مەنىڭ اعالارىم
ءبىز اعايىندى ۇشەۋمىز. ەڭ ۇلكەنى جانىمحان، ونان كەيىنگى ءالىمحان، كەنجەسى مەنىڭ اتىم قاسىمحان، ءبىر اكەدەن ءۇش حانبىز. اپام حاندارىن الىپ تاستايدى دا، جانىم، ءالىم، قاسىم دەپ اتايدى. جانىمحان ءۇيلى-باراندى، بىزدەن بولەك تۇرادى. اينالدىرعان سوڭعى ءۇش جىلدىڭ ىشىندە ايەلىمەن ءۇش اجىراسىپ، ءۇش رەت قايتا قوسىلدى.
جانىمحان ايەلىن جاماندايدى:
— وسى قازاقتىڭ قاتىندارى قاقىلداپ، تۇزدە جۇرسە جاتقاننىڭ جانىن سۋىرادى. ۇيدە اعىن اقتاپ، قاراسىن كۇپتەپ وتىرعانىن كورەسىڭ. ءبىزدىڭ ناعيمانىڭ قولىنان تۇكتە كەلمەيدى، اربالاپ كىرگىزسەڭ دە، قاپتاپ تارتساڭ دا، قازانىنا قاق تۇرمايدى، — دەپ اپاما شاعىنىپ كەپ وتىرعانى.
ايەلى جانىمحاندى جاماندايدى:
— و زاماندا بۇ زامان ەركەكتىڭ قازان-وشاققا جاعالاسقانىن كورسەم كوزىم شىقسىن. قۇداي-اۋ، بۇل نە سۇمدىق، قولىما كىلت تۇسپەيدى، سوقىر تيىن اقشا ۇستاعاندى قويدىم. ىشەر اس، كيەر كيىمگە دەيىن ساناپ، دىگىرلەپ وتىرعانى، — دەپ ءجۇز كەلىپ، ءجۇز كەتسە دە جاماندايتىنى جانىمحان.
— ءتايت ءارى، ەكەۋىڭنىڭ دە نيەتتەرىن جامان! جاپ-جاس باستارىڭنان قىمس ەتسە، «ويبوي قىرىپ كەتتى، ويبوي جۇلىپ كەتتى» دەپ، جاۋ شاپقانداي جەتەسىڭدەر. ەل امان، جۇرت تىنىشتا سەندەرگە نە پالە جەتىپ تۇرادى وسى؟ ءۇي اناۋ، دۇنيە-مۇلىكتەرىڭ دە ءبىر باستارىڭنان اسىپ توگىلەدى. مال اناۋ، جىلقىدان ءۇيىر سالىپ، سيىردان پەرمە اقشالارىڭ كەلە مە ەندى. شيەتتەي جالعىز بالادان باسقا اسىراي الماي وتىرعان پەندەڭ جوق، ەستىرتپە ءارى ماعان ونداي بىرقىلىڭدى! — دەپ اپام ەكەۋىن دە ۇيدەن ءتۇرىپ شىعاتىن.
جانىمحان زاگوتسكوتتىڭ كونتورىندا ەسەپشى بولىپ ىستەيدى. ايتتى ايتپادى، اۋىلداعى باي سەميانىڭ ءبىرى. ءبىر ات، ءبىر قۇلىندى بيەسى، ءبىر قۇنانشىعارى بار. سيىردىڭ سانى بەسەۋ-التاۋ بولۋى كەرەك. ءبىز ءالىمحان ەكەۋىمىز بيىل جاڭادان التى بولمەلى ءۇي ساتىپ الدىق تا، ەسكى سامان ءۇيىمىزدى سولارعا قالدىرعان ەدىك، سول ەكى بولمەلى باسپانانىڭ ءىشى جاساۋعا اۋزى-مۇرنىنان شىعىپ تۇر. كوپ ساندىقتاردا نە جاتقانىن ءبىر جانىمحاننىڭ ءبىر ءوزى عانا بىلەدى، ءبىز كوپ بارا بەرمەيمىز، اندا-ساندا باس سۇققاننىڭ وزىندە جەڭگەمىز جاساۋىنا سۇقتانىپ قاراي بەرگەندى جاقتىرمايدى. ايتەۋىر كوزگە تۇسەردەن ون شاقتى پالتو، كوستيۋم-شالبارلار دا وسىنشاما، كىلەم-سىرماقتارىن، شىنىمدى ايتايىن، ساناعانىم جوق. نەسىن ايتاسىن اعامىز كەرەمەت تابىستى ادام. نە بۇگە، نە شىگە تۇسپەي، ەكەۋىنىڭ ءيتىس-تارتىس كەرىلدەسىپ جۇرگەنى دە وسى دۇنيە ءبولىستىڭ ەسەبىن تابا الماي قينالادى-اۋ دەيمىن. جانىمحان سوڭعى كەزدە مىس-مىس اقشانى ساقتاپ قوي دەپ اپاما تاستاپ كەتىپ ءجۇر. كوزدىڭ جاۋىن الادى-اۋ شىركىن سارقۇلاقتار. قايدان كەلەدى ەكەن مۇنىڭ ءبارى؟..
ءالىمحان ەكەۋمىز كولحوزدا جۇمىس ىستەيمىز. تابىسىمىز جامان ەمەس. ءبىراق جانىمحاننىڭ كىرىسىمەن سالىستىرعاندا ەشكىنىڭ تەبىنىندەي-اق. ونىڭ ۇستىنە ءۇي سالامىز دەپ تازا تاقىرلانىپ قالدىق. بۇل ءۇيدىڭ كەسىرىنەن ءالىمحان بيىل تاعى ۇيلەنە المايتىن بولدى. مىنا كورشىدەگى قىزىلبورىك سيىرباقتىڭ بوي جەتكەن قىزى ايشانى توڭىرەكتەپ ءجۇر ەدى. ءوزى ءبىر جاقسى ادام، اشىق-جارقىن، قىز دەسە قىز-اق. ءتۇرى دە ءايبات، جەڭگە بولۋعا جارايدى. اتتەڭ ءبىلىمى ونشا ەمەس، ءۇستى-باسى قاق-قاق بولىپ، ۇزاق كۇنگە فەرمادا سيىر سوڭىندا سالپاقتاپ جۇرگەنى. ۇيگە كەلسە دە الدىمەن مۇڭك ەتكىزىپ ءسۇتتىڭ كوك ءيىسىن الا كىرەدى. قايتەر دەيسىڭ، اپام دا ساۋىنشى بولىپ ەدى عوي. ءبىراق قىز قۇرىعىرعا سەنىم بار ما، زىپ ەتىپ بىرەۋگە كەتىپ قالماي تۇرعاندا ءالىمحاننىڭ كىرگىزە قويعانى ءجون ەدى. تاعى دا مىنا قاراجاتى قۇرعىر...
— جانىمحاننان انادا قارىزعا اقشا سۇراعانىمدا، ويبوي تۇك جوق دەپ قۋ شوپپەن اۋزىن ءسۇرتىپ ەدى، ۇيالماعىردىڭ ەندى ىستەپ وتىرعانىن كوردىڭ بە؟ — دەپ ءبىر كۇنى اپام رەنجىدى.
اپامنىڭ مىنا شاعىمىن ەستىگەندە، ءالىمحان بۇرقىلداپ شىعا كەلدى.
— قارا سۋعا قامالساڭ دا سودان ءبىر ساباق ءجىپ سۇراما دەگەنىم قايدا؟ نەمەنەگە باراسىز سولارعا. قايتسەم قۋ باستان قۋىرداق شىعارامىن دەپ وتىرعان قارىمبايدان قايىر كۇتىپ جۇرگەن سىزدە دە ۇيات جوق ەكەن. كوشتەن قالىپ، اشتان ءولىپ جاتقانىمىز جوق. كولحوزدىڭ ەسەپ-قيسابى ءوتسىن، جارتى جىلدىق وچەت دەي مە، سوسىن ەڭبەك كۇنگە شاقتىرىپ بىردەمەسىن الارمىز. ۇيلەنبەگەن جۇرت تا ءومىر ءسۇرىپ جاتىر عوي. بيىلشا شىعىندانباي قويا تۇرسا مەن ۇشىنىپ كەتەدى دەدىڭ بە؟..
— ءالىم-اۋ، مەن سونى سۇرايىن دەپ سۇرادى دەيسىڭ بە. ىشتەن شىققان شۇبار جىلان ەمەس پە، توي-تومالاق جاساي قالساق، نەندەي كومەگى بولار ەكەن، ادەيى سىنايىن، بىلەيىن دەگەنىم ەدى، — دەپ، اپام اقتالا سويلەدى.
— بىلەتىن تۇگى دە جوق! — دەپ ءالىمحان تورسيىپ وتىر. — بىلەتىن تۇگى دە جوق!.. سوعان كۇنىمدى سالماسىن. ونسىز دا ەلدەن ەستىگەن وسەك-اياڭىم جەتكىلىكتى. سۇيەككە تاڭبا بوپ.... وسى جۇرت بەتىنە قاراۋدان قالدىق قوي تۇگە!..
— ە، نەمەنە بودى سونشا؟ بىرەۋدىڭ الدىنداعىسىن تارتىپ الىپ پا ول؟ دۇنيە جيسا وزىنىكى، ادال ەڭبەگى. ساعان تاڭبا سالاتىن نە جامان اتىن تارتتىڭ. ايتا بەرەدى ەرىككەن ەل! — دەپ اپام دا بولمادى.
— تارتىپ الماسا دا، ادالدان تاۋىپ وتىرعان جوق. بىرەۋ زاگوتسكوتكە مالىن وتكىزسە دە، سالماعىن ارتىق جازعىزىپ، كىر باسىنداعى قۋلارمەن اۋىز جالاسادى. ودان قالدى ءوزىنىڭ ارىق-تۇراعىن كولحوز مالىنىڭ ەسەبىنەن وتكىزىپ جىبەرەدى دە، تورپاعىن سيىر، قوزىسىن قوي، جاباعىسىن بەستى ات قىپ وتىر. انا قورا-قورا مال قايدان كەلدى دەيسىز. ءسىزدىڭ ەنشىگە بەرگەنىڭىز جالعىز قاسقا سيىر ەمەس پە ەدى... «مىنا جانىمحان دەگەنىڭ جۇرت ۇستىنەن كۇن كورىپ، بايىپ بارادى. ءتىپتى وزىنەن ارتىلىپ ىنىلەرىنە التى بولمەلى ءۇي تۇرعىزىپ بەرگەن جوق پا؟» — دەپ گۋ-گۋ اڭگىمەنى اركىمدەردەن ەستىپ ءجۇرمىن. ءسىز قارىز بەرمەدى دەپ ءتۇڭىلىپ وتىرسىز. مەن ادام بولمايدى ما دەپ تۇڭىلەمىن. بۇل قىلىعىن قويماسا، ەرتەڭ-اق باسى سوتقا ىلىنەدى. سۇيەككە تاڭبا دەگەن سول!..
— استاپىراللا!.. تەك وتىر، بالام، جوقتى شاقىرماي. جامان بولسىن، جاقسى بولسىن، ايتەۋىر امان ءجۇرسىنشى، — دەپ، اپام جاعاسىن ۇستادى.
باسە، ايلىعىنىڭ بار-جوعى 900 سوم، اعىلىپ-توگىلىپ جاتقان نە قىلعان مۇنشا تەگىن اقشا دەپ ەدىم-اۋ.
ءالىمحان بۇدان ارتىق سوزگە كەلگەن جوق. كيىنىپ الدى دا، قيقايىپ تارتىپ تۇردى. ەندى بىردە ونىڭ قاقپاقتاي كەڭ جاۋىرىنى سيىرباقتىڭ قاقپاسىنىڭ الدىنان قاراڭ ەتكەنىن تەرەزەدەن كوزىم شالىپ قالدى. «وي باتىرىم-اي، قانشا تايراڭداعانىڭمەن ءقازىر اپەرسە دە ءارى كەت ەمەسسىڭ-اۋ. كەلىنشەكتىڭ زارى وتكەن ەكەن عوي»، — دەپ ءتۇيدىم ىشىمنەن.
اپامنىڭ كوزى شاراسىنان شىعىپ كەتتى. جانىمحاندى بىرەۋ جەلكەدەن تۇيگىشتەپ الىپ بارا جاتقانداي-اق: «قۇداي-اۋ، ساقتاي گور، قۇداي-اۋ، ساقتاي گور!» — دەپ وز-وزىنەن كۇبىرلەپ تاۋبەسىنە سيىنىپ وتىر.
— جانىم، وي-بوي ءالىم، تۋۋ، قۇداي-اي، قاسىم! — دەپ شەتىمىزدەن شاقىرىپ شىقتى دا: — بارىپ كەلشى الگى سورلىعا. ۇيىندە بولسا، اپام شاقىرىپ جاتىر دە، تەز جەتسىن دەپ جاتىر دە، — دەپ ماعان جابىستى.
* * *
جانىمحان ايەلى ەكەۋى قارا تەر بولىپ ۇلكەن ءبىر جاۋعا كىرىسىپ كەتكەن ەكەن. اۋلا ءىشى شاڭ-شۇڭ بوپ جاتقانعا نە دەسەم، قازدىڭ قىزىلشاقا ءبىر بالاپانى. كەشكى ىمىرتتا كورشىسى جاقىپتىڭ قازى مەن ءۇيدىڭ قۇسى ارالاسىپ، اجىراتا الماي ارام تەرگە ءتۇسىپ ءجۇر. جانىمحاننىڭ قولىندا بالاپاننىڭ باسى، جاقىپتىڭ قولىندا سيراعى، ارى تارت، بەرى تارتپەن ايعايلاسىپ تۇر.
— ەي، بالام، سەن اۋەلى قاراساڭشى، مەن بالاپاندارىمنىڭ تابانىن تۇگەل ءتىلىپ جىبەرگەنمىن. مىنە، سەنبەسەڭ تاڭباسى. قويا بەر دەگەن سوڭ قويا بەر! — دەپ، جاقىپ شال تەكپەكتەيدى. جانىمحاننىڭ جىبەرەر ءتۇرى جوق.
— جوق... جوق. بالاپان مەنىكى. ءبىزدىڭ قازدىڭ تۇقىمىنىڭ ءبارى الا. ساعان مۇنداي الا بىتكەن جوق! — دەپ ول الەك. ءبىر جاعىنان قىت-قىتتاپ ناعيما:
— وسى قازاق جوقتان پايداكۇنەم كەلەدى ەكەن تۇگە! قيۋسىزدان قيعىلىقتى سالۋىن. ويباي-اۋ، ساقالدى باسىمەن ۇيالمايدى ءوزى ءتىپتى. جىبەرمە دەيمىن-ەي، نەگە جىبەرەسىڭ! — دەپ وراعىتىپ جانىمحاننىڭ ول جاعىنان ءبىر شىعىپ، بۇل جاعىنان ءبىر شىعىپ جەلپىندىرىپ قويادى. داۋدىڭ كوپكە سوزىلار ءتۇرى بار ەدى، ءبىراق جاقىپ اقساقال تايقىپ شىعا كەلدى:
— شىراعىم-اي، مەنىڭ قىزىممەن جاستى بالا ەدىڭ، ساقالىما جارماسقانىن نەتكەنىڭ؟! وسىمەن باييىن دەپ تۇرعان مەن جوق، تەك اق مالىم بولعان سوڭ... سەندەر-اق الا قويىڭدار! — دەدى دە، شال بالاپاندى قويا بەرىپ شىعىپ كەتتى. قۇس ەكەش قۇس تا بوتەن ءۇيىردىڭ ساياعىن قوسا قويسىڭ با. اناسى ءبىر، مىناسى ءبىر تىستەلەپ، سونشاما دىردۋ تۋعىزعان الانى توپقا جۋىتاتىن ەمەس. جانىمحان كۇرگەيلەپ سوندا دا قوراعا قۋىپ تىقتى. ەكى كوزى قانتالاپ شەلدەنىپ كەتكەن. سامايىنان سوراداي اققان تەردى جەڭىنىڭ ۇشىمەن ولاي دا سۇرتەدى، بىلاي دا سۇرتەدى. قۇددى ءبىر سۇلە سوق بوپ قان مايداننان شىققانداي. قاۋقالاقتاپ ءجۇرىپ ناعيما ءبىر بالاپاننىڭ اياعىن باسىپ كەتىپ ەدى، جانىمحان:
— ءوي، اتاڭا نالەت! — دەپ شاق ەتە قالدى. — كوز بە سەنىڭ باسىڭداعى، بەز بە؟! قۇرت، شەتىنەن، قۇرت!... ءبارى سەنىڭ كەسىرىڭ. ۇيدە وتىرىپ ازعانتاي مال-قاراعا يە بولۋ دەگەن جوق مۇندا! — دەپ قودىراڭداپ بارىپ ناعيمانى مايقۇيرىقتان تەۋىپ جىەردى.
— قايتەدى-ەي مىناۋ، قايتەدى-ەي مىنا قۇداي اتقىر! — دەگەننەن باسقا ناعيما دا قىڭق ەتەر ەمەس، ۇيرەنشىكتى تەپكى سياقتى. مال باسىنان جان ساداعا دەپ تۇرعان ءتارىزدى. جانىمحان ءالى كۇيىپ-پىسىپ ءجۇر. ونىڭ ۇستىنە سيىرلارى موڭىرەپ، قوزى-لاعى ماڭىراپ، قۇسى قاڭقىلداپ، ازان-قازان بولىپ اۋلانى باسىنا كوشىرىپ اكەتتى. سول شۋدىڭ ىشىنەن: «ءاي، ناعيما، سيىرىڭدى ساۋدىڭ با؟ ءاي، ناعيما، قويدى تۇگەندەدىڭ بە؟ ءاي، ناعيما، الا تايىنشا ورىستەن كەلدى مە؟ ءاي، ناعيما، بيەگە جەم بەردىڭ بە؟ ءاي، ناعيما، ءوي بادالىپ قالعىر، بادالىپ قال! اق سەركەنىڭ باقايىنا توتيايىن سالايىن، قۇتىنى اپەرشى! ءاي، ناعيما، انانى ءويتتىڭ بە، ءاي، ناعيما، مىنانى ءبۇيتتىڭ بە؟» — دەگەن جانىمحاننىڭ داۋسى قارلىعىپ ازار ەستىلەدى. ەسىك الدىندا ەكى جاسار ءازىمحان بوزداپ ول تۇر. وعان بۇرىلا قوياتىن ەشكىم جوق.
«سەنگەن قويىم سەن بولساڭ، كۇيسەگەنىڭدى ۇرايىن»، — دەپتى عوي بىرەۋ. جيعان مالىڭ وسى بولسا، راقاتى قۇرىسىن دەپ تۇرمىن مەن دە ىشىمنەن. اپامنىڭ سالەمىن جەتكىزدىم دە، بازار ىشىنەن قاشىپ شىققانداي بولدىم.
* * *
جانىمحان ءبىز كەشكى استى الدىمىزعا الا بەرگەندە كەلدى. بەت-اۋزى ايعىز-ايعىز بولىپ بارلىعىپ كەتىپتى. ماناعى ىرىڭ-جىرىڭنان بۇرلىعىپ جەتكەنى وسى بولسا كەرەك. كەلە كەبەرسىگەن ەرنىن جالاپ-جالاپ الىپ شايعا ءتيىستى.
اپام دا ءۇنسىز، ءالىمحان دا قىرسىعىپ وتىر. ءالىمحان ءبىر شىنى شاي ءىشتى دە، ىدىسىن توڭكەرىپ، گازەت وقىعان بولىپ ديۆان ۇستىنە قىڭىرايىپ جاتىپ الدى. اپام شاقىرتارىن شاقىرتىپ السا دا باتىپ ەشتەڭە ايتا الماي وتىرعان سياقتى. شايعا قانىپ العان سوڭ اڭگىمەنى جانىمحاننىڭ ءوزى باستادى.
— شىركىن-اي، زاگوتسكوتقا جەلىنى جەر سىزعان نەشە ءتۇرلى جاقسى سيىرلار ءتۇسىپ جاتىر! — دەپ تامسانىپ قويدى. — شىركىن-اي، نەسىن ايتاسىڭ، اعىپ تۇرعان ءسۇت، نەسىن ايتاسىڭ!.. مەن گۋرتوپراۆپەن كەلىسىپ قويدىم، قاسىم، سەن ەرتەڭ الگى الا سيىرلارىڭدى ءتىرى پەندەنىڭ كوزىنە شالدىرماي اكەلە قويشى. ايىرباستاپ جىبەرەيىك. ابدەن كارتايدى ەمەس پە، اپا، ءا؟ ءسۇتى دە قايتقان شىعار. كوپ سۇرامايدى، گۋرتوپراۆتىڭ كومەيىنە ءجۇز سوم تىقساڭدار بولدى، — دەدى دە، الاقانىن جانىپ-جانىپ قويدى.
ءالىمحان قولىنداعى گازەتىن لاقتىرىپ جىبەردى دە، بىردەمە شاعىپ العانداي اتىپ تۇردى ورنىنان. كوزى شاقىرايىپ جانىمحاننىڭ وڭمەنىنەن تەسىپ بارادى.
— ءاي، سيىرىڭ وزىڭە! سەن كەتەمىسىڭ وسى ۇيدەن! ساعان سيىر تاۋىپ بەر دەدىم بە؟
— مىناۋ نە دەپ مىجىپ وتىر؟ كەتى نەسى-ەي مىنانىڭ؟ — دەپ، جانىمحان تۇتتىعىپ، قاقالىپ-شاشالىپ، ءىشىپ وتىرعان شايىن كەرى يتەرە سالدى.
— نە دەپ وتىر-ەي ءوزى؟.. بار جازىعىم جاقسىلىق جاسايىن دەگەنىم بە؟ تۋرا بەتتەن الاتىندى قايدان شىعارعانسىڭ ءوزىڭ؟ «ولەتىن بالا مولاعا قاشادى» دەپ!.. قارا مۇنىڭ ءوزىن!..
— قارايتىن تۇگى جوق! سەنىڭ جيعان-تەرگەنىڭدى دە كورىپ وتىرمىز عوي. ارام دۇنيەنىڭ شاپاعاتىن ساعان-اق جازسىن، بارشى ءوزىڭ، بار!
ءالىمحان الپامساداي دەنەسىمەن يەكتەپ جانىمحاننىڭ جانىنا جەتىپ كەلدى. شىنىمەن-اق قونجيتىپ جىبەرەدى دەپ ويلادى ما، اپام دا ورە تۇرەگەلدى.
— مەنىڭ كورمەگەنىم وسى ەدى. بەي ۋاقىتتا بۇنىسى نەسى-ەي، مىنالاردىڭ؟ وڭباعاندار!.. جايىمەن ايتسا بولماي ما؟ سەن دە ءبىر... سۇزەگەن بۇقا قۇساماي بىلاي!
كەرىلدەسكەن ەكەۋى جىم بولدى دا، ءبىرى قومپاڭ-قومپاڭ ەتىپ ديۆانعا قايتا بەتتەدى، ەكىنشىسى بۇرتيىپ ورىندىققا سىلق ءتۇستى. ءالىمحان دۇڭك-دۇڭك ەتىپ ۇرىستى تاعى قوزداتا باستادى.
— جايىمەن دەيتىن تۇگى جوق! جىمىسقىلانىپ قازان ۇستىنەن ءبولىپ جەۋگە ابدەن ماشىقتانىپ العان. بايىتپاي-اق قوي ءبىزدى!
— كىمنىڭ نەسىن جەپپىن؟ بەتالدىنا كوكىمە. كورىپ-بىلىپ جۇرگەن ادام بار ما ەكەن؟ قويىپ بەرسىن موينىما!
— ويپىرماي قويساڭدارشى ەندى؟! قويساڭدارشى!.. — دەپ اپام ەكى ورتادا شىر قاقتى. تىڭدايتىن ءالىمحان با، باس-تەرىسى اۋزىنا ءتۇسىپ، جۇلىپ تاستاعانداي وكىرەڭدەپ قويمادى.
— قويىپ بەرەتىن تۇگى جوق! جەپ جاتىرسىڭ ال! ءولىپ كەتشى! جەپ جاتىرسىڭ!
— ەندەشە سوتقا بەر، كورسەت بارىپ!..
— كورسەتەتىن تۇگى جوق! مەن كورسەتپەيمىن، بارامىن دا ايتامىن!
جانىمحان تۇزاققا تۇسكەن قويانداي كوزى باقىرايىپ، تىپىر-تىپىر ەتىپ، تۇرعان ورنىندا قىرىق اينالدى. جاعاسىنان الا كەتەيىن دەسە، ءالىمحاننىڭ بويى بەرەتىن ءتۇرى جوق، جارماسا تۇسكەننىڭ وزىندە دە ونىڭ جاعاسىنا قولى دا جەتەتىن ەمەس.
— مىنا ءيتتىڭ قورلىعىن-اي، ءا!.. مىنا ءيتتىڭ!.. اپىرماي!.. — دەپ زىعىردانى قايناپ، ءوشىمدى سەنەن الايىن دەگەندەي ستولدى جۇدىرىعىمەن سالىپ-سالىپ جىبەردى. شەتىرەك تۇرعان بىر-ەكى كەسە ۇشىپ ءتۇسىپ تالقانى شىقتى. — اپىرماي، ءا!.. ارقا ەتىم ارشا، بورباي ەتىم بورشا بوپ، مۇنى اسىراپ، ساقتاپ... وقىتىپ، ادام قىلعان مەن ەدىم. سەمىرىپ كەتكەنىن قاراشى بۇل دۇلەي نەمەنىڭ، ءا؟..ءا!..
— كەت دەگەندە يت تە كەتەدى، كەت ءوزىڭ ەلدىڭ شىرقىن بۇزباي! اقىڭدى جەمەيمىن. مەنىڭ موينىمدا قارىزىڭ بولسا وتەرمىن! — دەپ، ءالىمحان تاعى دا ەنتەلەي ءتۇستى.
ءبىر شاتاقتىڭ شىعارىن ءىشىم سەزىپ ەكەۋىنىڭ اراسىنا تۇسكەن بولىپ ەدىم، ءالىمحان اي-شايعا قاراماستان جانىمحان ەكەۋىمىزدى قوس-قاباتتاپ تىعىنشا ەسىكتەن اتىپ جىبەردى.
— مىناۋ قايتەدى-ەي!. قايتەدى-ەي، مىناۋ! — دەپ، جانىمحان ەسىكتى ۇرعىلاپ ءبىراز تۇردى دا، اقىرى تۇك وندىرە المايتىن بولعان سوڭ بۇگجەڭدەپ ۇيىنە قاراي تارتتى. كۇبىرلەپ بىردەمەلەردى سويلەپ بارادى. ءالىمحاندى سىباپ بارا جاتقان بولۋى كەرەك. «تويعا كەلىپ، تونىنان ايرىلىپ قايتتى»، — دەگەن وسى ەكەن-اۋ. نە كۇلەرىمدى، نە رەنجىرىمدى بىلمەدىم. كۇلەيىن دەسەم جانىم اشيدى. رەنجيىن دەسەم ونىڭ دا رەتى جوق سياقتى. بۇل سورلىنىڭ جەگەن تاياعى جالعىز وسى ما ەدى؟
* * *
...سوعىس العاش باستالعان جىلى اكەمىز مايدانعا كەتتى دە، «ەرلىكپەن ۆولگوگراد تۇبىندە قازا تاپتى»، — دەگەن قارالى قاعازدان باسقا ىرىم كەلگەن جوق.
ارتىندا كوزىمىز جاۋدىراپ ۇشەۋىمىز قالا بەردىك. سونداعى ەڭ ۇلكەن، ەستيار دەگەنىمىز وسى جانىمحان بولاتىن. قىسىلشاڭ كەز، تارشىلىق كۇن تۋدى دا، وقۋدى تاستاپ، قارشاداي باسىنان زاگوتسكوتتىڭ سيىرىن باعۋعا جۇمىسقا ەندى. قۇلقىن سارىدەن تۇرىپ، قۋىرعان ءبىر ساپتىاياق بيدايدى قالتاعا سالىپ الادى دا، دىردەكتەپ جونەلەدى. بەت-اۋزى سالتاق-سالتاق بولىپ، ارىپ-اشىپ كەشكە اياعىن سۇيرەتىپ ۇيگە ازەر جەتەدى. كەيدە قاسىنا سەرىك بول دەپ اپام مەنى دە جىبەرەتىن. ەكەۋمىز ەكى سيىرعا جايداق ءمىنىپ الىپ، كۇنى بويى ورىستە جۇرەمىز. جالىققان كۇنى جانىمحاندى جالعىز تاستاپ، اۋىلعا قاشىپ كەتەتىن دە ۋاقىتتارىم بولۋشى ەدى. سوندىقتان ول قالتاداعى بيدايدىڭ كوبىن ماعان بەرىپ، انانى ايتىپ، مىنانى ايتىپ الداۋسىراتاتىن. جانىمحان سول كەزدىڭ وزىندە-اق مالساق ەدى.
— شىركىن-اي، مىنا كوك سيىردى بىزگە بەرسە قانداي راقات بولار ەدى، ءا! تۇرعان بويى اعىپ تۇرعان ءسۇت قوي. وندا جۇمىس ىستەپ تە اۋرە بولماس ەدىك. جاز ءسۇتىن قاجاق-قۇجاق ەتىپ، كۇز جەتكەنشە بۇزاۋىنىڭ ءوزى تايىنشاداي بولىپ تۇرادى، سوعىمعا جىق تا ال. اياعىن سيىردىڭ ءبىر جاق بۇيىرىنە سالاقتاتىپ جىبەرى، قيالداپ وتىرادى دا: — ءبىر قىس قارا تاماقپەن دە كۇنەلتەمىز عوي، بالىقتاي ۇرعاشى تايىنشانى سويىپ جىن ۇرىپ كەتىپ پە، جاز توقتاپ كەلەسى جىلى ونىڭ ءوزى ءبىر سيىر. ونان ارعى جىلى ءۇش سيىر، — دەپ كەسىپ-پىسىپ جاتادى وزىنشە.
ءبىر كۇنى سول كوك سيىر ۇشتى-كۇيدى جوعالدى دا كەتتى. كەشىندە جانىمحان جىلاپ-ەڭىرەپ جەتتى ۇيگە. گۋرتوپراۆ ءوزىن قامشىمەن بىر-ەكى ۇشىندىرىپ تا السا كەرەك. سولق-سولق ەتەدى. سويلەۋگە اۋزى كەلمەيدى. «گۋرتوپراۆ ايتتى، سيىردى تاپ دەدى. ايتپەسە ەرتەڭ ءوز سيىرىڭدى قوس دەدى»، -دەگەننەن باسقاعا دارمەن جوق. ەندى قايتتىق دەگەندەي، ۇشەۋمىزگە جالتاق-جالتاق قاراپ، تاناۋدى سولق ەتكىزىپ ءبىر تارتىپ قويدى دا، اعىل-تەگىل بوپ جىلاي بەردى. شىنىندا اعىمىزدى ايىرىپ وتىرعان جالعىز ءمۇيىزدى جەتەلەپ اكەتسە حال مۇشكىل-اۋ. «ءجا، قوي ەندى»، — دەپ، اپام جۇباتسا دا بولمايدى. ايتەۋىر قورس-قورس ەتىپ تاڭ اتقانشا ۇيقى بەرمەي شىقتى.
ابيىر بولعاندا ۇرى تابىلىپ، ءبىزدىڭ قاسقا سيىر امان قالدى. جانىمحاننىڭ قۋانعانىنان توبەسى كوككە تيگەندەي بولدى.
— مەن ەندى سيىر باقپايمىن، — دەدى ول ءبىر كۇنى.
— باقپاساڭ باقپاي-اق قويشى، ءومىرىڭ وكسىپ كەتتى عوي، قۇلىنىم، -دەپ اپام دا قوشتاعانداي سىڭاي ءبىلدىرىپ ەدى، سۇيتسەك جانىمحاننىڭ باسقا جوسپارى بار ەكەن.
— اپا، گۋرتوپراۆ ايتتى، تابىسى مول، اقشاسى دا كوپ دەيدى، مەن وسى سەمەيگە مال ايداتسام قايتەدى. زاگوتسكوتتا سوعان كىسى جەتپەي جاتىر عوي. كيىمنەن دە تۇتتاي بولىپ بارامىز،-دەدى.
— قوي، بالام، سەمەي دەگەن جەر ءتۇبى ەكەن. امبە ۇلكەن گورت، جۇلىك-مۇلىك دەگەنى كوپ دەيدى. اقشاعا قىزىعىپ ءولتىرىپ كەتە مە، الدە جولدا اداسىپ كەتىپ جۇرەمىسىڭ، قايدان بىلەيىن. نە كورسەڭ دە كوز الدىمدا بولششى، اۋىل اراسى، تارشىلىق كورە قويماسپىز، -دەپ، اپام بۇعان قارسى شىقتى. جۇلىك دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە ءالىمحان ەكەۋمىزدىڭ توبە شاشىمىز تىك تۇردى. اسىراپ وتىرعان جالعىز ازاماتىمىزدان ايىرىلساق، جەتىمسىرەۋدىڭ اكەسى سوندا بولار.
ءبىراق جانىمحان كونبەدى. اقىرى مىنگەسىپ-ۇشقاسىپ، سول مالشىلارمەن بىرگە سەمەيگە، ەت كومبيناتىنا قوي ايداپ اتتانىپ كەتتى.
حابار-وشارسىز ۇزاق ءجۇردى. اپام ەكى كوزى ءتورت بولىپ، جول توسۋمەن الەك. ءالىمحان سول كەزدە سۋىقباۋىر ەدى، ويىنا كىرىپ تە شىقپايدى. مۇمكىن، ويلايتىن دا شىعار، مەنەن ەستيارلاۋ عوي، سىرتقا بىلدىرمەيتىن. ال مەنىڭ تۇسىمە ءتۇنى بويى جانىمحان كىرىپ شىعادى. بىردە ول ايدالادا، قالىڭ تۇماننىڭ اراسىندا اداسىپ، «قاسىمحان، ءالىمحان! اپا، اپا!» دەپ بوزداپ جىلاپ جۇرەدى. بىردە وڭكەي ءبىر جۇلىكتەر پىشاقتارىن جارقىلداتىپ، شىرىلداتىپ جانىمحاندى كەسكىلەپ جاتادى. ۇيقىمنان شوشىپ ويانامىن.
سونان العاشقى قار تۇسكەندە جانىمحان دا جەتتى-اۋ. ازىپ-توزعان، ءۇستى-باسى جىرتىلعان. اياعىندا باياعى سول جۇلىعى ىرسيعان كون ەتىك، جارعاق شالبار، ونىسىنىڭ ءوزى كۇنگە كۇيىپ، وتقا تۇسكەن تۋلاقتاي بىرىسىپ، قاۋدىر-قاۋدىر ەتىپ قاپتى. اكەمنىڭ ەسكى كۇپىسى، ول دا بوي-بوي، قاسقىر تالاعانداي بوپتى. ونىڭ ەسەسىنە اقشاسى مول ەكەن.
ەرتەڭىنە قىلقيىپ گۋرتوپراۆ ورىسباي كەلدى. بوتالى تۇيەسىن جۇتقىزىپ قويعانداي-اق:
— ءيا، ءبۇبىحان، جولاۋشىڭ كەپ كوزايىم بولدىڭ با؟! قويۋ شايىڭدى تۇرىلتە ءبىر قۇيشى!-دەپ ءتوردىڭ قاق باسىنا جانتايىپ جاتىپ الدى. — پاي،پاي بۇل جول دەگەنىڭ دە ءبىر قيامەت-اۋ، ءولىپ-تالىپ ارەڭ جەتتىك. بالاڭنىڭ جانى ءسىرى ەكەن، تىرتىسىپ شىداپ باقتى... ەشتەڭە ەتپەيدى، دۇنيە جيۋ كەرەك، ايتپەسە ادام بولمايسىڭ، — دەپ قويادى جانىمحانعا. — ءجۇردىم-باردىم پايداسى بولماسا ساندالىپ وسىندا نەمەنەگە ءجۇر دەيسىڭ ءبىزدى. ءيا، ونسىز ساناتتان قالاسىڭ. ماعان رازى شىعارسىڭ، بالا، ءا، سوقىر تيىنىڭا دەيىن جۇمساتپاي الىپ كەلدىم... ە-ە، تىرشىلىك دەگەنىڭ وڭاي ەمەس...ورەكەڭنىڭ قاسىندا تاعى ءبىر تورت-بەس جىل جۇرسەڭ تالايدى ۇيرەنەسىڭ ءالى...
بۇل ساپارىن جانىمحان ءبىر جىلداي ەرتەگى-جىر قىپ ايتىر ءجۇردى. «بۇل دودەڭ سەمەيدى دە كورگەن، پاي-پاي، ماسكەۋدەن دە ولقى تۇسپەس، ءتىپتى ۇلكەن ەكەن. قاسىمداعى شال-شاقپۇتتار اداسىپ كەتەمىز، جۇلىك توناپ كەتەدى دەسىپ ءبىرىن-بىرى جەتەلەپ جۇرگەندە، ءبىز دەگەن ەشكىمنەن قورىقپاي-ۇرىكپەي-اق ارمانسىز سايراندادىق»، -دەپ سوعادى. جولدا ازىعىمىز تاۋسىلىپ، ەشكىنى دە ەمدىم دەيدى. ەكى-ۇش تاۋلىك جاڭبىر استىندا كوزگە تۇرتسە كورگىسىز قاراڭعى تۇندە جالعىز ءوزىمىز قوي دا كۇزەتتىك دەپ گۇپىلدەتەدى. اراسىندا بوسىڭكىرەپ قويا ما، قايدان بىلەيىن. باسقاسىن قايدام، ايتەۋىر ەشكى ەمگەنى بەكەر بولماۋى كەرەك. وعان ءبىر ساۋ ەشكى دە جولىقپاي، قايداعى ءبىر قاعىنعان برۋسەللەز ەشكى تاپ بولىپتى. سونىڭ اۋرۋى جۇعىپ، وسى كۇنگە دەيىن ىڭقىل — سىڭقىلى قالماي ءجۇر. پەندە ەمەس پە، جەلىگى اندا-ساندا اراق ءىشىپ قويعاندا برۋسەللەزى الىپ سوعادى دا، ءبىر جۇماداي توسەك تارتىپ جاتىپ قالادى. ەمدەل، كۋرورتقا بار دەپ اپام كوندىرە الماي-اق قويدى. وزىنە دە وبال جوق، قىس قىزمەتىم بار دەيدى، جاز مالىنىڭ ءشوبى، وتىن-سۋىنىڭ سوڭىندا تاناۋىنا سۋ جەتپەي قۋ جانىن وتقا ساپ جۇرگەنى...
سويتكەن جانىمحان وسى... اسىرادىم-ساقتادىم دەپ وتىرعانىنىڭ دا تيتتەي وتىرىگى جوق. وبالى قانە ەدى، مەن بولسام مەكتەپ ءبىتىردىم، ءوزىمدى ءوزىم بيلەپ، جۇمىسقا كىرىسكەنىم جاڭا عانا. ءالىمحان ءۇزىپ-جۇلىپ ءجۇرىپ مالدارىگەرلىك تەحنيكۋمىن اياقتاپ شىقتى. ونى دا وقىتقان وسى جانىمحان. ءبىز وڭ-سولىمىزدى تانىپ، ادام بولعان سوڭ ايەل الىپ، بولەك شىققانىنا ءۇش جىلداي ۋاقىت وتكەن ەكەن. ەندىگى كۇنى مىنە... قايتىپ جانىڭ اشىماس. مەن مۇسىركەگەنمەن نەمەنە، ايۋداي اقىرىپ ءالىمحان وتىرعاندا قىپ ەتە الام با. وسى ەكەۋىنە نە جەتپەيتىنىن بىلمەيمىنع باقاسادى دا جاتادى. سوڭعى كەزدە سالەمدەرى دە دۇرىس ەمەس. «دۇنيە قوڭىز»، «قارىمباي» دەپ ۇنەمى ءالىمحاننىڭ جاقتىرماي وتىرعانى. ەكى ورتادا مارە-سارە بوپ اپام جۇرەدى.
ەرتەڭىنە تاڭ اتپاي بالاسىن ارقالاپ ناعيما جەتتى. بەت-اۋزى كوك الا، كونتيىپ ەرنى ءىسىپ كەتكەن جانىمحان اڭگىرتاياقتى ويناتقان ەكەن سابازىڭ.
— الگى، قۇداي اتقىر... جەلىك سۋىن ءىشىپ-ىشىپ ماس بولىپ كەلدى دە، كوزىمە كوك شىبىندى ۇيمەلەتىپ!... ەندى، مىنە، ۇيدەن قۋىپ شىقتى... — دەپ بىرق-بىرق ەتىپ ەسىكتەن جىلاي كىردى، — قۇداي اتقىردى قۇداي دا المايدى، ادام دا المايدى...
— تەك وتىر! — دەپ اپام جەكىپ تاستادى. — ءبىز كىنالىمىز بە، ءبارى وزدەرىڭنەن!...
بۇدان ارعىسىنىڭ نە بولعانىن بىلمەيمىز، ءالىمحان ەكەۋمىز كيىنىپ، الىپ جۇمىسقا كەتكەن ەدى. كەشىندە كەلسەك، اپام جانىمحاندى ۇيگە ەرتىپ كەلىپتى. توبان-اياق بولىپ توسەك ۇستىندە جاتىر. ءوڭى سۇرلانىپ، بەتىندە ءقان-سول قالماپتى. تاعى دا باياعى برۋسەللەزى الىپ سوقسا كەرەك. بۇل جولى ءالىمحان جۇمعان اۋزىن اشقان جوق. اپامنىڭ الا كوزىنە ءبىر قاراپ الدى، دا تىقىر تايانعانىن سەزدى عوي دەيمىن، ۇندەمەي وتىرىپ تاماعىن ءىشتى.
— ال ەندى ءوستىپ ءومىر-باقي قىرقىسىپ وتپەكسىڭدەر مە؟ مەنى تىرىدەي وتقا سالدىڭدار عوي. وسى سەندەردىڭ كۇيىكتەرىڭدى تارتپايىن دەپ ەدىم، اقىرى قويمادىڭدار! — دەپ، اپام ءۇي ءىشىنىڭ ابىر-دۇبىرى باسىلعان سوڭ، توپ ورتامىزعا ءبىر ءسوزدى نىعارلاپ تاستاي سالدى. ءبىراق وعان جاۋاپ قاتقان ەشكىم بولعان جوق. ءالىمحاننىڭ قازانداي باسى تومەن قاراي الىپ ءتۇسىپ، سالبىراپ كەتىپتى. ءارقايسىمىزدىڭ ارقامىزعا مىڭ باتپان جۇك ارقانداي ءزىل باسىپ ەڭسەمىزدى كوتەرە الماي وتىرمىز. تىم-تىرىس تىنىشتىقتى:
— ويباي بەلىم! — دەگەن جانىمحاننىڭ قينالا شىققان داۋسى بۇزدى. — ويباي بەلىم، سۇيەك-سۇيەگىمنىڭ سىرقىراپ بارا جاتقانىن قاراشى. شاماسى، ەرتەڭ جاۋىن جاۋاتىن شىعار، سۇققىلاپ كەتتى عوي. قاسىمحان، ءبىر سۋ بەرشى، — دەدى. كۇندىزگى تورسىق تۇبىندە قالعان اشىتقان كوجەنىڭ سۋىن توستاعانعا تولتىرا قۇيىپ اكەلىپ بەرىپ ەدىم، وڭىرىنە توگىپ-شاشىپ ءبىر-اق جۇتتى. ءبىر ءتۇننىڭ ىشىندە كوزى شۇڭىرەيىپ ىشىنە تارتىپ، سامايىنىڭ اجىمى ساي-ساي بولىپ تەرەڭدەي تۇسكەن ەكەن. ماعان سول سامايدا سوناۋ وتكەن كۇننىڭ قىم-قۋات قيامەت ءىزى جاتقانداي بولدى. ىڭقىلداپ-كۇرسىلدەپ جانىمحان باسىن كوتەرەدى. تامسانا ءتۇسىپ تاڭدايىن ءبىر قاعىپ قويىپ دا، ءالىمحانعا بۇرىلدى. — ءالىمحان، سەن ماعان نەمەنەگە وكپەلەيسىڭ؟ كوڭىلىڭدى قالدىرعان جوق ەدىم. مال جياسىڭ، دۇنيە جينايسىڭ دەيسىڭ، سول شىركىندى كىم جيماي جاتىر. ءوزىڭ كەشەگى كۇنىڭدى ويلاشى، تەسىك وكپە بوپ ازار دەگەندە ەل ساناتىنا قوسىلىپ ەدىك. ءبىر تاياق تالقاندى تالشىق ەتكەن كۇنىمىز دە بولعان. وسى سەندەر دەپ تىرمانىپ، سەندەر دەپ كۇن كەشىپ، ىشكەن اسىمدى جەرگە قويعام جوق پا. ءالى دە سەندەر دەپ ولەم ولسەم. ال نە وكپەڭ بار مەندە، ايتشى ەندى، — دەدى دە، يەگى كەمسەڭدەپ، بەت-اۋزى جىبىرلاپ كەتتى.
— دۇنيەدە تۇرعان تۇك جوق، — دەپ، ءالىمحان ءسوزدى اۋەلى ءوزىنىڭ ۇيرەنشىكتى «تۇگى جوعىنان» باستادى. — وندا تۇرعان تۇك جوق. دۇنيە جيما دەمەيمىن، مال تاپپا، كيىم كيمە دەمەيمىن. ءبىراق ونىڭ دا شەگى، ماقساتى بولۋ كەرەك. جيدىڭ، جيدىڭ ال نە تاپتىڭ سونان؟ قارشاداي باسىڭنان دەدەكتەپ ەدىڭ، ءجا ول كەزدى قويشى، ونىڭ ءجونى ءبىر باسقا، سودان مىنە ءالى دەدەكتەپ ءجۇرسىڭ. كازىرگىڭە نە جورىق؟.. ەكى-اق باسسىڭ، ءبىز بولساق ەر جەتتىك، سالماعىمىزدى ارتپايمىز. كۇلدى — كومەش بولىپ كوڭ-قوقىردىڭ اراسىندا وتىرعانشا ادامشا ادال جولمەن تىرشىلىك قۇرمايمىسىڭ. سەڭ ءوزىڭدى وتكەنمەن ولشەمە، ءبىر كۇن كورىستى ويلايتىن كەز وتكەن. ەندى مادەنيەتتى، ەل ساناتىندا ءومىر ءسۇرۋ كەرەك. سات انا مالدى، وزىڭە كەرەگىڭ عانا جي. ءۇي كەرەك پە وزىڭە، كومەكتەسەيىك، ءۇي سالىپ بەرەيىك.
— ءۇي سالىپ بەرەيىك!... وسىندا كوشىپ كەل دەمەيسىڭ، ءا؟! بىرەۋدى كىنالاعاندا سوندايسىڭ، ءا! ءوزىڭ عوي ەكى بولمەڭدى قيماي وتىرسىڭ، ءا!.. — دەپ اپام ءالىمحانعا تاراپ باس سالدى. — مىنا داڭعاراداي كەڭ جاتقان التى بولمەڭە اسىق وينامايسىڭ؟! ماعان ەندى ءۇيىڭنىڭ دە، كۇيىڭنىڭ دە كەرەگى جوق. اسارىمدى اسادىم، جاسارىمدى جاسادىم. ولسەم ەكى-اق ارشىن جەر جەتىپ جاتىر. انام دەسەڭ ءبىر كۇرەك توپىراق تاستارسىڭ! — دەپ، اپام كوز جاسىن دومالاتىپ-دومالاتىپ جىبەردى. اپامنىڭ كەيدە ءوستىپ كوز جاسىمەن قورقىتىپ الاتىن ادەتى. ءمولت ەتكەنىن كورسەك، ءبارىمىز كۇرت ءتۇسىپ يىلە قالامىز.
— ونى قۋىپ وتىرعان كىم. كەلەم دەسە كوشىپ كەلسىن، قاسىمحاننىڭ ات-ارباسى دايار ەمەس. بريگادير ءبىر كۇنگە بەرەر، — دەپ ءالىمحان ويىنداعى بار شىنىن اقتارىپ سالىپ ورىنان تۇردى دا، تورگى بولمەگە كىرىپ كەتتى.
جانىمحان جىنىن الدىرعان باقسىداي تۇقىرايىپ ءۇنسىز قالدى. قارا سۇر ءجۇزى بۇرىنعىدان دا كۇرەڭ تارتىپ، قۋشيعان جاۋرىنى ءبىر ۋىس بولىپ شوگىپ بارا جاتقان سياقتى. جاس تولعان جانارى وسى بولمەنىڭ ءتورت قابىرعاسىنان تىرەلەر بۇدىر تاپپاعانداي، تايساقتاپ كەپ، اپاما دا، ماعان دا تىكتەپ قاراي الماي تەرەزە جاققا جالتاقتاي بەردى. ءوستىپ سەڭ سوققان بالىقتاي ارى-بەرى سۇلىق وتىردى دا، اۋىر كۇرسىنىپ ورنىنان كوتەرىلدى. اقساڭداي باسىپ بولمە ورتاسىنا بارىپ ءبىر تۇردى. بوساعا جەتكەندە تاعى ايالداپ ارتىنا بۇرىلدى. كەتكىسى كەلمەي تۇرعان ءتارىزدى. وسى ۇيدە ءبىر اياۋلىسى قالىپ بارا جاتقانداي، قيماي تۇرعان ءتارىزدى. ءارى قيپاقتاپ، بەرى قيپاقتاپ:
— قوي، مەن ءۇي جاققا سوعايىن، — دەپ مىڭگىرلەدى. وعان جاۋاپ قاتقان ەشكىم بولعان جوق.
جانىمحان سول مىقىنىن تايانعان كۇيى يىعى سالبىراپ ەسىكتەن شىعىپ كەتتى. قارا شاڭىراعىنا قايتىپ ورالا ما، كىم ءبىلسىن.
1959 جىل.
You Might Also Like
-
ءبىزدىڭ اۋىلدا كۇنى بۇگىنگە دەيىن قۇدايى قوناق كەلسە دە داستارحانىن جايىپ وتىرىپ ءۇي يەسىنىڭ:
-
«قاي ەلدىڭ ءباسپاسوزى مىقتى بولسا، سول ەلدىڭ بولاشاعى مىقتى»، - دەپ ءمىرجاقىپ دۋلات ۇلى ايتقانداي، ءار ۇلتتىڭ وزىندىك ءتولتۋما ءباسپاسوزى بولماق. باسپا ءسوز گازەت – جۋرنال، راديو – ...
