InfoHub Logo

بۇرىنعى زاماندا تاكىر دەگەن ءبىر حان ءوزىنىڭ سۇيىكتى ءۋازىرىن شاقىرىپ الىپ:

         — بۇگىن توبەمنەن بەس قاز ءوتتى، قازدىڭ الدىنداعى بىرەۋى ارتقى تورتەۋىنە ءبىر ءسوز ايتتى، سول ءسوزدى تاۋىپ بەر، ەگەر تابا الماساڭ، ولتىرەمىن! – دەيدى. تابۋىنا ءۇش كۇن كەڭشىلىك بەرىپتى. ءۇش كۇندە ءۋازىر ۇلكەن-كىشى حالايىقتان سۇراعان ەكەن، ەشكىم تابا الماپتى. ونى تاكىر حاننىڭ قىزى بىلەدى ەكەن. ءۋازىر ءوزىنىڭ قىزىن جىبەرىپ سۇراتادى.

 حاننىڭ قىزى ايتادى:

         — ايتۋعا مەن ءوزىم دە قورقامىن، – دەيدى.

 ءۋازىردىڭ قىزى:

         — مەنىڭ اكەمدى پاتشا ولتىرەدى عوي، – دەپ جالىنىپ قويماعان سوڭ ايتىپتى. الدىڭعى قاز ارتقى قازعا:

         — «جاقسى ايەل جامان ەركەكتى تۇزەيدى» – دەگەن. وسىلاي دەپ ءۋازىر پاتشاعا جاۋاپ بەرسىن! – دەيدى. ءبىراق مۇنى ساعان كىم ايتتى دەپ، ۋازىردەن پاتشا سۇراسا، ءوزىم تاپتىم دەسىن! – دەيدى.

         ءۇش كۇننەن قالماي ءۋازىر پاتشاعا كەلدى.

         — تاقسىر، تاپتىم، الدىڭعى قازدىڭ ارتقى ءتورت قازعا ايتقانى مىناۋ: «جاقسى ايەل جامان ەركەكتى مۇراتىنا جەتكىزەدى» دەگەن. سوندا حان ايتتى:

         — راس، سەن اقىلدى ءۋازىرىمسىڭ، ءبىراق ول قازدىڭ ءسوزىن، ءوزىڭنىڭ ءبىلۋىڭ قيىن، ءھام مۇمكىن ەمەس، مۇنى ساعان ايتقان ادامدى ايت. بولماسا ءبارىبىر ولتىرەمىن! – دەيدى. ءۋازىر جانىنان قورقىپ، تاقسىر، ءوزىڭىزدىڭ قىزىڭىز ايتتى، – دەيدى. پاتشا قىزىن الدىرىپ سۇرادى. قىزى: «ايتقانىم راس»، – دەدى. ونان سوڭ ءۋازىردى بوساتىپ، سول قالادان ءبىر جامان ادام ىزدەتتى. مەن سوعان قىزىمدى بەرەمىن دەپتى. ول جىبەرگەن ادامدار قالادان ءبىر ديۋانا ادامدى الىپ كەلەدى. پاتشا قىزىن سول ديۋانا قايىرشىعا نەكەلەپ بەرىپتى، ءھام قالادان تىسقارى تۇرماققا جارلىق قىلىپتى. كىمدە-كىم بۇلاردىڭ قاسىنا بارسا، ونى ولتىرەمىن دەپ جارلىق ەتەدى. پاتشانىڭ قىزى:

         — اكە، مەن سەنىڭ قىزىڭ ەدىم عوي، تىم بولماسا جەگەنى ادال ادامعا قوسىڭىز دەپ، اكەسىنە كوپ جالىندى. پاتشا:

         — مەنىڭ جارلىعىم ەكى بولمايدى، ءوز وبالىڭ وزىڭە، – دەپ، قالادان ايداتىپ جىبەرتتى.

         پاتشانىڭ قىزى قۇدايدىڭ سالعانىنا شۇكىر دەپ، قايىرشىنى قولىنان جەتەكتەپ، قالانىڭ ءبىر شەتىنەن ءۇي سالىپ، ءوزى ءىس تىگىپ، بىرنەشە كۇننىڭ ىشىندە كوپ اقشا تاۋىپ الىپ، قايىرشىعا قولىنان ادال اس بەرىپ، اقىرىنداپ اقىل ۇيرەتەدى. جانە وعان: «مەن نە ايتسام، سونى عانا ىستە»، – دەيدى. ول حاننىڭ قىزىنىڭ ايتقانىن ىستەپ جۇرە بەرەدى. بىرنەشە كۇندەردەن كەيىن حانشا بازارعا بارىپ، ءوزى ات تانيتىن سىنشى ەكەن، كۇيەۋىنە ءبىر جۇيرىك تۇلپار ات جانە ءبىر وتكىر قىلىش ساتىپ الادى. ءسويتىپ، كۇيەۋىنىن بەلىنە قىلىشتى بايلاپ، اتقا مىنگىزىپ، ءار كۇن سايىن قولىنا اقشا بەرىپ، بازارعا جىبەرىپ، كەرەكتى نارسەلەرىن الدىراتىن بولىپتى. جامان ادام ەندى سوزگە ءتۇسىنىپ، ايتقانىن ىستەپ جۇرە بەرىپتى. ەكەۋى ەرلى-زايىپتى ادام بولىپتى.

         بىرنەشە كۇندەردەن كەيىن پاتشا جارلىق قىلادى. وزىمە قاراعان جەردە باسى التىن، قۇيرىعى كۇمىس ءبىر كيىك بار، سونى كىمدە-كىم ۇستاپ بەرسە، سول ادامعا سۇراعانىن بەرەم دەيدى. سونى ۇستايمىز دەپ قالاداعى كوپ ادامدار ساحاراعا شىعىپ، كيىك جۇرەتىن تاۋلاردى قاماپ الىپتى.

         جانە حان ايتىپتى:

         — كيىك كىمنىڭ باسىنان سەكىرىپ كەتسە سونىڭ باسىن جوق قىلىپ، مالىن قازىناعا الامىن دەپتى. بۇل جيىنعا حانشا تۇلپارعا مىنگىزىپ، بەلىنە قىلىش بايلاپ، كۇيەۋىن اتتاندىرىپ بىلاي دەدى: «كيىكتى ۇستاعاندا حان تىلەگەنىڭ نە دەپ سۇراسا ءۇش كۇنگە دەيىن تۇندە وت جاققىزباڭىز»، – دەپ ايت! – دەپ ۇيرەتەدى.

         بارلىق حالىق كيىكتى قاماپ العاندا، كيىك حاننىڭ ءوزىنىڭ باسىنان سەكىرىپ كەتتى. ارينە، ەشكىم كيىكتى ۇستاي المادى، جۇرت تۇرعان جەرىندە تۇرىپ قالا بەرىپتى.

         كۇيەۋ كيىكتى قۋىپ كەتە بەرەدى. ءتۇس مەزگىلىندە كيىكتى ۇستاپ الىپ، حانعا قايتادان كەلەدى. حان مۇنىڭ باياعى كۇندەگى كيىمىن قايدان ءبىلسىن، باتىرىم دەپ اتتان ءتۇسىرىپ، الدىنا بارىپ، سالەم بەرىپ تىلەگىڭدى سۇرا دەگەندە، كۇيەۋ: قول استىڭىزداعى حالىققا ءۇش كۇنگە دەيىن كۇن باتىسىمەن جانە كۇن شىققاشا وت جاقتىرماۋىڭىزدى سۇرايمىن، – دەيدى.

         حان ەرتەڭىنە حالقىنا جارلىق قىلىپ: ءۇش كۇندىك ازىقتارىن كۇندىز ءپىسىرىپ، تۇندە شامدارىن دا جاقپاسىن دەپ، ءامىر تاراتادى. ءۇشىنشى كۇنى جۇرت جاتقان ۋاقىتتا سىرتتان: «رۇقسات بولسا قونامىز، قۇدايى قوناق ەدىك»، – دەگەن داۋىستى ەستىپ، حانشا جۇگىرىپ شىعىپ، ەكى قوناقتى كۇركەلەرىنە كىرگىزىپ، بار تاماعىن ازىرلەپ، الدارىنا اكەپ قويادى.

         حانشانىڭ ءبىرى ون بولىپ، سودان بىلاي از ۋاقىتتا قالانىڭ ءتيىستى جەرىنەن ءبىر جاقسى ءۇي الىپ، جاقسى تۇرىپ كەتىپتى. كەلگەن ەكى قوناقتىڭ ءبىرى «ب ا ق»، ءبىرى «داۋلەت» ەكەن. حانشا ادال ەڭبەگى مەن اقىلىنىڭ ارقاسىندا «باقتى» وزىنە قاراتىپ، باسىنا داۋلەت قوندىرعان ەكەن.

         كوپ ۋاقىت وتكەن سوڭ، حانشا ءبىر كۇنى مىرزاسىن حاندى قوناققا شاقىرۋعا جىبەرىپتى. حان بۇل كۇيەۋى ەكەنىڭ تانىمايدى، قوناققا كەلىپ «مىرزەكە» دەپ، سويلەسىپ وتىرىپتى.

         تاماقتى حانشا جاقسىلاپ ءپىسىرىپ، حانعا الىپ كەلىپ بەرىپتى. حان جەپ كورىپ:

         — مەنىڭ جامان ادامعا بەرگەن قىزىمنىڭ پىسىرگەن تاماعىنداي ءتاتتى ەكەن دەپ جىلاپ كويا بەرىپتى. سول جەردە قىزى دا جىلاپ، اكەسىنە كورىسىپ تانىسىپتى. حان قىزى مەن كۇيەۋىن قالاعا الىپ بارىپ، ءوزىنىڭ ورنىنا پاتشا قويىپتى.

         ءسويتىپ، حان قىزى مۇراتىنا جەتەدى. «جاقسى ايەل جامان ەركەكتى تۇزەيدى» دەگەن وسىدان قالعان ءسوز ەكەن.

---