرەدى دە تۋ سىرتىمىزدان قۇشاقتاپ الىپ ءشوپ شابۋدى ۇيرەتەدى... سودان ىرعاڭ-ىرعاڭ، ىرعاڭ-ىرعاڭ، ىرعاڭ-ىرعاڭ...
قىستىڭ سارى ايازى قىسقاندا ءبىر توبەت: «قاپ، كەلەر جىلى سۇيەكتەن ءۇي سالىپ الماسام با!»-دەگەن ەكەن، ناۋرىزدىڭ كوك مۇزىندا كوتەرەم باعىپ، جاياۋ-جالپى جۇلىعىنان توزعان جۇرت شىلدە تۋماي جاتىپ-اق شوكەلەپ قالعان كارى شوڭگەگە دەيىن جامباسى جەر يىسكەمەي شالعى ۇستايتىن ادەتى. سونداي ءبىر كۇنى ەكى سابا قىمىز، ءبىر قويدىڭ بۋىمەن جالعاندى جاپىرىپ تاستايتىنداي كولحوز اسار جاسايتىن بولدى. ءشوپ جۇمساق، شالعى جۇيرىك بولادى دەپ ەرتەڭگى شىق، تۇنگى ىلعالدى دا بوسقا جىبەرمەي اي جارىعىندا دا قاراپ جاتپايتىن جاكەم شولپان تۋماي شابىندىققا جونەلدى. ارتىنا ادام جولاتپايتىن، الدىنا بارساڭ تىستەپ، ىڭعايىنا كەپ قالساڭ سيىرشا تۋرا شاپتان تەبەتىن قىرشاڭقى كوك بايتالعا مەنى جايداق مىنگىزىپ جەتەلەپ الدى. بۇل بايقۇستىڭ اتى بايتال دەمەسەڭ جاسى كولحوزبەن قۇرداس بولسا كەرەك، موينى قومىتتان، ارقاسى ەردەن بوساماعان تۋلاققا ايعىر قاراماي قويعان سوڭ بايتال زاتى ماڭگىلىككە ماڭدايىنا جازىلىپ قالىپتى. جانۋاردىڭ جاكەمنەن باسقا ءتىرى پەندەگە جۇگەن سالدىرتپايتىن مىنەزى جانە بار. بايتال تۇگىلى باقايلى ات كوتەرمەيتىن اتامىز ءولىپ بارا جاتسا وعان اياق ارتقان ەمەس، ايتەۋىر جەتەگىندە ءبىر كەرەك بولۋى كەرەك، ول كەرىكتە قالقايىپ ەس بولاتىن ءبىر بالا وتىرۋى كەرەك...
ازانعى التى ساماۋىردىڭ سارقىلاتىن ۋاقىتى بولىپ ەدى، ءبىراق، اۋىل جاقتان تىرپ ەتكەن ءتىرى پەندەنىڭ توبەسى كورىنبەدى. سيىر ساسكەدە جاكەمنىڭ ماڭدايى ءجىپسىدى: ءار سىلتەگەنى اتقا جۇك، ءار شىعارعان جولىنان اربا وتكەندەي، ىزىڭى انگە بەرگىسىز كوش-قۇلاش ءىربىتتىڭ اق شالعىسى جەردىڭ قىرتىسىنا دەيىن سىپىرعاندا اينا تازدىڭ ءوزى قىزعانعانداي... سيىر ساسكەدە قوڭىر شولاق وگىزدىڭ قۇيمىشاعىنا تەڭدەپ ءبىر قويدىڭ ەتىن باس-سيراق، ىشەك-قارنىمەن الىپ كەلگەن ۇشەتشىك تولەۋ ەكى مەس قىمىزدى ساۋساعىمەن نۇقىپ تۇرىپ: «وتىز ليتر» — دەپ ماعان قول قويدىرىپ الدى دا ەتتى تاي قازانعا توعىتىپ، قيقايىپ اۋىلعا قايتىپ كەتتى.
تالما ءتۇس بولعاندا كوش جەردەگى اۋىلدىڭ ءتۇتىنى زورعا قيسايدى، ءبىراق، تىرپ ەتكەن ءتىرى پەندەنىڭ توبەسى كورىنبەدى.
— ءبىر شارۋا بولدى-اۋ، شاماسى، تەك جاقسىلىققا كورىنسىن، — دەپ شالعىنىڭ جۇزىندەگى ءشوپتىڭ قوقىمىن الاقانىمەن سىپىرىپ، شولىركەي ىم قاقتى دا:-اناۋ مەستى بەرمەن قاراي جاقىنداتىپ قوي، — دەدى.
وتىرىك دەپ تە، شىن دەپ تە جۇماحانشا انت بەرە المايمىن، «التى تازدىڭ اۋىلىن» ءۇش ءجۇز بۇلاق، ءۇش وزەن كەسىپ وتەتىنى راس. بۇركىت پەن كۇلمەستى، بۇقتىرمانى بۇكىل قازاق بىلەدى. ال ءۇش ءجۇز بۇلاقتىڭ ءۇش ءجۇز اتى بار دەسەم، بىرەۋ سەنەر، بىرەۋ سەنبەس. اۋليە بۇلاق، شولاق بۇلاق، سارى بۇلاق... ءۇش ءجۇزىن تۇگەل ساناپ شىعا المايتىن بولعان سوڭ ماعان وسى ۇشەۋى دە جەتەدى. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ اتاقتىسى شىبىندى بۇلاق!.. شىركەيى شىمشىقتاي، ماساسى تورعايداي قالىڭ بۇك تالما تۇستە گۋلەگەندە ورمان ۇلىپ، تاۋ كۇڭىرەنىپ، اسپان قاقىراپ تۇسەتىندەي بولادى-اۋ!.. بوكسەنى بوگەلەككە بەرىپ، قۇددى قازان اڭدىعانداي وشاققا باسىن تىعىپ العان كوك بايتالدىڭ ساباۋداي قۇيرىعى ماسانىڭ قالىڭ بۇلتىن جىرتا الماي شوشاڭ-شوشاڭ ەتەدى. شالعىنىڭ ەكپىنىمەن شايقالعان جاكەمنىڭ توبەسىندە دە جەلگە مايىسقان اعاشتاي قىرىق بۇراتىلىپ قارا قۇيىن شيراتىلىپ تۇر.
— ماسا جالقاۋدى باسادى، جانسەبىلدەن قاشادى، — دەۋشى ەدى اتامىز. راسىندا، قانشا قانقۇمار بولعانمەن تەردىڭ ءيىسىن جاقتىرمايتىن اريستوكراتتىعى دا بار. اتامىزدىڭ سوڭىنان ەرىپ، شالعى جانايتىن قايراق تاستى الاقان جايعاندا ۇستاتا قويۋدان باسقا ەرمەگى جوق مەن سەكىلدىلەر شىبىن-شىركەيگە يەن-تەگىن ازىق...
...كۇن ەڭكەيە ءبىر مەستى تاۋىسقان جاكەم ەكىنشىسىنىڭ قىشقاشىن اعىتىپ، توماردىڭ ۇستىنە قويدى دا شىنتاعىمەن باسىپ وتىرىپ، اۋزىنان-اق ءسىمىرىپ ورتالاپ تاستادى. ءتۇتىنى سەيىلىپ، تىم-تىرىس قالعان كوش جەردەگى اۋىلدان ءۇمىتىن ۇزگەندەي كەيىستى قاباقپەن ءبىر شولىپ ءوتتى دە:
— ال، بالام، ەكەۋىمىز ەندى اسقا جۇگىنەلىك، — دەپ قولىنا وجاۋدى الدى...
...قازاندى وتتان تۇسىرمەستەن، ەتتى جىلىك-جىلىگىمەن كاكپىرمەن ءسۇزىپ وتىرىپ، سورپانى وجاۋمەن قازان ۇستىنەن ساپىرىپ وتىرىپ...
...كىشى بەسىندە قوڭىر شولاقوگىزدىڭ قۇيمىشاعىنا ءمىنىپ ۇشەتشىك تولەۋ كەلگەندە قازان تۇبىندە جالعىز قارا قابىرعا قالعان ەدى، ەكى مەستى جۋىپ-شايىپ، اتام تەرىس توڭقارىپ سورعىتىپ قويعان.
— ءسۇيىنشى، اتا، ءسۇيىنشى! — دەپ تولەۋ قوڭىر وگىزدىڭ ۇستىنەن قۇلاپ ءتۇستى.-بوگىس كەلدى!.. اسكەردەن بوگىس كەلدى!..
— ايتەۋىر ءتىرى مە ەكەن؟ — دەپ الدە ءبىر جەتىمەك ىرگەدەن ك،وي قايتارىپ كەلگەندەي جاكەم بويى قولاعاشقا جەتپەيتىن ۇشەتشىككە قوراشسىنا قارادى.
اسكەردەن ءوزى كەلگەندەي ەزۋى قۇلاعىندا، ەكى يىنىنەن دەم الىپ، سۇيىنشىگە تاي بولماسا دا تايىنشا دامەتىپ تۇرعان تولەۋ اتامىزدىڭ جاۋابىنا تويماي قالدى دا:
— ءتىرى بولماسا كەلە مە! — دەپ كادىمگىدەي داۋلاسۋعا قالدى. — قول-اياعى ءبۇتىن، تاماعى ساۋ، ساعىنىپ قالدىم دەپ تالقاندى ارپاداي اساپ وتىر!
— ءتىرى بولسا اۋىلدى تاباتىنىن ءوزىم دە بىلگەم! — دەدى جاكەم. — ساعان بەرەتىن ءسۇيىنشىم سول، اناۋ جەرىندى بارىپ ولشەپ ال.
بوگىس جانجىگىت اتامنىڭ تۇڭعىشى ەدى. جامباسى جەرگە تيمەگەن پالۋان ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا موللالىق قۇرىپ ءدۇنيادان ءوتتى. كەنجەسى، سىناقشى ۇشقىش ءعۇسمان سامولەتتى دىبىستان وزدىرامىن دەپ ءجۇرىپ ەلۋىنشى جىلدارى اتامىزدىڭ جانازاسىنا زورعا ۇلگەرگەن. بالالارىنا ىشتەي رازى بولعانىمەن، «ناعاشىعا تارتقان وڭشەڭ ىنجىق، مەنىڭ ءبىر ساۋساعىممەن كۇرەسۋگە جارامايدى» دەپ مەنسىنبەي وتىراتىن.
شولپانمەن تالاسىپ شالعى تارتقان اتامىز كىشى بەسىنگە دەيىن ءبىر گەكتار جيىرما سوتىق جەردىڭ ءشوبىن شاپقان ەكەن. اۋەلدە قاتىنى ەگىز تاپقانداي قايدا سيارىن بىلمەگەن ۇشەتشىك قازان تۇبىندەگى جالعىز قابىرعانى كورگەندە شالقاسىنان ءتۇستى.
— موينىڭا جازام! — دەپ جەر تارپىدى.-جيىرما كيلا ەت، وتىز لەتر قىمىزدى موينىڭا جازام! — دەپ قازاندى ءۇش اينالىپ شىقتى. سوندا دا اتامىزدىڭ سارقىتىن تاستاعان جوق، قوڭىر شولاقتىڭ قۇيمىشاعىنا جارماسىپ جاتىپ جالعىز قابىرعانى ەزۋىنە قىستىرا كەتتى.
— ءاي شىراعىم توقتاشى، — دەپ جاكەم جالىنعانداي بولدى. اۋزىڭ دۋالى بولسا دا، ءتىلىڭ ۇزىن ەدى، مىناۋ اڭگىمە ەل قۇلاعىنا جەتپەسىن، مىقتاعاندا قۇنى ءبىر قوي، وتىز ليتر قىمىز ەكەن عوي، اي باتىپ، تاڭ اتقانشا تاعى ءبىر كەكتاردى جۋساتىپ بەرەيىن، اناۋ باسقارماڭا ايتا بار، جۇرت جينالعانشا قوس باسىنا ءبىر قويى مەن ەكى مەسىن اكەلىپ تاستاسىن.
ايعايى ازاننان بەتەر دەمەسەڭ قۇلاعىنىڭ مۇكىسى بار ۇشەتشىك اتامىزدىڭ ارىزىن ەستىدى مە، ەستىمەدى مە، قوڭىر وگىزدىڭ قۇيمىشاعىندا جاۋىرعا قونعان ساۋىسقاندي ەربەيىپ وتىرىپ الىپ: «موينىڭا جازام، موينىڭا!» دەپ باقىرعاندا شىبىندى بۇلاقتىڭ شىبىن-شىركەيىن ءبىر ۇركىتىپ ەدى.
ءبىر كولحوزدىڭ كوتەرەمى مەن كوشەلىسىنە دەيىن موينىمەن كوتەرگەن جانجىگىت اتام ەڭبەگىن بىلاي قويعاندا ابراتتىڭ ايرانى مەن ارپانىڭ قاتىقسىز قارا كوجەسىن اقتاي الماي ءومىر-باقي دەبيتور بولىپ ءوتىپ ەدى...
...ارميا گەنەرالىنا قارىن بولەلىك قاتىسى جوق شوققايىڭ چەرنياحوۆسكيي اتانىپ، ەسىگى بىر-بىرىنە تەرىس باعىنعان ءجۇز ەلۋ ءتۇتىن كەشەگى الپىس وشاقتى «التى تازدىڭ اۋىلى» ەكەنىن الدەقاشان ۇمىتقان. گەنەرالدىڭ شەنىن تاققان سوڭ اتانىڭ شۋاش مۇڭكىگەن شەكپەنىن ناعىلسىن!.. جەتى ساپتاياق كوجە تۇرماق، ءۇش ءجۇز بۇلاق، ءۇش وزەننىڭ جاعاسىندا وتىرسا دا جەتى قاسىق سۋدىڭ ءوزى ساتۋلى بولعان سوڭ اعايىندار ءبىر-بىرىن شايعا شاقىرىپتى دەگەن قاۋەسەت ماعان جەتكەن جوق. جەتى ۇيدەن ءدام تاتىپ، جەتى ساپتاياقتان كوجە ىشەتىن جانجىگىت سياقتى اتالارىمىزدىڭ كوزى الىسىمەن كەيىنگى شالداردىڭ اسقازانى تاۋىقتىڭ بوتەكەسىمەن جارىسا الماي قالىپتى دەسەدى. مەشكەي دەگەن جاقسى اتاق ەمەس، قاڭقۋ سوزگە قالماس ءۇشىن ءار ءتۇتىن ەسىگىن الىپ، ءۇش مەزگىل اسىن دا ۇرلاپ ءىشىپ وتىرعان كورىنەدى. كورشىنىڭ ەسىگىن كورشى قاقپاعان سوڭ ۇلتارالىق تۇرماق اعايىن ارالىق ارازدىقتىڭ ءيىسى شىقسا ناعىلسىن! ايتەۋىر وسەكتەن امان! تىنىشتىق!..
You Might Also Like
-
ءبىز اعايىندى ۇشەۋمىز. ەڭ ۇلكەنى جانىمحان، ونان كەيىنگى ءالىمحان، كەنجەسى مەنىڭ اتىم قاسىمحان، ءبىر اكەدەن ءۇش حانبىز. اپام حاندارىن الىپ تاستايدى دا، جانىم، ءالىم، قاسىم دەپ اتايدى. جانىمحان ءۇيلى-باران...
